Kolekcja

Rękopisy Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu prezentują dużą różnorodność pod względem chronologicznym (X-XXI w.), rzeczowym i proweniencyjnym. W kolekcji znajduje się wiele cennych zabytków i materiałów źródłowych zwłaszcza z regionu Wielkopolski. W zróżnicowaniu zasobu odbija się historia Biblioteki, począwszy od założenia w 1901 r. jako Kaiser-Wilhelm-Bibliothek, przemianowania w 1919 r. w Bibliotekę Uniwersytetu Poznańskiego i polonizację księgozbioru w okresie międzywojennym, poprzez okres Staats- und Universitätsbibliothek (1939-1945) i akcję zabezpieczania księgozbiorów ocalałych po II wojnie światowej (1945-1950).

W kolekcji znajduje się 45 kodeksów – rękopisów średniowiecznych (XIII - 1 poł. XVI w.) w większości pochodzących z wielkopolskich księgozbiorów kościelnych, głównie klasztornych (od 2016 zaliczone do Narodowego Zasobu Bibliotecznego). Obok kodeksów do rękopisów średniowiecznych zalicza się także dwa dokumenty (akty prawne) z XV w. oraz blisko 30 fragmentów, głównie pergaminowych, manuskryptów z X-XV w., wśród których znajduje się wiele cennych zabytków średniowiecznego piśmiennictwa europejskiego.

W ramach powojennej akcji zabezpieczania ocalałych księgozbiorów do Biblioteki trafiły rękopisy z wielkopolskich bibliotek dworskich i archiwów ziemiańskich, zarówno polskich: Skórzewskich z Czerniejewa-Radomic i Lubostronia, Mielżyńskich z Pawłowic i Chobienic, Mycielskich z Kobylepola, Kościelskich z Miłosławia i Żółtowskich z Niechanowa, Pawłowskich z Grudzielca, Radolińskich z Jarocina i Trąmpczyńskich z Dębłowa k. Gniezna, jak i poniemieckich: m.in. rodziny von Massenbach z Białokoszy, Stolberg-Wernigerode z Borzęciczek k. Krotoszyna, Maltzanów z Milicza, barona Joachima von Loesch z Jabłonnej k. Rydzyny, ponadto część archiwaliów i księgozbiorów Baltendeutschów (Niemców bałtyckich) oraz gromadzone przez Himmlera archiwalia i zbiory lóż masońskich z całej Europy.

Kolejną grupę manuskryptów tworzą archiwalia instytucji i stowarzyszeń, polskich i niemieckich, głównie wielkopolskich m.in.: Historische Gesellschaft für die Provinz Posen (1885-1945) oraz Historische Gesellschaft in Polen (1919-1939), akta Związku Zawodowego Literatów Polskich w Poznaniu (z lat 1921-1933), Towarzystwa Polsko-Włoskiego w Poznaniu (1932-1934), archiwum Polskiego Muzeum Szkolnego we Lwowie.

Odrębną kategorię rękopisów tworzą spuścizny (bądź fragmenty) znanych działaczy społecznych, literatów, kompozytorów, muzyków i muzykologów oraz profesorów poznańskich uczelni. Znaczną część zasobu rękopisów stanowią kolekcje wspomnień, głównie wojennych – uczestników i świadków wydarzeń: powstańców wielkopolskich (ponad 200 prac z 1968) oraz wspomnienia okupacyjne studentów wydziału prawno-ekonomicznego Uniwersytetu Poznańskiego, Akademii Handlowej w Poznaniu i Akademii Handlowej w Szczecinie (blisko 1800). W zbiorze rękopisów ważne miejsce zajmuje kolekcja sztambuchów (łac. alba amicorum) z XVII-XX wieku - albumów pamiątkowych (zwanych też imiennikami czy pamiętnikami).