Tym tylko szczegolnie prace sobie dotąd słodzilismy, iz było powszechnym mniemaniem, ze zakonczemy z chlubą Dzieło Nasze. Nie mozna nie patrzać na to bez zalu, iz Rok konczy się Seymowania Naszego, a my zamiast zblizenia się ku koncowi, w tył nieiako cofamy się, y lękac się nalezy aby na papierze tylko 100^e Woysko nie zostało się y mule go nie ziadły. Na [s. 210v] czym ze tu czas trawiemy, Domy, zony y dzieci Nasze opuscilismy, spiesząc w gorliwości udzielenia ratunku Oyczyznie, a o tym ratunku cały rok iuż nagadalismy się a nic przecie ukonczonego nie widziemy; gdy wszedł Etat Woyska była kwestya przeciw Prawu wznowiona czyli ma być 100^m czyli 60^m . Ia broniłem wciskania się tey ochydzie, lecz iakem powiedział tak się sprawdzi że obawiam się aby się na 40^m nie skonczyło; Staneła Kawalerya Narodowa ale niechay y taz Kawalerya, tento naygorliwszy w obronie własnych swobod ochotnik nie ma Magazynow y płacy to się rozeydzie. Gdy Stany naznaczyły liczbę Woyska to w skutku dopełnic nalezy. Mowiłem wczoray przeciw Projektowi JW^o Inflantskiego y winienem mu podziękować ze go sam odstąpił, lecz dzis znowu do tego dązemy, abysmy nie mieli Woyska, Sądzciez więc Nayiasnieysze Stany? Kto tu tamą się staie, kto trudni, kto czas nadaremno marnuie, y kogo nayodlegleysza potomność obwiniac będzie? Gdy tedy Rzplta iuz tak powiedziała, ze ma bydz 100^m Woyska w miarę utrzymania onego ciągnąc musi podatki, aby było do liczby zamierzoney doprowadzone, więc nie nalezy iuż wstrzymywać tey Machiny, ale pędem leciec do konca, bez uwagi na bezdroza ktore opierać zdaią się postępowanie nasze, gdy zas kto znaydzie się [s. 211] taki, coby ułatwiał te bezdroza błogosławic go należy, nie przeciwnie tamować gorliwość iego. Nadchodzi postawienie na nogach aktualnego Woyska y nie mamyz Offiar Obywatelskich przyimować! czy powinnismy z wzgardą odpychać pomoc obywatelską? Iestze mała ofiara JO. Xcia Jmci Radziwiła Woiewody Wilenskiego? podał pierwey większą, nie podobała się, podaie teraz z skromnoscią drugą, dla czegoz iey przyiąc nie mamy, gdy ukompletowanie umundurowanie y w Amunicyą opatrzenie iednego Pułku znacznie oszczędzi wydatku Rzpltey? Teraz zradza się kwestya czy na Marzec przyszły ma miec płacę? Ia odpowiadam, nie będzie Rzpltey na 1^o Marca nie będzie y Regimentu, a tym samym w ręku własciciela zostanie. Gdyby Rzplta nie miała skompletowanego y ubranego Regimentu, musiałaby Kommissyi Woyskowey zalecić nowy wystawić, a tu bez tego wszystkiego y zachodu y Expensu obeydzie się gdy sam JO. Xze Woiewoda obowiązuie się to zastąpić. Nie na tym praca Seymu dzisieyszego zalezy, aby z trudnościami przebywszy Etat, do skutku go nie doprowadzić, bo nie dla tego męczylismy [s. 211v] się nad nim, aby był ozdobą Konstytucyi, bo chociaż 1775^o znayduie się trzydziestotysięczny Etat, iednak tylko dla pastwiska mulow tam umieszczony nigdy nie był w istocie. Nadchodzi Rata Septembrowa więc iuz będzie fundusz dla Woyska, bo Seym nie dopuści, aby na inny koniec iak dawniey obracały się pieniądze, nie podobna nie powiedzieć, aby potym Kommissya maiąca się ustanowić Koekwacyina nie miała zwiększyć dochodow Skarbowych, są ieszcze inne zrzodła, iako to zydzi, Miasta Opaci, czerpac także będzie mozna z Projektu od Rzezi, więc przyiąwszy ofiarę iednego Pułku nalezy na Ratę oznaczyć y o to upraszac mi zostaie Przeswietnych Stanow, aby taz ofiara iednomyslnoscią y z oznaczonym terminem płacy na 1^o Marca przechodziła.

Powszechne to iest mniemanie, ze im [s. 213] blizey Człowiek zamysłow swoich sięga mety, tym mu przykrzeysza zdaie się droga podrozy. W tym przypadku my dzis iestesmy. Projekt wniesiony względem Awansu, ktory zapewne sama gorliwość dyktowała obowiązuie mnie do otwarcia zdania moiego, niech zatym daruią zacni Kolledzy, ze usta moie samo przekonanie tłumaczyć będą. Nayprzod względem Sztabs Officerow, aby w całym Woysku koleyno awansowali. Ta kwestya moze bydź rozwiązana, ale co się tycze Subalternow to w zadnym Kraiu rzecz nie praktykowana byłaby, bo idzie przeciez w odległe Prowincye idzie o kosztowne ubogiego Officera umundurowanie, na czym szkodować by musiał nie wiedząc ani dnia ani godziny, kiedy go y gdzie przeniosą, na koncu idzie o odebranie przywileiu prawem warowanego to iest Fortragowania Szeffom, ktorzy iuz w tedy staliby się tylko donosicielami; Zami rzeczy, częsta odmiana, nie przykuięcie Gemeyna do Officyera, a z tąd zdarzać się mogące Inkonweniencye byłyby skutkiem Naszego Prawa. Więcey powiem: Coz za korzyść byłaby dla Szeffow, gdyby wydoskonaleni Officyerowie poszedłszy na Officyerow w innych Regimentach [s. 213v] słuzyli? a natomiast innych niezdatnych mieliby sobie narzuconych. Te więc moie są uwagi dla ktorych prosić mi zostaie, aby nie szedł ten Punkt do decyzyi. Co się zas tycze Rodakow z Cudzoziemskiey służby powracaiących, tu wyszczegulnienie powinno nastąpić, w iakiey liczbie ciz Rodacy, Kadeci, a nawet y Paziowie nakładem JKMci edukuiący się mogliby wchodzic do Woyska. Przystępuię do Konkluzyi, na dwie części dzielę Woysko, raz iako było dawniey, drugi raz iak ma nastąpić, w tamtym był porządek zachowany, teraz gdy potrzeba inszego przedsiewzięcia wyciąga, nalezy gwałtownego uzyć srzodka. Niech Stany iuz na ten raz powiedzą kogo chcą mieć przy Kommendzie Woyska. Trzeba Brygardyerow y Vice Brygardyerow bo iuz Brygady stanęły, trzeba urządzenia zeby Kazdy był dozierany, zeby Woysko nie było cięzarem, y Zołnierz bez karności nie zostawał. Toz względem Generałow powiedziec nalezy, aby złozone były te kułka y te spręzyny, ktore całą Machinę Woyska prowadzic maią. Więc iest prozbą moią, aby iak nayprędzey mogli być mianowani Brygardyerowie y Generał Majorowie. A względem Subalternow rozumiałbym naylepiey aby Kwestya usuniętą [s. 214] została. A co się dotycze Kadetow y Paziow, to iednym można zaiąć Projektem np. powiedzieć aby piąty awans miec mogli. Był tu słyszany wniosek JW. Podolskiego za Rotmistrzami więc y o tych zapomniec nie należy, bo ieżeli Rotmistrz będzie tak pracował iak Porucznik, a iest odsunięty od gazy, więc szkodować na awansie nie powinien.

Czuię ia iz nie do mnie decydować należy, iako mniey znajomego ieszcze trybu Woyskowego, czyli przez całe Woysko ma być awans dla Officyerow, czyli tez w własnym Regimencie? Zapewne ze przed całe Woysko pewnieyszy widzę awans dla Officyerow, lecz to Urządzenie przykrym dla nich bydz by musiało, bo kazda smierc Officyera w całym Woysku rozruchby czyniła, nie [s. 215] pewny Officyer gdzie się obroci, ucisniony byłby kosztem podrozy. Mundur ktory sprawił za bezcen sprzedać by musiał y na inny znowu łozyc wydatek. Miiam to y rzucam daley okiem na samą słuzbę, ktoz mi tu zaprzeczy ze w samym zołnierzu niknąc będzie zaufanie, gdy będzie widział oddalonego tego, ktory z nim zył, ktorego postępki znał, a ktory nieznaiomemu Następcy swemu go zostawił. Są wprawdzie iak na iednę tak na drugą stronę przyczyny, ale przewagę czynic Prawo powinno, ktoremu sprzeciwic się choc dla naylepszych powodow nie mozna. Prawo to zabezpieczyło wieczne fortragowanie Szeffom, ktore gwałcic iak nie widzę potrzeby, tak rozumiem ze przez poszanowanie dla niego opponuiący się JWW. Kolledzy poydą za przykładem JW^o Podolskiego. Tak wystawiwszy Wam Przes: Stany sposob moy myslenia względem Awansu Officyerow nizszych przez całe Woysko, pozwolcie abym przełozył wam potrzebę zabezpieczenia w Woysku Placu Kadetom. Do ciebie Miłosciwy Krolu! obrocic mi głos moy nalezy Tys był Pierwszy z liczby Poprzednikow swoich, ktory oczekiwaną przez Narod tę Szkołę Rycerską ufundowałes, nie mogę zataic tego [s. 215v] co pewnie udręczenie sercu Twoiemu sprawiać musi, ze z wydoskonalonych talentow staraniem Twoim odnoszą korzyść Sąsiedzi Nasi. Oto kilkudziesiąt Kadetow nie dla Oyczyzny, ale dla obcych są pozytecznemi. Słuszną więc iest rzeczą, aby przez otwarcie Placu w woysku Naszym połozyc tamę tey stracie, ktora dotąd rozrzewniała serce Twoie. Więc trzeba uczynic nad tym zastanowienie, trzeba porządek ustanowić. A tak widziec dopiero będziesz Miłosciwy Królu te pozytki ktore zastanowienia Szkoły Rycerskiey obiecywałes dla Oyczyzny. Ponawiaiąc za tym prozby moie do JWW. Kolegow aby raczyli iść przykładem JW^o Podolskiego y odstąpic popierania Projektu, winienem powtorzyc zdanie moie, ze iestem za wnioskiem JW. Pinskiego, iako skracaiącym robotę Stanow, izby Kommissya Woyskowa zniosłszy się z Szeffami uformowała Generalną Tabellę.

DZIENNIK
Czynności Seymu Głownego Ordynaryinego Warszawskiego, pod związkiem Konfederacyi Oboyga Narodów, Roku 1789.
SESSYA CLVI.
Dnia 15. Września we Wtorek.

Po zagaieniu JP. Marszałka Seymowego, zabrał Glos JP. Brzostowski Poseł Trocki, w te słowa:

JP. Jezierski Kasztelan Łukowski stosowny maiąc głos do przyięcia Ofiary przez Xięcia Jmci Radziwiłła Woiewodę Wileńskiego uczynioney, o czytanie Proiektu w tey mierze uformowanego upraszał.

Czytał zatym JP. Sekretarz ten Proiekt w treści: że Xiąże Jmć Radziwiłł Pułk ieden Pieszy w zupełnym Komplecie i porządku na dzień pierwszy Miesiąca Marca w Roku 1790. zupełnie zkompletować z umundurowaniem, bronią, i wszelkiemi polowemi rekwizytami obowiązuie się, a nadto do każdego Batalionu w tym Pułku dwie Armaty Polowe Szpiżowe ofiaruie. Ze ten Pułk w Komput Woyska Litewskiego zapisany bydź ma: że Kommissya Woyskowa za rekwizycyą Xięcia Woiewody Lustracyą do tego Pułku zeszle, i na Komplet z Lustracyi okazany Summę na Gaże Officyerskie, i [s. 220v] [s. 290] Lemungi dla Gemeynów, i Unter-Officyerów podług przepisu Etatowego do Kommissyi Skarbu Litewskiego na Ratę Marcową zaassygnuie. Ze ten Pułk w czasie pokoiu konsystować w Nowogrodzkim Woiewodztwie maiący Imię Domu Radziwiłłowskiego nadane mieć będzie. Ze Szeffostwo tego Pułku bez płatne z Rangą Generał Lieutenanta, i z prerogatywą do Szeffostwa przywiązaną Xięciu Woiewodzie przyznane zostanie, nie obowiązuiąc go do aktualney służby.

Po przeczytaniu tego Proiektu JP. Butrymowicz Piński oświadczył: że się godzi na niego, ale żąda poprawić, gdyby Ranga Szeffowska i Generał-Lieutenanta dla Xięcia tylko Woiewody dzisieyszego służyła.

JP. Czacki Czerniechowski kładł warunek, aby nie wprzod był ten Pułk uiszczony, aż wszystkie staną Regimenta, które Etatem są zaięte, dodaiąc: że może dochody Skarbu nie wystarczą.

JP. Suchorzewski Kaliski załatwiaiąc troskliwość JP. Czerniechowskiego, wyraził: żeby Ofiara ta porządku Etatem przepisanego nie psuła, przeto można dodać, iż [s. 221] [s. 291] Pułk ten ma bydź iednym z tych Regimentów, które denoviter w Litwie erygowane bydź maią.

JP. Szyrma Piński żądał dopisania tych słów, do Prawa o Kommissyi Woyskowey: Obiaśniaiąc, że Patentowanie i Fortragowanie Officyerów, iest Prawem opisane.

JP. Morski przekładał: że Konsystencya warowana w Woiewództwie Nowogrodzkim w czasie pokoiu może bydź przeszkodą w rozrządzeniu Kommissyi Woyskowey, bo wypaść może potrzeba wysłania go na Granicę.

Gdy JP. Rzewuski Podolski żądał, aby termin pierwszego Marca był wygluzowany z tego Proiektu, i tylko na to miast było wyrażone, iż Pułk ten ma zastąpić ieden z Regimentów erygować się maiących, wyraził JP. Suchorzewski Kaliski: że niechcąc kłaść terminu wystawienia tego Pułku, iest iedno, co niechcieć mieć 100. Tysięcy Woyska. Więc żądał, aby koniecznie ten termin był oznaczony, dodaiąc: że odbiera wiadomość z Prowincyii, iż Intraty są bardzo lekko taxowane w Starostwach, [s. 221v] [s. 292] co będzie przyczyną, że Woysko w zupełnosci nie stanie. Jeżeliby zaś tak się okazać miało, tedy wnosić będzie, iżby Skarb na siebie odebrał Starostwa, a połowę Intraty oddawał Possessorom, oświadczaiąc, iż tym sposobem dostarczaiący dopiero okaże się fundusz, i na Woysko, i na Magazyny, i na inne ieszcze potrzeby.

JP. Suchodolski Chełmski odpowiadaiąc na obawę niedostarczenia funduszu na Woysko przekładał: ze gdy iuż nadchodzi Rata Septembrowa, więc będzie fundusz na Woysko, który z czasem maiąca się ustanowić Kommissya Koekwacyina zwiększać go będzie, nadto, że zostaią ieszcze źrzódła, z których czerpać można, iako to: w Proiekcie Rzezi, Zydów, w dotknięciu Miast, JXX. Opatów &c: Więc z tych powodów nie można trudnić opłaty dla Pułku erygować się maiącego nakładem Xięcia Jmci Woiewody Wileńskiego, którego Ofiara aby iednomyślnością przechodziła upraszał.

JP. Rzewuski Podolski, żądał dołożyć ten warunek, aby z dawnych Regimentów fortragowani byli Officyerowie.

Po nastąpionych poprawach i dodatkach gdy powtórzył czytanie JP. Sekretarz tego Proiektu, za trzykrotnym zapytaniem przez JP. Marszałka Seymowego, iednomyślna na niego nastąpiła zgoda.

JP. Seweryn Potocki Bracławski mówił w te słowa:

Czytał JP. Sekretarz Dodatek w treści: że ofiara przez JP. Jana Potockiego Posła Poznańskiego Summy 10. Tysięcy rok rocznie maiącey bydź wypłaconey dla Rzpltey uczyniona, ma bydź obrócona na zwiększenie Saperów do liczby 60. w Korpusie Jnżenierów. Na ten Dodatek iednomyślna nastąpiła zgoda.

JP. Zieliński Nurski przełożywszy: iż to iest polityczna maxyma wszystkich obcych Potencyi, iżby Oficyerowie w całym Woysku awansowali, to iest od Piechoty w Regimentach Pieszych, a od Jazdy równie w Konnych. Dla tego popieraiąc Proiekt dawnieyszy podany przez JP. Rzewuskiego Podolskiego, o [s. 224] [s. 297] czytanie onego upraszał, oświadczaiąc: iż chociaż JP. Podolski odstąpił go, iednak on podług przekonania swego popierać go nie przestanie.

Czytał JP. Sekretarz ten Proiekt Awansu Officyerów przez całe Woyska.

JP. Jerzmanowski Łęczycki mówił:

JP. Kublicki Jnflantski żądał, aby iego Dodatek względem Awansu Rodaków z za Granicy przybyłych, tudzież Kadetów i Paziów J. K. Mci był podniesiony.

Gdy długi spór w tey materyi dał się słyszeć, JP. Butrymowicz Piński załatwiaiąc go przełożył: iż inszego niemasz sposobu, iak tylko zostawić ten Proiekt w deliberacyi, a tym czasem zasłać zalecenie do Kommissyi Woyskowey, iżby zniosłszy się z Szeffami ułożyła Tabellę, czyli Rang listę wszystkich Officyerów, któraby tylko na ten ieden raz służyć mogła, na dalszy zaś czas Prawo upoważniaiące Szeffów w prerogatywie Fortragowania exekucyą swoią mieć będzie.

Potwierdził ten wniosek JP. Potocki Lubelski. Po czym zapytywał się JP. Marszałek Seymowy o zgodę na wniosek JP. Butrymowicza Pińskiego, która iednomyślna nastąpiła.

Na żądanie JP. Mierzeiewskiego Podolskiego czytał JP. Sekretarz Dodatek iego względem oznaczenia Funduszu na utrzymanie Fortecy Kamienieckiey, tudzież dla Jnwalidów, który poszedł w deliberacyą.

Sessya na Czwartek solwowaną została.

Wyznaczenie Osób do ułożenia Proiektów do Formy Rządu.

Gdy pomyślność Narodu, a w niey ugruntowana Sława Nas Króla, i beśpieczeństwo Obywatela od trwałości Rządu zawisły. Pomnożone zaś Woysko, powiększone dochody publiczne bez utworzenia nieodmiennych Ustaw, urządzenia i rozdziału Władz Magistratur, i ich między sobą związków, szkodliwym stawałyby się ciężarem, a sama wewnętrzna spokoyność, którą zapewniać za cel troskliwości Naszey mamy, wzruszoną bydźby mogła; Przeto [s. 226] [s. 301] My Król zawsze z ukochanym Narodem złączeni, chcąc dwudziestopięcioletnie trudy dla Kraiu czynione przyłożeniem się do iego szczęścia mieć nadgrodzonemi wraz z Rzeczypospolitey Skonfederowanemi Stanami do takowego Dzieła naydokładnieyszego rozważenia Osoby następuiące wyznaczamy:

Z SENATU.

• Przewielebnego Krasińskiego Biskupa Kamienieckiego.

EX MINISTERIO.

• WW. Ogińskiego Hetmana Wielkiego Litew:
• Chreptowicza Podkanclerzego Litewsk:
• Potockiego Marszałka Nadwornego Lit:
• Kossowskiego Podskarbiego Nadwornego Koronnego.

Z STANU RYCERSKIEGO.

• Z Prowincyi Małopolskiey.

  • UUr: Suchodolskiego Posła Chełmskiego.
  • Moszyńskiego Sekr: W. Lit: Posła Bracławskiego.
  [s. 226v] [s. 302]

  Z Prowincyi Wielkopolskiey.

  • UUr: Działyńskiego Posła Poznańskiego.
  • Sokołowskiego Posła Inowrocławskiego.

  Z Prowincyi W. X. Litewskiego.

  • UUr: Wawrzeckiego Posła Brasławskiego.
  • Weysenhoffa Posła Jnflantskiego.

Którzy Prawa Kardynalne, Magistratur Zwierzchnich obowiązki, Władzę, i między niemi stosowność, zgoła całą Rządu Politycznego Państw Rzpltey Formę opiszą, Proiekta, ieżeli kto zechce podawać do tey materyi ściągaiące się, przyimą, i rozważą, całkowite zaś Dzieło do Decyzyi Nam Królowi i Stanom Rzeczypospolitey przyniosą.

15. Wrzesnia JP. Brzostowski P. Trocki

Wszystkie odmiany idą koleią, y prawie zła w przody dola śmiertelnym potrzebna, by doswiadczenie używać dobrey umiało.

Dumny był Polak z swoiego oręża, Nieprzyiacioł postrach! im tylko więzy własciwe mniemał. Rozszerzał swą Ziemię, bo swoie Laury pomiescić nie mogł bo sam prawdziwie wolny bezpieczny, zatym naylepiey szczęsliwy, chciał sobie podobnych naywięcey liczyć na Swiecie. Działo się nawet, że żaden Sąsiad, ani się wstydził bydź Iego Ieńcem, a bydź y owszem pod Iego Rządem pragniono często. Syt iuż zwycięztwa y Sławy y podziwienia, ufał w spokoyności gdy sam był spokoynym, myslał że bronić nigdy nie przyidzie od tych, co go się trwożą y szanuią.

Wierny był Polak do Swey Oyczyzny czuły o iey dobro, w nim tylko los swoy zakładał, ani mu osobistość pod oczy podpadła. Bo głodny sławy kochał powszechność y iey cały koniecznie służyć biegł każden. A gdy są twarde członki, wygody dalekie, tym bardziey zbytku, tam iuż bogactwa nie cenne, łatwo w ofiarę idą, bo ie ochoczo sama skłonność niesie.

Cnota więc w owczas sama rozdawała wieńce. Polak więc każden musiał bydź cnotliwy bo iey tylko służył. Szydził z miękkiey roskoszy y iesli Ludziom szczęscie zupełne nie wolne; to że tak wiernym, iak on, był każdy, że męztwo Iego od innych dziwione od swoich dorownane gęsto, y tak nic go pierwszym w publiczney nie stawiło usłudze. To mu [s. 231v] żądac pozostało, y tak tylko całey nie znał pomyslnosci.

Z upłynnym czasem wszystko to spłynęło. Spoczynek dlugi był pierwszą złym obyczaiom scieszką, w nim to roskosze lęgły się zawsze a z rzutu oka słodsze nad prace, wszystek iuż umysł zaymuiąc, wszystko odmieniły zaraz. Dostatkow szukać nauczył się Polak. Bo w tym nowym życia rodzaiu potrzebne mu były. Własność więc droższa już, starania iego obróciła na się. Powszechność opuszczona dla wszystkich wiodła za sobą zgubę. Wszystko ginęło, y wszyscy cierpieli, a nikt nie patrzał na przyczyny złego.

Tak było u Nas Miłł. Krolu, gdys żyć zaczął y znane przymioty gdy zostały Twoie, Naród cię do ratunku wezwał y po to się Twym Rządom oddał.

Dwie pierwsze potrzeby Konieczne znalazłeś pod tenczas. Strzedz Polskę od Polakow, strzedz ią od cudzych wszystkich. Znalazłeś więc wszystko naygorsze N. Królu.

Wiele to pracy potrzeba było by Ziomek od Ziomka bespiecznym został. Gwałt łamał sprawiedliwość, y nic go od przemocy nie broniło. Nie mogł więc Kraiu lubić, w ktorym mu było nie dobrze.

Minęło iuż to; iuż Prawa słuchać zaczęto, już wewnątrz spokoyno; własność bespieczna, a całą iey tarczą powszechne bezpieczenstwo.

Tak więc iuż miłość Oyczyzny konieczna z swoiey potrzeby już nazad zwrocona, y tak pod Twoim Miłł: Krolu Styrem Polak już znowu ten Sam y bronic wszystkich y służyć wszystkim ochoczy, y wszystkie też same wskrzesił skłonności.

Znowu więc prawdziwe Obywatelskie Dusze złym pierwey przytłumione losem znowu pełne dobrey nadziei, widząc że iuż gorliwość nie iest występkiem, czucie swoie dowodzić idą.

Wszyscy sciesniaią y swoie chęci y swoią własność przez publiczną offiarę, wszyscy iey służyć y bronić gorący.

I tak koniecznie rokować należy, że każda część dobra wzaiem od N. Stanow łaskawie przyięta będzie. Już pokilkokrotnie Xże Radziwiłł Woiewoda Wilen. ofiarę swoię dla Oyczyzny oswiadcza. Szczęsliwie dla niey! ... że prosić o iey przyięcie musi. Jest to iey pomyslnosci dowod. Zawsze iednak podchlebia sobie, że żądza iego czysta, koniecznie teraz Kraiowi zdatna przyiętą będzie.

Ten Mąż sam z własney Kontent Cnoty, ieźli wart za nią u Narodu względu, sam w swoiey usłudze nadgrode znayduie, iezli mu tylko ona pozwolona. Niechce on warunkow żadnych Szeffostwo do smierci swoiey y z Rangą Generała Leutnanta, iezli ząda, latwo powierzyć temu, co miał tę Rangę przed laty 20. y tak z Woysk Naszych wyszedł, co płacy nie chce, ani mieć Awans może przy Swoim dostoieństwie.

Nie teraz to bardzo daleko od Nas dawniey to tylko y nic w takiey Kwocie podobne iednak gorliwych ofiary, zawsze y Krolom y Stanom Rzpltey były miłe, Czasy zepsute ie oddzieliły od Nas. Wskrzeszone teraz, wszystek ten sam wzgląd znaydą zapewne, znayduiąc w dawney cnocie Seymuiących.

Chciał więcey ten troskliwy o Kraiu dobro Ziomek przysługi uczynić, czuiąc się y po sile y naywiększą do tego skłonność. Słyszał oswiadczenie większe ieszcze nad swoie, szanował ciesząc się, że nie ieden Oyczyznę kocha, a że dobrze ią kocha, gdy go tak chcą nasladować. [s. 232v] Jak zawsze iednak naylepiey Kraiowi życzy, sciesnia własną gorliwość, by ona przedsięwzięty nie mięszała układ y porządek.

Z dwóch nowych Regimentow gdy ieden do Korpusu Artyleryi przyłączony został, gdy tylko drugi podniesiony ma bydź co nowym kosztem iest przedsięwziętego, to swoim przyimuie ciężarem. Mysląc że Ci Wielcy Ludzie a Jego chęci Towarzysze wszystko tak podobnie, wszystko co można czynią, ulgę wydatkom wzrastaiącey po tylu klęskach Oyczyzny przynosić raczą.

Jezeli zblizanie się do zamiaru zdaie się w doysciu onego tęskliwszym, to przykrzeyszym staie się gdy w pewności dosiągnienia wstrzymane zostaie. Obrot rzeczy między zyiącemi podpada podobnym zdarzeniom, ktore choc nie miłe w doswiadczeniu iednak nie odsuwaią od ich dopełnienia. Wszakze Podrozny zblizaiący się do oznaczonego sobie mieysca, gdy trafem iakim przytrzymany zostaie, nie cofa swego zapędu lecz sporniey natęza bieg swoy, aby spoznienie mogł prędszym nadgrodzic pospiechem w doysciu zamierzoney swey mety.

W kazdym zamiarze zyiących nie zwykły się powodowac tak układy, aby iakiego nie doznały wstrzymania. W nie zmylnym na dniu wczorayszym byłem mniemaniu, iż niektore okolicznosci tykaiące się ieszcze Etat Woyska zupełnie zakonczonemi zostaną. Alisci ma chybiona nadzieia na dzisieyszą Sessyą wystawia mi pozostałe do ich załatwienia. Lecz abysmy sporzey w ich zadecydowaniu postępowali dozwolą mi Przes: Stany iak naygoręcey wpraszać się aby nim iedna okoliczność odbierze swe zakonczenie, drugiey nie wprowadza bo tym y pierwsza y druga choć wciągnięta ukonczoną nie zostaie Przez co opozniaią się Przes: Stanow Rezolucye, na ktore powszechność Krajowa w utęsknieniu oczekuie. Zasilam się podchlebnym sobie obiecywaniem, ze me prozby łaskawie przyiętemi będą, nie dla tego aby ich wazność sprawiac miała wysłuchanie. Ale ze gorliwość Przes: Stanow w przyspieszaniu czynności Seymowych zaradza, a przeto nie przełozenia milszemi w przyięciu bydz mogą. W tym zaufaniu przystępuię do Materyi rozpoczętey do ktorey podane mysli przez Kollegow JmP. Sekretarz wystawi ich przeczytaniem.

15. Wrzesnia, JP. Jerzmanowski P. Łęczycki

Mowił: ze w kazdey Rzpltey wolney nie na tym tylko gruntuie się iestestwo Powaga y Konsyderacya u obcych Narodow: że na wszystkie Magistratury Cywilne y Woyskowe pisze Prawa, ale natym aby sprawiedliwość powszechną y szczegulną miała exekucyą; bo iakim sposobem sprawiedliwość y Prawa będą zachowane, kiedy porządek uchybionym zostanie, ktory wzrost, lub smutny każdego Państwa przyspiesza upadek. W Artykule 15^m ustanowienia Kommissyi Woyskowey Oboyga Narodow, napisalismy Prawo daiące moc Fortragowania Szeffom, do wszelkich szarzy według Starszeństwa Osob y zdatnosci. Obowiązalismy Prawem tym JPP. Szeffow do odpowiadania w Woyskowey Kommissyi za przeciwne wyrazom Prawa Osob Fortragowanie y w takim przypadku karę ukrzywdzonemu zapłaceniem Czteroletniey Gaży obostrzylismy. Są to Skutki Patryotycznego myslenia dopełniaiące tę sprawiedliwość, ktora zasłużonemu Zołnierzowi pewny Awans zasług Jego przez taką zaręcza nadgrodę. Teraz znowu według Proiektu dopiero czytanego, gdybysmy nakazali Szeffom Fortragow swoich Kommissyi Woyskowey podawanie; trzeba by zaraz teyże Kommissyi dać moc poznania Wartosci Fortragow qualitatis et quantitatis Fortragowanego na wyższy Awans Officyera zasług starszenstwa y zdatnosci Jego, a razem utwierdzenia Lat, odmienienia Fortragow. Więc Prawo w Artykule 15-m Kommissyi Woyskowey zostałoby czcze bez pewney exekucyi, a Officyer na Awans Fortragiem Szeffa rekommendowany przez Kommissyą odmieniony w Starszenstwie [s. 235v] y w zdatnosci pokrzywdzony, nie wiedziałby z kim y gdzie czynic prawnie o swoię Krzywdę. Nie mogę więc na takowy pozwolic Proiekt ktory całkiem względem Fortragow wspomnione wywraca Prawo, ktorego gdyby Seymuiące Stany dotrzymać nie miały, lękał bym się sprawiedliwie, aby Narod złym takim Naszym przykładem zgorszony, pogardzaiąc wszelkiemi ustawami nie uchylał się od wypełnienia Praw ustanowionych. Azatym obstawam przy Artykule 15. ustanowionego Prawa, w żadną wątpliwość poddawać się nie mogącego, a na mocy wolnego głosu Posła przy Prawie iednemu nawet opponować się pozwalaiącego, na Proiekt ten nie pozwalam, ani ad Turnum /:gdyby ządany bydź miał: / podać go niedopuszczę y w tym Punkcie do Was JWW. Marszałkowie Seymowi y Konfederacyi Oboyga Narodow delikatnosci odwołuiąc się pewny iestem, że w niey moiego obstawania znaydę wsparcie iakowe, ktore Waszey Opiece cały polecił Narod.