"Nie tam ia tylko znayduię Despotyzm, gdzie Monarcha absolutny do woli swoiey stanowi, odmienia y iak chce rozrządza ale rozumiem ze y tam Despotyzm zasięga, gdzie obywatel wolnością swoią rozrządzać nie może, Drugą okoliczność uważam, ze na handlu bogactwa Kraiu leżą, a ten ściskać usiłuiemy, bo chcemy powiedzieć ze skory w całym Kraiu nie maią bydz inne tylko Skarbowe. Podług słyszanego tu dodatku chcemy powiedzieć aby do Kommissyow Skarbowych okoliczność ta odesłaną została, a Kommissye aby taxę ułożyły. Niech mi tu wolno będzie zapytać się, czy ten srzodek z wolnoscią zgodzić się może, czy Obywatel pozwolić na niego potrafi. Uwazmy tylko do podobienstwa przykład. Kommissye Skarbowe oboyga Narodow zniosłszy się z sobą, mogą otaxować Skorę waloru Złł. 1. a Obywatel zechce za nią Złł 50. Więc iakże zostanie pokombinowanie tey okoliczności nie będziez ze to rząd absolutny w Kommissyach Skarbowych. Tu takze uwazyć nalezy ze w Kraiu do mieysca drogość lub taniość iest przywiązana, bo nie [s. 853v] kazde mieysce mieć moze łatwość od bytu swoich produktow, gdy nie ma spławow, nie ma kommunikacyi, nie ma Miast osiadłych, skoro zas w Kraiu nie będzie niczyia Skora tylko skarbowa, więc iuż tym samym będzie Monopolium. Więc z tych względow y przyczyn, ktore tu wyraziłem, oswiadczyć mi zostaie, ze się zgadzam na odesłanie do Kommissyow Skarbowych, ale nie w ogolności tylko co się dotyczeć może samego układu Manipulacyi y administracyi z ostrzezeniem iednak aby y wypracowany ten Układ przez Kommissye Skarbowe, gdy zostanie ukonczony przyszedł ieszcze po approbatę lub reprobatę PP Stanow.

"Nie mogę inaczey iak godzić się z naydokładnieyszym zdaniem, ktore otworzył Godny Minister JW Kossowski Podskarbi Nadworny Kor. Tać to iest rzecz własnie o ktorą idzie, tać to potrzeba nie odbita, aby nim Decyzya Projektu toczącego się nastąpi, sposoby Manipulacyi były wprzod Izbie podane y zwłoka zapewne z tąd zadna nie nastąpi, a zapewniemy się ze rzecz będzie wypracowana, rzecz uwagą rozebrana, rzecz mowię dagodna potrzebie Krajowey y nie uciążaiąca Obywatela: I z tego to względu osmieliłbym się dwie tu podać propozycye. Pierwszą ze iuż Nas nauczyło, co w zapałach gorliwości czynić moglibyśmy, to potym osądziliśmy sami nie dogodnym, bo uwaga insze potym okazała skutki. Te pierwsze imomenta zapału gorliwości naszey moderować nam należy, bo podatek udecydowany bez rozwagi y iak nay większego zastanowienia, zamiast być uzytecznym Krajowi stanie się Szkodą dla niego więc proponowałbym aby odtąd zaden Projekt podatkowy nie przechodził instantanee y nawet za iednomyslnoscią dopoki wprzod w delibaracyą przez Delegowanych z trzech Prowincyi y przybrane Kommissye Skarbowe wzięty nie będzie, wtedy zapewne stać się szkodliwym nie będzie mogł, ani dla ogolności Kraiu ani w szczegolności dla Obywatela. Drugą zas miałbym taką propozycyą z którą do JW y JO. [s. 856v] Marszałkow od wołac mi się zostaie, aby do JJP^ow Posłow tu nieprzytomnych pisać raczyli, gdyby pamiętaiąc na to co winni Oyczyznie swoiey, co winni Obywatelstwa, co nakoniec winni włozonemu na się obowiązkowi zblizyli się do składu naszego a wtedy zapewne gdy te Propozycye skutek przezemnie poządany odbiorą powiedzieć nie będzie można = Sancimus per Nos ipsos, Legem per se iniquam.

Ieszcze tego do zmitrężenia dosyć y tak scięczonego obrad czasu nie dostawało, tylko aby Turnus szedł o to = czy w Jzbie ma się decydować Projekt? czy tez Magistratura ma wprzod dawać opinią swoię na niego. Wielbię gorliwość JmP^a Zmudzkiego y rozumiem ze przy wniosku swoim obstawać nie będzie, bo gdyby ad seria przychodzić miało, sambym stanął przeciw niemu z oppozycyą y okazałbym iż prawo szczegulnie Marszałkom y Deputowanym do Konstytucyi nakazuie formować projekta y propozycye. Gdy tu idzie o prawidło dla Kommissyi, to co miałem w umyslę znayduię w zdaniu JW. Woy Sieradzkiego. Dla zapewnienie dochodu Skarbowego trzeba koniecznie stępla na Skory, ktory zas ma podpadać opłacie? a ktory nie? to poznieyszey będzie dziełem decyzyi. Nie masz tu nikogo ktoryby nie chciał odesłania Manipulacyi do Kommissyi Skarbowey, tylkoz prozne będzie odesłanie bez prawidła. Nie praktykowany sposob odsyłania, aby per ardua wprowadzany tu nie był iest prozbą moią do Kolegow, a szczegulniey do Xcia Jmci P Lubelskiego, aby ten mąz ktory tak gorliwie y chwalebnie Laski Marszałkowskie [s. 858] piastował nie dopuszczał gwałcenia formy Seymowey. Ieżeli iednego Posła stawaiącego przy podanym Projekcie nie można odepchnąć, coz dopiero widoczney Posłow większości, stawaiących przy determinacyi stępla? Gdyby raz ieden takowe praejudicatum z propozycyi JmP^a Zmudzkiego wprowadzone było do Jzby, tedy nad kazdy Projektem uczyniwszy wniesienie Poseł aby był odesłany po opinią do Magistratury, żądałby turnum, na turnowinach czas by schodził; a Magistratura nie maiąca określonego czasu do dania opinii swoiey, resztęby mitręzyła, zatym w zupełną nieczynność Seym by popadł

zdaie mi się być teraz w dwoiakiey potrzebie, to iest oszczędzenia czasu, y wynalezenia [s. 859v] dochodow dla skarbu. Sposoby wynalazku dochodow Skarbowych powinny być pewne, skuteczne handlowi nie szkodliwe. Czasu ochrona, zawisła od chwycenia się nayprostszego toru. Iest Kwestya = czyli Stępel ma byc Generalny na skory? lub nie? Ieżeli ma byc generalny? to krotko zapadnie. Ieżeli nie Generalny? to trzeba nam będzie wchodzić w szczeguły, roztrząsać protokuły, rejestratury Importancyi y exportacyi, Księgi celne, Ekonomią fabryk etc co wiele czasu zaięłoby. Rozumiem, iż nayprzod roztrząsnąc należy Kwestyą = Czyli stępel ma być generalny na skory? lub nie? Obeymuiący razem własną potrzebę y handel, wotować będę na stępel generalny. Wyłączaiący domową potrzebę od handlu, będę przeciw stęplowi generalnemu. Co do zdania mego, sądziłbym niepotrzebną formalnością, aby Rolnik z lichą skurą przymuszony był ieździć do stępla, y więcey decessu w gospodarstwie ponosić, niz uzytku dla Skarbu.

Trudność rozpoczęcia Dzieła sprawia czasem spornieysze iemu ukończenie Widziemy częstokroć iak pierwiastki pracy przytrudne bywaią, a ciąg iey przyswaia, y do skutku Dzieło doprowadza. Układ czynności ludzkich, nie inne wystawia sobie zamiary, iak widzieć ich ukończenie, bo tym zasładza się truda, gdy iuż dokonaną zostaie. Zaiste P^e Stany w swych tak poważnych przedsięwzięciach /: od ktorych los Kraiu zawisł:/ nie w innym postępuią dążeniu, iak rozpoczęte dokonywać, a po ich załatwieniu, drugie przedsiębrać, któremi postepuiąc prędsze widzieć zdołamy prac Naszych Skutki. Lecz iak gorliwość Obywatelska do nich zachęca, tak w pobocz wystawia ogromność ieszcze potrzeb Kraiowych, które z poprzedniczo ustanowionemi tak scisle są spoione, że iedne drugiemi wspieraią się. Rząd albowiem Kraiowy utwarza się z wiązku Ustanowien, złączone razem, skład iego dopiero oznaczaią. Przeto gdyby Miłość Oyczyzny Nas nie zniewalała do ich przedsiębrania, to konieczność przynagla, bo bez nich, ani ogulność Kraiu utrzymać się nie zdoła, ani szczególność zamięszkaiących przebywać by w nim nie mogła. Nayistotnieyszym dla Obywateli zalicza się zaszczytem bydź pod doskonałym Rządem, dobroć Iego partykularnych uszczęsliwia, a w ich szczęsciu pomyslność Kraiowa zasadza się, pomyslność zas Jego, sławę dla Narodu ciągnie, która innym nie nabywa się kształtem, iak dokładnoscią Rządu, bo ten Obywateli w spokoynosci utrzymuie, od zewnętrzney zabespiecza ich napasci, a udziałem słodyczy iego zaostrza przemysł, któren bogactwo, moc y siłę Kraiowi dodaie, a tym poważnieyszym go zrządza W tych obiecuiących sobie zamiarach. P^e Stany swe gorliwe poswięcaią trudy: Lecz te iak chętliwie są dopełnianemi, tak w użyciu zbytniey czasem troskliwości, spozniaią prędsze toczących się Materyi załatwienie. Zostaiemy w rozpoczętym od kilku dni Proiekcie, któren ważnemi już roztrząsnięty rozwagami; Spodziewam się więc, że przydłuższego iuż wymagać nie będzie zastanowienia, gdy w pryncypalnieyszych załatwiony częsciach, następne, iak szczupłe obiecuią przynieść Skarbowi publicznemu użytki, tak mnieyszego, rozumiem: ze na ich zadecydowanie potrzebuią czasu, ktorego oszczędzaiąc, przystępuię do wspomnionego Proiektu, wzywaniem JP. Sekretarza, aby raczył przeczytaniem go, ożywić pamięć Naszą --

Głos JW. Zielinskiego P. Nurskiego d. 26. 8bris 1789. miany

Nadto iest powszechne u każdego z Nas Seymuiących nie wątpliwym przekonaniem wsparte rozumienie, iż do uiszczenia chlubnego wyroku 100.000 Woyska wskazuiącego nie szczupłych Skarbu publicznego trzeba Dochodow; Nikt iuż podobno w publiczności nie wątpi, że 10. grosza Uchwała, przez Ziemiańskie ułatwiona Kommissye, ochydnym skąpstwem szczegulnych Obywateli zciesniona, a gorszącemi Restrykcyami Teologow nad miarę zmnieyszana, mylną w Nadzieiach Naszych niosąc korzyść, niedostatecznym na nieodbitą Woyska potrzebę będzie dokładem, Ządamy Kommissyi Koekwacyiney y żądamy wedle słusznosci, lecz y ta podobno hoynym rzutem zasilic Skarbu nie potrafi. Zwiększylismy Stępel papieru, podnieslismy w Miastach podymne, lecz to wszystko zdaie mi się y zdawać zdawać powinno że ieszcze niedosyc - W tym powszechnym zostaiąc mniemaniu gorliwością zagrzany JW. Madalinski P. Gnieznienski podał Proiekt zysk Skarbowi od Rzezi okazuiący, myslał ten przykładnie Seymuiący Mąż, iż gdy w Rzpltey Naszey, Rzplta Zydowska y inne prywatne Osoby tym y podatkiem swego narzutu przemysł kontentować mogły, zacoż Rzplta w teraznieyszych swoich tak widzialnych potrzebach, korzystać by z tego nie miała, nie mylił się w własnym gorliwosci Zamiarze, lecz się niespodziewał, aby ważącym Iego namysłem, na niedostatek Rzpltey sporządzone Lekarstwo w trafnym kreskowaniu chybieniu, tylko co się w truciznę nie zamieniło, gdy nawet niepraktykowanym w Despotycznych Rządach podatkowania sposobem, nayszczególnieyszą każdego Ludu klassę Rolnikow, a przeto cały Narod silnym zapału pędem przez utwor ogólney akcyzy, niezwyczaynym nigdy znudzeniem w konsekwencyi do desperacyi przywieść ledwie nie zdołało. Stanął ten gorliwy Poseł w Karbie zamiaru swoiego y poszedł przeciwko decyzyi mysli iego przeciwney, a naylepiey iako Dzieło swoie Proiekt toczącey się Materyi znaiąc, podaie do Niego przydatek y Skarb publiczny od oszukania chroniący, y Rólników przy potrzebie własney w spokoyności zostawuiący.

Proiekt JW. Gnieznien. gdy Rólnik przecie od Akcyzy uchylony, iż iest do Natury y Zwyczaiu Naszego naystosownieyszy, nadto pewne, iako urodzóny Polak mam przekonanie, którego mi zadne ustronne Pisma zwątlić, lub odmienić niezdołaią, ani są mocnemi inne na umysle moim uczynić wrażenie, wprawdzie niemasz nic nadto pewnieyszego, iżby z tego Proiektu Podatek u całego Narodu w tak ochydney stawił by się postaci, w iakiey go bezimienne Pismo wystawić usiłowało, gdy Rolnik po mięszkaniach w mieyscu z cięzkiey pracy swoiey potu nudney akcyzy doswiadczać by przymuszony zostawał.

Tak by to własnie wypadło, iak gdyby w Miescie iakim Rząd uciążliwy chcąc na Krawcow włozyć od robienia Sukien opłatę; Nożyce Krawieckie w iednym Składzie mieć złożone rozkazał, a w potrzebie Kraiania Sukni Krawcowi za wypłaceniem ustanowioney Opłaty nożyce oddawać zlecił, czyliż by Krawiec z takiego Miasta, albo nie wyniosł się albo zupełnie swego nie poprzestał Rzemiosła: W tym przypadku gorzey by ieszcze Rzemiosło Rolnictwa ucierpiało, ponieważ Krawiec w każdym czasie suknią kraiać y robić może, Rolnik zas przy swoim Dziele musi uważać Słotę y pogodę, złą, lub dobrą drogę, a do tych wszystkich iemu wydarzaiących się trudności ieszcze by mu przybyła nieznośna przykrość pamiętania o Akcyzie y szukania Składu, w ktorym Materyał do Narzędziow iego potrzebny, swoy własny kupować by musiał, bez ktorego On przy podarzoney, a nie oczekuiącey porze, gruntu uprawić, zboża wyczyscić, y tenże swoy zapracowany Produkt w zdarzoną dobrą drogę wywieść nie zdołał by. Na piątkowey Sessyi zadziwioney od niektórych prywatnie rezonuiących Osob słyszałem, iż pracowity Chłopek w Narzędziach przy rolniczey pracy bez rzemienia obeyść się nie może, nie wiem w iakich to bydz może Osad mieyscach, chyba w tych Kraiu częsciach, gdzie w Naturze ludzkiey spodlony, a w pracy bez żadnego w rolniczych Narzędziach przemysłu, nędznym swym ciałem y rękami wszystko nakładaiąc, mało co iest rożny w swey postaci od Zwierzęcia rólniczy Człowiek y dlatego też dniem robocizny Swoiey ledwie pięć, lub sześć zarobić może groszy, lecz w innych Osadach daleko inaczey, odwoływam się w tym mieyscu do Godnego Kolegi JW Zboinskiego z Ziemi Dobrzynskiey przykładnie y gorliwie Posłuiącego Męża, niech ten Mnie zaswiadczy, że tam u Rólnika pług y brona, końmi wiedzione. Radło wóż y cepy, te wszystkie, iak bydź powinne porządne Rólnicze Narzędzia, bez Sutego rzemieniem bydź nie mogą opatrzenia. O iak niezważonym wyrokiem na Piątkowey Sessyi rozciągnęlibysmy Monopolium y Akcyzę, na te Narzędzia, od ktorych Los wszelkiego szczęścia y bogactwa każdego zawisł Kraiu y wszystkie społeczności Klassy na tychże swego Iestestwa maią Zasadę. W Inney mysli był y iest Proiekt JW^o Gnieznienskiego, którą mysl iasno każdy, z podanego iego teraz przydatku poznawać może, że ten Proiekt żadnego nowego y uciążliwego nie tworzy Podatku, lecz tylko prywatna grabież na publiczny Ziemianina Dochód, a od fałszu y oszukania Skarb publiczny nayistotnieyszym twierdzi bespieczeństwem. Tyle razy iuż tu w głosach powtarzana y słyszana, a od ogólnego Mieszkańca Kraiu doswiadczana Krupka, naydowodnieyszym całey publiczności iest przekonaniem, ze Skóry z rzniętego [s. 864] bydła przez Rzezników do Kahałow Zydowskich y innych prywatnych Osob na podatek oddawane były y że ultimus consumens też Skóry Żydowskim Rzeznikom w kupowanym Miescie sowicie nadgradzał, a przeto podatek dla zydów niemal od całey Kraiowey Wspołecznosci był wydawany, znosił cierpliwie Mieszkaniec Kraiu ten tak ochydny bo dla Żydów podatek; Z tey szczególnie przyczyny, że insensibiliter ultimum consumentem dotykał znosić teraz tym chętniey będzie, gdy go nie do prywatney, ani Żydowskiey kieszeni, lecz do publicznego Skarbu wpłynionym uyrzy. Ktoż więc taki będzie, aby uwodząc się bez Jmiennego pisma Opinią mogł ten podatek nazywać nowym y dla Kraiu Naszego uciążliwym, gdy go nieszczęśliwa społeczność Nasza od niepamiętnego wieku aż dotąd znosić w przyzwyczaieniu powszechnym przymuszona iest y była, a to przez ustanowioną Krupkę Żydowską --

Powie mi Kto, że dotąd tylko Zydowskie Rzezniki Skory do Kahałow oddawali, ktore kuszernym nadgradzali sobie Mięsem tym Zarzutem ten tylko skonwinkowanym bydź może, ktory od prywatnego na Prowincyi oddalony mięszkania, nie iest wiadomy prywatnego po Miasteczkach Zydowskiego Obchodu, lecz Ja Ziemianski Mięszkaniec, fanatyzm tego Narodu doskonale znaiący niemylną powiedzieć muszę prawdę, iż każdego bydlęcia przez Zydów zabitego /:choć by zdarzone, a ich wyrazem kuszerne bydło:/ połowa tylko przez nich pozywane zostaie, drugą zas połowę Chrzescianom przedaią, do tego hymeryczny Fanatyzm, tak wielką temu Narodowi u Nas zamięszkałemu czyni przykrość, że rzadko im się choćby naytłuscieysze nadarza bydle, a gdy niezdarzone, całkiem Chrzescianom przedawane bywa, ( iednak tak z zdarzonego, iako z niezdarzonego bydlęcia każda Skóra, nie do Rzeznika, lecz do Kahału na tę wymysloną Krupkę należała, w takim więc wystawieniu rzeczy ktoż zaprzeczyć może, że ultimus consumens tę Zydowską znosił Krupkę czyli podatek. Może ieszcze ten bydź uczyniony zarzut, iż Rzezniki Chrzescianie tego podatku dotąd nieznali, a przeto od nich mięsem zywiący się Lud in ultima consumentia tego podatkowania ciężaru nieznosił Takim zagadniony Zarzutem pytam iak to wiele w Kraiu Chrzescianskich liczyć możemy Rzezników, oprocz Miasta Stołecznego y Kilkunastu Miast Chrzescianami osadzonych cały niemal Kray Zydowskiemi zastąpiony Rzeznikami, a zatym cała oprocz Miast znacznieyszych Kraiu naszego Społeczność ten Krupki znosić musiała podatek zwyczaiem do Nas wprowadzony, od tylu lat cierpiany był, iakimże go rozumowania Sposobem nazywać nowym y dla Kraiu uciążliwym możemy -- Byłem od początku zatym Proiektem y teraz iestem, a przeciwny [s. 864v] będąc Akcyzie na Ziemian Rólników utworzyć się maiącey, gdy ta wyrokiem Waszym N^e Stany oddalona została przy bespieczeństwie Skarbu publicznego względnie tego podatku stawać za własną urzędowania mego uznałem powinność, a gdy w przydatku JW^o Madalinskiego Posła Woiewodztwa Gnieznien: wszelką od oszukania Skarb chroniącą uważam ostrożność, ten popieram y popierać będę, aż do rezolucyi per Turnum rozwiązać się maiącey --

DZIENNIK
Czynności Seymu Głównego Ordynaryinego Warszawskiego, pod związkiem Konfederacyi Oboyga Narodow agituiącego się 1789.
z ZLECENIA STANOW
SESSYA
Dnia 26. Października w Poniedziałek.

Zagaił JP Marszałek Seymowy do kontynuacyi projektu o skórach.

JP. Zakrzewski P. Poznań: oświadczywszy = iż na ostatniey Sessyi, obstaiąc przy wyłączeniu skór od bitych bydląt po wsiach i dworach na domową potrzebę, nie miał na celu umnieyszenie [s. 865v] dochodow Skarbowych, lecz szczegulnie zachowanie w całości prerogatyw obywatelskich; aby to oświadczenie skutkiem dowiodł, podał do laski dodatek do projektu o skórach

JP. Madaliński P. Gnieźnień: usprawiedliwiwszy powody podanego przez siebie projektu o podatku skórnym, oraz złożywszy dzięki Nayiaśń: Panu za konferowany sobie patent Maiorstwa w Kaw: Narod: a kolegom za łaskawą w Stanach Seymuiących rekommendacyą, podał równie do Laski dodatek do projektu o skórach.

Czytał JP. Sekr: Seym: część proiektu o skórach, w prawo przemienioną, oraz do decyzyi i przychodzącą.

Czytał JP. Sekr: Seym: dodatek JP. Zakrzewskiego P. Poznań: w tey treści = Skóry wołowe, krowie, jałowicze, cielęce, bitych bydląt po wsiach i dworach na domową potrzebę, nie [s. 866] wolno przedawać iak do składów Skarbowych, według taxy Kommissyi Skarb: -- cena będzie oznaczona przez Kommissyą i na skóry bydląt upadłych -- skóry do wyrabiania dane, stęplować się maią -- rzemieślnik nie przyimie bez stępla skóry, ani wypuszczona będzie za granicę bez stępla &c.

Czytał JP. Sekr: dodatek JP. Madalińskiego P. Gnieźnień: w tey treści = Skóry będą odtąd stęplowane -- Cenę skór ustanowi Kommissya Skarb: -- przed wyrabianiem ma się opłacic stępel i kwit zyskać -- wywożone za granice bez stępla podpadną konfiskacie -- na fałszerzow stępla kara taż sama co i na fałszerzow monety &c.

JP. Gorski P. Zmudzki przywiodłszy: iż iedynie dla spokoyności obywatelow żądał ich wyłączenia od oddania skór bitych bydląt na własną potrzebę i stawaiąc przy zapadłym z większości na Sessyi piątkowey prawie, [s. 866v] oświadczył oppozycyą na stępel póty, póki urządzenie manipulacyi podatku w skórach, nie będzie Stanom okazane przez Kommissyą Skarbową. W przewidzeniu zarzutu, od ziemianina i żołnierza na Seymiku relacyinym mogącego siebie spotkać: czemu z donatyw 1775. nie naznaczone były opłaty? czemu z Królewszczyzny lekko czerpane dochody? zwracał myśl Stanow do projektow, w tey mierze u Laski będących -- Zaś dodatki świeżo podane o stęplu skór, niemniey i punkta przez JP. Kublickiego na przedostatniey Sessyi wniesione, chciał mieć do Kommissyi Skarbowey po opinią odesłane.

JP. Zieliński P. Nurski oświadczywszy zdanie: co do okoliczności, na ostatniey Sessyi większością kresek rozwiązaney; co do krubki Zydowskiey; co do dodatkow, tak przez JP. Madalińskiego, iako też Zakrzewskiego świeżo podanych, uwielbiaiąc obydwa, upraszał o czytanie obydwóch, [s. 867] i o udecydowanie któregokolwiek

JP. Czacki P. Czerniechow: prosił o czytanie propozycyi, na którą szedł turnus na Sessyi piątkowey, a to końcem zaspokoienia wszczętey kwestyi.

JP. Zakrzewski P. Poznański: na wniosek JP. Zmudzk: odpowiedział: iż zezwala na odesłanie układu manipulacyi do Kommissyi Skarb: lecz za poprzedzonym wprzód prawidłem, do którego ta Magistratura ma się stosować -- Względem dodatku JP. Madalińskiego, chciał aby ten, ze swoim zniesiony, w ieden dodatek zlany został -- Na żądanie JP. Czackiego rzekł: iż gdy czytane iuż było prawo zapadłe o skórach, to więcey wiąże niż propozycya ad turnum ; zaczym iey ponawiania nie znayduie potrzeby.

JP. Moszyński P. Bracław: uznaiąc potrzebę dodatku o wchodzących z zagranicy w kray skórach, popierał [s. 867v] odesłanie manipulacyi do Kommissyi Skarbowey; aby ta Magistratura, wziąwszy za objekt skóry z kraiu, przez kray, i do kraiu przechodzące, generalny plan o nich Stanom podała.

JP. Swiętosławski P. Wołyń: w zabranym głosie wyraził = Wolny iestem, i dla obrony wolności, stawam przy podatku -- Bez podatkow, będziemy niewolnikami. Wolność nazwał Plato, darem Bożym. Nieszukaymy ochrony od podatku pod imieniem ziemian i rolnikow. Nie myślmy, że wolność na tym zależy, aby nie dawać podatkow. Ja wolę że do domu mego przyidzie na rewizyą Strażnik Skarbowy, niżli żeby mnie zagraniczny wziął za łeb -- Gdy są 2. projekta podane, trzeba wprzód principium za grunt założyć; to iest udeterminować = czyli skóry, stęplowane być maią? lub nie? potym będziemy decydować, iak wielka ma być od stępla opłata. Do was JW. i JO. Marszałkowie Konf: proźby zanoszę, ażebyście, widząc zawieszone nad [s. 868] nami nieszczęścia, przyśpieszali co prędzey skutek obrad Seymowych = Vobis honor, nobis felicitas: utrumque STANISLAI AUGUSTI imperio. "

JP Butrymowicz na podane oba dodatki oświadczył oppozycyą, żądaiąc wprzód odesłania manipulacyi do Kommissyi Skarbowey.

JP. Moszyński P. Bracław: otworzył zdanie = Gorliwość obywatelska chce podatku i ratunku oyczyzny. Podatki, nie wielością projektow, lecz dostatkiem swoim okazuią użytek. Gdy zapadłe prawo, uczyniło iuż rozdział między skórami, obawiać się trzeba, przez defraudacye, uszczuplenia przychodu Skarbowego z tego podatku, i trudności w exekucyi. Zgadzam się z zdaniem względem odesłania do Kommissyi Skarb: manipulacyi tego podatku; ale wprzód trzeba Kommissyi deklarować prawidło = czyli od skór, bitych bydląt na domową potrzebę, ma być iaka opłata? Ja sądząc, iż lepiey iest mieć mniey gatunkow [s. 868v] podatku, a dostarczaiących, życzyłbym za skóry, bitych bydląt po wsiach i dworach ofiarować opłatę. Więc wprzód N Stany niech deklaruią = czy chcą stępel? czy iakowąś inną opłatę, od skór, bitych na własną potrzebę bydląt?

JP. Radzimiński P. Gnieźnień: wyraziwszy = iż zapał ostygł, skoro przyszło spuszczać rękę do kieszeni na podatki: iż pod różnemi pozorami ochraniać się chcemy = iż iedni bijemy w donatywy, chociaż te grosz 10. płacą z ziemianami: drudzy w dobra Królewskie, lubo z tych bierze Skarb połowę intraty: inni w Duchowne dobra, acz i ztamtąd wpływa więcey nad grosz 20ty. A pytam się: czy woysko, samych tylko duchownych i Starostow bronić będzie? czy my nie potrzebuiemy z woyska obrony, gdy od składki umykamy się na woysko?.... Zapadłe prawo, ukazało potrzebę stępla, dla defraudacyi Skarbu -- Niechcemy słuchać o stęplu, ale odsyłamy [s. 869] do Kommissyi Skarb: manipulacyą. Tu iest mieysce rzec = czyli skóry stęplowane być maią lub nie? W tym ia podaię dodatek = aby wszystkie skóry stęplowane były &c.

JP. Swiętosławski podał propozycyą ad turnum = "Czyli skóry, do garbarni oddawane, lub na handel użyte, maią być stęplowane? lub nie? =

JP. Marsz: Seym: zagaił czytanie dodatku JP. Radzimińskiego -- Czytał JP. Sekr: ten dodatek. Nie było zgody powszechney --

JP. Suchodolski P. Chełmski popierał wniosek JP. Radzimińskiego i propozycyą JP Swiętosławskiego, dla prędszego ukończenia materyi --

JP. Wawrzecki P. Bracław: wyraził = Nie można rzec, że ten niechciał woyska, kto chciał wyłączenia bydląt bitych na domową potrzebę: [s. 869v] bo ten żądał równości w podatkowaniu. Zgodzę się na stępel, ale nie pozwolę, aby pod ogulny wyraz podciągnięte były wszystkie skóry zażyte na domową potrzebę. Równie co do taxy, dy woł Ukraiński nie może się równać z wołem Litewskim, tey proporcyalność wcześnie zamawiam; tym czasem podaię dodatek do stępla = oprócz tych skór, co na domową potrzebę wykręcane będą = Dodatek ten znalazł powszechną prawie approbacyą.

JP. Kublicki w propozycyi JP. Swiętosławskiego podał taką odmianę = Czyli skóry z domu obywatelskiego wychodzące, maią być stęplowane? lub nie? = a to dla tey przyczyny, iż skóra, zostaiąca w domu, służy ku domowey potrzebie; wychodząca z domu, idzie na zysk.

JP Swiętosławski przychylił do tey propozycyi, odstępuiąc od swoiey.

JP. Mikorski P. Kaliski wyraz = skóry z domu wychodzące = uznał za nadto obszerny termin, czyniąc oraz uwagę nad skórami padłego dobytku.

JP. Czacki P. Czern: przez ogulny stępel na skóry, przekładał uciążliwość. 1. względem skór bydląt upadłych. 2. względem skór surowych z zagranicy do kraiu wchodzących, i w kraiowych fabrykach przerabianych na podeszwy funtowe. 3. względem skór tych bydląt, które biią na handel łoiowy -- Zatym żądał excepcyi tych skur od stępla --

JP. Marsz: Seymowy pytał = Czy iest zgoda, aby były skóry stęplowane? lub nie? -- Nie było zgody powszechney.

JP. Zieliński P. Nurski, odkładaiąc poniżey do manipulacyi, warunki względem skór z zagranicy wchodzących, i zadechłych bydląt, popierał ad turnum propozycyą JP Swiętosławskiego.

JP. Marsz: Seym: ogłosił propozycyą = Czyli skóra w domu obywatela na potrzebę własną bitego wołu wychodząca za dom do garbarni, ma być stęplowana lub nie? =

JP. Suchodolski P. Chełm: żądał obiasnienia wyrazu w propozycyi = wychodząca skóra za dom, daiąc przyczynę: iż gdy we wsi czy okolicy będzie garbarnia, ta się weźmie za dom, i przez garbarnią przechodzić będą skóry na handel ze szkodą Skarbu --

Po różnych kontrowersyach, wzięta była propozycya JP. Swiętosławskiego, i ta na dwie kategorye rozdzielona została -- Na pierwszą kategoryą zapytywał JP. Marsz: Seym: o zgodę -- i powszechne prawie okazywało się Izby zezwolenie to iest: o stęplu skór do garbarni. Gdy w tym JP. Kossowski Podskarbi Nadw: Kor: przełożył uwagi, iż przez generalny stępel na skóry oddawane do garbarni, upadną kraiowe garbarnie; [s. 871] radząc aby całe urządzenie tego projektu, odesłane było pod rozwagę i opinią Kommissyi skarbowey.

Gdy wielu odezwało się ze zgodą na ten wniosek, JP. Swiętosławski oświadczył oppozycyą, przywodząc ochronę czasu, prędkość exekucyi, i przysporzenie trudności w decyzyi z odesłania manipulacyi do Kommissyi Skarb: bez pewnych prawideł.

Xże Czartoryski P. Lubelski łącząc zdanie swoie z wnioskiem JP. Podskarbiego Nadw: Kor: podał 2. propozycye. Pierwszą = aby każdy projekt podatkowy, nie był instantanee w Izbie decydowany, ale wprzod przez Deputacyą, wyznaczoną z 3. prowincyi, rozważony Drugą = aby JJ. PP. Marszałkowie Konfe: rekwirowani byli pisać do nieprzytomnych Posłow z żądaniem ich na Seym przybycia."

JP. Marszałek Seymowy pytał = czy iest zgoda na odesłanie układu [s. 871v] manipulacyi do Kom: Skarb: -- Nie było zgody powszechney.

JP. Zieliński P. Nurski, żądał wprzod decyzyi prawideł dla Kommissyi Skar: a to przez propozycyą JP. Swiętosławskiego.

JP. Woiewoda Sieradzki przełożył = iż po zapadałym wyłączeniu skur bitych na potrzebę własną bydląt, ażeby Skarb Rzepltey przez podeyścia uszkodzony nie był, wypadła odbita potrzeba stępla na skury: ale stępel klassyfikować należy, to iest: na stępel służący do wiadomości, i na stępel do opłaty. Wprzod więc z propozycyi JP. Swiętosławskiego, udecydować potrzeba w ogulności stępel na skury, a potym dopiero nastąpi klassyfikacya, na iakie skury ma być stępel, dla opłaty? a na iakie inny stępel dla wiadomości?

JP. Marszałek Seym: zapytywał Izby o zgodę na ogulność stępla na skury?

JP. Gorski P. Zmudzki stanąwszy przy zdaniu Xcia Posła Lubelskiego podawał propozycyą ad turnum = Czyli układ manipulacyi podatku w skurach ma być odesłany do Kommissyi Skarbowey? lub nie? = oświadczaiąc, iż na nic nie powzoli, poki propozycya iego rozwiązaną nie zostanie.

JP. Stroynowski P. Wołyń: względem dwoch okoliczności, przez propozycye, iednę JP. Swięstosławskiego, drugą JP. Gorskiego, wniesionych, uczynił uwagi = iż propozycya JP. Gorskiego, nie może odpierać od decyzyi projektu, pod trzymiesięczną deliberacyą zostaiącego: iż nawet turnus na nią iść nie może, bo nie iest celem prawodawctwa decydować, czy ma być dana opinia = iż nie iest zabroniono, tak Podskarbim iako też Kommissarzom Skarbowym, zasiadaiącym w Stanach, otworzyć zdanie swoie, a nawet od całey Kommissyi podać opinią w projekcie. Ponieważ [s. 872v] zaś propozycya JP Swiętosławskiego, iest stosowna do projektu, zdeliberacyi wychodzącego, w pułudecydowanego, i z prawa o porządku Seymowania odsuniętą być niemoże; zaczym o wzięcie iey ad turnum upraszał.

Xże Marszałek Konf: Litt: w zabranym głosie wyraził

JP. Wda Sieradzki wyraził = "Z zgorszeniem uważam, iż rzeczy, które nietylko szkodzą naszym zamiarom, lecz są przeciwne porządkowi Seymowania, zaczynaią wzrost brać w Izbie Projekt w tak dawney deliberacyi będący, projekt w puł udecydowany, nie może być odepchnięty od decyzyi. Zgadzam się na odesłanie układu manipulacyi do Kommissyi Skarbowey, ale nie wprzod, aż udecydowany będzie stępel generalny na skury, aż potym klassyfikacya iego względem opłaty nastąpi; chciałbym nakoniec aby umiarkowana taxa skur dla kupna poprzedziła odesłanie."

Xże Czartoryski P. Lubelski, tłumaczył się: iż myślą iego było, żądać aby Kommissya Skarbowa, iako naywięcey wiadomości maiąca o handlu, i sytuacyi ekonomiczney kraiu całego, dała zdanie: czy będzie rzeczą pożyteczną lud szkodliwą, skury stęplować?

JP. Kublicki tłumaczył propozycyą Xcia P Lubelskiego, iż nie była w myśli krzywdzenia Posłow, i tamowania ich wniesień, lecz miała za cel użyteczność powszechną, a naywięcey zastanowienia się względem manipulacyi skur Prowincyi Litewskiey, stosownie do uwag JP. Wawrzeckiego P. Brasławskiego.

JP. Zakrzewski P. Poznański oświadczywszy wdzięczność Xciu Marszałkowi Konfed: Litt: za przypomnienie prawa o porządku Seymowania, rownie iako i JW Woiewodzie Sieradzkiemu, stawaiącemu przy prawidłach manipulacyi dla Kommissyi [s. 874v] Skarbowey, upraszał JP. Marszałka Seym: o podniesienie projektu JP. Gnieźnieńskiego z dodatkami, i uformowanie propozycyi ad turnum w treści = czyli Skarb publiczny ma odnosić zysk z handlu skur? czy prywatni?

JP. Marszałek Seym: zapytał: czy iest wola Prześw: Stanow, aby był oznaczony w ogulności stępel na skury?

Jednomyślna prawie odezwa dała się słyszeć ze zgodą,

JP. Zieliński P. Nurski wniosł: aby ta zgoda Stanow, nie była słowna, lecz przez propozycyą na pismie

Xże Podskarbi Wielki W. X. Litt: przymowił się w tey osnowie =

JP. Potocki P. Lubelski łącząc zdanie swoie z zdaniem Xcia Podskarbiego W. Litt: przełożył uwagi = iż [s. 875v] nie widzi potrzeby, aby rolnik miał koniecznie lichą skurę wozić do stępla; ale w tym konieczną sądzi potrzebę, aby żadna skura nie szła na przedaż bez stępla = bo skarb miałby w tym szkodę, kraie sąsiedzkie by zyskiwały, Polacy barbarzyńskim zwyczaiem płaciliby obcym daninę = na handel, nie wiezie się iedna skura, ani kilka, lecz kilkadziesiąt = kto zyski z handlu skur chce odbierać, wychodzi z rzędu rolnikow i ziemian, a wchodzi w klassę kupcow; więc prerogatywami Szlachectwa nie może się zasłaniać: &c:

Gdy względem generalności stępla na skury zachodziły kontrowersye, JP. Marszałek Seymowy ogłosił propozycyą ad turnum = "Czyli stępel na skury surowe, wołowe, krowie, iałowicze, i cielęce, na handel, do garbarni, i na przedaż Rymarzom idące, ma być od Skarbu dawany? lub nie? =

Po odstąpieniu stawaiących z opozycyą, mianowicie JP. Zakrzewskiego P. Poznań: żądaiącego turnum z powyższey swoiey propozycyi między zyskiem Skarbu i prywatnych, propozycya JP. Marszałka Seymowego, za wyrzuceniem tylko wyrazow pytania, zmieniona, tak iak iest wyżey, trzykrotną zgodą w prawo przemieniona została.

JP. Potocki P. Lubelski przełożywszy: iż nagłe Rzpltey potrzeby, wyciągaią spieszney exekucyi praw podatkowych: iż z zapewnienia osob Skarbowych, prawo podatku skorowego nie może mieć zupełney swey exekucyi prędzey, iak na nowy rok następuiący: iż gdy ten podatek ma czynić przychod Skarbowi millionowy, szkoda by upuszczenia wpływu do Skarbu choć iednego milliona przez ten czas do nowego roku: iż przez omieszkanie exekucyi prawa w tym czasie, Skarb by mogł szkodować w importacyi nawet roku przyszłego = [s. 876v] z tych powodow in ordine niezwłoczney podatku tego exekucyi, podał projekt do Laski = Zalecenie Kommissyi Skarbowey Oboyga Narodow =

Czytał JP. Sekretarz projekt JP. Lubelskiego w tey treści = Zaczym Magazyny Kommissya Skarbowa na skład skur ułoży i do exekucyi prawo o skurach zapadłe przywodzić zacznie, co koniecznie od dnia pierwszego Lutego w roku nadchodzącym 1790tym nastąpić powinno, ma zlecenie Kommissya Skarb: zamiast skur, brać się mianych in natura , proporcyonalną za nie cene ustanowić, i natychmiast od rzeźnikow onę odbierać &c:

JJPP. Butrymowicz i Szyrma Posłowie Pińscy, żądali deliberacyi na ten projekt, przekładaiąc: iż nieodwłoczna exekucya zapadłego prawa bez odmiany, być rownie może.

JP. Kasztelan Łukow: popierał nieodwłoczną exekucyą wmyśli JJPP. [s. 877] Pińskich, daiąc przyczynę: iż w Warszawie prędzey chleb pieczony przez trzy dni zalegnie, niż skury: iż łatwo obmyślone być mogą składy na skury: a w innych Miateczkach, z każdey stodoły można zrobić skurowy Magazyn.

Gdy projekt JP. Lubelskiego poszedł w deliberacyą: JX. Podkanclerzy Kor: wniosł o Nocie podaney Deputacyi do interesow Zagranicznych, na dniu 13. Października przez Ministra Rezydenta Szwedzkiego, bawiącego w tuteyszey Stolicy, prosząc o iey czytanie, i po czytaniu, zamawiaiąc kontynuacyą głosu.

Czytał JP. Sekretarz Seymowy pomienioną Notę w tych wyrazach =

NOTA

Po nastąpionym w roku przeszłym zerwaniu pokoiu między Szwecyą i [s. 877v] Rossyą, sprawuiący interessa Imperatorowy w Mitawie, żądał u Rządu Kurlandzkiego, ażeby wyprowadzanie zboża z portow tamecznych do Szwecyi zabronionym było; któremu żądaniu bez względu na prawdziwy kraiu interess zadosyć stało się.

Konsyliarze naywyżsi Regencyi przesłali wzmiankowany zakaz do Magistratow Miast Windawy i Lipawy. Lubo zaś późniey Xiąże Panuiący, przez przychylność do swych poddanych, tudzież z względow sprawiedliwości dla Potencyi, na którą nigdy żalić się nie miał powodow, tenże zakaz cofnąć za rzecz przyzwoitą osądził, mimo ponawiane nalegania sprawuiącego interessa Dworu Rossyiskiego, i tym sposobem rzeczony abusus w swym skutku na czas zrektyfikowany został; trwać iednak w początkowey swoiey przyczynie nie przestanie, do póki Lennik będzie sobie przywłaszczał, wolność dopuszczania się gwałtownych krokow, [s. 878] któreby mogły narażać iego Zwierzchnego Pana, na przeciw potencyi iedney z naywięcey mu sprzyiaiących.

Niżey podpisany Minister Rezydent Szwedzki, mniema być swoią powinnością przełożyć Nayiaśnieyszym Stanom ten postępek, tak nie zgodny z ich powagą, i tą sprawiedliwością, która charakteryzuie Seym teraźnieyszy; niewątpiąc, że Stany Nayiaśnieysze nie dozwolą odtąd podobnych czynow, uymuiących równie ich Zwierzchney Władzy, iako i ubliżaiących Państwu, związkami przyiaźni z Nią złączonemu, przez okazywanie niesłuszney predylekcyi dla tey potencyi, która pod pozorami przyiaźni, nie raz nayokrutnieysze zadała ciosy niepodległości Rzeczypospolitey

Po przeczytaney nocie JX. Podkanclerzy Kor: kontynuował głos = Z [s. 878v] czytaney noty okazuie się, iż rzecz iest nieiako zaspokoiona, gdy wydany od Konsyliarzow Regencyi rozkaz, cofnięty został przez Xcia Kurlandzkiego; ale Minister Szwedzki żąda zapobieżenia takowemu zdarzeniu na przyszłość. W tey okoliczności Deputacya do interessow zagranicznych oczekuie Prześw: Stanow wyroku: czy też zlecenia JJPP. Marszałkom Konff: uczynienia odezwy do Xcia Kurlandzkiego.

Na zapytanie JP. Marszałka Seymow: = czy iest wola Prześw: Stanow aby w odezwie, przez siebie iako Marszałkow Konfed: do Xcia Kurlandzkiego czynioney, zalecili temuż Xięciu, nayprzód aby o tey okoliczności dokładną przesłał Stanom informacyą: powtóre aby w podobnym przypadku, do Stanow się zgłaszał? = gdy powszechna nastąpiła zgoda, KRÓL Jmć solwował Sessyą na dzień następuiący.

ten Krupki znosic musiała podatek, gdy więc ten podatek zwyczaiem do Nas wprowadzony od tylu lat cierpiany był, iakimże go rozumowania sposobem nazywać nowym, y dla Kraiu uciązliwym możemy?

Byłem od początku zatym Proiektem y teraz iestem, a przeciwny będąc Akcyzie na Ziemian Rolnikow, utworzyc się maiącey, gdy ta wyrokiem Waszym N^e Stany oddalona została przy bespieczeństwie Skarbu publicznego względnie tego Podatku stawać, za własną urzędowania mego uznałem powinnosc, a gdy w przypadku JW. Madalinskiego Posła Woiewodztwa Gnieznieńskiego wszelką od oszukania Skarb chroniącą, uważam ostrożność, ten popieram y popierać będę az do Rezolucyi per turnum rozwiązac się maiącey --