"Stanowiąc y rozrządzaiąc woysko nie mozemy miec lepszego w tym swiatła y modelu, iak tryb Woyskowy rządnych y mocnych obcych Potencyi. W woysku Rossyiskim nie ma Szeffow, tylko są Pułkownicy. W Francuzkim są Szeffowie ale niepłatni. W Pruskim y Cesarskim są Szeffowie y płatni, ale Generał Majorowie posiadaią Szeffostwa. Z tych więc trzech wzorow o Szefach, trzeba nam wybrac ieden. Iuż podobno nie zniesiemy Szeffow na wzor woysk Rossyiskich, więc trzeba ich albo w tym sposobie iak w Woysku Francuzkim ad honores salvis modernis tylko zostawić, tak iak zostawilismy Rotmistrzow. Y w tymby była ieszcze polityczna permowencya, gdyz skoro nie płatni będą Szeffowie, tedy Influencya Stanu Cywilnego do Woyskowości daleko pewniey y bezpieczniey utrzyma się. Ieżeliby to się niepodobało Nayiasnieyszym Stanom? to stosownie do trybu Pruskiego y Austryackiego, niechay Generał Majorowie [s. 88] y Leütenanci tylko maią Szeffostwa. Ieszcze w Woyskach tych Mocarstw iest y to, iż w czasie woyny nie kommenderuią swemi Regimentami Szeffowie a to takze przezornie, bo Szeff albo przez ochronę swoiego Regimentu mogłby ewolucye woienne mięszać y trudnić, albo przez zbyteczną chęc Sławy na niebezpieczenstwo siebie z Regimentem narazić y zgubić. Poniewaz nie znayduię w prawie przepisanych obowiązkow dla Szeffow nie mogę pozwalać na gażę dla nich. Mowiono tu, że Szeffowie są koniecznie potrzebni, bo muszą stawać na froncie y pułkami swemi kommenderować. Na to dosyć mi odpowiedzieć iż JKMc iest Szeffem Pułku w Xstwie Litt. y Hetmani są Szeffami, a gdzież stawaią na Froncie swych Pułkow. W układzie Sztabu Generalnego okrzesywalismy pensye Officyalistom Woyskowym, ktorzy mieli ledwo po parze tysięcy gaży. Generał Auditor Litt. stracił 500 Złł. a to mowilismy dla oszczędzenia Skarbu. Nie wiem teraz iak się zgodzi z troskliwoscią Naszą o zmnieyszenie wydatkow Skarbowych puszczać po 15,000 y do 18,000 Szeffom? Na reszcie gdy się tak Nayiasnieyszym Stanom zdawać będzie, zgodzę się na Pensyą dla Szeffow, ale pod temi warunkami. 1^o Aby siedzieli przy Regimentach, 2^o Aby sprawowali powinności pierwszych Pułkownikow. 3^o Aby stopniami do tego przychodzili Urzędu [s. 88v] nie z boku za pieniądze, y aby nie większą mieli pensyą, iak tylko 10,000. W tych iedynie kondycyach na płacę Szeffom pozwolę.

"Stokroć y stokroć było tu powtorzono, ze nie idzie nam o Jmie, ale o rzecz. Gdy w początkach Seymu tego, iedna z naywaznieyszych okoliczności, ktore Kray użytkiem, a Seym chlubą okrywa, traktowaną była: Gdy mowie toczyła się [s. 89] materya o Departamencie Woyskowym, nie ieden z Nas mowił, nie dbam o nazwisko czy Departamentu czy Kommissyi aby tylko rząd Woyska był wzięty z pod Rady, y udzielna go sprawowała Magistratura. Ja tym samym torem poydę, gdy powiem, iż nie stoię o to iak się ma Szeff nazywać, czy Szeff czy Pułkownik, aby tylko pełnił swoie obowiązki y był stopień zachowany przy płacy. Ia mowię za porządkiem Woyska. Jezeli Woysko nalezycie urządzone nie będzie, stanie się nieuzyteczne Krajowi, a obywatelom cięzarem. Mowiono tu o Słuzbie Francuzkiey. Iuz tez y nam bywałym we Francyi niechay będzie wiara dana. Są tam rozne stopnie, są Klassyfikacye w tych nawet Pułkach gdzie Szlachta mieści się, ale te wszystkie iako rowność obrazaiące nie są zgodne dla Kraiu Naszego. Mowiąc za Woyskowemi, winienem mowić nayprzod za prawem zapadłym. Rzekliśmy w opisach Kommissyi Woyskowey, iż Szeff obrany za Kommissarza nie będzie brać udzielney pensyi. Rzeklismy tamze iż Kommissya Szeffow do patentu JKMci fortragować będzie. Coz nastąpi, ieżeli zostawiemy Szeffow bez płacy? Oto nie Exekucya y złamanie Prawa. Iezeli Officyer mniey maiętny doydzie do stopnia Pułkownika nie zechce poyść na Szeffostwo bez pensyi, zkądze będziemy brać na Szeffow, a tak będzie przecięcie stopniow w Woysku. We Francyi na [s. 89v] Porucznika był awans przez stopnie a Podporucznikiem zostaie byle kto, więc ten układ do Naszego zadną miarą nie przypada. Nie mozemy tytułu Szeffa mazac, bo ten iuz kilka razy wszedł 1 w Konstytucyą. Nie mozna nawet awansu przecinać, bo ten w opisach Kommissyi iuż iest udeterminowany. Coz więc czynić nam zostaie! Oto opisanie powinności dla Szeffow, a zatym y przyzwoitey wymierzenie płacy. Ia sam nayprzod dla mnie, a potym zacząwszy od Hetmanow az do naymłodszego Officera, będę dopraszał się o opisanie powinności, bo nikt iuz odtąd podobno ani zechce, ani będzie mogł byc nie czynnym. Iezeli nie były dotąd czynne urzędy Woyskowe to szczupłości Woyska przypisać nalezy. Nakoniec Miłł: Panie iuz tę kwestyą choc większoscią głosow rozwiązać nam należy. Chcą aby tak iak w Woysku Pruskim Generał Major y Leytnanci kommenderowali Regimentami y pułkami piszę się na to, a wielez ich mamy? oto mniey nierownie niż Regimentow y pułkow. W Woysku Moskiewskim Pułkownik ma daleko większe zyski, niż u Nas Generał Major. Gdy mi przywodzą iz Krol iest Szeffem, ządać będę aby Krolowa Jadwiga, Krolewiczowie tu stanęli, bo tych Jmionami są zaszczycone Nasze Regimenta. Iuz względem dzisieyszych Szeffow podobno kwestyi nie będzie Względem [s. 90] przyszłych gdy zachodzi ządanie, aby z Brygardyerami w pensyi porownani byli, niech mi się godzi przełożyc, iz lubo Brygardyer ma z iedney strony więcey wydatku, bo w kazdym Towarzyszu znayduie swego Kolegę, ale go zaciąg nic nie kosztuie, zas Rekrut Szeffow z wielką trudnością y kosztem przychodzi ile w tak znacznym iak teraz Komplecie, iż nie wspomnę częstych dezercyi. Względem Gazy Hetmanskiey iest osobna Kategorya ta zostaie napotym. Więc zostawiwszy teraznieyszych tak iak są połozeni w Etacie zostać maią? czy tez przy gazy zmnieyszoney?

"Powołany powaznym głosem JmP. Oszmianskiego, bez wątpienia iak każdemu z Seymuiących, tak szczegolniey szacowanemu Koledze radbym się zasługami memi wywiązać, ale ze ta okoliczność zahacza się w tym zapytaniu: czyli ranga Szeffow ma byc utrzymana? lub tez zniesiona? nie maiący zadney znajomości w znamienitym Woyskowym Rzemiosle o potrzebie tey rangi lub iey zniesieniu, nie potrafiłbym przyslusować zdania mego. Ale iako Marszałek Seymowy przypominam Zacnym [s. 90v] Kolegom, iż po trzykroc w Ustawach od Nas zapisanych przez wspomnienie Szeffow, przytwierdzilismy tę Rangę. Z tego powodu niezdołałbym formować takiey Propozycyi, ktora to cosmy wyzey napisali, zdawałoby się mazać. Co do drugiey okoliczności, gdy głosu Kolegow a w szczegolności JmP^a Oszmianskiego słyszec się dały, aby gaza teraznieyszych Szeffow ad vita tempora mogła słuzyć tym tylko ktorzy nabyli. Ja lubo zawsze za oszczędnoscią Skarbu iestem, iednak, poniewaz Rzeczpospolita przychylaiąc się do sprawiedliwości iuz roznym Urzędom ktore z przywileiu Prawa dosiągnione zostały, wymierzyła swe względy, rozumiałbym ze tych Szeffow nie ublizy. Ile gdy w Koronie ieden tylko Regiment przez związki przyiazni ustąpiony iest darmo, inne zas Regimenta przez rozne scieszki były nabyte. Co do trzeciey Kategoryi względem następnych Szeffow, gdyby zaszła wola Przeswiętnych Stanow, tobym mogł podać im Projekt, miarkuiąc umnieyszenie Pensyi według słyszanych tu głosow.

"Nie chciałbym ia nigdy dwa razy mowic w iedney materyi, ale nowe zarzuty nowey wyciągaią odpowiedzi. Gorliwość Zacnych Kolegow niechay słuszne odbiera uwielbienie. W kazdym Rządzie a tym bardziey w Republikanckim zachować [s. 91] nalezy sprawiedliwość względem Skarbu publicznego y sprawiedliwość względem Obywatelow. Słyszałem ia wniesienia, iż Szefowie są nie potrzebni, bo dotąd byli nie uzyteczni. Porownaymy przeszły Stan Woyska z teraznieyszym. Nie bierzmy miary z tego, co zle było, ale myslmy iako ma być dobrze na potym. Co do wniesienia aby do innych stopniow a nawet Urzędow Cywilno Woyskowych przywiązane były Szeffostwa, to nic innego nie znaczy iak Szeffow zniesienie. Pytam się iak zeby był zabezpieczony awans dla zasłuzonych Officyerow? Oto ubocznie by były brane Szeffostwa, tak iak mogą być brane Urzędy Cywilno Woyskowe, czego pewnie ani WKMc, ani nikt nie zniesie, boby zasługa została bez nadgrody. Iestem za porządkiem słuzby, zgodziłbym się ze zdaniem JW^o Łęczyckiego, ale mi idzie o zabezpieczenie dobroci Słuzby i aby ci ktorzy w nizszych słuzą gradusach płatni słuzyli y do wyzszych dostąpic mogli. Iezeli nas uwodzą Kalkulacye Ekonomiczne przez ochronę kilkudziesiąt tysięcy za zmnieyszeniem Szeffom płacy y ia iestem za Skarbem, ale przewiduię, ze ta drobna Skarbu ochrona, gdy nieczynność, gdy nieporządek w Woysku uczyni, pewną ruinę woyska a zatym y uszczerbek Skarbu przyniesie. Skarb na czas zbogaciemy a Woysko zniszczemy."

Nie słyszałem zadnego głosu, ktoryby utrzymywał zniesienie Szeffow, bo to zapadłemu Prawu przeciwi się, ale nie ma prawa na to czyli płatni? y iak wiele byc maią Szeffowie. Powinności nie ma dotąd opisanych dla Szeffow, owszem ieszcze Regulamen dał im na wolą siedzenie przy Regimentach. Zgadzam się na powiększenie liczby Sztabs Officyerow do tak znaczney Aukcyi Woyska, ale trzeba im przepisać powinności. Jezeli iak dawniey zostać maią Szeffowie? niech nie będą płatnemi, ieżeli zas maią miec obowiązki y one pełnić, słuszność wymaga, aby byli płatnemi. Nim więc ustanowiona będzie im płaca, albo my albo Kommissya Woyskowa niech ich powinnosci napisze. Nie podobna, aby przy dawney zostać mieli pensyi. Brygardyer ma tylko 10000 ma więcey ludzi pod swoią Kommendą a nie ma Prerogatywy fortragowania Officyerow, iak maią Szeffowie. Mowiono tu iz Szeffowie daią stoły Officerom, mnie powiedział pewny Officer, iż ani iednego objadu nie ziadł u Swego Szeffa. Mowiono iz na rekrut expensowac muszą Szeffowie nie będzie tego expensu, gdy prawo nakaze Kantony. Upraszam o czytanie mego dodatku.

"Mowiłem dotąd o Szeffach, teraz mi przychodzi mowic o porządku. Kilkanascie materyi iest tu razem wniesionych. Czytam Punkt Etatu 1. Szeff 15,000 Prawo 1768 nakazuie decydować Projekt porządnie Pytam się czy iest na gorze tytuł Pułk Hetmanski albo Krolewski? Nie tylko Pułk Przedniey Straży. Dalekobysmy iuż byli postąpili w Etacie, gdybysmy ubocznych nie czyniąc wnioskow, decydowali tylko o liczbie głow y pensyi. Iak my w iednym punkcie chcemy 4. Kategorye udecydować? Jednę czy Szeffowie maią być płatni? Drugą iak wielką maią miec płacę. Trzecią o gatunkach Szeffostw. Czwartą o Szefostwie Jmienia Potockich etc. Trzeba te 4 Kategorye rozklassyfikować y osobno rozwiązywać. Hetman WK. uczynił to, co mu Obywatelstwo kazało. Zostaie Hetman Pol: Kor: y nad nim ze ma byc Kwestya? Gdyby nadgroda była mu wprowadzona chętniebym przy obstawał, a tym bardziey krzywdzic tego Męza nie pozwolę. [s. 94] Iezeli więzy, cnota dziedziczna, zasługi Oyca y własne, nie znaydzie u nas zastanowienia, to przynaymniey tyle względu miec powinnismy, ilesmy mieli dla Bunczucznych, gdysmy tych salvis modernis zostawili. Tak tedy dopraszam się aby wola y własność przy nim w całosci została, y ten wniosek był zawieszony do iego przybycia, gdyz inaczey sami bysmy się skrzywdzili. Teraz naypierwey o pensyi Szeffow decydować nalezy według Projektu JmP^a Brzeskiego Litt. Wielbię Dodatek JW. Pinskiego ale tenby Nas uwięził. O Generał Majorach y Leutenantach mowic nie mozemy chyba w koncu Etatu. Nie odstępuię więc od porządku Projektu, upraszam o rezolucyą Przes: Stanow wiele na przyszłość ma byc płacy dla Szeffow.

DZIENNIK
Czynności Seymu głownego ordynaryinego Warszawskiego, pod związkiem Konfederacyi oboyga Narodow, Roku 1789.
SESSYA CLI.
Dnia 4. Września, w Piątek.

Po zagaieniu Jmci Pana Marszał: Seymowego, Jmć Pan Krasnodębski Podlaski żądał, ażeby gdy ma być ofiara na dniu wczorayszym uczyniona przez Jmci Pana Potockiego Starostę Brzostowickiego w Konstytucyi umieszczona, tedy aby razem i przez Jmci Pana Marszałka Seymowego ofiara 12 armat dla wiedzy potomności w teyże Konstytucyi zapisaną została.

Jmć Pan Marszałek Seymowy złożywszy podziękowanie Jmci Panu Podlaskiemu, [s. 97v] [s. 192] oświadczał, że dosyć będzie dla niego zaszczytu, gdy w podpisach dzisieyszego Seymu Konstytucyi Imię iego znaydzie się.

Jmć Pan Butrymowicz Piński wraz z całą Izbą oświadczył, że od umieszczenia w Konstytucyi tey ofiary Jmci Pana Marszałka Seymowego nie odstąpi.

Przystąpił Jmć Pan Sekretarz do czytania Etatu komputu i płacy iednego Pułku przedniey Straży Woyska Koronnego, od słow: ieden Szeff 15,000.

Gdy okrzyknęło wielu Posłow: niemasz zgody; Jmć Pan Butrymowicz Piński wyraził, że gdy Rzeczpospolita pierwszy raz dopiero przedsięwzięła w Kraiu swoim pomnożenie Woyska, brać przykład powinna z innych państw, które staraią się oto, aby w iak naywiększey regularności Woyska swoie mieć mogły, i tak idąc przykładem wydoskonalonych dzisiay w sztuce Woyskowey Narodow, spoyrzyimy w Woyska Rossyiskie, czyli tam są Szeffowie? nie ma ich zaiste! w służbie Francuzkiey znayduią się Szeffowie, ale tylko ad honores , nie płatni; w Woysku Pruskim i Austryackim są także Szeffostwa, [s. 98] [s. 193] ale ich oddzielni Szeffowie nie posiadaią, tylko Generał-Majorowie i Generał-Leutenanci, którzy temi Regimentami których Szeffami są, w czasie woyny nigdy nie kommenderuią. Więc z powodu tego przykładu obcych Państw dowodził niepotrzebę Szeffow. A odpowiadaiąc na zarzut, że gdyby skassowanem zostali Szeffowie, tedyby nieporządek uyrzały Stany w Regimentach, przytaczał 2 Pułki, które nie maią na czele swoim Szeffow, tylko Pułkownicy im sami przodkuią, a iednakże naydokładnieyszy iakiegoby tylko życzyć sobie można, widziemy w nich porządek. Wspomniał nakoniec, że dla tego przedsięwzięły Stany decyzyą Etatu, aby cożkolwiek dla skarbu oszczędzić expensu, tym bardziey, że z Prowincyow dochodzą wiadomości, iż produkta bardzo tanio są taxowane na podatek. Więc z tych powodow za niepotrzebą Szeffow pisał się. A nakoniec wyraził, że ieżeliby była wola Stanow utrzymać Szeffow, to chyba na to pod temi pozwoli warunkami, aby byli zawsze przy swoich Regimentach obecni, aby przychodzili do tego Urzędu stopniami, a z poboczy nie wpadali, aby Pułkownicy za nich nie zastępowali obowiązkow, które im przepisane będą, aby nie mieli mocy przedania tych szarz; [s. 98v] [s. 194] a nakoniec aby tylko gaża 10,000 bez żadnych ubocznych w Regimencie akcydensow oznaczoną była, inaczey oświadczył się, że na Urząd Szeffow oddzielnych nie pozwoli.

Jmć Pan Morski Podolski przekładaiąc, że gdy spodziewać się można, iż massa podatków nie wystarczy na utrzymanie Woyska, żądał, aby salvis modernis Possessoribus Szeffostwa na potym oddawane były Generał-Majorom, Generał-Leutenantom; a nawet i Cywilno Woyskowym. Na końcu rekommendował względom J. K. Mci Ichmość Panow Byszewskiego Generał-Majora, i Karwickiego Szeffow Pułkow przedniey straży.

Xiąże Marszałek Konfederacyi Litt. mowił: iż chcąc porządek w Woysku zachować, trzeba koniecznie tak go urządzić, aby się ciężarem nadaremnym nie stało, wspomniał: że będąc za Granicą, wie pewno, iż w Woysku Francuzkim niemasz ad honores Szeffow, przeczytał Prawo o Kommissyi Woyskowey iuż ustanowione, że taż Kommissya dwoch zasłużonych Szeffow do patentowania na Generał-Majorow J. K. Mci rekommendować będzie, dowodząc nadto potrzebę Szeffow dobrze [s. 99] [s. 195] płatnych wyraził, iż ieżeli Officyer mniey maiętny doydzie do stopnia Pułkownika, tedy na Szeffa bez pensyi nie poydzie, że nie można iuż tytułu Szeffow zmażać, kiedy po wielekroć razy w dzisieyszey Konstytucyi są wymienieni, uszczuplać też pensyi Szeffowi nie można, bo ten musi z własney kieszeni o Rekruta starać się. Tym dowodząc potrzebę Szeffow, i utwierdzenie onych przez Prawo, żądał aby salvis modernis utrzymani co do pensyow byli, a obowiązki wszystkich Woyskowych zacząwszy od Hetmana, aż do naymłodszego Officyera opisanemi zostały.

Jmć Pan Kociełł Oszmiański dowodząc niepotrzebę oddzielnych Szeffow wspomniał, że w Pułku Jmci Pana Bielaka, który nie iest Szeffem naydokładnieyszy porządek znayduie się, że Szeff częstokroć nie przez zdatność, ale przez maiątek, nie przez zasługi, ale przez Intrygę, a iak się iuż praktykowało, i nieletny konferowane miewał Regimenta, że exystencya ich nie iest koniecznie potrzebną, gdy Pułkownicy wszystkie zastępuią obowiązki. Przytaczał wspomnienie Jmci Pana Butrymowicza Pińskiego; że 40 głow z górą dla tego zginąć musiało w Regimencie, aby [s. 99v] [s. 196] pensya dla Szeffa wynalezioną była. Na końcu żądał, aby Pułkownik naystarszy szedł na Generał-Majora, Szeffowie zaś salvis modernis , aby na potym przykładem Rotmistrzow bez pensyi zostali się, lub też zniesieni byli.

Jmć Pan Mączyński Łęczycki, mowił w te słowa:

Jmć Pan Marszałek Seymowy wyraził: że iako w Rzemiośle Woyskowym nie ma żadney wiadomości, tak decydować nie może, czyli są potrzebni Szeffowie, lub nie? wszelako iako Marszałek Seymowy zna być swoim obowiązkiem dostrzegać tego, aby kontradykcyi w Prawie nie było, i z tego powodu na wniosek Jmci Pana Oszmiańskiego winien odpowiedzieć: iż powielekroć razy wspomniane będąc w dzisieyszym Prawie Rangi Szeffow, iuż tym samym utwierdzonemi zostały, a więc nie można ich znosić; że zaś spodziewa się, iż rowny wyrok względu wymierzony dla dzisieyszych będzie, iż przy pensyi utrzymanemi zostaną; dla tego co się dotycze następcow uformuie proiekt, aby im zmnieyszona była pensya.

Czytał Jmć Pan Sekretarz Proiekt J. Pana Mączyńskiego porownywaiący Gażę Szeffowską do pensyi Brygadyerow 10,000.

Jmć Pan Morski Podolski odpowiadał na wniesienie Jmci Pana Marszałka Seymowego, że nikt nie myśli kassować Szeffow, ale tylko mowiono było, aby przez oszczędność skarbu Szeffostwa dawane były Generał-Majorom, Generał-Leutenantom, i nawet Cywilno Woyskowym Urzędnikom. Konkludował na końcu, aby salvis modernis na potym albo bez płacy Szeffowstwa zostały, albo z umiarkowaną płacą, do wyższych przyłączone były Urzędow.

Jmć Pan Potocki Lubelski wyraził, że lubo chciałby się w milczeniu zachować, iednak gdy nowe słyszy zarzuty, a te nowe podaią mu myśli, wyiaśnić ie zna swoim obowiązkiem. Co się zaś tycze zarzutu: że Szeffowskie Rangi są niepotrzebne, odpowiedział, iż sądzić o tym nie należy co źle było, ale sądzić o tym potrzeba, co dobrze być powinno: że nie zcierpi tego Król Jmć, iżby odtąd bez zasługi brane były Osoby do stopnia Szeffow; że ten co służy mniey dba o nadgrodę w pieniądzach, aby tylko w stopniu [s. 101v] [s. 200] swoim nie był pokrzywdzony: że znosić Urząd Szeffa byłoby to odeymować sposob nadgrody zasłudze. Nakoniec, że nie zdaie mu się taka Ekonomika, która zbogacałaby skarb, a niszczyła Woysko; przeto żądaiąc przepisu dla Szeffa obowiązkow salvis modernis co do pensyi, łączył się z zdaniem J. Pana Łęczyckiego, aby na potym Szeffowie zrownaną z Brygadyerami mieli płacę.

Jmć Pan Matuszewicz Brzeski Litt. podawał dodatek, aby Szeffowie dzisieysi zachowani byli przy Gaży którą brali, a następcy ich, aby tylko po 10,000 oznaczoney mieli pensyi.

Jmć Pan Sekretarz Seymowy czytał projekt J. Pana Butrymowicza Pińskiego, do którego J. Pan Potocki Lubelski czynił warunek, iżby dołożyć aby Regiment Imienia Potockich podług Prawa Grodzieńskiego był zachowany.

Jmć Pan Swiętosławski Wołyński wspomniawszy, iż na dniu wczorayszym była kwestya o Szeffowstwach Hetmańskich, która że ukończoną nie została, dla tego ią załatwiaiąc, podał proiekt do Prawa wymierzaiący wdzięczność Ichmość Panom Hetmanom [s. 102] [s. 201] Wielkiemu i Polnemu Koronnym, za odstąpienie Gażow Szeffowskich, który sam przeczytał.

Gdy powtórzył tego Projektu czytanie Jmć Pan Sekretarz, Xiąże Marszałek Konfederacyi Litewskiey złożywszy podziękowanie Jmci P. Wołyńskiemu za pochwały dla Wuia iego w tym Projekcie umieszczone, przekładał, iż spodziewać się należy, że w zbliżaiących się ostatnich dniach teraźnieyszego mieysca z obowiązku swoiego zbliży się do Warszawy Jmć Pan Rzewuski Hetman Polny Koron: i zapewne zwykłą sobie powoduiąc się wspaniałością uczyni ofiarę z gaży Szeffowskiey dobrowolnym iey odstąpieniem, dla tego przez wzgląd gorliwości iego, przez wzgląd patryotyzmu i zasług w Oyczyznie, za które obca przemoc przymusiła go Syberyiskie zwiedzać puszcze, żądał, aby decyzya tego Projektu do przybycia iego zatrzymaną była.

Popierał ten wniosek Jmć Pan Zieliński Nurski, na który odpowiedział Jmć P. Swiętosławski Wołyński: Szanuię osobę Jaśnie W. Rzewuskiego Hetmana Polnego Koronnego, lecz mam uwagę na to, że Rzeczpospolita na [s. 102v] [s. 202] Seym dzisieyszy zgromadzona, chce być czynną, i na iednę osobę czekać nie może. Mam prawo po sobie mówiące: że gdyby ieden Poseł żądał turnum, dany być powinien, a więc proszę na niego o propozycyą: Czyli Hetman Polny Koronny ma się zostać przy pensyi Szeffowskiey, lub nie?

Jmć Pan Potocki Marszałek Nadworny Litewski przekładał: że gdyby nie słabe zdrowie Jmci Pana Hetmana Polnego, tedy przed kilku dniami byłby się iuż zbliżył do Warszawy. Ze zatrzymanie tey materyi naymnieyszey nie przyniesie szkody: że nakoniec kiedy się wnosi sposob nadgrody, którą wymierzyć w swoim Projekcie zamyślił Jmć P. Wołyński, nie można przeciwney oney wnosić propozycyi. Z tych względow upraszał Jmć Pana Wołyńskiego, aby wniosku swoiego odstąpić raczył.

Xiąże Marszałek Konfederacyi Litewskiey mówiąc za prawem o porządku seymowania, przywodził, że nieprawnie kilka materyi razem wprowadzonych zostało, pod Artykułem komputu i płacy iednego Pułku przedniey Straży, bo chcemy mówić, czyli wszyćcy Szeffowie maią brać gażę iaką brali? czyli ma być ten urząd bez pensyi zostawiony, [s. 103] [s. 203] czyli przy Szeffowskich gażach maią się utrzymać Hetmani, nakoniec iest i dodatek względem Regimentu Imienia Potockich, aby podług Prawa Grodzieńskiego byli Szeffowie iego zachowani, że tych wszystkich klassyfikacyi i gatunkow Szeffow nie ma w Etacie, zacóż więc wciśnione tu zostały. Ze Jmć P. Hetman Wielki Koronny to zrobił, co mu obywatelstwo kazało, to nie idzie zatym, aby krzywdzić osobistość Hetmana Polnego Koronnego. Więc upraszaiąc, aby ta materya o Szeffowstwach Hetmańskich do przybycia Jmci Pana Hetmana Polnego Koronnego zawieszoną została, żądał, aby teraz Projekt Jmci Pana Matuszewicza o Szeffach był decydowany.

Czytał Jmć Pan Sekretarz Projekt Jmci P. Matuszewicza Brzeskiego Litewskiego w treści iako wyżey, na który nie było zgody.

Uformował zatym Jmć Pan Marszałek Seymowy taką ad Turnum propozycyą: Czyli Gaże Szeffow actualiter będących Regimentow i Pułkow maią być zachowane, tak iak dotąd są ad ascensum vel decessum, czyli też z oznaczeniem Gaży 10,000. Maią być zachowane Gaże iak dotąd affirmative . Maią być oznaczone z 10,000 negative.

Było Wotow za utrzymaniem dawney Gaży affirmative 76. Negative za oznaczeniem dziesięciu tysięcy 34.

W sekretnych kreskach, które zamowionemi zostały znalazło się Wotow za dawną Gażą 45. A za oznaczeniem dziesięciu tylko tysiący negative 60.

Sessya solwowaną została na Poniedziałek.

Iak częstokroc mnieysze ustępuią rzeczy, tak czasem mnieysze staią się większym zawadą. Bieg czynności ludzkich y temu podpada przypadkowi, ktoremu na czas ulegac iest naleznością aby zniewoleniem mnieyszych większym nie być do uszkodzenia Powodem. We wszelkich okolicznosciach przezorność z uwagą miec powinny baczność aby poprzednieysze następuiącym nie stawały się przeszkodą, bo traf nadarzony y za przykład wzięty więcey w zyiących czyni wpoienia iak Moralnosci prawidła Zwierzchne nawet władze wolą czasem mnieyszym uledz nieprzyzwoitosciom, aby wstępu nie ukazac do urazenia powaznieyszych ustanowien. Nie zapędzam się w obszernieyszy Wywod wystawieniem tey Maxymy uzywaney w Polityce Rządowey, ktora czasem z koniecznosci wypada. W Przes: Stany są w podobnym nadarzeniu gdy Proiekt Etatu tak dawno rozpoczęty nuzącym dla Seymuiących Staie się, iednak nie przestępuiąc Porządku Seymowania iego utrzymuią w utęsknieniu oczekuiąc przystąpienia do waznieyszych materyi a zniewalaią się rozpoczęty dokonczac Projekt, tak z powazania Prawa iako tez z szacunku wolnosci kazdemu z Seymuiących przymowienia się co czasem przyczynia trudnieysze Artykułu ktorego załatwienie, ale ta przykrość zasładza się czuciem uzycia wolnosci ktorey w waznieyszych y gruntownieyszych uzywamy materyach, gdzie prawdziwa zagnieżdza się zasada uszczęśliwienia naszego, do czego zmierzaiąc toruymy scieszkę w uprzątaniu pomnieyszych materyi a osobliwie rozpoczętey, ktorey przestąpic nie zdoływamy a przeto do kontynuacyi iey przystępuię.

4. Wrzesnia. JP. Mączynski P. Łęczycki.

Kiedysmy w ciągu Seymu dzisieyszego wiele ustaw dla ulepszenia dobra publicznego uchwalili, y kiedy Nam wolno odmiany czynić y poprawiać to, co korzyść publiczną Narodowi przynosi; dlaczego ma bydź zbronno nieoszczędzać wydatkow Skarbu publicznego, zkąd uzytek dla Kraiu wypływa, gdy podatki dzisieysze dostarczaiące będą: a Obywatel nowemi nakładami obarczonym nie będzie, bo my Posłowie, ani na powiększenie, ani na żadne podatki iuż więcey nie pozwolemy.

Lękać się Nam y obawiać sprawiedliwie przynależy abytoż samo na Seymie dzisieyszym nienastąpiło, co na Seymie 1775 R^u , na ktorym 30.000. Woyska uchwalono, y do niego Sztab, Sztab w zupełnym Komplecie stanął y był regularnie płatny, a Woyska ledwie połowa znaydowała się, bo uchwalone podatki nie wystarczały. Nienasladuymy często tego nagannego Seymu, nie staraymy się nikomu bardziey przypodobać, iak samey Oyczyznie. Bo mym zdaniem sądzę, że lepiey kilkunastu Osobom narazic się iak całemu Narodowi y Publicznosci, y gdyby nawet nadzostawała iakowa Kwota w Skarbie publicznym, przyda się zapewne na potrzeby zawsze nieprzewidziane Rzpltey. Naostatku zapożyczyła się Rzplta y winna dług, trzeba więc o oddaniu nie zawodnym mysleć a bez uciążliwości Obywateli y nowych nakładania Podatków.

Spodziewam się, że JWW. Szeffowie raczą się przekonac sami y do dobra publicznego dobrowolnie przychylic się, za chwalebnym przykładem JW. Hetmana WKoron. ktory Mąż okazał w Skonfederowanych Rzpltey Stanach dowodem, że przekłada publiczne Narodu korzysci nad prywatny Zysk, wspaniałość Iego Duszy wielbić Narod y publiczność w potomne czasy będzie.

Znaią JOO. JWW. Szeffowie iż są dożywotniemi tylko Szeffami, a podatki wieczyscie dotykać będą Jch maiątki, y Szeffowska Gaża wraz z życiem każdego skończy się [s. 105v] a podatki wieczyscie trwac, a nigdy ustać nie mogą.

Z tych przełożonych przyczyn y pobudek P^m Skonfederowanym Rzpltey Stanom, iako troskliwy zawsze o dobro publiczne pozwolić nie mogę na 15,000 dla Seffow gaży, o ktorych porownanie z gażą Brygadyerow dopraszam się.

JW. Wybranowski Lubel. d 4. 7bra. 89. w Materyi Szefów in turno

Dzisieysza Materya, o którą rzecz pasmem idąca, po poprzedzaiących Zasługi Woyskowym wymierzaiących, Materyach, na ktore my łask y faworów, nie mniey wypłat dla nich, stalismy się hoynemi, zupełną Mi przynosi satysfakcyą, bo moie od początku Seymowania wnoszące do Stanow - animadwersye, moie w Sessyach Prowincyonalnych Zdanie, tym więcey się isci, y uskutecznia dowodem. Żem com mówił, iak w zakąciu własnym rządzący się Gospodarz, ma się regulować z kieszenią w chęci wystawienia Domu większego lub mnieyszego, tak Rzplta do zamiaru podatku, regulować się powinna z liczbą Woyska, by y na Officyerów licznych a płatnych y na Gemeynów nie pokrzywdzonych wystarczyć mogł.

Wypadło ztego teraz, że Machiny Woyskowey wystawuiąc fundament, a to są Officyerowie, nie wystarczą nam kieszenie do zakończenia tey Budowli, to iest: Gemeynow y moderunkow. Dlaczegoż? dla wyrażonych przez JW^o Jnowrocławskiego modernusow o ktorych tu w tylokrotnych mowiąc Artykulach salvis modernis iak Pacierza nauczylismy się.

Strach mnie teraz troiaki obeymuie, przyszłość sobie wystawuiąc. Pierwszy, żebysmy złożywszy milliony, nakształt Seymu 1775. na Samych tylko Officyerów nie obrocili, wiedząc, że Officyerowie bez Gemeynow nic, Gemeyni /:na których zapewne nie wystarczy:/ bez Officyerow toż Samo bydz nie mogą obroną Oyczyzny.

Druga obawa, aby y Ia y wspoł Obywatele Woiewodztwa mego nie iterowalismy ofiary przez JWW. Kommissarzów Woiewodzkich wykalkulowaney, w czym tym więcey mi dodał boiazni głosem swoim swiatłym JW. Pinski, te obiecuiąc podwoienie.

Trzecia obawa, żebym za ten Pacierz ustawnie tu w Jzbie na tym Seymie powtarzany, salvis modernis, nie usłyszał od Braci moich na Seymikach Relacyinych po uszach Pater Noster, zem uwiodł się w pokuszenie parcyalnosci, a nie zbawił od złego rozrutnosci Jch Dobra y Maiątków, ktorzy miłoscią Oyczyzny zapaleni iako [s. 107v] nayscisley procz rygoru Prawa, mimo formy opisu do przedaży examinuią się, Kalkuluią się y Azarduią. Wczym zaręczam Woiewodztwo Moie, że nikt go wszczerosci nie przepisze. O czym obszernieysze mówienie zamawiam sobie w innym Czasie.

Teraz zas zastanawiam się, iak Ciz JO. JW. Officerowie Woyska Naszego /:broń Boże protunkowego:/ pragną utrzymywać się, przy znacznych Pensyach, których skład z szczegolnego potu czoła Braci Szlachty własną ręką wyrabiaiących, gębie uięty posiłek, płacz głodnych Dzieci Jch, te by czyniły influencyą do kieszeń Szefowskich.

Dlaczego, abym y ich ulżył sumnieniowi, niemniey abym został w nadziei oszczędnego Skarbu dla Gemeynów licznieyszych, iak sądzę, opowiem: Ułatwiaiąc pierwey suspicyą tu wniesioną skąposci Seymuiących Stanów, ktorym nie trzeba przypisywac skąposci lecz słabym siłom, znikąd nie umocowanym, z szczególney dobrowolney Szlacheckiey Ofiary na pocie czoła zasadzoney. Tę oczywistość wszczerosci Ducha wyraziwszy, chcąc votum moie miec, choćby y oblatowane daię go negative.