Nie obawiam się, aby mi y Rzpltey Despotyzmu kto nie zadawał, bo Ia mam raczey za Tyrannią pozwalać na to co zgubę może przynosic: tak iak Ociec y Matka, byli by Tyranami Dziecięcia gdyby go nie bronili od ognia y pozwolili sparzenia się. Prawda iż tamteysi Obywatele wiele zyskow z przedaży Produktow swoich y wywozu odbierać mogą, ale tych czyli \^nie/ cięższemi przypłacili by Szkodami. Cośmy raz postanowili y zalecili JP^u Kasztelanowi przy tym stawac powinnismy y karac nieposłusznych zapadłemu Prawu o ktorego czytanie będę JP. Marszałka upraszał. Dlaczegośmy to Prawo napisali? Dlaczego upominali JP^a Kasztelana, aby za Granicę podwod nie puszczał? dlaczego nalegali aby wyszło z Granic Rzpltey Woysko Rossyiskie? Oto dlatego żebyśmy mogli usunąc się od niebespieczeństwa buntow y rzezi od poddanych. Determinowani bylismy w woynę raczey wniść, niż Moskwę y Filiponow u Nas cierpieć, a teraz chcemy Chłopów na Missyą buntowniczą do Moskwy wysyłać. Rzecze kto iż [s. 556v] protestuie się Moskwa, iako nigdy Chłopow Naszych nie podżegała do buntu. Ale tu były Inkwizycye czytane iż pod Oczakowem namawiano Chłopow do buntu, pod Krzemieńczukiem pociągano ich do Przysięgi na posłuszeństwo Moskwie. Powietrze Nas także zastanawiać powinno, ktore ieżeli nie na Ludzi, to na bydło możemy w Kray wprowadzić. Wszak tu było czytane, iż kilkaset Wołow z Moskwy przygnanych zdechło. Trzecia racya iż Obywatele sami mogli by przywieść Chłopow do buntu, bo gdyby za Podchoroszczyzną pędzili Chłopów z wywozem Zboża tyle razy ile by się im podobało odciągneli by Chłopow od roli, a ztąd przywiodłszy ich do nędzy daliby pochop do hultaystwa. Co większa sam Chłop Ukrainski złaszczony zpieniężeniem Zboża wyprzedał by ostatnie Ziarno, a przez to siebie by zniszczył y Kray ogłodził. Przypomniymy sobie stratę pod Chocimem 6000 podwod; nakazane od Moskwy po dwoch Parobkow do podwody, a każdy, aby miał Kosy, niby dla urznięcia Siana dobytkowi, ale własciwie dla uczynienia dywersyi Woyskom Tureckim; Także podczas siodmioletniey Woyny Prowincya Nasza Wielkopolska przystawić musiała kilka tysięcy podwod pod Frankwórt, które zginęły, gdy Moskwa przegrała batalią. My tu gdy którego Chłopa, powieszą, lub zetną za bunty załuiemy ich, a na rzeź przeciw Nieprzyiaciołom Moskiewskim tysiącami ich wystawiać nie załuiemy? Jeszcze Nam [s. 557] Ieszcze wiadomo iż Wielkopolskiemi podwodami obstawiali się Moskale y bronili się niemi, sami zginęli y podwody pogubili, to y z temi pewnie przeciw Turkom gotowi są zrobic toż samo. Nie rozumiem Ja żeby Moskwa była nie zwyciężoną, niechay się popisuie z swoiego szczęscia, ale iak się to szczęscie przewernie, to iuż nie będzie wiedzieć gdzie się oprzec. Co do Artykułu sprowadzenia soli z wołoszczyzny, dogodzi się temu gdy ustanowiony będzie ieden trakt y kwarantanna, a po kilkaset for wychodzić po sol nie będą. Gdy mnie więc nic nie przekonywa, co by mogło bydz powodem do pozwolenia wychodu podwod za Granicę, z tąd nie inny sądzę aby dany był respons od JP^a Marszałka JP^u Kasztelanowi tylko, iż z mocy Prawa zapadłego, ma w Jnstrukcyi swoiey na zapytanie Stanow wyraźną Rezolucyą.

Gdy Stany zleciły JP^u Marszałkowi napisanie Instrukcyi dla JP^a Kasztelana z zakazem wypuszczania podwod za Granicę, nie miały mysli o dobrowolnych Obywatelów z Kommendą Rossyiską ugodach. Niema Prawa żadna Władza przeszkadzac Obywatelowi do zbogacenia się, ani można rzec iż Obywatel będzie w tym karze podlegać, w czym żadnego Prawa nie ma. Nic słusznieyszego, iako żebyśmy Turkow poważali ale z tąd nie idzie, żebyśmy Moskalom przedawać Produktow naszych nie [s. 557v] mieli. Jeżeli znaiome są Turkom Prawa Narodów, tedy znane bydź muszą y Prawa Neutralnosci. Względem namawiania Chłopów do buntu, odpowiadam, iż przy podwodach zwykła bywac przystawa, to temu zapobiegać będzie. Uwielbiam troskliwość o powietrze, ale wszystkie z tamtych Stron Korrespondencye Nas uczą iż nie było sladu powietrza na Ludzi, a upadek dobytku nie był z zarazy lecz z głodu. Co do Soli bez tey tameczni obeyść się nie mogą y ta pewnie zdrożeie skoro kwarantanna naznaczona zostanie. Upraszam JP. Kaliskiego, aby od wniesienia swego odstąpił.

że zlecenie Rzpltey ma walor Prawa, to wątpliwosci nie podpada, że zlecenie to brane bydz powinno wistocie, tak iak iest dane y otym nikt wątpic nie może. Czyli zas zlecenie dane JP. Kasztelanowi iest ogolne y bez okreslenia czasu? lub szczegolne y do pewnego czasu zamierzone? nad tym iest spór, a ten per turnum ułatwic się powinien. Uwielbiam zlecenia Rzpltey, ale tak ie biorę, iak się brac powinny. Zlecenie było aby wywoz z Magazynow Moskiewskich, nie był daley pozwolony iak tylko do Granicy, tak kazała nagłość potrzeby, aby iak nayprędzey Woyska y Magazyny z Granic Rzpltey usunąc. Rozciągać to zlecenie na dalszy czas y wszelkie okolicznosci żadną miarą nie można. Rzplta przy absolutney Władzy swoiey nie może się mięszać w Gospodarskie rozrządzenia Obywatelow, bo by to było [s. 558v] y przeciw słusznosci y przeciw wolnosci. Pytam się zakaz wywozu za Granicę iak długo ma trwać? To ieszcze nie iest Prawem okreslone. Zatym okreslić należy. Nie można rzecz że iuz Prawo zapadło, bo kwestya iest czy iest Prawo? Aby się więc wszystkim dogodziło, będę nayprzod upraszał o Propozycyą ad Turnum. Czy ma byc dany Turnus? tam każdy zdanie swoie wytłómaczy kto w Prawie uznaie wolą ogolną, wytłomaczy tego powody in Turno. Kto zas bierze Prawo za wolą w szczegolnosci ten in Turno przy tym zostanie.

W toczącey się Materyi, dwie słusznosci uważam iedna troskliwa o wolność handlu istotną część wolnosci druga o niebespieczenstwo naruszenia Neutralności - sciągnienia zarazy, straty Ludzi y dobytku y innych nieszczęść, uwielbiam [s. 559] obiedwie y zdanie moie otwieram. Handlowi tamować wolność, to gwałt. Dla wolności podać się niebespieczeństwom klęsk, to nie baczność. Bydź może że wolność handlu narazi Nas na niebespieczeństwa, ale to co bydź może, a to co iest ma rożnicę. Obywatele użyli wolnosci, rzec aby nie dopełnili tego, na co kontraktem obowiązali się, to gwałt. Moim zdaniem srzodek przez JP^a Marszałka Seym. wzięty, ktory dogadza y obowiązkom Kontraktow y warunkom z przeszłosci, na przyszłość iest przyzwoity. Niech Kontrakty zawarte przed determinacyą Naszą uskutecznione będą, a nowe niech będą zakazane poty, aż Zwierzchność Kraiowa o nich ustanowi; Niech fury przechodzą, a dodać aby powracaiące z Wołoszczyzny, odprawiały Kwarantannę. Tak się y Prawodastwu Naszemu y wolnosci Obywatelow dogodzi. Upraszam o czytanie Odpowiedzi JP. Marszałka na List JP^a Kasztelana.

Dwoisty tu uważam handel Zbożem y podwodami. Na pierwszy zgadzam się y JW. Kaliski pewno nakłoni się: Na drugi nie zgadzam się, y tak się tłómaczę. Wspomniał JW. Kaliski pobudki dla ktorych nie chce wypuszczac Ludzi za Granicę ale on stawa w przod przy tym, czy Turnus iść może. Ja iestem za zdaniem tego gorliwego Posła. Swieża pamięc przypomina kiedysmy stanowili JP. Kasztelana Kommissarzem Rzpltey, cosmy w tedy mowili do Instrukcyi mu dać mianych y że Ia byłem przeciwnym wyznaczeniu Kommissarza, bom widział w tym nowy goscieniec do wiazdu w Kray Nasz \^dla/ Moskwy y gotową furtkę do służenia Moskwie. Ia rad bym abysmy się zwrocili z tego goscinca. W Proiekcie Odpowiedzi na List JP. Kasztelana, oczywiscie urągamy się z Turka; bo my pozwalamy mu dostarczenia żywnosci gdy iuż do Nas nie przytyka, y Obozy Moskiewskie go odgradzaią. Turkowi powinnismy pomagać. Waruiemy rowność [s. 560] przedaży dla Mocarstw woiuiących, sprobuymy, wieśmy Turkowi żywność, ieżeli Moskwa dopusci? Decyzya nie wypuszczania podwod za Granicę, nie była czasowa, ale póty, poki Woyna nie skończy się, a gdy się Woyna \^nie/ skończyła, oczywiscie dowodzi się iż stoi decyzya dana w Instrukcyi JP^u Kasztelanowi, iż podwody nie maią iść daley, iak do Granicy; Zatym przez większość głosów powtórnie tego decydować nie można. Nie wzbraniamy wywozu do Granicy, nie łamiemy Traktatu, zachowuiemy Neutralność, gdy pozwalamy handlu zboża, ale drugiego handlu to iest podwodami, bronić powinnismy. Przytoczył tu JW. Kaliski o 5000. podwod przypadek. Ia to dodaię, iż wtedy nie gniewała się na Nas Moskwa, dzis zaś będąc zawziętą, na oczywiste niebespieczeństwo y Ludzi y dobytek poddawalibyśmy. Ztąd łączę się do podwodow ze zdaniem JW. Kaliskiego, bo niebespieczeństwo poddawać okazyą rozhukanemu Poddanstwu y Prawodactwo ma ie zachować nie tylko do rozlania Krwi przez rzeź niewinnych, aleteż y winnych od Katowskiego miecza.

J ia także stosowny do tey Materyi List do mnie pisany czytam /:czytał:/ Daley kontynuował głos: Oto iest oczywisty przewrót woli N. Stanów: Proszę uważyć, iak sztucznie obraca się robota, gdy widzi Moskwa, iż iuż dłużey szpiżarni z Polski mieć nie może, y gdy za rezolucyą Stanow Kommendy Nasze wstrzymuią wychodzące za granicę podwody, tedy biorą się na sposoby, y Obywatele zawieraią Kontrakty z Moskwą na dowoz za Granicę a dla większey powagi uciekaią się do swiętosci Traktatow waruiących handel. Nie mogę patrzyć oboiętnie na czynione posługi Moskwie a to tym bardziey gdy się podszywaią pod Kontrakty. Zapomnieć iuż Polska powinna o Traktatach od Roku 1788., a nie Traktatami ale jarzmem niewoli je nazywać. Nasłuchalismy się aż nadto tych Traktatow, przy wybiianiu się z pod Gwarancyi przy uchylaniu Rady przy wzmiance niegodziwosci Seymu 1775, zaraz wystawiano Nam Traktaty, co miano rzec Jarzmo niewoli. Zrzucił Seym 1788. to Jarzmo z Siebie; ale coż się dzieie? Gdy niemożna uwieść prosto, więc trzeba przyodziać się znowu w Sukienkę traktatową a pod pozorem handlu podciągać nayistotnieysze potrzeby Kraiu, y Rzpltą na niebespieczeństwo podawać. Ieżeli soli komu potrzeba, na coż po to udawać się do Seymuiących Stanow? [s. 562v] Wolno każdemu po sól iezdzić. Ia przyznam się, iż wolał bym żyć o suchym kawałku chleba bez soli, niżeli czynić temu posługi, ktory mnie przed dwudziestą godzinami męczył. Ale tu idzie o bespieczeństwo Ludzi y dobytku. Oto Cesarz będąc Aliantem Moskwy chciał załatwić przewoz furazow, y 1000. podwod Moskwie pozwolił; rozpędzili Turcy Eskortę y podwody zabrali. A to nie możesz Nas potkać, tym bardziey iż mamy zagniewaną Moskwę na Siebie. Ieżeli gdzie, to w takim Artykule scisłey Neutralnosci dostrzegać powinnismy. Przypomniymy sobie, co Turczyn czyni dla Nas, a My iaką mu za to wywięzuiemy się wdzięcznoscią? Gdybysmy byli w sile, to natychmiast powinnibysmy dawać pomoc Turkowi, póki zas siły nie mamy scisłą neutralność utrzymywać Nam należy.

Do tylu od Moskwy żadnych Polszcze ciosow y nieszczęść, trzeba było ieszcze y tego, aby gdy inney szkody iuż wyrządzić nie może, przynaymniey zatrudniała obrady, y niepowetowaną w szczęsliwie zrządzoney porze stratę przyniosła. Milczałem do tey pory, bo się zawsze waham, aby pod oboiętność tłómaczenia mysli moich nie poddać. Co się tycze skłonnosci wewnętrznych, smiało co zawsze, to y dzis oswiadczam iż będę y iestem przeciw Moskwie. Nieznaiomy tamtych Stron Kraiu, nie mogę o handlu y o produktach iego nic mówić; ale gdy wyczytuię z historyi utratę soli, to litość we mnie wznieca się. W tym momencie [s. 563] zagadniona została Deputacya do Examinu aresztowanych o bunty, aby wyznała, czyli Moskwa poduszczała u Nas bunty, ieżeli mnie kto [???] w szczególnosci zapyta? Powiem mu iż przynaymniey w tey postaci Izby nic mi mowić nie wolno, albo wprzód trzeba Przysięgę nakazuiącą Sekret podnieść. Czytam przepisy Deputacyi /:czytał:/ Ieszcze Dzieło Deputacyi nie iest dokończone. Może wielu dziwować się y pytać się czemu? Nie mogę nic więcey odpowiedzieć, iak czytaiąc przepisy Deputacyi /:czytał:/ Gdy by szło Nam o Examen tych tylko ktorzy są aresztowani o bunty, tedy iuż dawno rzecz by była dokończona. Ale Rzpltey o to idzie, aby dotrzeć do zrzodła buntow, y dociec kto był Jch pierwszą sprężyną. Nie kolce tylko trzeba przycinać, zostawuiąc w Ziemi Korzenie, bo by to nic nie pomogło, ale złe trzeba z gruntu wykorzenić: Na to zas czasu wiele potrzeba. Mamy nadzieię że przy tey usilnosci, z którą Deputacya pracuie, nie zadługo dokonane swe Dzieło Stanom przyniesie. Uczyniony tu iest wniosek z Inkwizycyi Oleynika. Nie wiem, co mam rzec na to? Jeżeli powiem iż taka iest u Nas Inkwizycya, to mi się nie godzi przynaymniey w teraźnieyszey Izbie postaci. Ieżeli rzekę, iż nie iest aka: popadnę w posądzenie. Więc ogólnie oswiadczam, że Inkwizycye z rożnych Osob u Nas y tu czynione y z Grodow nadesłane. Jeżeli mnie kto zapyta iako Marszałka Konff:; To powiem że [s. 563v] Dekreta exekucye y Ruble Moskiewskie ukazuią Moskwę przednieyszą buntow spręzyną. Ieżeli mnie ieszcze kto zapyta, iako szczycącego się przebywaniem u JO. Xcia Wdy Wilen? Oto odpowiem, iż iest pełno rożnych papierow, zapalaiących do buntu, aż nadto publiczności wiadomych. Skracam głos moy y upraszam niechay iuż wybaczaniom z Materyi koniec będzie. Jeżeli zaś ta Materya ma Nas w dłuższych sporach zatrzymywać? Upraszam godnych Kolegow, aby iak nayprędszą decyzyą zaspokoić raczyli. Radził bym wziąść srzodki do poiednania, lub to do przyszłey Sessyi dla porozumienia się odłożyć.

Trwonić czas Obrad publicznych znayduię bydź występkiem Obywatela. Nim do tego, co mówić przedsięwziąłem przystąpię, niech mi wolno będzie użalić się nad stratą tey pory, która nieszczęsliwie dla Nas, a dla Nieprzyiacioł Naszych pomyslnie w nieczynnosci Naszey upływa. W tak delikatney Materyi pasuiąc się sam z sobą smiało oswiadczam, iz wstydzić się tego nigdy nie będę, że ktos w płaszczyk gorliwosci przybrany okaże się odemnie gorliwszym. Ze wszystkich ofiar dla Oyczyzny sądzę tę bydź naycelnieyszą, wolne otwarcie zdania swego. W zabronieniu wywozu Produktow Naszych za Granicę, uczułem żywą krzywdę Oyczyzny moiey ani mnie, lub o podległość lub względy pomawiać może. Mowię szczerze, co myslę o Moskwie: W takim ią dzis widzę zamiarze, że co pierwey przyiaźń, to dzis nienawiść zbytnia ku Moskwie zgubić Nas może. O coż tu chodzi? Oto o wywoz Magazynow. Dalismy w tey mierze [s. 565v] zlecenia Kommissarzowi, a tym się stało zadosyć. Powstała druga Kwestya o Handlu, o którey zadney dotąd wzmianki nie było. Ta Kwestya z kąd wynikła? Oto z gorliwosci Wodza, mało co tu wspomnionego, a prawie zawsze krzywdzonego. Oto był Ordynans Kommissyi Woyskowey aby za Granicę podwod z transportami Magazynowemi nie wypuszczac. Obywatele na mocy poczynionych Kontraktów prowadzili swoie Produkta, zatrzymały ie na Granicy Kommendy zgłosiły się do Kommissarza Rzpltey Kommissarz do Marszałkow. Nie wątpię iż na dalszy czas, trzeba Nam będzie uczynic iakowąs w tey mierze prekaucyą, trzeba zapewnienia z strony naszey stosownie do wniesien JW. Morskiego, ale chciec nam wyperswadować, że gdy o wywozie Magazynow Moskiewskich była mowa, wtedy oraz mowiło się y zapadła determinacya Nasza o Handlu, w tym mnie nikt nie przeswiadczy. Dla zakończenia tych sporow turnus iść musi a ten w inney propozycyi iść nie może, tylko czy handel w Woiewodztwie Ruskim ma bydz wolny? lub nie? Reszta iest iednomyslnoscią iuż prawie udecydowana.

Widzę iż zlem się wytłumaczył, lub zle zrozumiany byłem o sukience gorliwosci. Ia o sobie to mówiłem. Chciałem rzec iż iestem zdania JW. Kaliskiego co do przezornosci na potym wziąść się maiących, że w tym momencie z nim się nie złączyłem, to miałem wyrazić, iżby mi miło było iść za gorliwoscią tego Szanownego y odemnie szczególniey poważanego Posła, gdy by wewnętrzne moie przekonanie temu nie było przeciwne. Iestem przeciw Moskwie, ale iestem oraz za Interessem moiey Oyczyzny. Naywiększym Nieprzyiaciołom Naszym pobłażać należy tam gdzie się dzieie [s. 566v] dobrze Oyczyznie. Iesteśmy w Stanie Neutralnosci zupełney, wolno Nam ma bydź czy z Turkiem czy z Moskwą Handel prowadzić. Iest rezolucya Stanów, że podwody z Magazynów Moskiewskich, nie maią za Granicę wychodzić, ale nic nie masz postanowionego o handlu. Kiedy Obywatele maią podostatkiem zboża, nie chcą mu dać gnić, chcą się zbogacić, aby byli zdatnieyszemi do Usług Oyczyzny; takowy zamiar sciesniac bez narażenia się Obywatelom y ucisnienia ich wolnosci nie można. Nie dla Interessu Moskwy, ale dla pożytku Polski na to nie pozwalam y o Propozycyą ad Turnum upraszam.

Zatrzymanie podwod znayduię krokiem zgodnym z obowiązkami Kommendanta stosownie do Rezolucyi Stanow, y tę scisle zachowaną miec pragnę. Materyą przechodzącą rozdzieliłem na dwie okolicznosci, to iest Handel zboża y Handel podwod. Handel zboża do Granicy nie może bydz Obywatelom zabroniony, lecz handel podwodami, żadną miarą dopuszczony bydź nie powinien. Wszakże Rzplta prowadzi handel zboża z Francyą, Anglią y Hollandyą, przecież nie prowadzi podwod do tamtych [s. 567] Kraiów, ale dowozi zboże do Granicy, to iest do Gdańska, y te Państwa po zboże Nasze tam trafiaią. Za tym y tu do Granicy powinno bydź wolno zboże przystawiać y na Granicy Moskwie kupować. Zawsze iestem zdania JW. Kaliskiego, y Nurskiego, że nie może bydź dany turnus, przeciw raz zapadłey iednomyslnie Stanów decyzyi. Żadney Ia rożnicy między zbożem Magazynowym, a zbożem Obywatelskim nieznayduię; Gdy zaś Stany dały wyrok, iż zboże Magazynowe nie ma za Granicę przechodzić, tedy y Obywatelskie nie powinno. Ieżeli Rzplta dogadzaiąc całemu ogułowi szczęscia Kraiu nie pozwoliła wyiscia podwod z Kraiu tedy tym bardziey w partykularnosci tego dozwalać nie powinna. Zawsze iednaż iest decyzya, zostaie tylko kwestya, czyli dowoż do obozow Moskiewskich ma bydź pozwolony? Tak ufam, iż Stany Nayiasnieysze, nie będą lekce ważyć tey sukienki handlu pod ktorą Moskwa podszywa się. Wszak od Kommissarza przysłany List nie o handlu lecz o zatrzymaniu podwód na Granicy zapytuie, za coż tu więc handel wprowadzony? Turnus w tey materyi zadną miarą iść nie może. Ale zebym nie był posądzony o upor, ieżeli JWW. Kaliski y Nurski odstąpią y ia odstępuię. To tylko ostrzegam, iż na propozycyą Handlu iść turnus nie może, ale chyba na tę Propozycyą: Czyli od granicy mogą nasze podwody robić transporta do Obozow Moskiewskich? lub nie? Ia niewiem, [s. 567v] co iuż daley za kwestye będą wprowadzać, Nas różnić y czas Obrad trwonić. Lękam się aby te podwody 100. tysięcznego Woyska Naszego za granicę nie wprowadziły.

Zgorszyłem się z wniesienia JW^o Podol: które przeciw Samowładnosci znayduię - Rzplta, iest iednowładna Pani. Daruie mi JW. Podol. iż o Manifestach y Konfederacyi inney tu nie wolno wspominać, iak tylko o tey, w ktorey mam honor witać wraz zemną JW. Podol. Nikt tu z partykularnoscią stawać niepowinien. Niech takiego Ręka Naywyższego ubiie, kto partykularnoscią chce się uwodzić. Tu o publicznych Interessach ma bydź rzecz. Zyski prywatne zgubili Nas, y teraz nie przyniosą tyle korzysci, ile nieszczęsliwosci mogą nabawić. Iuz to po kilkarazy powtarzałem Wam N^e Stany, iż przeciw Wam nie manifestować się myslą Obywatele, ale wielbić y teraznieysi y przyszłość będzie. Będziecie szli po cierniach, będziecie miec tysiąc przeciwnosci, ale to wszystko roskosz y wdzięczność zakończy, Szliscie od początku Seymu tą drogą, grożono Wam, straszono Was więzy y tysiąc przykrości Wam wystawiano; Nie ulękliscie się bynaymniey, nie daliscie się poruszyć w gorliwosci Waszey, tak trwaycie do końca. Ia swiadek w gorliwosci Waszey w tey Izbie, iestem Swiadkiem y Pochwał Waszych na Prowincyi. Nie skarzą się na Was N^e Stany, ale uwielbiaią Was Obywatele na Prowincyi. Nie mam więcey nic powiedzieć, iak zwrocić pamięć [s. 569] do tych Woiewodztw przed trzema Miesiącami, iakie od Nich czynione tu były Skargi na Moskwę. Ia sam byłem za Niemi, ale gdy teraz widzę, iż cisną się na posługi Moskwy, przyznam się, iż za całym Kraiem iuż teraz stawać muszę. Na inną propozycyą zgodzić się nie mogę, tylko na tę co wprost tyka Materyi o którey dysputa. Gdy będzie Kwestya o handlu z Austryą, będziemy decydować o Austryi, dzis gdy iest mowa o Moskwie, decyduymyż o niey; starać się trzeba pozamykać trzeba wszystkie fórteczki tym Woiewodztwom, któremi się cisną do usługi Moskiewskiey. Upraszam o moią propozycyą.

Niewiem co mamy decydować, albo handel, albo [s. 570] ustąpić słuszności? albo słuszność handlowi. Pyta JP. Kasztelan - czyli podwody za Kontraktami Obywatelow przed daną mu Instrukcyą zawartemi wiozące produkta, maią być za Granicę puszczane, lub nie? Zdaie mi się, iż kwestya iest nie o zboże z Magazynow, ale o fury na granicy stoiące z zbożem skontraktowanym. Sprawiedliwym bydź należy nie dla Osoby, ale dla samey Sprawiedliwosci. Rozumiem, że nie tylko tu w Izbie, ale w całym Kraiu, nie ma Moskwa Przyiaciela; Pamięć na to co cierpielismy y co cierpieć boiemy się zaostrza ku Moskwie nienawiść. Nie idzie tu więc o Moskwę, ale o wypełnienie Kontraktów Obywatelskich. Kontrakt przed zakazem był wolny, Kontrakt dobrowolnie zawarty ma bydź swięty; Obowiązku zaciągnionego przez Kontrakt naruszyć, ani naruszać nie możemy. Więc my nic więcey decydować nie możemy, tylko aby tak zostały rzeczy, iak były przed wyisciem Instrukcyi JP. Kasztelanowi. Oddaymyż odpowiedź JP. Kasztelanowi, iaką sprawiedliwość dyktuie. Fury z transportami zboża, które na mocy Kontraktow przed Instrukcyą zawartych, powinny dostawić zboże na Wołoszczyznę, niechay będą nie przepuszczone [s. 570v] za granicę. Ostrożnosci mamy Prawo warować. Ieżeli dla obawy powietrza? To naznaczyć powracaiącym Furom kwarantannę; Ieżeli o utratę dobytku y Ludzi lub o bunty? Niech liczba y Nazwiska będą spisane a wysyłaiący niech będzie w odpowiedzi za swoich poddanych. Ieżeli iest kwestya, czy na potym ma bydź wolno Moskwie produkta dodawać? to nowa kwestya y nie w mieyscu. Komu podoba się dla ostrożnosci zawarowac nadal czynienia Kontraktow? z chęcią zgodzę się nato. Ieżeli dla ucisnienia Moskwy spodoba się iey mieysce naznaczy do zabierania zboża Naszego, lub ze wszystkim go zabronić? y na to przystanę, ale teraz inna Kwestya czynic się może nad tę: Czyli przed Instrukcyą JP. Kasztelanowi daną y ogłoszoną poczynione kontrakty, powinny bydź przez Obywatelow dopełnione, lub nie? Sędziwy moy Oyciec sposobiąc Mnie do Usług Oyczyzny, często mi przypominał y wrazał, iż między naypierwszemi przyczynami nieszczęsliwosci Polski była zawsze niezgoda w Radach niezgoda w Woysku. Tę naukę Oyca nosząc w żywey pamięci, radbym wszelkie okazye do niezgody widzieć uprzątnione.

Zgodził bym się na wniesienie JW. Trockiego, ale widzę, iż cięzko Nam dociec czy Kontrakty zaszły przed Prawem zapadłym? czy po Prawie? Nie wiem - prawdziwie iak to odkryć, chyba trzeba rzec, że gdy Kontrakty czynione bydź musiały do Magazynow ieszcze będących w Kraiu, tedy podwody z transportami na mocy tych Kontraktow puszczane za Granicę bydź mogą; ale po zaszłey Ewakuacyi czynione Kontrakty, iako są bezprawne, tak pełnione bydź nie powinny. I gdybyśmy w ogóle rzekli o puszczaniu podwod za Kontraktami, tysiączne by się pod Antydatami ziawiły. Niezgoda zgubiła zawsze Polakow, to iest prawda nie zaprzeczona. Dzięki Bogu! iest u Nas zgoda. Iest zgoda między Polakami, niemasz zgody z Moskalami. Ieżeli my, kiedysmy zostawali w Iarzmie obcey niewoli, kiedy przemoc wszystko gnębiła, ze wzgardą patrzalismy na tych, ktorzy obcym dogadzali, tym bardziey teraz gdy nadszedł moment, iż Rzplta już uznała grzeczność Moskwy, gdy się wybiła z pod iey przemocy, gdy się wzięła do obrony, za naymnieyszą Moskwie przysłuzbę, słuszną wzgardę na Siebie sciągnęlibysmy; Zatym inna Propozycya iść nie może, tylko czyli transporta maią bydź od Granicy do obozow Moskiewskich? lub nie? O transportach Magazynowych [s. 571v] już zapadła Stanow Rezolucya, o Kontraktowych decyduymy.

Ieżeli między żyiącemi iest miłą satysfakcyą bydź wynalazcą docieczenia nowości, to sądzę, że rownego dosiąga ukontentowania ten, kto zdoływa bydź odnawiaiącym rzecz nieco zwątloną. Wszakże Lekarz że kogo w zdrowiu utrzymuie nie dosiąga tey chluby, iak gdy chorego do dawnego przyprowadza zdrowia. Nie oddalam się bynaymniey od równie powziętego zdania, że iak wynalzcom oddawać część iest w przyzwoitosci, tak tych uwielbiać, ktorzy zdoływaią wrocić rzecz do dawnego dobroci Iey Stopnia, a tym oddać Wam P^e Stany usiłuię winność Chwały, ktorą scielecie Sobie ninieyszym Seymem - Rzplta - Nasza po uciskach różnego rodzaiu doznanych iuż z wolnienia mocy Rządowey, iuż z wyniszczenia Bogactwa Kraiowego, iuż z osłabienia sił przez zwinięcie Woyska, już nakoniec przez influencyą zagraniczną w niemożność zaradzenia sobie wprawioną została. Do tego poniżenia, że Jmie Polski, ledwie między exystuiącemi Panstwami zaliczało się. Dziś zaś za powziętemi przez Was P^e Stany - Srzodkami ztey nikczemnosci wydobywacie, y wprawiacie ią w te już w poważenie, co inneby Narody ledwie wiekiem dochodziły. Za co Bogu niesmy dzięki. Mamy iuż zasilenie Skarbu Publicznego, mocą którego wzmacniamy siły Kraiowe te powiększaiąc dla ich utrzymania w przyzwoitey skromności względem Nas Obywateli, a w wycwiczeniu w Karnosci y Sztuce Żołnierskiey pomnożyliscie liczbę zwierzchnosci nad Nim w Rangach Generałow. Do ktorych iuż proźbami swoiemi, raczyliscie niektore N^u Panu wystawić Osoby, za niemi mowic gdy mi przychodzi, iest powiększać [s. 574v] życzenia Powszechnosci a tym oddawać winną Im część, iako zgodnym, zdolnym y umieiętnym do dokładnego tey Rangi dopełnienia; Oddawszy należną Im sprawiedliwość wzbronić się niezdoływam czułości Serca Mego, która przenosi się do Ust moich w wyrazie głębokiego dziękczynienia WKMci za łaskawe proźb wysłuchanie wzywaiących do Woyska Naszego Xcia Jmc Iozefa Poniatowskiego w służbie Zagraniczney zostaiącego ktoren oprocz zaszczytu bliżey tykania krwią WKMci, ma już szczegolnieysze za Sobą zalety, gdy z bliznami na Woynie nabytemi powroci do Kraiu y swey Oyczyznie Męstwo Waleczność y umieiętność woiowania na iey obronę poswięci. Ta Dobroć WKMci ku Narodowi Naszemu okazuiąca się w zróceniu Xcia Jmci z zagraniczney służby, aby Potomnosci podaną bydź mogła a Kray Nasz w zapewnieniu został w powrocie swego Rodaka, gdy ieszcze zagranicą zostaie, uformowałem Proiekt, który wdzięczność Ku Panu a szacunek ku wspołziomkowi oznacza; A że na dniu wczorayszym Drugi Proiekt był mi nakazanym od P^h Stanow zalecenia Kommissyi Woyskowey w oznaczeniu Osob do teraznieyszych Rang Woyskowych ten Mam gotowy. Lecz będąc Cywilnym dozwolisz WKMc y P^e Stany iż wprzod podam Proiekt tykaiący Cywilność iak Woyskowość, to iest odpowiedź na zapytanie JmP. Kaszt: Kamienieckiego wyznaczonego od Rzpltey do prędszego załatwienia nadarzaiących się okoliczności przy wyisciu Woyska Rossyiskiego y wyprowadzenia Magazynow z Granic Państw Naszych, o przeczytanie którego dopraszam się wzywaiąc JP. Sekretarza.