"Musem y rozkazem brzydzi się polak, przecież pod rozkazem Prawa, które sam sobie pisze słodko mu iest zostawać. Podany Projekt przez JW^o Marszałka Nadw: Litt tym bardziey wart uwielbienia, iż ten Minister sam w liczbie Sędziow Seymowych znayduie się. Jeżeli poydziem do pomnieyszych Juryzdykcyi, we wszystkich [s. 554] iest Kara na samego Sędziego w Grodzie w Ziemstwie winien bydz Sędzia na zaczęcia Kadencyi, w Trybunale na Reassumpcyi, nie ziezdzaiący zas podlega karze, tym bardziey gdy Komplet zrywa odsądzonym ale Activitate zostaie. Ale to są pomnieysze Sądy, tu zas iest Magistratura pod ktorą całkiem bezpieczenstwo Rządu Rzpltey zostaie y utrzymywanym bydz powinno. I w tym to zamiarze ten Godny Minister podaiąc Proiekt chciał miec dla większey pewności bezpieczenstwa Rządu umieszczoną Karę, aby Sędzia Seymowy nie podług swoiego widzimi się y upodobania, ale w posłuszenstwie prawu spieszył na Sądy. Ostrzegło Prawo iż Komplet tey Magistratury Koniecznie z 24. składać się powinien. My wybralismy 36. gdy więc 12. zbywa nad Komplet, może Sąd Seymowy za przełożeniem sprawiedliwych pobudek dyspensować ich od ciągłego zasiadania lub nie? Na Reassumpcyą iednak wszyscy ziechac się powinni. A tak wypada Konsekwencya aby Stany, koniecznie rozciągnęły rygor, bo nie rozciągnąwszy spodziewać się ziechania nie można. Jdzie tu o Exekucyą Praw, ktora będąc konieczną inaczey następowac nie może, tylko przez rygor włożony, rygor zas ten nie możemy nazywac Tyranstwem, gdy go sami na siebie przyimuiemy, przewidziec go powinnismy byli, gdy o zaszczytną Poselską staraliśmy się funkcyą. Gdybym tak częstym swiadkiem nie był tego, co się to po Seymikach dzieie, gdy przychodzi czas Elekcyi Posłow, iaką usilnością częstokroć mimo zasług przez Kabały y Jntrygi robią się partye, aby się na Poselstwo utrzymac [s. 554v] Byłbym przeciwko temu rygorowi, ale gdy przeciwnie przekonany iestem, ze nikt muszony do funkcyi Poselskiey nie zostaie, mniemam ze zpod zadnych wyrokow uwolnionym bydz nie może, bo sam się oto starał, bo sam na siebie prawo napisał. Mowić tu iuż nie można ze ten lub ow nie chciał aby był wybranym do Składu Magistratury Sądow Seymowych, bo pisząc prawo w ogule kazdy w szczegolności spodziewać się był powinien ze pod losem zostaie. A więc nie wypada tylko dopełnic to cosmy prawem ustanowili, tym troskliwiey gdy cały Narod który nam powierzy losy swoie od nas samych iako prawodawczow tego przykładu oczekuie. Tego samego rygoru prawa ządałbym na dziewiędziesiąt kilka osob Posłuiących tu nieprzytomnych gdyz rozumiem ze Komplet Seymu przynaymniey z iednego z każdego Woiewodztwa Ziemi y Powiatu przytomnego Reprezentanta składac się powinien, lecz ze nie mamy wyraznego na to Opisu Prawa, sądzę aby nim P^e Stany przedsięwezmą decyzyą odroczenia do kilkunastu dni obrad Seymowych JW Marszałkom dane było zalecenie wydania do wszystkich Woiewodztw Uniwersałow, iżby Reprezentantow swoich do stawienia się na termin zodroczenia przypadaiący zobligowali. Na które odrocznie tym chętniey ia zgodzę się y użytecznym dla tego bydz rozumiem, skoro za Uniwersałami wydanemi sprowadzi część tak znaczna nieprzytomnych Reprezentantow.

"Słyszelismy tu iuż ze nie chcieć Kary, iest to nie chcieć Sądu. Surowość tym bardziey iest [s. 556v] potrzebna, by czynność y koniec tych Sądow przyspieszyć. Wstydzic się nie powinien Sędzia ze mu prawo nakazuiąc sądzic Kryminalistę rygorem do pospiechu przymusza. Cała Europa otworzonę ma oczy natak wielką Sprawę oczekuie co tez wolny Narod otrząsnowszy się z przemocy przedsiewezmie iaką przykładną karę na rownego Obywatela zamieniaiącego się w Despotę wymierzy. Gdyby był Brutus głosu natury nie przytłumił w sobie, gdyby był z własnych synow przykładu nie uczynił Rzym nie byłby się stał Panem Swiata. Jakze my nie mamy rozciągać rygoru na Sędziow, kiedy przykłady nas uczą ze dla tego iż nie było Kary, czynnemi nie byli. Wszakże iuż był praktykowany ten zwyczay na Trybunale za Laski JO Xcia Jmci Czartoryskiego teraz Posła Lubelskiego, że nie przybywaiący na Sądy Deputat karany bywał. Niech przeto rozciągniony będzie na Sędziego rygor, niech Europa dziwi się temu, ze ci ktorzy są Prawodawcami, są razem y Sługami prawa Co iako iest Sławą Wolnego Narodu, tak spodziewać się trzeba, ze JW Kln iako znany z gorliwości swoiey ku Oyczyznie Obywatel, Oppozycyi swoiey broniący rozciągnienia rygoru na Sędziego odstąpi.

"Lubo pewien iestem ze do utrzymania rządu sprawiedliwość iest potrzebna chciałbym nie otwierać ust tam, gdzie idzie albo o Karę albo o rygor nie odbicie potrzebny. Lecz gdy dzis o formie rządu Seymowego iest mowa, winienem przełożyc [s. 557v] uwagi moie. W Konstytucyi 1776 iest wada, iż powiedziano ze Pensye zagraniczne, aby nie na szkodę Rzpltey brac wolno. Instrukcye niektorych Posłow to w sobie niosą aby Konstytucya 1776^o całkiem zniesiona była; Lecz tego czynic dotąd nie można, dopoki Ordynacya Sądow Seymowych utworzoną nie zostanie, bo w Konstytucyi 1776^o są wyklassyfikowane występki; znosząc więc tę Konstytucyą, iuzby inne Sprawy zatrudniały Sąd Seymowy, iużbysmy nie wiedzieć iaki gatunek spraw ma do nich należeć, iuzby nam rzeczono ze Werbownicy w Grodzie Sądzonemi bydz powinni. Z tych powodow nie rozumiałbym podnosic Konstytucyi 1776^o , ale tylko wymazać Dodatek, y rzec tylko co do pensyi Zagraniczney, Kassuiemy

"W ten moment gdy Narod w naywyzszey y dawno upragnioney staie okazałości, w ten moment gdy ustęp zrobiony dla czytania Jnstrukcyi Posłow Zagranicznych, w ten mowię moment gdy radosnie patrzemy na wzrastaiącą pomyslność naszą z smutkiem przychodzi mi zwracać mysli wszystkich do okropney postaci Kraiu.

Deputacya wyznaczona do Jndagacyi oskarzonych obunty w ciągu Examinu dwie dostrzegła okoliczności odwołania się do wyroku P^ch Stanow. Pierwsza iż ow Kiryło tylekrotnie wspomniany Delinkwent stawiony pod Strazą woyskową w postaci Kryminalisty wyznał to przed Deputacyą zgodnie, co w poprzedniczy iego Indagacyi znayduie się, wyznał słowo do słowa iedna tylko okoliczność przezornie szlakowana, to iest czas gdzie się bawił, rozni się troche od dawnieyszey Jndagacyi. Nie przychodzi teraz ieszcze wydać ostatni wyrok, bo to do Sądu nalezy, czyli winnym lub nie uznanym zostanie. Ale iako JW Generał Artylleryi Kor: w dawnieyszym Rapporcie swoim wyraził, iz tenze Kiryło będzie potrzebny do Konfrontacyi zeznań w Grodzie [s. 560v] Krzemienieckim y indziey o bunty obwinionych Delinkwentow gdy tenze Kiryło sam obowiązuie się wymowic im na Oczy gdzie go y iak przyimowano, co z nim mowiono y tam daley, przeto nim Deputacya będzie miała honor całkowite Dzieło swoie ukonczone złożyc u Tronu WKMci doprasza się pozwolenia aby tenze Kiryło okuty dla dokładnieyszey inney Jniagacyi mogł bydź do Kommissyi Ukrainskich a ztamtąd do Grodu Krzemienieckiego pod Strazą odesłany y to iest iedno ządanie naktore wprzod oczekuię iednomyslności nim do przełozenia drugiego przystąpię.

Za powszechnie okrzyknięto Zgodę a Xze Marszałek Konf. Litt daley Kontynuował w te słowa "Druga okoliczność nie mniey wazna przychodzi do Wyroku P^ch Stanow Nie dość wyznać iaka Magistratura zatrudnia się dochodzeniem zrzodła y pierwszych początkow buntow nie dość wyrazić iak cnotliwi y o dobro Oyczyzny swoiey gorliwi składaią onę Mężowie, ale w tak wazney materyi potrzeba nam wszelkich uzyc srzodkow y w zachodzących okolicznosciach nie spozniać dla niey pomocy. Dzięki Bogu ze bunty na iawnie wybuchnęły, ale iak z kombinacyi zeznan mowic można blisko iuz iestesmy pierwszych zrzodeł y początkow; Wyznać nalezy w tey postaci Jzby iz Rzplta w Poddanych swoich obrządku Dyzunickiego miała nieprzyiacioł bo Poddanych Obcey Potencyi. Doniesiono tu iuż było Rapportem że JX Szyszacki hardo wyraził iz wierności dla Rzeczypospolitey nie zaprzysięże, poki w tym od JmP^a Stackelberga nie będzie miał zalecenia. [s. 561] Deputacya nie mogła co innego zrobic iak zniosłszy się z Kommissyą Woyskową o zatrzymanie X^a Szyszackiego nalegać, aby powiedział na iakim fundamencie tak smiało odpowieda. Wyszedł wyrok od Kommissyi Woyskowey, tym czasem iak swiadczy Rapport, iuż ten Xiądz uszedł za Granicę. Drugi podobny przypadek stał się z Xiędzem Lewandowskim Protopopem w Bohusławiu, ktory z niektorych wyznan okazawszy się byc motorem buntu, ściągnął na Osobę swoie nie tylko porozumienie, ale dowody. Czuła przezorność Deputacyi była powodem przełożenia do Kommissyi Woyskowey zaniesionego aby tenże X Lewandowski iak nayrychley był aresztowanym y tu do Warszawy dostawionym Zaswiadczyć mi tu przychodzi troskliwe starunki Deputacyi ktora poty z Sessyi nie wyszła, poki Ordynans nie napisano y Kuryer wysłanym nie został. Lecz dzis nadesłane iuz przeczytane Rapporta ze y X Lewandowski uszedł za Granicę. Mam tu Rapporta opisuiące wszelką ostrozność Kommendy na ktorą winy składac nie można, ale na iakies podstępne temuz Winowaycy doniesienie. Żeby zas powiedziec iak wazna iest osoba tego X^a Lewandowskiego dosyc iest donieść o Charakterze iego przez usta JX^a Archireia opisanym, nie naruszaiąc Sekretu iakie są przeciw niemu dowody. Wiemy iuż ze tenze X Lewandowski będąc z urodzenia Unitem słuchał Teologii u Jezuitow, został potym Xiędzem y był nim do Roku 1768. w tym czasie gdy rzeź była udał się do Petersburga y tam został Dyzunitem Protopopem, a nakoniec otrzymał Prezentę do Bohusławia na Beneficium, Więc gdyby y oskarzonym o bunty nie był dosyc iest występku ze odmienił Religią, tym samym iest iuż Kryminalistą. W takim razie [s. 561v] Zwierzchność Kraiowa baczność swoią zwrocić powinna, zapobiedz tym nieprzyzwoitosciom, karać przykładnie występki a naypryncypalniey zamknąc tę fortkę do Petersburga. Słyszałem tu ze Minister Rossyiski nie chce nalezyc do podniety buntu, wypiera się Hersztow bunty wszczynaiących, że zaręcza iż Ci nie dependuią od Rossyi, więc na ten koniec rozumiałbym probierny wystawić Kamień, czy słowa te z istotą rzeczy zgadzać się będą. Aby Deputacya interessow Zagranicznych miała zlecenie rekwirować przez notę Posła Rossyiskiego, iżby Ministerium Petersburgskie uszłych z Polski y w Granicach Rossyi znayduiących się tych dwoch Xięży przytrzymać y do Kraiu naszego iako obwinionych o bunty odesłac zaleciło.

"Ja chcę mowic przed wniściem Arbitrow Zblizyło się zatym Ministerium y Krol Jmc mowił w te słowa "Dogadzaiąc wyrazonemu przez usta JP^a Marszałka Seymowego ządaniu, dogadzaiąc potrzebom tylu Seymuiących tak dobrze Nam wiadomym dogadzaiąc y głosom oswiadczonym /:niech mi się godzi na ostatku powiedziec:/ y własnemu zdrowiu mocno nadruszonemu życzę sobie skonczyc dzisieyszą Sessyą odroczeniem do dnia 13 Lipca naydaley, przez co wyrazam iak powazam żądania wszystkich tu Seymuiących. Bardzo mi są pamiętne wyrazy JJPP Krasinskiego Podolskiego y Potockiego Podlaskiego Posłow powazam ie ale mam nadzieie, ze zechcą ci swiatli Posłowie przyiąc też do Konwikcyi swoiey te racye które od innych Posłow z okazyi ich głosow były wyrazone, abysmy tak na tę krotką przerwę dla siebie pozwolili. Kiedy zaś domagaią się niektorzy aby w przytomności Arbitrow odroczenie to następowało przystaię y nato ale doprazam się Przeswietnych Seymuiących Stanow, abym iuż w tym dalszey przeciwności nie doznawał

"W takim zdarzeniu gdzie tylko między losem Oyczyzny, a Partykularnym Obywatelow maiątkiem zachodziłaby wątpliwość Alternaty stałbym uporczywie przy wniesieniu moim, [s. 562v] bo wiem zeby nie inaczey Kazdy większą miłość własnego interessu niż dobra publicznego przypisał, ale gdy zachodzi okoliczność poratowania zdrowia WKMci kładę ia za naypierwszą przyczynę, bo te rownie zinnemi, które losem Oyczyzny decyduią poczytuię. Jnaczey skoroby publiczny zachodził interes na bok bym własny odłozył Będąc pewnym ze nikt z składaiących obrady teraznieysze miłością własnego dobra wiedziony, niesmiałby upominaiąc wła o wspoł Obywatelach, o wspołbraciach swoich, ktorych ma losy sobie powierzone powracac się, do domu bo wstydziłby się ze zostawiać pod tym tłumaczeniem, ktore nie dawno w głosie JP Xcia Jmci Marszałka Konfederacyi Litt tu słyszeliśmy, iż ci Obywatele ktorzy dla miłości Oyczyzny maiątki swoie chcieli poswięcać, Krew rozlewac y zycie nawet nieść na Offiarę iuż ostygli w swey gorliwości. Miło mi zaiste powtórzyć te słowa abym samego siebie w przedsięwzięciu moim utwierdził. Gdyby zas na mnie samym miała zawisnąć oppozycya przeciwiąca się odroczeniu Obrad teraznieyszych, nie myślę iey popierać, bo dość mieć będę satysfakcyi, ze dawałem wiernie dowody mysli moich, ze szedłem szczegulnie za własnym przekonaniem; Aze y większość głosow odroczenia żądaiących y iednę z naypierwszych przyczyn potrzebnego poratowania zdrowia WKMci słyszę od wniesienia moiego odstępuię.

"Tak sobie podchlebiam zem przez cały ciąg Dwudziestopięcioletnich usług moich Oyczyznie dał dowod trwałego ku niey przywiązania, bom miał iuz nie raz dla siebie tę satysfakcyą w przyznaniu od Narodu, iż wszystkie ustawy do ktorych obowiązany byłem swięcie dopełniłem y nienaruszenie dochowałem, rozumiem więc ze y dzisiay ta sprawiedliwość nie będzie mi ublizoną, owszem spodziewam się po cnotliwym Narodzie, po zasiadaiących tu męzach, a mianowicie tych, ktorzy zdania swoie wynurzyli, aby żadney nie było przerwy Obradom, ze mi tez sprawiedliwość sami przyznaią, do tych obracam mowę moię w tym mniemaniu, iż z słyszanych tylu tu głosow przeswiadczyc się mogli, ze z przerwy tey Krotkiey, zadna dla Oyczyzny nie wyniknie szkoda, a gdy [s. 564] iuż y w \^takich/tych dwóch głosach, które opponuiącemi były odroczeniu Sessyi powolność Obywatelską poniekąd znalazłem, rozumiem ze ich nie obrazę, gdy mowienie moie zakonczę temi wyrazy, iż solwuię Sessyą do dnia 13. Lipca.

"W tym mieyscu wtey postaci Jzby mowiąc iako Poseł chcę mowic w porządku chcę mowić do ciebie Narodzie, który o swoie Prerogatywy wolność y swobody bacznym być powinieneś, więc aby głos moy nie nazwano ze nawiasem zabrany został, proszę aby Kazdy z JWW Kolegow na własnym [s. 564v] znaydował się mieyscu /:Tu gdy porządek nie iaki przez mieysc w Jzbie uczyniono JmP Chełmski daley Kontynuował w te słowa:/ = Będąc za odwołaniem do dnia 13. Lipca Sessyi, nie mogłem bydz za przestąpieniem Prerogatywy Narodu, bo przy całości Jey stawać wiem że iest naysłodszą dla kazdego z Nas powinnoscią. Nie mogł bydz głos moy ieden brany za powszechną zgodę na odroczenie, w ktorym na dniu wczorayszym o odstąpienie oppozycyi JWW Wołkowyskiego y Podlaskiego upraszałem, gdy trzech dzis JWW Kolegow na nowo opponuiących się słyszelismy, z ktorych gdyby y ieden opponował się y nie pozwalał, iuż nawet ta materya per Turnum załatwioną bycby nie mogła. Więc ządać nalezało iednomyslności, ktorą uprosiwszy zapytać się zostawało JW^u Marszałkowi Seymowemu o zgodę. Nie masz tu nikogo coby na szanowne zdrowie JKMci nie miał miec względu bo kładby go zapewne za naypierwszą odroczenia przyczynę, ale trzeba było formalność zachować, nie tak samowładnie targac Prawa wolności y swobod naszych. Znam ia byc Prerogatywą Tronu solwowanie Sessyi ale w granicach bo tylko do dnia jutrzeyszego, lecz nie na Niedziel Kilka, bo tym sposobem Seym w niwecby się obrocił. Nayiasnieysze Stany? pracowaliscie 9 Miesięcy nad wydzwignieniem z nierządu y podległosci upadłey Oyczyzny nie zechcecie zapewne y nie iestescie tey mysli, abyście ten wszystek owoc prac waszych, ktoremu ręka Opatrzności błogosławiła, w iedney minucie postradali. Wszystkie trudy wasze poniesiecie [s. 565] na Ofiarę Oyczyznie, a im chętniey ie nieść będziecie tym smutniey byłoby patrzyć gdybyscie sami obalenia swobod naszych narzędziem byc mieli y na ich uymę zamilczeli. Dopoki więc wolnemi będziemy się nazywać, strzezmy pilnie całosci Praw naszych, bo podobny dzisieyszemu nadarzeniu przypadek tchnący Samowładztwem a w praktykę wprowadzony będzie dość silnym na obalenie z gruntu bezpieczeństwa Naszego. Sądziłbym przeto Jmieniem Stanów upraszac Nay Pana aby nie trudniąc iego samego, Ministerio powrocic do Jzby zalecił, w przytomności ktorego JW Marszałek Seymowy zapyta się o zgodę a gdy ta powszechnie iednomyslna da się słyszeć, wtedy dopiero niech nastąpi Solwowanie Sessyi. Spodziewać mi się zarazem zostaie, że godni Koledzy zwazywszy okoliczność, przy tym względzie ze szczupła Nas Seymuiących iest liczba /:bo w moim rozumieniu nie ma Seym Kompletu, w czym niebezpieczenstwo dla Rzpltey upatruię:/ zechcą odstąpić od oppozycyi swoiey a wtedy dogodzi się y ządaniu Stanow y prerogatywie Narodu y szacownemu Nayiasnieyszego Pana zdrowiu

NOVA ET VETERA
Numer 51.
GAZETA WARSZAWSKA
W SOBOTĘ DNIA 27. CZERWCA ROKU 1789

Z Warszawy dnia 27. Czerwca.

Względem przeszłey ostatniey Seymowey Sessyi, dodaiemy tu dokładnieysze opisanie następuiącey okoliczności.

Po skończonych wniesieniach różnych materyi in Turno , y tych zadecydowaniu, dopraszał się Głosu JP. Krasiński Poseł Podolski . Ten gdy mu był dany, upraszał naypierwey o przywrocenie Arbitrow , y Głos swóy do ich wstrzymał przybycia, w którym oświadczył, że iako na dniu wczorayszym sprzeciwił się dla ważnych przyczyn Limicie Seymu, czyli iego odroczeniu, tak y teraz w iednostaynym, trwa sposobie myślenia, aby zaś Oppozycya iego, za spor wzięta niebyła, oraz maiąc wzgląd na zdrowie N. Pana skoro inni Kolledzy odstąpią swoiey Oppozycyi, y pewność Rządu okazaną będzie, przy swoim zdaniu obstawać nie będzie.

Reszta Konstytucyi nowey pod Tytułem: Sposob wynalezienia Ofiary z Dobr Ziemskich y Duchownych w Koronie y w Wielkim Xięstwie Litewskim .

12^mo. Iako zaś Kommissya obowięzana iest do pilności, żeby żadna czyiażkolwiek Osiadłość opuszczoną niebyła, tak Właściciele y Possessorowie w czasie z Kolei na siebie przypadaiącym, zaniedbać podania Inwentarzów, lub Regestrów swoiey Intraty niebędą powinni, y gdyby kto znalazł się taki, ktoryby obowiązku tego uchybił, Kommissya przez Woźnego rekwirować go będzie, a gdyby po czasie rekwizycyi (która w Aktach Ziemskich, lub Grodzkich, oblatywaną ma być) w przeciągu czterech Tygodni rekwirowany sam nie stanął, lub nikogo do okazania Intrat nie zesłał, Kommissya Lustracyą z Osób trzecich przez siebie wybranych, na grunt do wyprowadzenia Intraty zeszle, ktorą przez Lustratorów przed sobą złożoną wyexaminuie, y przysiądz Właścicielowi, lub iego Domowemu, podług wyższych ostrzeżeń, zesłanemu rozkaże, dla Lustruiących zaś nadgrodę z sprawiedliwości wynikaiącą na Dobrach Lustrowanych [s. 568v] przyzna, y Lustruiącym na piśmie wyda, za którym Lustrowany, iak za Inskrypcyą liquidi Debiti, odpowiedzieć Lustruiącym obowiązany będzie, takowy zaś któryby dobrowolnie Intraty podług przepisu Prawa niepodał, a z tego powodu Kommissya Woiewodzka przynaglona byłaby do zesłania z pomiędzy siebie Lustratorów na grunt, wtedy każdy Lustracyą do siebie ściągaiący za karę podwóyny Prowent z Dobr wyciągnięty przez lat cztery do Skarbu Rzpltey wnosić powinien.

Gdyby zaś kto nietylko do Kommissyi po Rekwizycyi nie stanął, ale y Lustracyi niedopuścił, albo też przeciw Kommissyi Woiewodzkiey y pomocy Woyskowey targnął się, y tę wypierał gwałtownie, takowy, iako Nieprzyiaciel Oyczyzny, Prawu nieposłuszny, Własność w Oyczyźnie utraci, a Maiątek iego plus Offerenti , na Wieczny Czynsz przez tęż Kommissyą przedany na użytek Skarbu zostanie, sposobem na Licytacyą Starostów opisanym, do czego pomoc Woyskowa przez Kommissyą u naybliższey Kommendy rekwirowana, dodaną ma być.

13^tio. Z Dobr po zniesionym Zakonie Jezuickim Dziedzicznie posiadanych, niepotrącaiąc Procentu od Summ Kapitalnych za szacunek Dobr ustanowionych, od całey Intraty, tak iak z Dobr Ziemskich Dziesiąty Grosz do Skarbu Oboyga Narodow wnoszony, y ten przez Kommissarzy po Woiewodztwach, Ziemiach, y Powiatach, teraz ustanowionych, przyimowany mieć chcemy, wolne przy tym złożenie Summ Kapitalnych Dobra tey natury ciążących w każdym czasie praeria quietatione & erictione , dozwalamy za wiadomością y dołożeniem się Kommissyi Edukacyiney. Procent od Summ Po-Jezuickich na Dobrach będących, iako iuż w Dziedzictwo obroconych, w Koronie y w Liwie po pięć od Sta, odtąd żeby był opłacany mieć chcemy, co y o Summach Oryginalnych Po-Jezuickich pozostałych rozumiane ma być, gdyby iednakże od Summ Po-Jezuickich Kapitalnych, Rękodaynych, Zapisowych, lub z szacunku Dóbr Po Jezuickich wynikaiących, inni Obywatele Kraiowi większy Procent Siedm od Sta nieprzewyższaiący, z rownym bespieczeństwem y zaświadczeniem od Kompletu Sądu Ziemskiego, lub Urzędu Grodzkiego, o pewności Maiątku Obywatela o Summę Po-Jezuicką konkuruiącego (w czym odpowiedź o bespieczeństwie Ewikcyi na Osoby zaświadczaiące Sądowe wkładamy) ofiarowali wotow onych podniesienie w każdym czasie za Awizacyą przez Kommissyą półroczną, na termina zwyczaynei respective Prowincyi ostrzegamy, pierwszość iednakże utrzymywania się przy Summie Kredytorowi pierwszemu równie ofiarowany od kogo innego Procent determinuiącemu zachowuiąc.

14^te. Ponieważ Rzpltey potrzeby wymagaią nieodbicie, ażeby ustanowiona na ninieyszym Seymie z Dobr Ziemiańskich y Duchownych stała Ofiara, całkowicie do Skarbu Rzpltey za Rok bieżący Tysiączny Siedmsetny Ośmdziesiąty Dziewiąty, wniesioną była, przeto takowemu wniesieniu, całorocznego Prowentu w Roku teraźnieyszym Ratę Septembrową przeciągaiąc ią ad Ultimam Octobris , przepisuiemy y potrącenie Ofiary Doczesney każdemu Obywatelowi w Koronie przez Skarb Rzpltey ostrzegamy; w Roku zaś przyszłym Tysiącznym Siedmsetnym Dziewiędziesiątym, y w każdym potym następnym Roku dawnych Podatków wnoszenie w Ratach Marcowey i Septembrowey, a zaś teraz nowo ustanowionych w Ratach Stycznia y Czerwca, postanawiamy, y w tey mierze Urządzenie Kommissyi Skarbu Koronnego przepisać polecamy. Co y do Wielkiego Xięstwa Litew: w równym sposobie rozciągamy. KONIEC.

Z Starey Gradyski d. 21 Maia . Wczora Turcy dosyć żwawo dawali ognia z harmat, y rzucali bomby do Fortecy naszey. Podczas Woyny teraźnieyszey, niepokazywali się ono ieszcze tak czynnemi, iak teraz.

Z Budy d. 30 Maia . Nasza w Bannacie Sławna Góra Allion , iuż od Turkow ma być osadzona.

Z Wiednia d. 3. Czerwca. Suplement do dzisieyszey naszey Gazety Wiedeńskiey , zawiera w sobie wiadomość o niepomyślnych Zdarzeniach Woiennych następuiących:

Feltmarszałek Laudon donosi z Szluin pod dniem 27 Maia, że do 16,000 Turkow trzema Kolumnami zbliżało się ku Upacz y Grahowo , zapewne w celu wtargnienia do Kraiu Likańskiego . Dnia 23. iedna z tych Nieprzyiacielskich Kolumn, [s. 569] z żwawością natarła na Forpoczty nasze przy Grahowo, Kainen, &c : do ustępu ie przywiodła, spustoszyła wszystko w tameczney okolicy, y posunęła się aż do Trubar . Tu Woysko nasze potykaiąc się żwawie z Nieprzyiacielem, wstrzymało zapędy iego, a tym czasem Mieszkańcy Okolic owych, z Dobytkiem swoim przenieśli się do Cyrkułu Likańskiego . Drugie także dwie Kolumny Tureckie , z taką gwałtownością rzuciły się na Poczty nasze przy Ochigrie y Dabina , że te, żeby niebyły odciętemi, musiały się cofnąć ku Dobrozello , gdzie pomyślną przecie obrały sobie sytuacyą, iż Nieprzyiaciel daley posunąć się niemogł. Strata nasza y Nieprzyiacioł, ieszcze niemoże być dokładnie wymieniona. Feltarszałek Leytnant Wallisch kładzie tym czasem stratę naszą na 200. do 300. ludzi. Między zabitemi nayduie się Kapitan Tomlianowich y Chorąży Seckendorf ; zaś Kapitana Siegenfeld , iednego Pierwszego Leytnanta, y iednego Chorążego, w niewolą Turcy wzieli. Dnia 25 Nieprzyiaciel przy Burzyma - Kulla , przy Szerb trzema znowu Kolumnami ruszył, y stanął Obozem przy Dobrozello . Jeden też Basza z wielą tysiącami ludzi maszeruią od Liano końcem wtargnienia do Sermanii , o co Turcy przy Dobrozello pod Namiotami rozłożeni, także chcą tentować. Jak się to uda? czas odkryie.

Z Paryża d. 5.Czerwca . Wczora około godziny pierwszey popółnocy, umarł w Meudon, Ludwik, Jozef, Franciszek Xawier Delfin Francyi , urodzony w Wersalu dnia 22 Października 1781. Cały Narod żałuie stratę młodego tego Królewica, który przedziwne miał przymioty umysła y Serca. Z Okoliczności zeyścia tego, zamknięto wczora wszystkie Teatra, ktore ieszcze dziś y iutro będą zamkniętemi. Ciało zmarłego Delfina , zaprowadzą iutro do Kościoła Opactwa S. Dyonizego .

Z Jass d. 14. Maia . W Jafsach znayduie się teraz Rossyiski Magazyn Główny. W. Wezyr stoi przy Sylistryi , y Seraskier z Romelii przy Widdin .

Ponieważ Generał Rossyiski de Dörfelden niemiał dostatkiem Woyska dla osadzenia wziętego Turkom Miasta Galaczu ; przeto, pozwoliwszy pierwiey Chrześcianom tam mieżkaiącym wolne ztamtąd wyniesieniesię. Miasto potym zapalić kazał i opuścił.

Z Rzymu d. 23. Maia . Ociec S . w Poniedziałek poiechał do Subiaco na poświęcenie tam nowego Kościoła, kosztem swym wystawionego. Głoszą, że Dwor Neapolitanski, przyśle tu Adwokata, ktory przeciwko Tytułowi, Possessyi, y Dochodom z Xięstw Castro y Roncigliona ciągnionym przez S. Stolicę , ma zanieść Protestacyę.

Z Bruxelli d. 4. Czerwca . W Tirlemont w Poniedziałek Swiąteczny między Royalistami y Patryotami żwawa była kłótnia, przy ktorey kilku [s. 569v] ludzi życie utracciło. Regencya Kommissarzow tam wysłała.

W Lowanium także (gdzie iest Sławne nowe Seminarium Generalne ) w nocy z Wtorku na Srzodę, przyszło do bitwy między Mieszczanami y Zołnierzami; przy którey okazyi z obu stron wielu zabito y raniono.

Po niektórych wioskach, wielki iest zboża niedostatek; Regencya tymczasem iuż uczyniła dyspozycye dla zaradzenia temuż niedostatkowi.

Z Sztokolmu d. 29. Maia. W. Adminarł Xiąże Karol wyieżdża iutro do Karlskrony , y wielka Woienna Flota, iak głoszą, d. 15. Czerwca na Morze ma ruszyć.

Twierdzą teraz, że nakłoniono Danią do zachowania Neutralności przez ten rok cały; przyczyna tego iest (iak tu powiadaią) że 20,000 naszego Woyska, odebrało Ordynans przybywania tu iak nayprędzey, y przeprawienia się ztąd do Finlandyi .

Z Kopenhagi d. 6. Czerw : Rozumieią tu coraz barziey, że Nasz Dwór, w kontynuuiącey się Woynie między Rossyą y Szwecyą, zachowa Neutralność , y że Flota nasza, niektore tylko na Morzy Ewolucye ma uczynić, y znowu nazad powrócić.

Z Carogrodu d. 25. Kwiet. Selim III . Cesarz Turecki , w dzień wstąpienia swego na Tron, posłał następuiący Bilet ręką swą własną pisany do Dywanu "Jzali Narody y Poddani Państwa moiego nie są świętemi Skarbami, które Bóg powierzył rękom moim Y nie iestże to naypierwszą moią powinnością, zasłonienia ich bronienia, y zabespieczenia im spokoyności y żywności. Lecz iak tych zamiarow ważnych dostąpić można, bez pełnienia cnot Słuszności y Sprawiedliwości? Jakże znowu można pełnić cnoty namienione, niezaczynaiąc naprzód od wytępienia niesprawiedliwości y uciemiężenia? Występek albowiem y Cnota, zgodzić się z sobą niemogą nigdy; a Sprawiedliwość ostać się tam niemoże, gdzie panuie niesprawiedliwość. Cesarska zatym moia Wola iest: ażebyście wszelkiemi sposobami starali się o wytępienie niesprawiedliwości, ażeby sama tylko Sprawiedliwość panowała."

Z Frankfurtu d. 6. Czer: Twierdzą na nowo, że około Elekcyi Rzymskiego Krola pracuią iak naypilniey, y że Ministrowie Cudzoziemscy w Ratysbonie nayduiący się, maią Ordynans nie oddalenia się ztamtąd.

Po niektórych Gazetach Publicznych czytamy, że w Woysku Austryackim pewny Zyd , który przy Korpusie Xiążęcia de Cobourg służąc za Huzara, stawił się należycie, Rotmistrzem został nominowany; dwóch także innych Zydow , przy Korpusie Woluntaryuszów Wukasowicha , za Leytnantów umieszczono.

Numer 51
SUPLEMENT
DO GAZETY WARSZAWSKIEY
W SOBOTĘ DNIA 27. CZERWCA ROKU 1789.

Z Warszawy d. 27. Czerwca . Dalsze Nowe Konstytucye do Aktow podane.

Opłata do Skarbu Publicznego z Dobr Po-Iezuickich.

Na przełożenie UUr. Posłów o krzywdach Rzpltey w rozrządzeniu Dóbr Po-Iezuickich z mocy Konstytucyi Tysiąc Siedmset Siedmdziesiąt Piątego nadanych, zlecamy Kommissarzom Woiewodztw, Ziem y Powiatów, aby sposobem przepisanym do odbierania Intrat Ziemianskich prowentów z Dobr wszelkiego gatunku Po Iezuickich dochodzili, y Superatę iaka się nad Procent od Kapitału, y nad opłatę dziesiątego Grosza znaydzie, do Protokułu ofiary na Woysko z tychże Dóbr wpisali, którą to Superatę płacić corocznie Dziedzice y Possessorowie Dobr Po-Iezuickich , razem z dziesiątym Groszem do Skarbu Oboyga Narodów powinni będą, nawet gdy który z tych Dziedziców Kapitał za szacunek Dóbr ustanowiony złoży, tedy Procentu od Kapitału na tenczas płacić iuż niebędzie, lecz Superatę wyższą wspomnioną, y Grosz dziesiąty od całey Intraty płacić na zawsze obligowanym zostanie. Gdyby się zaś Superata niepokazała, maią Prowenta do Skarbów tak być wnoszone, iak Prawa dotąd ustanowione chcą rozumieć; Obywatelom iednak tym, ktorzy od Dziedziców tych, co do Kommissyi Rozdawniczey , lub Edukacyiney mieli sobie nadane Po Jezuickie Dobra, a te innym odprzedali, gdyby poszukiwać wynalezioney w szacunku Superaty sposobem Ewikcyi chcieli, odstąpienie od Tranzakcyi, y oddanie Dóbr za powróceniem sobie przez [???]aiątego wyłożoney za te Dobra Summy, wolne zostawia się, a takowe o Rescyssyą y Ewikcyą rozpoczęcie Processu, od daty ninieyszego Prawa, do lat trzech zachowanie się; Summom zaś z Dobr Po-Jezuickich wynikaiącym, in Potioritate iako Summom Rzpltey przed innemi Summami pierwszeństwo zostawuiemy. Tych wszelako Obywatelow, którzy przed zniesienie Institutum Po-Jezuickiego; Processa o Dziedzictwa Dobr, przez tenże Zakon posiadanych w Subselsiach Sądowych toczyli, a te nieukończone maiąc, z powodu ochronienia się od Processu dalszego, Prawo dyplomatyczne otrzymali, iako też y tych, którzy takowe Processa w Kommissyi Edukacyiney ukończyli, od obowiązku opłacenia Superaty, z powodu sprawiedliwości uwalniamy, ieżeli w ręce toczących Proces dostały się.

Wymiar Sprawiedliwości.

Ponieważ w Woiewodztwach Kiiowskim, Wołyńskim, y Bracławskim Statutem W. X. Litt: sądzących się, z zadawnionego zwyczaiu Sądy Grodzkie w Komplecie trzech Osób, to iest Podstarosty, Sędziego y Pisarza sądzić się zwykły, a w przypadku nie ziechania iedney osoby Sądowey zawsze tylko iednego Surrogata bydź za wybraniem Obywatelow, alboliteż za Instrumentem Uro: Starosty mieysca zasadzaią, dwie zaś osoby Sądowe koniecznie na Sądach znaydować się powinny, inaczey Sądy za upadłe ogłoszone bywaią, gdy iednak w czasie teraźnieyszym, z przyczyny okropney zuchwałey swywoli Chłopskiey, przez UUr: Marszałków Konfed: Oboyga Narodów iest polecono, aby nieustannie Sądy Kryminalne dla wymierzenia Sprawiedliwości [s. 570v] dostawionym Delikwentem agitowały się, a prawie rzeczą niepodobną iest, aby bez pauzy i ulgi Osoby Sądowe takowych Sądów dopilnować mogły, przeto nie znosząc dawnego zwyczaiu, y owszem ten w swey mocy zachowuiąc, tylko co do przypadku w czasie teraźnieyszym, Sądów Kryminalnych iedney Osobie Sądowey z dwoma Surrogatami obranemi, lub od Ur: Starosty mieysca Instrumentowanemi, Sądy Kryminalne sądzić dozwalamy, która Sądy nieprzestannie póty sądzić się maią, poki wszyscy Aresztanci o bunty oskarżeni wymiaru Sprawiedliwości nieodbiorą; na daley zaś, że teraźnieysze dozwolenie in sequelam obierania dwóch Surrogatów iść nie ma, waruiemy.

Opłata do Skarbu Rzpltey z Dobr Kawalerow Maltańskich.

Z Dobr y Summ Kommenderyi Maltańskich , tak dawniey, iako też za Konstytucyą Tysiąc Siedmset Siedmdziesiąt Piątego Roku ufundowanych dla Imien nadanych, ex vi instituti z Dobrami Duchownemi porownanych, Groszy dwadzieścia od sta na pomnożone Woysko naznaczamy, i opłatę tego Podatku przez Kawalerow Maltańskich sposobem dla Klassy Dobr Duchownych ustanowionym determinuiemy. Od Summy zaś Stu Dwudziestu Tysięcy Złł: Pol: z Dóbr Ostrogskich wypłacaney dla Kawalerow Maltańskich , posiadaiący Kommanderye z tey Summy opłacac maią trzydzieści od sta.

Z Wiednia dnia 3. Czerwca . Jak tęskliwie oczekiwaliśmy na wiadomości od Armii naszey, tak mało są pomyślne te, ktore nas dochodzą. Nayświeższa wiadomość, którą tu dziś mamy, iest: że Feltmarszałek Haddick pomyka coraz daley w Banacie , y wszystkie szlaki, ktoremi Nieprzyiaciel mógłby wtargnąć, osadzać każe, ażeby na wszelkie kroki mogące być od Nieprzyiaciela tentowane, w gotowości naydował się; gdyż obroty Tureckiey Armii iawnie pokazuią, że zamysł Wodza Tureckiego iest, znowu wtargnąć do Bannatu . Nayuciążliwsze przytym, tak dla naszey Armii w Bannacie , iako też dla Armii naszey w Kroacyi , iest dostarczenie Prowiantu, ktorego przystawienie, dla wielu okoliczności, zostało zatrudnione. Wszakże wspomniony Prowiant, naylepiey przez dzielne prawidła będzie obmyślony, gdyż obydwa Wodzowie nasi nayusilniey zatrudniaią się tym tak istotnym Artykułem.

Cesarz Jmć, znowu w stanie słabości zdrowia znayduie się; przeto y z łożka nie wstaie ieszcze.

Pogłoska utrzymuie się dotąd, że nowy Sułtan Selim , poiedzie sam do swey Tureckiey Armii. Miał on rozkazać, żeby się z Brańcami Woiennemi po ludzku obchodzone.

Z Sztokolmu d. 19. Maia . Tuteysza Gazeta Dworska oznaymuie o odebranym Liście z Abo , donoszącym o Krokach Nieprzyiacielskich zaszłych między Woyskiem naszym y Rossyiskim , na Granicach Finlandyi ; które są następuiące:

W nocy z dnia 11. na 12. Kwietnia, Strzelcy nasi w liczbie 48, zdybali w Punka Strzelców Rossyiskich 50. y Kozakow 10. z ktorych nie uszło tylko 8. inni zaś, częścią zabici zostali, częścią zgorzeli [s. 571] z iedną Chałupą, w ktorey zamknąwszy się, żadną miarą poddaćsię niechcieli, y tak, z podpaloną od naszych Chałupą spłonęli.

Z dnia 23. na 24. tegoż Miesiąca, Rossyiczykowie w liczbie 400. attakowali w nocy naszych 52. Żołnierzy, przy Waeraelae , pod Kommendą Kapitana Roseule będących. Lecz ten nasz Kapitan, nietylko dzielnie przez 6. godzin bronił się, ale do tego Nieprzyiaciela przymusił, iż utraciwszy wielu ludzi, odstąpić musiał, zostawiwszy ieszcze na placu niegrzebionych 10. trupów, y nieuwiezionych z sobą wielu ranionych. Z naszey strony, zabitych było tylko 6. a żadnego ranionego. Daley ieszcze, gonili się nasi za Nieprzyiacielem aż za Rzekę; z tym wszystkim, niemogli temu zabiedz, ażeby Waeraelae y drugie ieszcze mieysce niebyło zrabowane od Rossyiczykow .

Dnia 30. tegoż Miesiąca w nocy na dzień 1. Maia, kilkaset Rossyiczykow , przeszli przez lody przy Aniala ; lecz nasz Pod-Pułkownik baron d'Armfeldt , poszedszy przeciwko nim z swoim Batalionem Strzelcow, z kilką oraz harmatami, y dawszy do nich ognia kartaczami, niektórych zabił, a wszystkich do ucieczki w rosypkę bez porządku przymusił. Powrócił znowu Nieprzyiaciel na brzeg Rzeki z dwoma harmatami, y strzelał do naszych; ale bez żadnego skutku.

Z Wiednia d. 4. Czerw: Zewsząd Wieści są niepomyślne. Cesarz Jmć w Laxemburgu dla poratowania zdrowia mieszkaiący, coraz niebespiecznie odpada y barziey słabieie; tak dalece, że przywoławszy swego Spowiednika, znowu przyiął SS. Sakramenta . W Armii naszey, nietylko żywności brakuie, ale ieszcze y ciężkie choroby panuią. Turcy z wielką żwawością na naszych często napadaią, y zawsze prawie w tych małych potyczkach, górę nad naszemi biorą; owszem mówią o iedney od naszych przegraney potyczce, którą niemożna nazwać małą. Wieść rozsiana (może tylko dla zachęcenia Nieprzyiacioł) że Cesarz Turecki sam poydzie na Woynę, we dwoie Turkow do Woiowania zapaliła, y niewypowiedzianey im żwawości dodała. Nie cieszą też nas y owe w Belgium Naszym Bunty, które się tam znowu teraz wszczynaią. Spodziewaliśmy się, że Woyska nasze zaczną iuż czynić offensive , alić trzymaią się tylko defensive .

Przy potyczce naszych z Turkami dnia 21. Maia, zaszłey, sami nasi liczą iuż swą stratę do 800. Zołnierzy, y przytym ieszcze, 10. harmat Turcy zabrali. Prawda, że y Turkow wiele ta Potyczka kosztowała, ieżeli prawda co nasi mówią, że na 2,700. ludzi utracili.

Tak zwykle zdarza się dobrym Królom, że dwoiste od swych Poddanych odbieraią Offiary; iedne proźby, drugie dziękczynienia. Królom zaś Naszym Narod Polski troisty oddaie hołd, bo y wdzięczności, którey inni okazywać niezdoływaią. My zaś przez udzielnieysze wolnosci przymioty y więcey mienia czucia z harakteru Nam służącego wpowinnym Tronu Panskiego uszanowaniu, śmiało ią wystawiamy w mocy czułości, iak nayżywszey niesiemy Tobie N. Panie Serc Naszych wytryski. W Pierwszym oznaczamy dziękczynienia za łaskawe Nam swobod dotrzymywanie, a w tym za okazywaną Oyczyznie y Ludowi Swemu Miłość, a szczególniey w dziewięco mięsięczney pracy w dosiadywaniu na przydłuższych Sessyach Seymowych pragnąc widzieć Nas iak nayrychley uszczęsliwionemi. Uprzedza ieszcze dzięki \^{wdzięczności}/[???] która w nayuroczystsze Serca otwartosci pragnie swą własność za Dobrodzieystwo okazać. Ta iak przyiemną iest odbieraiącemu, że nie na niewdzięcznych powod iey był rzucony, tak niemniey w miłą - wprawia powinność nie tylko czuć lecz ią okazywać. w Trzecim zaś uiszczeniu niesienia proźby do WKMci abyś raczył miec baczność na poratowanie nieoszacowanego zdrowia swego, które Panuiący dla Ludu swego ochraniać są obowiązani. Wierność, przywiązanie Nasze do Osoby Pańskiey przodkuią proźbom Naszym, które iak winnie od Nas są czynione tak mile podchlebiamy sobie, że będą od WKMci przyięte: W uprzedzeniu tym niosąc ie dozwolisz N. Panie wystawić sobie mysl moią; uskramiaiąc wszelkie nasze troskliwości, z powodu niechybienia w czym Oyczyznie Usługi lub pomocy. Zdawało by Mi się do trzech Niedziel odroczyć wciąż Sessye Nasze na oznaczony Dzień, na któren w niezmylnym [s. 572v] Nas Kolegów nawzaiem sobie zapewnieniu się, stawiemy się; A gdyby liczba Nas Posłow skromnieyszą okazała się, nieosmielił bym się gaić Sessye; Zaczym uprzedzaiąc te nadarzenie, którego się nie spodziewam, wczesnie - ostrzegam, aby przykrym niezdawał się będącym Kolegom, że daremnie dosiadywać będą w oczekiwaniu na drugich. Gdyby przyszłość przewidywana bydź mogła umnieyszałaby w Nas żyiących troskliwość, która, acz czasem za szeroko bywa wzięta, lecz że zaostrożność brana, naganie nie podpada. W tym przedsięwzięcia Umysle zostaiąc, pragnę nią usprawiedliwiać się, a przeto wczesnie ostrożność na mę wzywam obronę. Jeżeli by koniecznie Interessa Zagraniczne wymagały dania zlecenia Deputacyi Spraw Zagranicznych w iakim punkcie niecierpiącym zwłoki, na taką Sessyą ledwie bym się odważył y wolał bym pociski niechęci odbierać, iak me złamać przedsięwzięcie. W otwartości Serca wystawiwszy me myśli przed Tronem WKMci, niemniey y przed Wami P^e Stany, przystępuię do otworzenia Sessyi Naszey. Na dniu wczorayszym po kilkokrotnym wprowadzeniu Materyi Sądów Seymowych gdy stanęlismy na niey, iuż dzisiay smieley, iak na dniu wczorayszym, bo w traktowaniu inney Materyi była wciągnięta odnawiam ią, wzywaiąc JP^a Sekretarza do przeczytania Proiektu stosownego Sądów Seymowych.