Gdy widzę że dodatek móy nie iest ieszcze zrozumiany, aby nierozumiano, że iest przeciwko Skarbowi, gdy y owszem mówi za Skarbem winienem się wytłómaczyć. [s. 520v] Jako Delegowany do Examinowania Kommissyi Skarbu Litt^o znalazłszy okoliczność obiasnienia potrzebuiącą, uznałem bydź moią powinnoscią podać ten dodatek. Nauczyłem się z Rachunków Skarbu Litt^o że niektóre Starostwa odmieniły naturę Dóbr Królewskich tak iż Kwarta zaginęła, y ani znaku niezostało, że to były Krolewszczyzny. Jeden Starosta maiąc Emfiteutyczne Starostwo od 800. Chłopów, płacił z niego Kwarty - tylko 8000. lecz znalazł sposob dokazania iż teraz tylko 4000. opłaca, kupił obok tey Krolewszczyzny Dziedzictwo y na Instancyą Swoię iako Dziedzica zapozwał siebie samego iako Possessora Starostwa Emfiteutycznego do Assessoryi Litt: iako by o Awulsa od Dziedzictwa Z Wyroku Sądów WKMci Zadwornych Assessoryi Litt: wypadła na grunt Kommissya Prawami Komplet z piąciu Osob składac się powinny oznacziąca; lecz dobry Starosta, nie chcąc aby Strona, alias Dziedzic wiele Expensy na sprowadzenie piąciu Kommissarzy poniosł [s. 521] zgodził się z Dziedzicem na iednego, która Kommissya z owey iedney Osoby składaiąca się weyrzawszy w krzywdę Dziedzica, samą powoduiąc się sprawiedliwoscią, uznała puł Starostwa za Awuls. Nie tchnący pienią Starosta przy tak wielkiey oczywistości, zgodził się na ten sprawiedliwy wyrok nie utyskuiąc na to, że mu Dziedzic połowę zabrał Intraty, nie zakładał Mocyi obawiaiąc się kary za niesłuszne wywołanie do Assessoryi Litt: ale z mocy y na fundamencie Dekretu Kommissarskiego poszedł do Skarbu, który wyznaczył Lustratora, a ten 3600. Złł^h in vim odpłatnego avulsu do Dziedzictwa odtrącił mu z opłacaney Kwarty. Winszować sobie zapewne musiał Skarb Litewski że przecie nie całe Starostwo odpadło. Strofowałem sam siebie, gdy mi się tu słowo wymknęło, że Skarb Litt: iest podobny do dziurawey kieszeni; lecz gdy mi potym przyszła przed oczy ta okoliczność, którą dopiero wyiasniłem, spodziewać mi się zostaie, iż mi nikt nie zarzuci żem to wyrzekł nawiasem. Do [s. 521v] Ciebie mi teraz Miłł. Królu głos moy obrócić zostaie. Nie żądam tego, aby Dochody WKMci z Dóbr Stołowych miały bydź uszczuplane, ale pewien iestem że WKMc. nie zcierpisz tego, abyś co miał nad Prawo posiadać, ( wiem, że chętnie oddasz to Narodowi, który Cię kocha, a któremu Ty Kroluiesz, który nie żąda tylko okazyi, aby życiem y Maiątkiem mogł okazać, iak iest przywiązanym do WKMci iak Mu słodko iest pod Jego zostawać Panowaniem.

Kommissya Skarbu Litt: złożyła iuż explikacyą z czynnosci swoich, nie spodziewaiąc się zapewne tego zagadnienia, które dzis w P^h Stanach słyszec się dało, winienem tak iak zapamiętać mogę stanąc przy obronie Skarbu Litt^o y wytłomaczyć się. Przypominam sobie y Dekreta będę miał w Domu moim że była Sprawa JP^a Manutzego o Dobra Uchor w dwóch Kategoryach, w iedney rzekł Dekret Assessorski, że iedna część Uchorszczyzny uznaie ze odpadłą, od Dziedzictwa, w drugiej [s. 522] zaś względem pretensyi wyznaczył na grunt Kommissyą Na mocy Dekretu przyszedł P. Manutzy do Skarbu y żądał Lustratora, okazawszy, że Dekret Sądow WKMci Zadwornych Assessoryi Litt: uznał część Uchorszczyzny za Dziedziczną. Zapatrzywszy się więc Kommissya na Dekret Assessorski y w nim wyraz zgłoszenia się do Skarbu wyznaczyła Lustratora, żeby Kwartę od tego co uznanym zostało za Dziedzictwo, oddzielił, to iest co się tyczyło pierwszego wniesienia JW^o Pinskiego, w ktorym widoku spodziewać się należy że żadna wina na Skarb Litt: składaną bydź nie może. Co do drugiey okolicznosci przez gorliwość JW^o Pinskiego o całość Skarbu publicznego nadmienioney, winienem równie odpowiedzieć, że Kommissya Skarbu Litt: nie podchlebstwem, ale sprawiedliwoscią powoduiąc się za dwa Starostwa przez Stany Rzpltey dla Tatarów nadane, inne Krolewszczyzny wydzieliła. Wiadomo iest WKMci że Epoka Dobr Stołowych zaczyna się od Zygmunta III. In hoc Diplomate, znayduią się Starostwa Kamienieckie y Błudeńskie więc są y były własnoscią WKMci, iako Stołowe; że zas podobało się Stanom Rzpltey nadać te Starostwa Tatarom za Rezolucyą Rady Nieustaiącey nakazuiącą satisfakcyą Prawu Kommissya Skarbowa dwie mierne [s. 522v] Krolewszczyzny natomiast do stołu przyłączyła. Gdy więc Kommissya Skarbu Litt: tym sobie postąpiła Krokiem, który iey Prawo dopełnić kazało, nierozumiem aby winę iaką na siebie sciągnęła, ani się też spodziewać mogę, aby przydatek JW^o Pinskiego mogł znosić Dekret Assessorski y zwracać Krolewsczyzny za dwa Starostwa Stołowe, teraz przez Tatarów posiadane stołowosci przez Kommissyą Skarbu Litt: przyłączone.

Gdyby tylko chodziło o część gruntu - Starostwa Opeskiego, nie mowiłbym o to, gdyż taką bagatelą niechciałbym zatrudniać Seymuiącey Rzpltey ale gdy widzę że cała Kwarta 8000 - wynosi, a z tego 3645 odtrącono więc ktoż widziec niemoże, że połowa odpadło Starostwa, lecz szukaiąc zrzodła tey Historyi, znalazłem Dekret powtorny Assessoryi Litt:, który nie tylko to Starostwo w tym awulsie ocalił, ale y JP^a Manutzego za podstęp wieżą y grzywnami ukarał, czytam ten Dekret /:tu czytał y daley rzekł:/ Co się zas tycze wspomnionych tu Starostw na których Skarbowi Rzpltey zaginęła Kwarta dowodzę Dyaryuszem czynnosci Naszey Examinatorskiey, że to nie mierne Krolewszczyzny, kiedy z Samey Intraty zginęło Skarbowi 31^m okładem /. Tu znowu czytał Dyaryusz Examinu Deputowanych do Kommissyi Skarbu Litt^o . Ten tedy dodatek który podałem, [s. 523] zdaie się, że tey szkodzić Rzpltey nie tylko teraz, ale y na potym zaradzi, y odpadłą Kwartę przywróci.

Wiadomo więc iuż iest JW^u Pinskiemu, że Dekret Assessorski bez Przypozwu Kommissyi Skarbowey w dwóch kategoryach stanął. W iedney przyznaiąc Uchor za Dziedzictwo w drugiey wyznaczaiąc Kommissyą na grunt o pretensye lecz gdy ten Dekret już iest poźnieyszym zniesiony więc niezostaie mi tylko donieść - P^m Stanom że iuż pisałem do Kommissyi Skarbu Litt: aby kazała pozwac Manutzego o Retent Kwarty niby za Dziedzictwo odtrąconey. W drugiey okoliczności iużem explikował czynność Kommissyi Skarbu Litt^o że nic nie iest temu winna iż dochod Skarbu w Kwarcie do 31^m uszczuplił się, bo za Starostwa Stołowe Tatarom nadane dopełniaiąc woli Rzpltey, inne Krolewszczyzny do Stołu przyłączyć musiała. Co się zaś dotycze Tatarów nie wiem z iaką proźbą ten Naród przychodzi, czyli z zażaleniem do P^h Stanów, bo iest Lustracya wiele oni w Ekonomiach Brzeskiey [s. 523v] y Grodzinskiey Włosci posiadaią, z których nikt ich nie wypędzał ani oddziału na Stronę y wyłączania czego z tych Starostw żadnego nie było.

"Gdy milczeć nie umiem w żadney okoliczności tyczącey się Prowincyi Litt: mimo mi tym bardziey otworzyć Usta moie w tedy kiedy o całość Skarbu WKMci rzecz toczy się. Assessorya Litt: iak iuż osądziła, tak Dekretu iey ostatecznego, który iest zasadą - spokoyności Obywatelskiey tykać już nie można. Żeby zas Publiczność wiedziała że WKMc. Co czyniłeś podług Prawa, czyniłeś na fundamencie Paktow Konwentów z Narodem zawartych. Czytam Punkt tychże Paktow /:Tu czytał:/ że oderwane od [s. 524] Stołu dochody rekuperować WKMc powinieneś, iuż tedy tegoś dopełnił, do czego Cię wiązała Przysięga. Jeżeli zgrzeszyła Assessorya, nie Nam sądzić o tym, gdy spokoyność Obywatelską mamy wzamiarze: Drugie wniesienie JW^o Pinskiego było względem Kwarty, Assessorya płacić ią kazała, ale nie rzekła dla kogo? Kommissya zaś Skarbu Litt^o powiedziała, że do Skarbu WKMci. Ja pierwszy na tę Uchwałę wołać będę, ale w tedy gdy czynnosci Skarbu Litt. - przez Rapport Examinatorów wyiasnione zostaną. Trzeci wniosek tu uczyniony względem Tatarów, iak z porządku swego przyidzie ta Materya do decyzyi mówić za niemi nie omieszkam. A teraz nie tracąc czasów, wróćmy się do Podatków.

Jak daleko większa część Konstytucyi 1775. była szkodliwą dla Oyczyzny, iuż tu nie iednego z JWW^h Kolegów wymowne wytłomaczyły Usta. Dziś gdy toczy się rzecz o całość Intrat z Krolewszczyzn, widzę się w obowiązku przełożyć okoliczność błędu który zrządziła Konstytucya 1775. zaręczaiąc nadgrodę JPP^m Osmiałowskiemu Bachminskiemu y Przeciskiemu za Obronę Osoby WKMci na dniu 3^m Nowembra w nadaniu takich Starostw y Królewszczyzn ktorych by Intrata naymniey 10^m wynosiła. Ale gdy nierzeczono iak wiele naywięcey wnosić można że każdy z tych Jchm^w iuż może po 100^m y Więcey uszczuplili Skarb Rzpltey w odebranych Starostwach y Królewszczyznach. Trzeba więc uczynić w tym zabespieczenie, aby przyszła Lustracya była mocna do weyrzenia w tę okoliczność, aby szkoda Skarbowi niedziała się; Co aby tym łatwieyszy skutek wziąść mogło upraszam o zalecenie do Kommissyi Skarbowey, iżby na przyszłą Sessyą uczyniła doniesienie [s. 525v] iak wiele Ci Jchmc. uszczuplili już dochodu Rzpltey.

Od trzech Miesięcy oddany do Laski Proiekt JW^o Gnieznieńskiego do rozwiązania przychodzić powinien. Zacny ten Kolega powierzył Mi wytłumaczenie Mysli [s. 526] swoich względem podanego Proiektu za Opatem Trzemeszyńskim który erygował Szkołę w Trzemesznie y 12. Szlacheckiey ubogiey Młodzi funduszem z Dóbr swoich opatrzył. Że zaś gorliwość Męża tego nie tylko wielbioną, ale by przez powiększenie Podatków z Dóbr Duchownych fundusz ten uszczuplony nie został nadgrodzoną była; Woiewodztwo Gnieznieńskie ma Prawo prosić, aby Zacny ten Mąż w powołaniu swoim tak gorliwie do Dobra Oyczyzny przykładaiący się nadgrodę w uwolnieniu Dóbr swoich od Opłaty Duchowney Offiary /:Ziemski tylko wynosząc do Skarbu Procent:/ był uwolniony, do którey proźby tym większe Woiewodztwo Gnieznieńskie ma pobudki, gdy w całey okolicy swoiey żadnemi szkołami wydziałowemi nie iest opatrzone. Podnoszę więc ten Proiekt y proszę o decyzyą onego.

Wolne Narody utrzymywac Tolerancyą powinny, bo ta iest naypierwszą wzrostu ich y siły sprężyną. W wieku 16^tym gdy po innych Państwach rozlew Krwi y przesladowania o Wiarę szerzyły się Polska w oboiętności y spokoyności zachowała się y była zawsze w Kraiach obcych ucisnionym Saracenom y Dyssydentom do siebie ucieczką. Wygurowała dzis polityka, Państwa nawet Monarchiczne w całey Europie, gdy Edyktami swemi zakazały przesladowania nie panuiącey religii, uznaiąc iaką stratę Kraiowi ich ta niewczesna przynosi gorliwość, coż dopiero mówić trzeba o wolnych Narodach. Wzrosła Hollandya, Stała się niezwyciężoną, iest bogatą, a choć szczupła w Granicach Swoich, balansuie iednak w Europie, y między pierwszemi iest policzoną Narodami. Pytam się co iey do wzrostu pomogło? [s. 527] Oto Tolerancya. Polska iest wolnym Narodem, Tolerancyą ogłosiła, a Tolerancya nie każe uciążać obcey Religii; Z tego powodu na wyższy Procent, iak dla Duchowieństwa Łacińskiego iest oznaczony, nie pozwalam; Tym bardziey gdyśmy już pod iednym Artykułem o Kommissyi Woyskowey wyrazili Warunek, aby Duchowieństwo Dyssydentskie, Owieczek swoich nie uciążało, daliśmy już przez toż samo do zrozumienia, że w wolnym Narodzie kazda Religia obronę znayduie. Każdy bądź iakiey chce Religii wolnym iest y równych iak wszyscy wolnosci y swobod kosztować może. Wiązać mnie nie może przyczyna, że Duchowni Łacińscy Subsidium Charitativum opłacaią, bo Subsidium Charitativum z samego nazwiska swego należy do tych ktorzy Kray swoy kochaią, y spodziewac się trzeba że same Duchowieństwo Nasze żąda tego, by opłacało Subsidium Charitativum bo tym sposobem różni się od - obcey Religii, a gdy dla nich iest chwałą, że panuiącey w Kraiu Religii są Pasterzami, więc przykładać się do wsparcia Oyczyzny swoiey tym więcey powinni. [s. 527v] A iako nadgroda za cnotę, a kara za występki wymierzoną bydź powinna, tak gdy Duchowieństwo Disunickie do zguby Oyczyzny Naszey przyczyniło się, nie iest warte kosztować Dobrodzieystwa tego z Tolerancyi, y dlatego kładąc rożnicę wyznac mi zostaie, że to, co mówiłem, mówiłem tylko na Stronę Dyssydentów.

Wiem Ja dobrze, że wniesiona myśl Godnego Posła JW^o Lubelskiego pochodzi z gorliwości, nie końcem więc rzucenia na niego Krytyki, ale końcem wyiasnienia, iak w moim wydaie się poięciu, przekładam Już tu głos JW^o Kasztelana Wielun. dowiodł ze Ustawa od Roku 1668. uczyniona, miała cel okazania - wdzięczności za Opiekę tey Królowey Niebieskiey nad Polską, drugi cel aby Forteca była utrzymywana y garnizonem opatrzona. Nie zdaie się przeto, aby na teraznieyszym Seymie Ustawę Przodków Naszych tak zbawienną iednym rzutem piora kassować. Zaswiadczyć mogę, iako wchodzący niegdyś w Skład Departamentu Woyskowego, że były podobne dzisieyszym Skargi od Garnizonu, iako by nie na ten koniec zamierzony Dochody z Starostw nadane, obracane były. Departament Woyskowy zesłał JP^a Generała Brühla, aby zlustrował Starostwa, Prowent z nich wyciągnął [s. 529v] y w proporcyą onego Garnizon ukompletował, oraz z Kanonikami Ugodę uczynił co się też y stało. Pamiętam że te Starostwa tylko 30. kilka Tysięcy Intraty czynią więc w proporcyą aby 120. głów Garnizonu utrzymywał Konwent; powtóre, aby rok rocznie 10^m Złotych w ręce Kommendanta Żołnierza na reparacyą Fortecy oddawał, potrzecie aby 23 Aresztantow swoim Kosztem żywił Zakon, zawarł JP. Brühl ugodę. Dzieło to przez Departament roztrząsnione y przyięte następnie przez Stany approbowanym zostalo. Nie iestem przeciwny aby powtórnie weyrzeć w to rozrządzenie, y podług widoku teraznieyszego poprawić tę Konwencyą, ale żeby odbierać Fundusz tak chwalebny y Kassować cel Przodków Naszych nie iestem, y nie będę tego zdania. Co się dotycze Garnizonu, wyznaię że szczupła iest płaca iego, á dla tego w Etat umieszczonym nie został, że z osobnego funduszu utrzymuie się. Więc aby płaca polepszona była zgadzam się na to, co bez szkody Rzpltey nastąpic może z funduszu temu Klasztorowi wiecznie nadanego.

Jeżeli Rzplta, chcąc dzis powiększać Woysko swoie iedzie do wszystkich zrzodeł pomnażaiących Dochody [s. 530] Skarbu publicznego, tedy naypierwey iść powinna do swoich własnych, a te po zgromadzawszy, dopiero szukać innych. Nim tu przyidzie mówienie obszernieysze w tey Materyi, należy w przód weyrzeć wto, y zapewnić się, czyli te Starostwa oddane są na powiększenie funduszu Klasztorowi, czy też na utrzymanie Garnizonu Fortecy(Częstochowskiey. Więc gdy nie iest to własność Duchownego, ale własność Rzpltey, przekonać się już tym powinniśmy że nie Klasztor Xięży Paulinów, ale Rzplta swoią Własnoscią zarządzać powinna, tym bardziey gdy przestaliśmy iuż bydz ciemnemi y że wiemy, ze Garnizon iest dla Kraiu, ale nie dla Klasztoru, że Brewiarz z Karabinem nie ma związku, że Xiądz Przeor powinien patrzeć Pacierzy y porządku w Kosciele, tudzież mieć Kommendę nad Zakonnikami, ale nie nad Żołnierzem Rzpltey; Więc starać się powinniśmy, aby ten Garnizon był odpowiadaiący Jntratom. Nie iestem przeciwko Religii, bo iestem Katolik, ale skoro w oswieconym żyię wieku, porywczey gorliwosci nie mam. Nie rozumiem także, aby gdy kto tak zdrowo - mysli y kładzie rożnicę powołaniu, aby mu odstąpienie Religii wyrzucano, Jestem Ja owszem za nią, gdy chcę tego aby w swey [s. 530v] swietnosci niezmnieyszała się, gdy żądam, aby Kapłan swoiey pilnował powinnosci, a potrzebnego mu czasu do nauki Duchowney nieuszczuplało zatrudnienie się woyskowoscią. Tak więc wytłómaczywszy się, co do mysli moiey winienem tym obszerniey donieść - P^m Stanom o Sprawie, ktorey byłem Sędzią. Zakłócony Konwent Jasnogorski o Fundusz na tych Starostwach zapisany, gdy długie wiodł spory, stało się, iż zapisały się Strony na Kompromiss. Wytoczyła się Sprawa do Trybunału, położono przez Nami Dekret Kompromissarski wpół dokończony, położono Prawo od Rzpltey nadania Starostw na utrzymanie Garnizonu destynowanych, położono zapisanie się na Kompromiss &. W takim przypadku zapatrzywszy się Trybunał na Własność Rzpltey nieprzyznaiąc żadnego Tytułu Klasztorowi Jasnogórskiemu do tych Starostw rzekł obydwóm Stronom, że ani ty, ani ty, nie miałeś Prawa zapisywać się na Kompromiss y całą tę sprawę iako z Dob Natury Krolewskiey wypływaiącą odesłał do Assessoryi. Gdy więc iuż tym wyrokiem kłutnia Konwentu Jasnogórskiego, zamieniła się w kłutnię między przeciwną onemuż Stroną á Rzpltą, wynika z tąd, że Konwent Jasnogórski żadnego dla [s. 531] siebie użytku z tych dwóch Starostw ciągnąć nie może, a więc gdy ciągnąć nie może, Rzpltey iest obowiązkiem zapytać się gdzie Garnizon y żądać od Konwentu Kalkulacyi. Materya ta weszła do Rady Nieustaiącey; y to, co Rada Nieustaiąca uczyniła w cząstce z Klasztorem, zacoż Rzpltey w całości nie ma bydź wolno. Rada Nieustaiąca - mowiła o tym Rada Nieustaiąca wdawała się. Rada Nieustaiąca w cząstce odięła, a Zakon czuiąc, że winien oddać wszystko, pozwolił na cząstkę. Sądzę Ja przeto, aby ta Materya nie zatrudniała dłużey obrad Seymowych do czego dwa sposoby ułatwiaiące podaię, albo żeby z 400 Głów składaiący się Garnizon Konwent przy Fortecy utrzymywał, albo żeby nowa Lustracya za zniesieniem się Kommissyi Skarbowey z Woyskową, wszystkich Intrat tych Starostw wyprowadzoną była. Nim zaś w tey Materyi oddam dodatek do - Projektu, zapewnić mi wprzód zostaie, że w okoliczności na którey kończyć głos móy zamyslam, żadną nie uwodzę [s. 531v] się parcyalnoscią, bo śmiele mowić mogę, że nikt mnie w Religii niepoprawi. Nie tylko partykularnych wielka liczba Osob gorliwoscią ku Religii wiedzionych, ale tyle Królow od wieków Polszcze panuiących składało Skarby do tego Zakonu. Niedaleko pamięć moia zasięgnąć może, bo nie naydawniey żyię na Swiecie á w dwoch przypadkach sobie przeciwnych widziałem ten Klasztor, to iest: w Lustrze y upadku. Widziałem Srebra widziałem Kleynoty, spodziewać się mogłem y kilku Millionów gotowizny, co wszystko nie na inny koniec, iak w upadku na ratunek Rzpltey obróconym bydź powinno. Słyszę teraz że nic niemasz, á gdzież się podziało czy nie wolno mi iest zapytać się? Nieobraziemy zapewne Religii, gdy wyznaczemy Kommissyą do tych Skarbów, gdy zaleciemy, aby Ci Stroże ich Xięża Paulini zdali sprawę, aby Kommissya zrewidowała co iest, co było podług dawnych Inwentarzów, y gdzie się podziało. To wszystko nie czyią iest inną Własnością, ale Rzpltey, Rzplta ztego użytkować powinna y szukać własności swoiey. Wracam [s. 532] się teraz do Proiektu, który oddaię.

"Konwencyi z Radą zrobioney nie mam za Konwencyą stałą y niewzruszoną, bo nierozumiem iak by Konwent pod Warunkiem Konwencyi mogł unikać wyroku Stanow. Wytłómaczyć się iasniey tu powinienem, nad to co powiedziałem, że forteca Jasnogorska nie iest Xięży [s. 532v] Paulinów, ale Rzpltey, którey być powinno Interessem /:iako procz Kamieńca, te iedną tylko ma fortecę na pograniczu:/ aby ią nie Dziadami, ale żołnierzem obsadziła, y zabespieczyła. Jakże tey Woli Rzpltey może się sprzeciwić Konwent Jasnogorski y mowić, oto Nam Rada Nieustaiąca, Dziadami obsadzić tę Fortecę kazała, otośmy tę tę Konwencyą zrobili y przy niey stoiemy. Czyż taka odpowiedź zgadzać się może z dobrem y bespieczeństwem Rzpltey. Aż nadto iasno wynika, aby Stany oddzieliły Xięży Paulinów od tego użytku, którey Dobro Rzpltey stanowi. Gdy żąda tego Rzplta, aby Garnizony iey Fortec nie składały się z Dziadów, ale z dobranego Żołnierza, iakże Konwent partykularny, całosci Rzpltey ma się sprzeciwiać. Ochrzczenie moiego Proiektu nowym, iest nie w mieyscu, bo nikt mi nie zaprzeczy, że Proiekt w tey Materyi JW. Lubel^o od kilku dni iest u Laski, y wyszedł już dawno z deliberacyi, moy zaś z niego wypływa, który tym bardziey podobać się powinien Konwentowi Jasnogórskiemu, że za tyle lat Kalkulacyą z tych Starostw pominąłem, o którey upomnienie się ma Prawo Rzplta. Co [s. 533] przełożywszy, proszę o nie odwłoczną decyzyą zalecenia tego do Kommissyi Skarbu Koron:

Nie do Proiektu toczącego się, ale do Materyi przy zaczęciu Sessyi zagaioney domówić się winienem. Wspomniane tu było odroczenie Seymu, rzecz tak ważna zastanawiać mnie nie przestaie, y iest przyczyną wywnętrzenia zdania mego, że na to pozwolić nie mogę. Gdyby nie były tak pilne y nagłe Interessa Rzpltey, chętnie do przełożonych przyczyn przez JW^o Marszałka Seymowego przychylił bym się, ale maiąc na to uwagę, że naymnieysza czasu przewłoka, wiele szkody Rzpltey zrządzić może, tym bardziey że ustanowiliśmy Woysko, a nie [s. 535v] mamy na niego złożonego w Skarbie funduszu, tym bardziey że powołany iestem do Zagranicznego Dworu y tam nie wiem z czym bym miał stanąć, iakie uczynić od Rzpltey przełożenia, iak okazać Swietność Jey y wzrost, kiedy ieszcze Woysko iest w nadziei nie w istocie. Z tych powodów nie mogąc z mieysca mego pozwolić na odroczenie, ponieść mi zostaie do Tronu WKMci prozbę aby nie na dłużey iak zwyczaynie solwowane były Sessye.

Gdy o odroczeniu Seymu dało mi się słyszeć, że dzis ma nastąpić, pobudzony gorliwoscią JW^o Podlaskiego, za grzech poczytałbym sobie, gdy bym nie powiedział, że Limita żadna byc nie może, póki potrzeby Rzpltey opatrzone nie będą. Nadchodzi wprawdzie moment, w którym każdy Obywatel radby swoie Interessa dopełnił a przeto kiedy niemożemy odroczyć Seymu Prawem, to uczynic to zasolwowaniem, z przyrzeczeniem wzaiemnym iż na naznaczony dzień wszyscy się tutay ziedziemy. Trzeba obostrzyc aby Następcy WKMci tey Prerogatywy nie nadużyli. Nie lękam się przypadku za Panowania Jego, ale tu wzmiankę czynię o przyszłości zeby Następca WKMci maiąc Prerogatywę w Ręku swoim odroczenia, nie niszczył tym samym obrad Seymowych. Zapewnieni iesteśmy o WKMci, że nie przystąpisz do tego, aż dopiero za zgodą Stanów, która gdy \^za/ zapytaniem JP^a Marszałka nastąpi, dopiero ią łączyć zechcesz [s. 537] WKMc. z Wolą swoią. Nim zaś przystąpiemy do tego, wyrazić tu powinienem, iż ustanowilismy Sąd Seymowy, a nie przepisaliśmy prawideł dla niego, y Sędziowie dotąd Są nieprzysięgli, więc to wprzód uskutecznić potrzeba, aby w tym czasie odroczenia, przynaymniey Sąd Seymowy nie próżnował. Są gatunki Spraw przepisane ale niemasz, iaka Kara za iaki występek wymierzoną bydź powinna. Więc dla Sędziego nie zostanie nic więcey tylko Inkwizycya dla winnego wywod, ale nie będzie wiedział, czego się ma strzedz y czego obawiać, Sąd zaś żaden, a dopieroż tak wysoki, iść drogą Arbitranosci nie powinien. Z tego powodu Sądzę potrzebą przystąpić wprzód do opisu Kar na występki przed Sąd Seymowy przychodzące. Rozumiem nadto że w przysiędze dla Sędziow to bydz powinno umieszczone, co dla Kommissyi Woyskowey wyrazilismy, że Pensyi Zagranicznych nie biorę, nie brałem, y brać nie będę. To uskuteczniwszy zgodzę się chętnie na odroczenie do trzech tygodni Obrad Naszych, lecz pod Kondycyą, że wprzód JW. Marszałek Seymowy [s. 537v] zapewni się o iednomyslney na to zgodzie Stanow.

Z Chęcią bym się pisał, żeby zgoła nie było Limity, nizli na być taka, iaką Proiektowaną słyszałem. Zdrowie Swoie, które WKMc połozyłeś na Ostatku [s. 538v] My ie kładziemy naypierwey. Ale my mamy bydź pewnemi Czasu Seymowania. Jeżeli wszystkie Sądy y Magistratury maią opisane Kompleta, tedy y Rzpltey należy oznaczenie, kiedy ma prawdziwą swoię postać. Ja dopóty tey nieuznaię, poki choć po iednym Posle z każdego Woiewodztwa nie będzie. Gdyby podług wniesienia JW^o Podolskiego miały bydź Sessye cożby wypadło? Oto ani Domowym Interessom ani Rzpltey potrzebom nie uczynilibysmy zadosyc. Zwołanie Extra Sessyi tym bardziey Nas zastanawiać powinno, bo Extra Sessya wtedy wyiść może, kiedy cały Skład Seymu iest w Stolicy: Dawszy moc extra Ordynaryinych Sessyi toby w 15 Osobach Rzplta zamykac się mogła; A ia iako zawsze naganiałem prywatną Rzpltą, tak ani na podwoyne w tygodniu, ani na Extra Ordynaryine Sessye zgodzic się nie mogę. Jeżli nie będzie zgody na zupełną limitę, wolę żeby żadney limity nie było; y choć - mam naglące Interessa, tedy koniecznie dosiadywać y pilnować się będę. Teraz przystępuię do zagaioney Materyi [s. 539] Ile potrzeba Rzpltey wysłać Posłów za Granicę, tyle iest potrzeby prawidło Sądu Seymowego y rygor oznaczyć. Ztąd upraszam, aby ten Sąd wprzod Skutek odebrał, a potym do Zagranicznych Interessów przystąpiemy.

Głos szacowny, głos niosący Rady dla Narodu, chwalebnie Prezyduiącego w Deputacyi Interessów Zagranicznych JW^o Kanclerza. WK: niesmiałbym przerywać, gdy bym niemiał pozwolenia. Oswiadczyłem dawniey zdanie iż niezgadzam się na Limitę. Wszystko zaczęte, a nie pokończone. Przez co Polska zginęła? O to że obca ią przemoc przycisnęła, a na ięczenia głuchą była. Może ta Ręka, co wolność naszę gwałciła, gdy sposobney pory dopadnie w większą Nas wprawić niewolą. Słyszałem nie iednego, iż wszystko chciał oddać dla Oyczyzny, tu cześć tylko trzeba poswięcić. Jednak gdy y Interessa partykularne y szacowne WKMci [s. 539v] zdrowie przerwy wymaga, zgadzam się na nię. Wniesienie JW. Podolskiego iest sprawiedliwe; lecz czy potrafi oddalić boiazn nie przytomnym Kolegom? Trzech Niedziel przeciąg, nie przyniesie Rzpltey zguby. Przystaię na odwołanie Sessyi do przyszłego Poniedziałku do trzech niedziel. Gdy JW. Marszałek zapyta w tym o zgodę, nastąpi proźba do WKMci, abys na odroczenie zezwolił; tak się stanie zadość y potrzebom naszym y bespieczenstwu wczas dalszy Obrad nie dla WKMCi, ale dla Jego Następcow. Trzeba koniecznie zamierzyc czas reassumpcyi Obrad, y upraszac, aby Ci, których Interessa naglą do oddalenia się, przyspieszyli Swoy powrot. Teraz Przysięgę y prawidło dla Sądu Seymowego upraszam.

Głos JE^o KMCi na Sessyi Seymowey dnia 19. Czerwca miany

Głos dopiero słyszany prawdziwie Mię zbudował, bo na myśli naycnotliwszey Zasadzony, ale zdaie mi się, że dogodzić można wszystkiemu w ten sposób; wszak kto ma potrzebę odjachania, ten zadosyć Jey uczyni, Komu zaś interessa dozwalaią dosiadywać w tey Stolicy, ten Jey zapewne nieopuści; Limity więc in forma Konstytucyi czynić niebędziemy, a odwołanie Sessyi na trzy Niedziele dogodzi pierwszym Konieczną wyiazdu potrzebę maiącym, y Nam Zostawi wolność, y nieodeymie możności zebrania się w tych trzech tygodniach na Sessyą, etiam Extraordynaryiną, choć w mnieyszey liczbie; bydź może ze wtym krotkim przeciągu niezdarzy się żadna tak nagła okoliczność, która by nieodwłoczne potrzebowała Stanów Decyzyi, a gdy by też y zadarzyła się, sposób przezemnie wymieniony, y remedium zostanie w ręku Naszych. Nakoniec mimo Interessow potrzeba też y odetchnienia, lecz w tym własne moie Zdrowie, kładłbym za ostatnią racyą /:bo usługom Kochaney Oyczyzny poświęcac Mi go iest Zawsze miło:/ gdybym tylu Seymiących widoczney niepostrzegał \^potrzeby/przyczyny , Abyśmy zaś dzisieyszą Sessyą dokonczyli pożytecznie, rozumiałbym wysłuchać Deputacyi Interessow Zagranicznych, co chce Nam donieść. -

Głos JE^o Kmci na Sessyi Seymowey dnia 20. Czerwca

Dogadzaiąc wyrażonemu przez usta JP^a Marszałka Seymowego żądaniu, dogadzaiąc potrzebom tylu Seymuiących tak dobrze Nam wiadomym, dogadzaiąc /:niech Mi się godzi naostatku powiedzieć:/ y własnemu zdrowiu mocno nadruszonemu życzę Sobie skonczyć dzisieyszą Sessyą odroczeniem do dnia 13. Lipca nie daley, przez co wyrażam, iak poważam żądania wszystkich tu Seymuiących. Bardzo Mi są pamiętne wyrazy JPP^w Krasinskiego Podolskiego y Potockiego Podlaskiego Posłow, poważam Je, ale mam Nadzieję, że zechcą Ci światli książowie Posłowie przyiąć toż do Konwikcyi swoiey te racye, które od innych Posłów z okazyi ich głosow wyciągnięte, były słyszane; abyśmy iuż na tę krótką przerwę dla siebie pozwolili. Kiedy zaś domagaią się niektorzy aby w przytomności Arbitrów odroczenie to następowało, przystaię y na to, ale dopraszam się Przezacnych Stanow, abym iuż w tym dalszey przeciwności niedoznawał.

Na teyże Sessyi.

Tak sobie podchlebiam, żem przez cały ciąg dwudziestopięcio letnich usług moich Oyczyznie dał dowód trwałego ku niey przywiązania, bom miał iuż nieraz dla siebie tę satysfakcyą w przyznaniu od Narodu, iż wszystkie Ustawy do ktorych obowiązany byłem, swięcić dopełniłem, y nienaruszenie [s. 546] dochowałem, rozumiem więc \^że/ y dzisiay ta sprawiedliwość niebędzie mi ubliżoną, owszem spodziewam się po Cnotliwym Narodzie, po Zasiadaiących tu męzach, a mianowicie tych, którzy zdania swoie wynurzyli, aby żadney niebyło przerwy Obradom, że Mi też sprawiedliwość Sami przyznaią. Do tych obracam mowę moię w tym mniemaniu, iż z słyszanych tylu tu głosow przeswiadczyć się mogli, że z przerwy tey Krótkiey zadna dla Oyczyzny niewyniknie szkoda, a gdy iuż y wtych dwóch głosach które opponuiącemi były otroczeniu Sessyi powolnosc Obywatelska znalazłem, rozumiem, że Jch nieobrażę, gdy mówienie moię zakonczę temi wyrazy: iż solwuię Sessyą do dnia 13. Lipca.

Głos JKMci na Sessyi Seymowey Dnia 19. Czerwca miany.

Głos dopiero słyszany prawdziwie Mię zbudował, bo na myśli naycnotliwszey zasadzony, ale zdaje mi się, ze dogodzić mozna wszystkiemu w ten sposob; Wszak kto ma potrzebę odjechania, ten zadosyć Jey uczyni, komu zaś Interessa dozwalają dosiadywać w Stolicy, ten tey zapewne nieopuści Limity więc in forma konstytucyi czynić niebędziemy, a odwołanie Sessyi na trzy Niedziele dogodzi pierwszym konieczną wyiazdu potrzebę mającym, y Nam zostawi wolność, y nieodeymie moznosci, zebrania się wtych trzech tygodniach na Sessyą etiam Extraordynaryiną, choć w mnieyszey liczbie; bydź może że wtym krótkim przeciągu niezdarzy się żadna tak nagła okoliczność, któraby nieodwłoczney potrzebowała Stanów decyzyi, a gdyby też y zdarzyła się, sposob przeze mnie wymieniony, y remedium zostanie [s. 547v] w ręku naszych. Nakoniec mimo Interessow, potrzeba też y odetchnienia; lecz w tym własne moje zdrowie kładłbym za ostatnią racyą /:bo usługom kochaney Oyczyzny poswięcać Mi go iest zawsze miło:/ gdybym tylu Seymujących widoczney niepostrzegał potrzeby, \^[???]/ Abyśmy zaś dzisieyszą Sessyą dokonczyli pozytecznie, rozumiałbym wysłuchać Deputacyi Interessów Zagranicznych, co chce Nam donieść.

Na Sessyi Seymowey Dnia 20. Czerwca.

Litt /:b:/

Dogadzając wyrażonemu przez usta JP. Marszałka Seymowego żądaniu, dogadzaiąc potrzebom tylu Seymujących tak dobrze Nam wiadomym, dogadzaiąc \^{y głosno uwiadomionym}/ /:niech mi się godzi naostatku powiedziec:/ y własnemu zdrowiu mocno nadruszonemu, życzę Sobie skończyć dzisieyszą Sessyą odroczeniem do Dnia 13. Lipca niedaley, przez co wyrażam, jak poważam żądania Wszystkich tu Seymujących. - Bardzo Mi są pamiętne wyrazy JPJP. Krasińskiego [s. 548] Podolskiego y Potockiego Podlaskiego Posłow, poważam Je, ale mam nadzieję, że zechcą Ci Swiatli Posłowie przyjąć też do konwikcyi swoiey te racye, które od Jnnych Posłów z okazyi Jch głosów wyciągnięte były \^wyrażane/słyszane, abyśmy już na tę krotką przerwę dla Siebie pozwolili. Kiedy zaś domagają się, Niektórzy aby w przytomności Arbitrów odroczenie to następowało przystaję y na to, ale dopraszam się, Przezacnych Seymujących Stanow, abym już wtym dalszey przeciwności niedoznawał.

Na Teyze Sessyi.

Litt /:c:/

Tak Sobie podchlebiam, żem przez Cały Ciąg Dwudziestopięcioletnich usług moich Oyczyźnie dał dowod trwałego ku Niey przywiązania, bom miał już nie raz dla Siebie tę satysfakcyą w przyznaniu od Narodu, iż wszystkie Ustawy, do których obowiązany byłem, święcie [s. 548v] dopełniłem y nienaruszenie dochowałem; rozumiem więc że y dzisiay ta Sprawiedliwość nie będzie Mi ubliżoną, owszem spodziewam się po Cnotliwym Narodzie, po zasiadających tu Mężach, a mianowicie tych, którzy zdania swoie wynurzyli, aby zadney niebyło przerwy Obradom, że mi tęż sprawiedliwość Sami przyznają, do tych obracam mowę moię wtym mniemaniu, iz słyszanych tylu tu głosow przeswiadczyć się mogli, że z przerwy tey krótkiey żadna dla Oyczyzny niewyniknie szkoda, a gdy już y wtych dwóch głosach, które opponującemi były odroczeniu Sessyi, powolność Obywatelską \^poniekąd/ znalazłem rozumiem, że Jch nieobrażę, gdy mowienie moie zakończę temi wyrazy, iż solwuję Sessyą do Dnia 13 Lipca.

J.W. Wybranowski Lubel. D. 19. Junii przy Proiekcie o Starostwach Kłobuckim y Brzeznickim starostwach przeczytaniu

Już oswoiony z przeciwną fortuną, w rożne zapasy znią idąc walki wpromowaniu Projektu obfitą przynoszącego korzyść strapioney Oyczyznie spodziewałem się na dniu onegdayszym przecież przekonać one; Alisci nowy zapędu mego obiekt słabosci WKmci zubolewaniem Nam doswiadczać przyszło. Gdy tandem z uszczęsliwieniem Narodu poządane dzis oglądamy Zdrowie Panskie, już tedy ymoiemu zamiarowi Korzyść y Proiektowi Skutek nie omylny obiecywać mogę.

Do nad praktykowanego Naywyższey Opatrznosci Zrządzenia, nadzwyczayne Zamysły w Sercach Obywatelow Całego Kraju Panowaniu WKMci podanego przy Prerogatywach Tronu obstaiącego, sławy, honoru mocy nie podległosci szukaiącego, iedynostaynym hasłem y okrzykiem ratunek Oyczyzny Nam zleciwszy, fortuny Zdrowia temu oddali celu ut bene sit Patriae. Te nam dali prawidła, bysmy y ich y własny poswięcili Oyczyznie Maiątek, te przypisali Reguły, bysmy wszystkie wprzepasci wygłębiali zrzodła na aukcyą Woyska, na przyzwoity ywieczny Żołd Onemu. Jn

Już tedy dziewięcio miesięczna praca nasza pomyslną rodzi nadzieię, gdy po przewartowanych że wszech miar y sposobow podatkowania, ten zapomniany, zaniedbany, dzis do wydobycia przychodzi przez Artykuły Projektu czytanego, gatunek Starostw Kłobuckiego y Brzeznickiego -

Pozwolcie N^e Stany te Artykuły tłomaczyć, które dość w pierwotney onichże mowie moiey wdniu 3. Marca mianey o Intratach obszernych, o posiadaczach nie przyzwoitych, o użytku od nich ubocznym, na uciemiężenie pobliskich Sąsiadow, na zdeptanie Prawa przez niesądzenie sięin foro fori , na zgorszenie prostego Ludu przez Kłotnią Zaboystwa z Duchownemi, naostatek na ukrzywdzenie Skarbu publicznego, wdniu mowię 3. Marca dość obszernie mówiłem, teraz ponawiam dla ozywienia pamięci -

Autor Anonime kładzie tych Starostw 80.000 Jntraty, wszak Rzplta y połowy nie odbiera. Ja z naydogodnieyszych reprezentacyi, z nayoczywistrzych dowodow 100.000 bydz Jntraty powiadam: y sam dawnieyszą chęc moię za Lustratora ofiarowaną bez opłaty dopełnic radbym, lecz gdy się z starostwa mi wszystkiemi inaczey PP. Stanom urządzic podobało, oddaię to Jch woli -

Jak [???] Ten to iest zuchwałych Uzurpatorów daru łaskawego od - Rzpltey przez tyle lat używanego chamulec, te moie do Was N^e Stany wnoszenia gdy dotąd, niedołężnemi myslami, zuchwałemi postępkami, dziedzicznym sposobem przywłaszczali, w Juryzdykcyach Ziemskich utrzymywali, wpoddanstwo wpaiali w głowy yniżey wbiiali Dziedzictwo Ciż OO. wspomnione Starostwa. Teraz dopiero sprawiedliwym Assessoryi Sądim przycisnieni, przyzwoitą, odbieraią decyzyą, ledwie się Jey poddawszy.

Tu ieszcze P^e Stany uważcie zuchwalstwo: gdy po nakazanym od wiolencyi wstrzymaniu się w contr Wyrokom assessoryi wysiadaiącego Szlachcica Possessyą, zbili, na co iest Manifest y Obdukcya, na grunt przysądzony naszli, Pługi y inne Statki porąbali, w Kilkadziesiąt \^osob/ Poddaństwa z Strzelbami po Nocach wartowali, zawsze y wszędzie Kommendant z brodą.

Ten toiest skutek znacznego z Oyczyzny korzystania; tey korzysci na złe obracania, Ma Chleb rogi. W Waszym to Ręku N^e Stany naprawa tey złey uzurpacyi naprzyzwoitą iakim tylko zechcecie sposobem, y na iaki tylko obrocic wola będzie użytek, ut bene sit Patriae nie Patri Generali prywatney Osobie, ktory nie do Fortecy nie do Garnizonu, nie do Starostw /:iak się na Lustrach podpisywali:/ lecz do Ołtarza y Brewiarza formował się. -

Ten toiest czas pomyslny ta pora użyteczna wszystkiego uzyc na dobro Oyczyzny, we wszystkie weyrzec skrytosci uszkadzaiące Oyczyznę y Rzpltą. Ztąd wypada zyczyc Stanom Seymuiącym by się wypytali tych Wielebnych Opiekunow Skarbu Częstochowskiego, gdzie tepia legata ? Gdzie bogactwa od dawnych Krolów, Monarchow, Panow y rożnych Osob na Ofiarę Matce Boskiey oddawane składane poswięcane? Juz zapewne y setney częsci nie masz iuż w cudze na ofiarę przeniosły się ręce, iuż chciwe obustron napełniły łakomstwo iuż z Opiekunów własciwych w obcych przemieniły się. Jakaż tufides publica ? Jaka za łaski nadgroda, iak pia Legatorum Teraz y dochowanie, iaka Oyczyznie wdzięczność. Wszak to Oyczyzny własność Paulini tylko Dozorcy? Wszak to Krolowey Polskiey, nie Paulinskiey Ozdoba? Wszak to nie dla fizognomii Onych lecz dla zaszczytu Kraiu od tylu wiekow składane ofiary, gdzie się podziały? Zkąd moc y Władza ztrwonienia? Jaka nadgroda Straty? Wszak dawnieyszych Czasow Koscioły były wsparciem strapioney Oyczyznie, bo znikąd nie miały Ozdob, tylko od teyże Matki Synow, gdzież Uwaga na to?

Czyliż teraz nie [???] przyzwoitsza użyc tego byłaby Okazya publicznosci, co prywatne strwoniły Osoby czyliż nie małe wtym dzwiganiu się byłoby zasilenie prawey Matki prawym Synom tym Skarbem który Swiętokradzkie zmarnowały ręce? Czyliż to wtym zadufaniu Rzplta powierzyła tych Millionów mieyscowi temu, aby doczesni posiadacze wieczyste ofiary na łup sobie prywatny oddali.O Praeclarum Custodem !

Czyliż ieszcze mysl dziką przywłaszczeniatych bogactw, mysl czarną ztrwonienia onych nayochydnieyszą mysl łakomstwo temi nadgradzać będzie Rzplta Dobrodzieystwy, któremi zasłużonych wOyczyznie nadgradza, Wiadomo co Nayias: Cesarz Jmc zrobił, z Trynitarzami wywożącemi złoto za Granicę, rowną nadgrodę Ciz odebrać powinni.

Ja mowię z Szczerosci Ducha, z obowiązku Obywatelstwa, nie żadną uwiedziony invidią, że iak wiele podobieństwa z utraconych Starożytności [s. 550] y Millionow, ma ten występek do występku wodpowiedzi teraz będącego u Seymuiących Stanów, tak w rowney niech zostanie animadwersyi, Bronic zaś go nie wiem ktoby się tu znalazł, w tak oczywistych jawnych, całemu Swiatu Polskiemu wiadomych, przez Kogo, Komu, Kiedy, pokrzywdzeniach.

Niech zliże, kto napisał przeciw Mnie wwywodzie Praw swoich, że z niechęci, ku Niemu te wydobywam dobro dla Oyczyzny. Myli się nader nie dołężnie. Do nikogo mnie nigdy zadna nie wiedzie niechęc, do dobra zaś pospolitego y naylepszego mienia onemu szlachetna zawsze Mnie prowadzi Sympatya y uczciwa Ambicya, powołania też mego Smutek iak nayuroczyściey dopełnic pragnę.

Wszak maią Ciż OO. Paulini Funduszu mieyscowego Oryginalnego Wsi dziewięć od Krolow nadane, tych nie żądam, od Lustracyi excypuią zeby były odebrane, nie nastaię, po własciwy tylko dawniey bogatey, przeto szczodrey teraz zaś ubogiey rozerwaney Rzpltey sciągam Maiątek. Niestosowne Mnichowskiemu habitowi wprzyzwoite Sukni y Stanowi Żołnierskiemu Kommendantstwo Fortecy odmieniam. Rząd błachy nad Woyskiem, w rządny y poważny przeistaczam. Własność ubogiey Oyczyzny wracam. Złe z zbytkiem z zgorszeniem użycie Maiątku Włascicielowi oddaię. Niech Skarb Kor. tym dobrem zarządza, przez Licytacyą rozporządziwszy Wsie z Miastami. Summą wynikłą Garnizon tameczny Ampleiowawszy, Fortecę y Ammunicye, niech prowiduie.

Jeżeli chęć szczyra do większych zwykła doprowadzać czynności to w powaznieyszych Dziełach, silnieysza bydź się okazuie. Daie się widziec w skutkach Seymuiących Stanów, gdy Miłoscią Oyczyzny podniecona, gorliwym Duchem wzmocniona, a stałoscią pracy poparta, do nadspodziewanego doprowadza zamiaru. Widziemy się już bydz w tym stopniu, że pamięć Klęsk przebyłych zaczynamy zacierac przytłomioną nieszczęsciami Narodu Powagą Narodu wystawiać, Rządność do Kraiu wprowadzać w zabespieczeniu się tak wewnętrznie, iako y zewnętrznie. Lecz te pierwiastki lubo szacowne iednak potrzebuiące gruntownieyszego wsparcia, aby bydź mogły stałemi. Ale iak między żyiącemi, zwykło się zdarzać, że początki w kóżdey okoliczności są trudnieyszemi tak ie przebywszy, otwiera się pole do ciągu przedsięwziętego Zamiaru, któren do oznaczonego doprowadzac Kresu, iest naszym naychętliwszym upragnieniem. W tym niezmiennym staiemy przed Tronem WKMci zaręczeniem się, podchlebiamy sobie ze czułym Oycowskiego Serca dosiągasz przeniknieniem; ale iak poznaiesz WKMc. tę winną chęć ku Oyczyznie, tak pozwol pełne ku Panu Swemu wystawić przywiązanie, które wyciska z wnętrznosci Serc Naszych zaproponowanie pauzy nie iakiey w Seymowaniu. Zdrowie Pańskie iak iest pierwszym dla Kraiu uszczęsliwieniem, tak czulszą nad nim zastanawiamy się bacznoscią. Dziewięcio miesięczne na Sessyach przydłuższych dosiadywanie przy innych trudach Zdrowie WKMci nadwątlic zdołało; które mocą sztuki Lekarskiey, a pofolgowaniem Sobie wpracy być może wzmocnione. Wyobrażenie przywiązanych mysli, niech prożbom naszym oddaie Wagi u WKMCi, abys raczył zdrowia Swego poratować; bo lubo znamy staranną iego pieczę unoszącą się widzenia Nas iak nayrychley szczęsliwemi, iednak pociągaią Nas własne potrzeby do uwolnienia się od Seymowych czynnosci Sto Janskie Tranzakcye, umiarkowanie Domowych Interessów w wystawieniu Intrat Naszych Lustratorom, niemniey zbliżaiący się czas silnieyszego Gospodarstwa choć w naygorliwszey chęci służenia Oyczyznie [s. 551v] trwamy, iednak te powody przynaglaią Nas do ich WKMci wystawienia. Na dzień rozpoczęcia Seymowych czynnosci niezawodnie stawiemy się, w których dokładniey y spieszniey postępować zdołamy, gdy wewnętrzne Krajowe rozrządzenia w dosiągnieniu pewności Dochodów pryncypalnieyszych Skarbu poznamy. W Zagranicznych zas obrotach Deputacya do Cudzoziemskich Interessów wyznaczona, przy gorliwych Jey wysługach w Czasie tym zaradzić zdoła o którey namieniwszy wspomnieć wienienem WKMci, iż dla wyznaczonych Posłów do Zagranicznych Dworów Instrukcye są wygotowane, które przed odwołaniem Sessyi Naszych w P^h Stanach, aby były przeczytanemi dopraszał bym się. W czasie uwolnienia się od Seymowych czynnosci Ichc. wyznaczeni, łatwieyszą miec mogą sposobność do przygotowania się na ziszczenie swych oznaczeń. Dopełniwszy wolę Kolegów Mnie zleconą w wystawieniu przed Tronem Panskim iak nayczulszey ich bacznosci o zdrowie WKMci, na którym pomyslność Kraiu zasadza się a w Sercach Poddanych rozkrzewia się radość dozierania Krola Swego w silney Zdrowia czerstwosci. Zwracam się do własciwego Mych powinnosci dopełnienia wpodniesieniu rozpoczętego na dniu wczorayszym Proiektu do którego przeczytania wzywam JP^a Sekretarza.