Sessya 116
Dnia 9 Junii
JmP Marszałek zagaił do materyi względem Podatku od Kawalerow Maltańskich =
Litt:
Zabrał głos JP Ożarowski Kasztelan Woynicki w następuiącey Osnowie =
Litt:
Zaszły rożne rekomendacye, iako to Xcia Jmci Jozefa Poniatowskiego y Wielohorskiego w Woysku Cesarskim. JPa Ożarowskiego w Woysku Francuzkim przez JVP Rzewuskiego Podolskiego, Butrymowicza Pinskiego, Gorzenskiego Poznanskiego Xcia Jabłonowskiego Wołynsk. Posłow.
Xze Czartoryski Lubelski domowił się za swoim Projektem obiasniaiącym Konstytucyą względem przyspieszenia sprawiedliwosci Kryminalnym Sprawom dla WXLitt. uchwaloną, aby był do Decyzyi wzięty (
Xże Sapieha Marszałek Konfederacyi Litt wyraził, iż iak nigdy nie był przeciwny zdaniu Xa Lubelskiego do ktorego y przyiazn y wdzięczność go pociągaią, lecz chciał tylko zpowinności Urzędu aby uzywanym zawsze zwyczaiem wprzody był Proiekt na Sessyi [s. 420v] Prowincyonalney Litt. drabowany y tak gdy to się stało, y niektore za powolność Xcia Lubelskiego nastąpiły w nim odmiany ząda in Ordine Decyzyi przeczytania onego. Czytał więc ten Projekt JmP Narbut zastępuiący mieysce nieprzytomnego JmP Sekretarza Konfederacyi Litt, a po zaszłych ieszcze niektorych poprawkach iednomyślnością w prawo przemieniony został.
JmP Rzewuski Podolski wyraził
"Na o[???] Seymie odsunięci są od słuzby Woyskowey wszyscy Cudzoziemcy. Jakoż dla małey pod ow czas liczby Woyska tak trudno było pozwalać Cudzoziemcom zastępować mieysce Rodakom, lecz dzisiay w inszym iestesmy Stanie, zwiększone mamy Woysko, ktore ieszcze nie iest uformowane, potrzeba mu Naczelnikow z[???]incyą dla wydoskonalenia w Sztuce Woienney. To przełożenie spodziewam się że skłoni do uchylenia na Czas tey Konstytucyi, która oddała Cudzoziemcow od Woyska. Jednak mnie zdaie się, iż nadto drogi iest Kleynot Służby Woyskowey dla Polakow, zeby Cudzoziemcow zupełnie na zawsze przypuścić do Woyska, czyby więc nie można przez negocyacyą z Mocarstwem przyiaznym ziednac [s. 421] sobie, aby nam kilku Sztabs Officerow do uformowania naszego Woyska uzyczonych było? W K Mci przywiązanie do Narodu naylepiey to uskutecznic potrafi.
JmP Potocki Podlaski oswiadczył "Jz gdy po uczynioney dawniey w Stanach Jmieniem Tescia swego JmPa Joachima Potockiego Offierze uzbroienia 200-ludzi y oddania do któregokolwiek Regimentu, dowiedział się tenże, iż Kompania Kazda więcey iak, ze Sta głow składać się ma, zalecił mu powtorzyć chęc swoię w ofiarowaniu całych dwoch Kompanii podług teraznieyszego Etatu.
JmP Marszałek Seymowy zapytał się Stanow, Czy pozwolą uwiadomić Kommissyą Woyskową o oswiadczoney Offierze JPa Potockiego, aby ta oznaczyła dla tych Kompanii mieysce.
Odezwano się = Prosiemy.
JmP Jezierski Kasztelan Łukowski przypomniał uczynione Offiary przez Xcia Radziwiłła JmPa Generała Artylleryi Potockiego y swiezo w Liscie Xcia Potemkina oswiadczoną, żądaiąc aby tych nastąpiło przyzwoite rozrządzenie.
[s. 421v]Na to wniesienie odezwał się JmP Rzewuski Podolski "Jz gdy chęc gorliwa Xcia Jmci Radziwiłła nie może bydz dopełniona ze wszystkim bo wprzychodzącym dzis Etacie Litt. mało iest mieysca do umieszczenia tak licznego, iak ofiarował Legionom więc Xze Jmć chcąc tak zbawienną mysl choc w części uskutecznić ofiaruie się Regiment podnieść Pieszy w dwoch Batalionach, y oddać 6 Armat inney nie pretenduiąc wdzięczności iak tey którą Każdy Polak w sercu znayduie gdy Offiarę czyni swey Oyczyznie. Dla imienia tylko swego chcąc zostawić pamiątkę prosi aby zawsze ieden z Radziwiłow był w tym Regimencie bez płaty Szeffem.
Xze Sapieha Marszałek Konfederacyi Litt. powtorzył toz oswiadczenie, iz lubo pierwszy zamiar Xcia Radziwiłła był offiarować Legion z 6000. złożony, lecz dzis maiąc wzgląd ze w Woysku Litewskim nie mogą bydź zwinięte dawne Pułki dla umieszczenia tego przymuszony iest zmienić tę Offiarę na ieden Regiment z tym iednym żądaniem aby Szeff bezpłatny był z iego imienia. Offiarę zaś JmPa Potockiego dwoch Kompanii uwielbiwszy ządał aby te Kompanie do Regimentu JmPa Potockiego Posła Podolskiego przyłączone [s. 422] były ( Nakoniec, imieniem Xcia Sapiehy Kanclerza Litewskiego y Marszałka teraznieyszego Trybunału ofiarował uzbroiony Pułk pieszy na zołd Rzpltey oddać przyięcie y rozrządzenie onego woli Stanow zostawuiąc. Aze Etat podany wzięty iest w deliberacyą upraszał o uczynienie zwrotu do materyi Podatkowey. Po przymowieniu się JmPa Morskiego Posła Podolskiego za Pułkownikiem Hanickim blisko 50 lat służącym, azeby gdy spoczynku teraz żądać będzie zachowana była pamięć na zasługi Jego y słuszna wymierzona nadgroda, tudzież zeby Kamieniec Podolski w bliskości Woysk Potencyi woiuiących połozony licznieyszym był opatrzony Garnizonem, gdy ten iest teraz uszczuplony, przez wykomenderowanie z niego niektorych Regimentow na Wołyn dla przygaszenia wszczynaiących się buntow.
Czytany był Projekt względem wyznaczenia podatkow od Kawalerow Maltanskich.
JmP Bernowicz Nowogrodzki wyraził:
Jak ochydnym sposobem 1775o Roku dla zysku Prywatnych powiększona iest liczba Kawalerow Maltańskich [s. 422v] z rozgrzeszeniem ich od Szlubow y obowiązkow Zakonnych, sama Konstytucya Skrypt przez JmPa Hetmę wydobyty y Działa na tym Seymie tych Kawalerow Przes zupełnie przeświadczaią. Po takim obiaśnieniu nie wiem Kto się znaleść może w chęci noszenia tey cechy y zywienia się z odrobin chleba Żołnierskiego. Ja o nieprawności tego przekonany stoię przy tym aby 120000 z Summy na Dobrach Ostrogskich lokowaney na żołd Regimentu Seymem 1775o między Kawalerow Maltanskich rozdane, wrocone były do Skarbu publicznego na opatrzenie Woyska. Co do innych osmiu na tym Seymie przez familie dla imienia fundowanych y dwoch z dawna erygowanych Kommenderyi Maltanskich tycze się tych nie zaprzeczam porownania tylko ich wpodatku z Klassą Dobr Duchownych żądam y co tey mierze podaię Dodatek do Projektu mego na przedostatniey Sessyi czytanego.
JP Mituszewic Brzeski Litt w głosie swoim powiedział = Iuż się zbliża do Konca Projekt podatkowy, iuż Sposob dla Dobr Ziemskich y Duchownych przepisany czas oznaczony, na Krolewszczyzny zas iest ustanowiona tylko wielość, [s. 423] a nie masz wybierania tey wielości opisanego sposobu. Przepisy dla Lustratorow mogą bydz Dziełem Kilkunastodniowym wykonanie zas Lustracyi potrzebować będzie Kilkunastu Miesięcy czasu. Byłoby szkodą dla Skarbu tak długo czekać z tych Dobr dochodu, więc podaię moy Projekt zeby od Possessorow Krolewszczyzn przyspieszony był wpływ dochodu do Skarbu.
JmP Rożnowski Gniezninski wtymże zamiarze podał swoy proiekt. Te obydwa natychmiast przez JmPa Sekretarza czytane były Pierwszy Possessorowie Starostw przed Kommissyami Woiewodzkiemi Intraty swoie dobrowolnie podadzą y podług tych naznaczoną Prawem Kwartę wnosić do Skarbu będą, Lustracya zaś potym ad fundum zesłana zostanie, ktora gdy utaienie w dobrowolnym podaniu naymniey w 500 Złł postrzeże te do Jnwentarza przyłączy a za Karę utaienia, drugie tyle przez lat trzy Possessorowie płacić będą. Drugi Projekt Kommissye Woiewodzkie wyszlą osob trzy Starostw nie maiące, a te sposobem w Konstytucyi 1764. o Lustratorach [s. 423v] przepisanym intratę wyciągać maią dochodząc nowych Kolonii Hollenderyi y wszystkich naydokładniey dochodow nie zaymuiąc Jntraty z Borow y Lasow, tudzież palenia węglow ktora Jntrata do Possessora należeć nie będzie y przedawanie drzewa następować nie może chyba gdyby zbytek lasow okazał się, wtedy Kommissya Skarbowa per plus offerentiam zakontraktuie na uzytek Skarbu, a gdyby lasu nie było, wyznaczy grunt letki y do zasiania lasu Possessora obowiąże. Te Pojekta poszły w deliberacyą ( Czytano Dodatek JmP Bernowicza = Summa z Dobr Ostrogskich 1775 Roku na Kawalerow Maltanskich wyznaczona 120,000 powrocić ma do Skarbu. Dobr zas innych Kawalerow Maltańskich, 20 groszy od Sta Jntraty opłacani będą.
JmP Wybranowski Lubelski żądał zupełnie Skassowania w Kraiu całego funduszu Zakonu Maltańskiego.
JmP Krasinski Podolski przełożył, iż nie można naruszać tych własności zabezpieczonych Prawem atym bardziey stwierdzonych Traktatami y Konwencyą [s. 424] między Maltą y Rzpltą Polską zawartą tegoż byli zdania JmP Stroynowski Zaleski Trocki y Kwilecki Poznanski.
JmP Suchorzewski Kaliski przeciwnie utrzymywał, iż nie mozna utwierdzać czynności bezprawnego Seymu 1775. na ktorym nie Malty tobył interes ale Koncept Polakow na lupienie Oyczyzny y profitowanie prywatnych z iey zguby. Ci sami przywiedli Maltę do uroszczenia pretensyi, sami interes ten popierać starali się, szukaiąc w nim własnych zyskow. Gdybysmy approbowali tę bezprawną Czynność, dalibyśmy pochop do podobnego niszczenia Oyczyzny. Oto Potencye trzy popierały ten interes, dla tego aby ztąd nadgrodzić złych Polakow y kupić ich sobie za własne Rzpltey pieniądze. Mogą ieszcze wynaleść podobną pretensyą do Narodu y teraznieyszy podatek obrocą na uięcie sobie Polakow y robienie przez nich własnego interessu a Woysko zwinąć się musi. Nakoncu wyraził iż nie dla Obrony chociaż przemocą robionych Traktatow tudzież dla dotrzymania umowy z Maltą nie tylko Czwartą część, ale całe 120,000 pozwala wypłacać Malcie aby tylko zli Polacy y szeląga z tego nie zyskiwali, zeby poznali ze podeyścia ich są dostrzeżone ze [s. 424v] skutki ich Konceptu zniszczone. Mniey dbać powinna Rzplta o 120000 bardziey starać się aby zyskiem niegodziwym iednych nie uwiedli się drudzy, widząc go od Rzpltey zaapprobowanym.
JmP Czacki Czerniechowski odpowiedział Jz gdyby całkowitą Summę wypłacać Malcie przyszło na ten czas Polska zdawałaby się być Hołdowniczką Malty, bo ze Kawalerowie Maltanscy opłacaią pewne quantum Wielkiemu Mistrzowi, to czynią iako Kawalerowie względem Mistrza. Opłata zaś całey Summy przez Rzpltą Malcie nie byłaby przyzwoitą, przeciwiłaby się owszem godności Rzpltey, przywiodł na koniec legem Curiatam, iż w tym mieyscu nie można łamać żadney Konstytucyi naruszać umowy y czynić Kassacyi lecz tylko stanowić podatek.
JmP Butrymowicz Pinski okazawszy troiek gatunek fundacyi Kawalerow Maltańskich w Polszcze Jeden z dawna erygowanych dwoch Kommenderyi, Drugi nowo na fundamencie Konstytucyi 1775o na własnych Dobrach przez Familie fundowanych. Trzeci zaś przez Seym 1775o na Summie 120m z Dobr Ostrogskich pochodzącey założonych 6 Kommenderyi y wielkiego Przeorstwa [s. 425] Upraszał JmP Marszałka ażeby względem pierwszych dwoch gatunkow, ktorych naruszać nie mozna zapytał się czy iest zgoda na 20 od Sta Jntraty? a ten trzeci gatunek iako podpadaiący wątpliwości zostawił dalszey explikacyi y Decyzyi.
Przeczytany zatym Projekt względem namienionych dwoch gatunkow 20 od Sta Jntraty determinuiący przyięty iednomyslnie za poprzedzonym JmPa Marszałka zapytaniem.
Zaczęły się dalsze spory względem trzeciego gatunku. JPP. Suchorzewski Roznowski y Swiętosławski chcieli, aby całkowita Summa 120m z Dobr Ostrogskich na Kawalerow rozdystyngwowana do Skarbu Publicznego wchodziła zaś JPP. Stroynowski Krasinski Kublicki Potocki Lubelski stawali przy nienaruszeniu zawartey Maltą Konwencyi y Konstytucyi 1775 dowodząc iż chociaż to był Seym naygorszy, gdy iednak uznawany był za naywyzszą władzę rządową a z tym rządem czynione były solenne umowy Konwencye y Traktaty, więc tych iednomyslnie bez zniesienia się z drugą stroną naruszać nie mozna. Dla czego JmP Potocki Lubelski proponował, aby uczynić zlecenie Deputacyi Jnteressow [s. 425v] Zagranicznych umowienia się we wszystkich tych okolicznosciach z Zakonem Maltanskim.
Podług ich ieszcze Sporach JmP Roznowski powyzszemi głosami zniewolony odstąpił od pierwszego swego wniesienia y żądał tylko aby Kawalerowie na Summie 120m Ostrogskiey fundowani iako pewny żadnym przypadkiem niezmnieyszony y bez naymnieyszey pracy gotowy maiący fundusz 50 od Sta do Skarbu opłacali, gdy Kommenderye dawne, tudzież 1775 na dobrach przez Familie erygowane przy Expensach Gospodarstwie y zdarzyć się mogących przypadkach Jntratę zmnieyszaiących 20. od Sta płacić są obowiązane, okazuiąc ztąd iż oznaczenie rowney Opłaty natych pokrzywdzałoby pierwszych, gdy nataką Opłatę nie było zgody.
JmP Suchorzewski Kaliski stosownie do Wniesienia JmPa Gniezninzkiego podał propozycyą ad Jurnum = Czyli maią płacić 30. czyli 50.
JmP Krasinski Podolski chciał uczynić dystynkcyą, to iest izby Kawalerowie Żonaci płacili 30. ci zaś ktorzy podług [s. 426] Jnstitutum zachowuią się 20.
JmP Suchodolski Hełm. był zdania ażeby przestać na 30. od sta pod tą Kondycyą iżby Skrypt JmPu Sagramozie dany partykularny zysk na Rzecz iego wsobie zamykaiący iako illegalny naypierwey był uchylony.
JmP Potocki Lubelski przełożył iz ten Skrypt dzieli się na dwie części, cztery tysiące Czerwonych Złł były wnim zapewnione Sukcessorom Granowskim, reszta zaś to iest pięć tysięcy # nie szły na zysk JmPa Sagramozy, ale pod iego tylko imieniem /:iak poznieysze listy Mistrza Maltanskiego dowodzą:/ Na interes Malty y te pieniądze nie przez Skarb Kor. ale przez Sukcessorow Ostrogskich ratami opłacane być miały nie inny więc wypada wniosek, iak tylko izby Rzplta Sukcessorom Ostrogskim opłacić tę Summę nakazała.
Krol Jmc dał takze łaskawie z Tronu swiadectwo JmP Sakramozie ze pieniądze te Skryptem zapewnione nie do iego Kieszeni należały, dla okazania zas przychylności tegoz JmP Sakramozy ku Polakom odwołał się do zaswiadczenia Kawalerow y Dani do Neapolu woiazuiących iż tenze JmP Sakramoza, kogo tylko tam z Polski zobaczył pod bytność swoię [s. 426v] był mu usłuznym y dopomagał w iego partykularnych interessach.
JmP Suchodolski Hełmski wyraził, iż tym samym probuie się pretensya Malty illegalna, kiedy pod Jmieniem JmP Sagramozay za trudy iego y fatygi Skrypt 50 # wyszedł, bo iezli Malta miała Prawo dobre wspieraiące się pretensyą, nie powinna była potrzebowac cudzego partykularnego Jmienia, oznacza to, iż JmP Sagramoza więcey tu na ow czas znaczył y mogł niż cała Malta. Nadto Rada Nieustaiąca nie przywiązała tego Skryptu podług mysli Konstytucyi do Dobr Ostrogskich, ale nakazała Skarbowi go opłacić. Gdy się zas teraz dowodzi illegalność Malty pretensyi co ipso Skrypt ten upada, ani go podług Konstytucyi przywiązywać mozna do Dobr Ostrogskich, boby to było iedno co powiedzieć że partykularne zdzierstwo cierpiemy.
JmP Marszałek Seymowy zapytał się Stanow, czy zgoda iest na oznaczenie 30 Procentu od Sta dla Kawalerow Maltanskich na Summie 120m fundowanych?
[s. 427]JmP Wybranowski Lubelski wniosł aby przynaymniey opłacali 40. Lecz gdy na żądanie JmP Marszałka Seymowego y niektorych Posłow odstąpił tego Wniesienia iednomyślność na 30 procentu nastąpiła zgoda.
Wezwał Nayiasnieyszy Pan Ministerium do Tronu y Sessya solwowana na następuiący Piątek na godzinę dziesiątą.
[s. 427v] [s. 428]GŁOS
Jaśnie Wielmożnego
PIOTRA z ALKANTARY
OZAROWSKIEGO
KASZTELANA WOYNICKIEGO
NA SESSYI SEYMOWEY
Przy podaniu Etatu przez Deputacyą ułożonego, pod Prezydencyą tegoż JW. Dnia 9. Czerwca 1789.
MIANY.
Niesiem Nayiaśnieyszy PANIE! i Prześwietne Rzeplitey Skonfederowane STANY, pracy kilkonasto Niedzielney z woli Waszey na Nas włożonych obowiązkow skutki; Przodkowała Nam do tey czynności ochotna chęć usługi, prawidłem dla Nas były Etaty Kommissyi Woyskowey, i Obiaśnienie JW. Hetmana Wielkiego Koronnego, które pracą, znaiomością dostateczną same zaszczytu swoiego na sobie noszą cechę. Przybraliśmy Nayiaśnieyszy PANIE do iak naydokładnieyszego w tey mierze światła, godnych, świadomych, a wyćwiczonych w Sztuce Woienney Mężów, tak w aktualney służbie Rzeczypospolitey zostaiących, iako też za Granicą, a nawet w odlegleyszych Kraiach służby Woyskowey maiących Experyencyą; Jako to: JW. Morawskiego Generała Lieutenanta. JW. Wodzickiego Szeffa. JW. Orłowskiego Generała Maiora. JP. Koszciuszkę. JP. Brodowskiego Szeffa. JP. Hofmana Pułkownika. JP. Cichockiego Pułkownika. JP. Pod Pułkownika Szyllera. JP. Kosielskiego Pod-Pułkownika. JP. Exercer Maystra Chlewińskiego. JP. Pod-Pułkownika Bergiena. A to wszystko celem takiego utworzenia Dzieła, któreby gruntowną, Kraiowi dogodną, a zawsze iak nayużytecznieyszą w sobie zawierało istotę. Staraliśmy się ile, tylko Ludzka możność pozwolić mogła, aby z iedney strony wydatek nierozrzutny, z drugiey strony Expens właściwey dostarczaiąca potrzebie, na równey utrzymana była szali. W ścisłych szczegółów roztrząśnieniach może w czym Ludzka zwyczaynie towarzyszyła nam ułomność, może i w niektórych układach choć w małey liczbie, rzadka wszędzie, i w posiedzeniu naszym była nieiednomyślność. Za to iednak Nayiaśnieyszy PANIE i Prześw: STANY zaręczyć śmiele mogę, że ochota, usłużenia iak naydokładnieyszego Publiczności, była w nas ogólna, i iednostayna. Niżeli uproszony z pomiędzy nas JW. Poseł Piński Dyaryuszem obszernieyszym, da czynności naszey sprawę, dozwól Nayiaśnieyszy PANIE, i Prześwietne Skonfederowane STANY, niektóre w ogólności, dla łatwieyszego rzeczy donieść poznania. Dwa tedy Nayiaśnieyszy PANIE, i z dwóch Etatów ułożone plany: Pierwszy iest do Stutysięcznego, drugi do wyrazu Prawa tegoż Successivé dokompletowanie liczby Stutysięczney prawidło wskazuiącego, w Sześciudziesiąt kilku tysięcy Kompletu Woyska ściągaiący się; W pierwszym zachowana Proporcya do Kraiu Naszego ze stosowną uznana, w trzeciey [s. 428v] części Kawaleryi względem Piechoty, w drugim dla zaszłego iuż w tey mierze co do Korony Prawa 150. Głów w Chorągwi każdey Kawaleryi Narodowey, czyli Szwadronie determinuiącego, porównana bydź nie mogła. Co do Litwy, w obydwóch Etatach dogodną ma proporcyą. Jest albowiem w Etacie Stutysięcznym przy Sztabie Generalnym 62. Głów. Jazdy w Koronie 22,056. Głów iuż z Sztabem Generalnym, a Piechoty 44,193. Głów. Co in Summa Głów 66,311. wyniesie; a w Litwie przy Sztabie Generalnym 25. Głów Jazdy 11,027. Głów. Piechoty zaś 22,688. Razem Woyska Litewskiego 33,740. W oboygu zaś Narodach 100,051. Głów obeymuie. W Etacie Sześćdziesiąt kilku tysięcznym w Koronie przy Sztabie Generalnym 51. Głów Jazdy toż samo co i w Stutysięcznym, 20,696. Głów, a Piechoty 27,226. Co in Summa Głów 47,980. wyniesie; a w Litwie przy Sztabie Generalnym 25. Głów. Jazdy 7,028. Piechoty zaś 14,092. razem Woyska Litewskiego 21,145. W oboygu zaś Narodach 69,125 Głów obeymuie. Summa wydatku względem Stutysięcy Woyska, w Koronie na Sztab Generalny 757,526. na Jazdę 15,002,351.gr: 18. a na Piechotę 15,266,195. gr: 23. Ogółem 316,260,73. Złł: gr: 16. wynosić Expensy będzie. W Litwie na Sztab Generalny 428,500. na Jazdę 7,274,077. gr: 15. na Piechotę 8,214,995. gr: 28. Ogółem 15,917,573. Złł: gr: 13. Expensy wynosi. Względem zaś Sześciudziesiąt tysięcy Woyska w Koronie na Sztab Generalny 672,726. na Jazdę 14,177,344. Złł: gr: 15. a na Piechotę 10,061,846. gr: 5. Ogołem 24,911,916 Złł: gr: 20. wynosić będzie. W Litwie na Sztab Generalny 388,500. na Jazdę 4,750,099. gr: 4 a na Piechotę 5,276,615. gr: 2. Ogółem 10.415.214. Złł: gr: 6. Expensy wypadnie. W Obydwóch Narodach do Sześciudziesiąt kilku tysięcy Woyska Złł: 35,327,130. gr: 26 3/4 wynikać Expensy będzie. Artyllerya w obydwoch Planach circiter dwudziestą część Proporcyi zaymuie, i te to są pierwsze tego dzieła ogóły. Płaca ogólna Woyska co do Sztabów prócz Brygadyerów, i Vice Brygadyerów, których Gaże dla pomnożoney daleko wyższey, niż dotąd Podkommendnych liczby także podwyższone zostały; Inne wszystkie prawie w tey zachowane proporcyi, iak dotąd płatnemi były. Co zaś Towarzystwa w Kawaleryi Narodowey, i w Pułkach Przedniey Straży, po Złł: 200. na Rok płaca podwyższoną została, więcey niż dotąd płatnemi zostawali, a to z dokładnego rzeczy rozważenia, iż potrzeba konieczna tego wymagać zdawała się; Szeregowych Jazdy, w tey płaca została istocie co i przedtym, to iest: Złł: 15. na Miesiąc, a w Piechocie Złł: 14. to iest dwóma Złł: wyżey, niż dotąd podwyższona. Zdało się Deputacyi i do woli WASZEY KROLEWSKIEY Mości i Prześwietnych Skonfederowanych STANOW przyłożyć z Obiaśnienia JW. Hetmana w Sztabie Generalnym, Artykuł Lazaretu, tego bowiem wzgląd i ludzkość koniecznie domagała się. Niechcę szczegółami WASZEY KROLEWSKIEY Mości i Prześw: STANOW zatrudniać, bo te częścią z Dyaryuszu naszego, częścią w samym Etacie pod Decyzyą Nayiaśnieyszych STANOW podpadać będą. Jeżeli iednomyślność Dzieła zaletą bydź powinna, to w mało bardzo Artykułach rozróżnione nas Deputowanych Nayiaśnieysze STANY zobaczą zdanie. Jeżeli dla łatwieyszego i krótszego Decyzyi sposobu, Nayiaśnieyszym STANOM niektóre zdawać się będą prawidła, wypadałoby ten zapewne naydogodnieyszy zakończenia śrzodek, aby po przeczytaniu Etatu, i Deliberacyi, ieżeli ta zdawać się będzie, Artykułami ogólnemi na rzecz decydowaną została tym naprzykład sposobem: Przeczytawszy Sztab Generalny, aby o zgodę zwykłe nastąpiło zapytanie; potym o Brygady Kawaleryi Narodowey, daley o Pułki Przedniey Straży, i tak wszystkie w ogólności, aby przechodziły Artykuły. Nie trzeba zaiste Nayiaśnieyszym przekładać STANOM, iak wiele na tym zależy, aby tego Woyska tak dawno oczekiwanego Existencyą iuż swoię pożądaną odebrała istotę. Gdybyśmy więc chcieli każden naymnieyszy szczegół roztrząsać i decydować, sam przeciąg czasu po Ludzku miarkuiąc wszystkie nasze zniszczyłby pragnienia, może w czym do kładności, może oszczędzeniu dogodzićby się potrafiło, ale w ogóle, [s. 429] w uchybieniu uchoway BOŻE spóźnieniem naszey obrony, w szczęśliwie zdarzaiącey się porze, nienadgrodzoną nigdy ponieść moglibyśmy stratę. Łatwiey wciśnioną poprawić wadę, gdy wolność radzenia naszego siłą Woyskową zabeśpieczona będzie. Niewypada w przekonaniu potrzeba długiey na to deliberacyi, bo chęć wzmocnienia się, a tym samym umieszczenia się, w wolnego liczbie Narodu, wszystkie zawady przewyższać powinna. Moment czasem schybiony schybienia ratunku bywa przyczyną. Dwie tylko ważne zastanawiać Nas mogą uwagi. Pierwsza, aby zostawiwszy szlad Prawem iuż ustanowionego stu tysięcznego Woyska Etat do niego stosowany w tymże umieścić Prawie, a do sześciudziesięciu tysięcy liczby zupełnie w Exekucyi nieodwłoczney się przywiązać. Niechay ta nas nie zastanawia boiaźń, iż albo dostarczaiących na sześćdziesiąt tysięcy Woyska mieć nie będziemy Podatków, albo że to nie zaraz wpływ swóy do Skarbów Publicznych wezmą, bo pierwsze zaręczyć śmiało można, że na pierwiastkowe dostarczą Expensa, a przyprowadziwszy Kray do tey postaci, iż nam samym, iako o naszym własnym zaradzać będzie wolno, na ten czas, i na sposobach, polepszenia, i zbogacenia onegoż zbywać Nam zapewne nie będzie. Pobłogosławi BOG bez wątpienia umysłowi Narodu Prawowiernego, a do utrzymania daru wolności, od tegoż BOGA nadanego biorącego się. Drugie, iż nie zaraz wpływ Podatkow, do Skarbów nastąpi, i to spoźniać skutki Etatu podanego nie powinno, bo zapewne, i sześćdziesiąt też tysięcy Woyska, w iednym nie dokompletuią się momencie, a zatym wystawienie Woyska z wpływem Skarbowym łatwo zgodzić się potrafi. A więc pierwsza uwaga spozniać Nam Decyzyi Etatu Woyska nie każe. Co do drugiey: ta zastanowienia wymaga, iż moc Woyskowa, przewagi nad mocą Cywilną dopuszczoną mieć nie powinna, i dla tego wraz po Decyzyi Etatu, niżeli ieszcze tenże Etat uskutecznionym zostanie, trzeba koniecznie ustanowienia Kommissyów Woyskowo-Cywilnych, które równe w Exekucyi swoiey, iak Woysko w Existencyi mieć powinny, swoie utworzenie. A tak szala Cywilności z Woyskowością utrzymywana będąc, szczęśliwość, i spokoyność, Naszego zabeśpieczy Kraiu. Mówiąc o sile Woyskowey, a tym samym o szczęsliwości Kraiu, zapomnieć nie zdołam, ile z zlecenia Współ-kollegów, abym nie wspomniał, o ćwiczącey się w Woyskach Zagranicznych waleczney Kraiu naszego Młodzieży; szczupłość dotąd Woyska naszego była im powodem, w obcych ćwiczenia się Kraiach, ale Duch miłey służenia Oyczyźnie w nich nie wygasł. Tych użycia teraz przy pomnożonym Woysku, wszelka radzi konwikcya. Jest w liczbie tey walecznością, zręcznością, i sercem znany nam wszystkim Ziomek nasz, a Godny krwi Twoiey Potomek Nayiaśnieyszy PANIE, Xiąże Jozef Poniatowski w służbie Cesarskiey tylokrotnie się dystyngwuiący. Smiałe, i usilne do STANOW Nayiaśnieyszych składamy przełożenie, aby ta cnotliwey, i Waleczney Krwi latarośl w Woysku naszym umieszczoną bydź mogła: również JP. Wielohorskiego, i wielu innych Krwi naszey Młodzieży, względóm Nayiaśnieyszych STANOW polecić mam za obowiązek. A Ci, aby za przychodzących z boku do Korpusów poczytanemi nie byli, Jmieniem Współ-kollegów zanoszę proźbę. Opowiedziawszy iuż W. K. Mci i Prześwietnym STANOM, pracy naszey Dzieło wstrzymać się nie mogę, i sam z własney chęci, i z zlecenia generalnie wszystkich zemną pracuiących Kollegów, abym i o wspolnikach pracy naszey godnych nie wspomniał Officyerach, i względom Waszey KROLEWSKIEY Mci i Prześwietnych nie poruczył STANOW, i tych w początkach mówienia moiego wyraziłem Jmiona.
Ze iednak świadectwo każdego składu, powinno bydź nayrzetelnieysze, i nayczystsze, winienem to przełożyć Waszey KROLEWSKIEY Mci i Prześwietnym STANOM, że nadewszystko, i w każdey okoliczności, i czasie, praca, wiadomość, światło i dokonanie nayistotniey w tym całym dziele, pomocne nam było JP. Cichockiego Pułkownika Regimentu Fizylierów. [s. 429v] Wiem ia dobrze, że ten Godny Officyer, i w Kommissyi Woyskowey pracuiący, swoią iuż znalazł, iednak i ia z zlecenia istotnego Deputacyi, od Waszey KROLEWSKIEY Mci i Prześwietnych STANów wyznaczoney, skutecznym tegoż JP. Cichockiego Waszey KROLEWSKIEY Mci i Prześwietnych STANOW polecam względom; a te nayistotniey z źrzódła, w którego opisie pracował, mogłyby bydź uskutecznione, w umieszczeniu Go w liczbie Generałów w Dywizyach Kommenderuiących.
Oddaiąc iuż Nayiaśnieyszym STANOM myśli, co do Etatu Deputacyi wyrażone, zapewnie te rozrządzeniem Godnego Marszałka Seymowego, do druku dla łatwieyszego i prędszego rozdania podane będą. Powtorzyć iednak to moie przekonanie: przed STANAMI Rzeplitey mam za powinność, że pośpiech wystawienia Woyska, mam za iedyny cel Kraiu naszego uszczęśliwienia, do tego chęć nasza, umysł, nayistotniey dążyć koniecznie powinien. Ze zaś są ieszcze niektóre artykuły, które obok Etatowego chodzić powinny opisu, iako to Proiekt Rekrutowania, Awansów czyli Alternaty, ustanowienie Szlachetney Młodzieży w Korpusie Kadetów, i Paziów umieszczoney, i wiele innych, które nam w Deputacyi zupełnie dotąd dokończyć nie przyszło; Jeżeli rozkaż Nayiaśnieyszych zaydzie STANOW, to i w dalszym ciągu dokonać Deputacya nieomieszka. A teraż raczcie Prześwietne STANY z tą pracę naszą, łaskawą przyiąć względnością, z iaką my Deputowani rozkazy Wasze w istocie staraliśmy się dopełnić ochotą.
Zdarzaiące się przypadki w Woyskowości, potrzebuią prędkiey STANOW rezolucyi. Wypadło Prawo tego Seymu, iż Woyskowi stępla od Nobilitacyi opłacać niepowinni, dla zasług Woyskowych, i to iest wyrażnie wytknięte przy Punkcie o Nobilitacych mówiącym, a że nie iest powtórzony tych samych względów wyraz, dla tychże samych Woyskowych przy Indigenatach, zdaie się rzecz iasna, iż myśl Prawa była w obydwóch przypadkach, bo naturalna to zaręcza Konwikcya, wypada więc, iż JW. i JO. Marszałkowie z zlecenia STANOW, mogą to Kommissyom Skarbowym oświadczyć, że to Prawa dobrodzieystwo równie dla Woyskowych w Indigenacie, iak i w Nobilitacyi, rozumiane bydź powinno.
Winienem ieszcze, i to donieść Waszey KROLEWSKIEY Mci i Prześwietnym STANOM, iż iest ieszcze kilka artykułów Expensy, które prócz wyrażonych Milionów w Etacie do zapasu potrzebne będą. Jakoto: reparacyi Koszar, tak tu w Warszawie, iako i w Kamieńcu będących, ale to mnieysze wyniesie quantum, co wielkiego potrzebuie zastanowienia, to potrzeba Kassy Woyskowey w czasie woyny, wielość tey Expensy, praecise determinowana bydź nie może, ale pamięć przy ustanowieniu Expens Generalnych koniecznie o tym żywa u nas bydź powinna.
NOVA ET VETERA
Numer 47
GAZETA WARSZAWSKA
W SOBOTĘ DNIA 13. CZERWCA ROKU 1789.
Z Warszawy dnia 13. Czerwca. W dzień Bożego Ciała ( Krol Jmć P.N.Miłł. z swym Dworem y licznym Państwem znaydował się w Kollegiacie tuteyszey na Mszy Wielkiey przez JX. Cieciszowskiego Biskupa Kiiowskiego spiewaney: tudzież na Uroczystey z Nayświętszym Sakramentem Processyi, którą około Rynku prowadził Xiąże Jmć Prymas , w Assystencyi JJ.XX. Biskupow, Prałatow, Kanonikow, wszystkich tuteyszych Parafii Duchowieństwa, Zakonów, Magistratu y Cechów. W Kościele Paradę czynił Leyb-Reyment Gwardyi Konney, a w Rynku około Ratusza Reyment Gwardyi Pieszey Kor:
SESSYA SEYMOWA CXVI
Dnia 9 Czerwca.
Za przybyciem J. K. Mości do Senatu, po Zagaieniu Sessyi przez JP. Marszałka Konfed: Kor: zabrał Głos JP. Ożarowski Kasztelan Woynicki , iako Prezyduiący w Deputacyi do Examinu Etatu Woyskowego , w którym obszernie mianym, czynił dokładny Raport wszystkich czynności, y usilnego Starania teyże Deputacyi , ażeby Etat Woyska , iak naydokładniey z pożytkiem dla Kraiu, y zgodnie z potrzebami dla Woyska, był ułożony. Takowy Etat oddany został do Laski. Tenże JP. Kasztelan w dalszym Głosie swoim rekommendował względom Nayiaśn: Pana Officerów Polakow w Zagraniczney Służbie będących, aby ci do Kraiu przywołani, y w Woysku Rzpltey umieszczeni byli: szczegulniey zaś zalecał Xiążęcia Imci Jozefa Poniatowskiego w służbie Woyskowey Cesarskiey zostaiącego, który y sobie y Narodowi przynosi Sławę, ażeby ten w Kraiowym Woysku mogł być pomieszczonym.
Takoweż Rekommendacye w zabranych [s. 430v] Głosach czynili (tak Xiążęcia Imci Iozefa Poniatowskiego , iako też JJ.PP. Wieloburskiego w Woysku Cesarskim, Ożarowskiego w Woysku Francuskim, y innych) JJ.PP Butrymowicz Piński, Górzyński, Poznański , Xiąże Imć. Jabłonowski Wołyński, Rzewuski Podolski , który ieszcze żądał, ażeby Sztabs-Officerowie mogli choć do nieiakiego czasu być sprowadzeni z Zagranicy dla Exercytowania Woyska w Rzpltey ustanowionego.
JP. Potocki Poseł Podlaski w Głosie swoim ponowił dzawnieysze swoie wniesienie uczynione, że JP. Potocki Ex Podczaszy Litewski 300. Ludzi własnym kosztem uzbroionych y zwerbowanych, oddaie Rzpltey, ażeby ciż, w którym Reymencie umieszczeni zostali, y w tey mierze upraszał Stanów o Decyzyą.
JP. Rzewuski Podolski , Imieniem Xiążęcia Imci Radziwiłła Woiew: Wileńskiego oświadczył, iż tenże Xże Imć. Reyment Pieszy z dwóch Batalionów składaiący się oddaie Rzpltey, nic więcey nieżądaiąc, iak tylko, ażeby takowego Reymentu był zawsze Szefem ieden z Domu Xiążąt Radziwiłłow bez żadney Pensyi. Xiąże Jmć Marszałek Konfederacyi Litew : oświadczył, że y Xiąże Imć Sapieha Kanclerz W. Litew: dla przysługi Oyczyzny, Reyment przez siebie Pieszy zwerbowany y uzbroiony, na Zołd Rzpltey ofiaruie. Te wszystkie Ofiary czynione, do dalszey decyzyi Stanów zostały odłożonemi.
Zabrał Głos Xiąże Jmć Czartoryski Poseł Lubelski , w ktorym upraszał, ażeby podany przez siebie Warunek względem Regestru Taktowego w Trybunale Litewskim , był czytany y decydowany. Czytał JP. Sekretarz Seymowy takowy Warunek, który iednomyślnością przyięty został.
Przystąpiono potym do Proiektu względem Kawalerow Maltańskich , iakowa od tych ma do Skarbu Rzpltey następować opłata; który Proiekt z wielorakiemi odmianami y poprawami, iednomyślnością przyięty został.
Sessya Seymowa Solwowaną została na Piątek następuiący na godzinę 10. to iest na dzień 12. Czerwca.
Z Krakowa d. 1. Czerw: Szkoła Głow: Kor: obchodziła dziś Rocznicę swego założenia od Kazimierza W. przez złożone posiedzenie Akademickie w Sali Jagiellońskiey , przy Zgromadzonych Gościach zagaione przez Rektora teyże Szkoły Głowney; na ktorym JX. Trzciński Kanonik Koad: Krakow. Professor Fizyki, y tegoż Collegium Prezes, czytał Dyssertacyą o wzroście ogólnym Filozofii Naturalney do czasow naszych; a w szczegulności o Eudyometrze czyli narzędziu służącym o stopniu czystości lub zdrowości powietrza atmosferycznego, tak iak sądziemy o stopniu zimna y ciepła przez Termometr . Użycie tego nowego Narzędzia Kandydaci Stanu Akademickiego okazywali czyniąc sami doświadczenia z powszechną przytomnych satysfakcyą.
Z Białey Rusi dnia 29. Maia. Xiąże Jmć Potemkin , dążąc z Peterzburga do swey Armii, minoł Witebsk, y przez Smoleńsk stanoł w Dąbrowie d. 21. tego Miesiąca. W następuiącą Niedzielę, przybył rano do Orszy , y zaraz udawszy się do Kościoła tameczego Jezuickiego , słuchał Mszy Śpiewaney; po którey (w przytomności tamże J.X. Siestrzeńcewicza Arcybiskupa Mohilowskiego , y J.X. Lissowskiego Arcybiskupa R. G. U. Potockiego ) odprawowane były publiczne Supplikacye czyli Modlitwy Tempore Belli , to iest, Podczas Woyny . Po Nabożeństwie, pochwaliwszy w nowych swych dokończonych niedawno ozdobach tenże Jezuicki Kościoł, wstąpił do ich Collegium, y tam przyimowany był od JJ. XX. Jezuitow , maiących na czele swego Prowincyała JX. Wicherta, gdzie też ofiarowane sobie Sniadanie przyiąć raczył. Ztamtąd na Obiad y na nocleg wyiechał do Szklowa do JP. Zoritza; ieden też nocleg miał odprawić w Mohilowie , y daley śpieszyć do Armii. Tenże Xiążę Jmć, przyieżdżaiąc w Zimie przez Witebsk , kazał sporządzić bogaty Apparat Łacińskiego Obrządku, na formę Rzymską robiony, to iest Ornat, Dalmatyki. Albę z Batystu (c. Łokieć materyi płacony był po [s. 431] 20. Rublow ; same zaś kutasy y sznury Złote do Dalmatyk kosztowały Czerw: Zło: 50. Ten Apparat, zastawszy teraz iuż gotowy, wzioł z sobą w dalszą podróż.
Z Wenecyi d. 8. Maia. Dnia 6. tego miesiąca przybył tu Kuryerem Tatarzyn pewny w 17 dniach z Carogrodu od tamecznego Pruskiego Ministra wysłany do tuteyszego Pruskiego Rezydenta Grafa de Cattano , który Listy przez Tatarzyna przywiezione, natychmiast innym Kuryerem daley do Berlina posłał.
Z Bruxelli d. 14. Maia. Rada Brahantska , ze wszystkich sił opieraiąc się odmianom Konstytucyi Niderladzkiey , które Rżąd osądził za potrzebne, twierdzi, że wspomionych odmian, nie może y nie powinna przyiąć i Kanclerz Brahantski JP. de Crumpipen, iuż miał prosić nawet o swą Dymissyą. W Lowanium w owym Generalnym Seminarium , zamieszania ieszcze nie ustały. Niektórzy z Zakonnikow, którzy poważaiąc Roskazy Zwierzchności Kraiowey, do razu stawili się ku nim ze wszelką powolnością, doznawszy przeto wiele nieprzyzwoitości y Afrontow, musieli opuścić Seminarium Generalne , wyiechać ztamtąd, y do swoich Klasztorow nazad powrócić.
Z Triestu d. 13. Maia. Maior Rossyiski Łambro Cazztoni , z swoią Flotą, na drodze ku Syrakuzie zabrał trzy Tureckie Statki, zbożem, Ryżem, y Oliwą naładowane.
Z Wiednia d. 23. Maia. Powiększaią ieszcze Fortyfikacye w Temeswarze , na co Cesarz Jmć naznaczył 62,000. Zło: Cesar:
Z Węgrzech Gornych y Kroacyi, wielu ludzi umiera ieszcze z Febry Zgniłey. W Szpitalu Głownym w Agram , y w sześciu innych Szpitalach Filialnych od Pierwszego dependuiących, rachuiąc od dnia 1. Kwietnia R. 1788. aż do dnia 21. Kwietnia 1789. umarło ludzi z Febry zgniłey 5,412. y 100. ranionych.
Minifest nasz w Londynie Baron de Rewitzki, w równym Charakterze iedzie do Neapolu , gdzie zlozuie Barona de Thugut , y Poseł nasz w Sztokolmie Graf de Stadion, znowu poiedzie do Londynu.
Z Paryża d. 22. Maia. Lord Fitz-Gerald Audyencyą miał u Króla w Wersalu , y iako Angielski Minister Pełnomocny Listy swoie Kredencyalne oddał. Dwor Angielski tuteyszemu swemu Sekretarzowi Poselstwa, daie od nieiakiego czasu Charakter Pełnomocnego Ministra, ażeby w niebytności Ambassadora, Jnteressa mógł sprawować z większą Jnfluencyą.
Z Londynu d 19. Maia. Patent, ktorym Krolewica Wilhelma Parem Krolestwa y Xiążęciem de Clarenca uczyniono, w dzisieyszey Gazecie Dworskiey stoi wydrukowany, iak następuie: "Król, naydroższemu swemu Synowi, kochanemu Xiążęciu Wilhelmowi Henrykowi y prawnym iego Płci Męskiey Dzieciom, Godność Xiążęcia [s. 431v] Krolestwa Wielkiey Brytanii y Grafa Krolestwa Jrlandyi , pod Imieniem y Tytułem Xiążęcia de Clarence y St: Andrews w Wielkiey Brytannii , oraz Grafa de Munster w Jrlandyi, konferować raczył."
Leytnant Schortland , na Okręcie Alexander , z Listami od Kommodora Philips z Nowey Holandyi tu zawinął. Mieszkańcy około Botany y Jaksonsbay , w znaczney barzo maią być liczbie, y przeciwko nowey tam z Złodzieiow Kolonii naszey, w naywyższym stopniu są roziątrzeni. Zaraz zabiiaią Europeyczykow , kiedy im wpadaią w ręce, ciała palą, y popioły liściem z drzewa posypuią.
Z Frankfurtu d. 23. Maia. Król teraźnieyszy Hiszpański , darował Ex-Jezuitom swoim Hiszpańskim mieszkaiącym w Bononii , 25,000 Szkudow.
Z Sztokolmu d. 19. Maia. Wczora Krol Jmć deklarował, że na fundamencie drugiego Paragrafu Aktu Ziednoczeniasię y Bespieczeństwa , za rzecz potrzebną osądził odmienić Urządzenie Senatu , y Nawyższy Sąd ustanowić, gdzie połowa Osob ma być wzięta z Stanu Szlacheckiego , a połowa druga z Stanu Nieszlacheckiego. Na mocy tego, Krol Jmć dał Dymissyą tym wszystkim Senatorom , którzy ieszcze nie prosili o nią, wszakże natychmiast ich umieścił znowu do dwóch Departamentów świeżo ustanowionych. W Patencie, każdemu z nich wydanym, zowią tych Panów Le damöter , y nominowano ich tylko na trzy lata. Pensya dla nich wyznaczona iest Tysiąc Reystalarow; Ci zaś, którzy byli Senatorami, zostaią się przy Pensyi swey dawnieyszey.
Z Wiednia d. 28. Maia. Przez Listy prywatne z Agram, wczora wieczorem doszła tu wiadomość, że Feltmarszałek Laudon , podstąpił pod mocny Nieprzyiacielski Zamek [???] tin , y tameczny Garnizon do poddania się wzywał: Gdy zaś Turcy tam stoiący, niechcieli się poddać, ale bronić się y czekać na sukkura przedsięwzięli; Feltmarszałek dla opanowania owego Zamku, potrzebne uczynił dyspozycye, które ten pomyślny miały skutek, że przez miny nasze, cały Zamek z będącym tam Garnizonem, na powietrze został wysadzonym. To w powszechności iest wiadomo dotąd o tym przypadku, którego potwierdzenia czekamy przez Rapport Dworski, który ponieważ dziś ieszcze nienastąpił, o prawdzie więc tey powieści, ieszcze można wątpić. Głoszą, że Feltmarszałek Laudon rozpocznie teraz Oblężenie Wihatza; zabranie tego mieysca tym iest ważnieysze dla nas, ponieważ na ów czas Woienne Czynności Pułkownika Vukasowicha , mogą być posiłkowane od Laudońskiey Armii. Felt-Marszałek Haddick , część Głowney Armii do Bannatu wyśle, y Generał Artyleryi Clairsait przy Karansebes Obozem stanie. Podług Listów z Temeswaru , Woyska nadzień 18. Maia tam Kommenderowano.
Numer 47
SUPLEMENT
DO GAZETY WARSZAWSKIEY
W SOBOTĘ DNIA 13. CZERWCA ROKU 1789.
Z Warszawy d. 13. Czerwca. Dnia 30. zeszłego Miesiąca, podana iest do Aktow tuteyszych nowa Konstytucya następuiąca:
Sposob wynalezienia Ofiary z Dobr Ziemskich y Duchownych w Koronie y w Wielkim Xiestwie Litewskim.
Gdyśmy iuż ku umocnieniu Oyczyzny Naszey y utrzymaniu Narodowey Wolności, części z Dochodów Naszych przeznaczyli, iako w obronney Oyczyznie Nas samych bespiecznych widzieć żądamy, tak niewątpiemy, iż części na wspomnioną obronę ofiarowane tym wierniey do Skarbu Publicznego przez każdego Obywatela wnoszone będą, iż uyma z onych staiąc się uymą dostarczeń publicznych, wracałaby Nas albo smutnym powtorzeniom doznanych dotliwości, albo Nas zniewoliła do czynienia nowych Ofiar Oyczyznie. Takich iednak lubo niespodziewanych chroniąc się doświadczeń, dla wyexaminowania ogólnych Jntrat z Dobr Ziemskich, Duchownych y Swieckich, a z nich wyłączenia części na uchwalone Woysko ofiarowanych, do każdego Woiewodztwa, Ziemi y Powiatu oznaczamy Kommissye. A lubo podług dawnych Praw y zwyczaiow, oraz Składu Republikanckiego Rządu, wybor Kommissarzy do Obywatelow każdego respective Woiewodztwa należy, maiąc iednak wzgląd na rychłe zaradzenie potrzeb Rzplitey, pro hoc solo vice & nunquam practicande , następuiących wyznaczamy Kommissarzow.
(Tu iest położona, sześć prawie Arkuszy zaymuiąca Specyfikacya, w trzech Prowincyach znayduiących się Woiewodztw, Ziem, y Powiatow, do ktorych wyznaczeni są Kommissarze, na każde mieysce do piętnastu Kommissarzow tudzież Nazwiska tychże Kommissarzow. Liczba Mieysc, do ktorych wyznaczeni są Kommissarze, iest 120. Liczba Kommissarzow 1.800. nielicząc Kommissarzow Duchownych, na każde Mieysce także wyznaczyć się maiących. Po tey Specyfikacyi, mowi daley Konstytucya, co następuie:)
1mo. Do każdego Woiewodztwa, Ziemi, lub Powiatu, wyżey wyznaczeni Kommissarze ziechać się maią na dzień 1. Lipca. Roku teraźnieyszego Tysiącznego Siedemsetnego Ośmdziesiątego Dziewiątego do Miast respective swoich, uwiadomiwszy przez pierwszego Kommissarza uprzedzonemi na dwie Niedziel [???]cencyami o terminie koleynych przez nie wyznaczonych Parafiów, przystępowaniu do Intrat swoich pokazania; Kommissarze zaś czynność swoią naydaley na ostatni dzień Września zakończyć maią.
2do. Kommisarze ninieyszym Prawem wyznaczeni w przytomności Obywatelow, przed pierwszym z porządku, a pierwszy w przytomności Kollegów wykonać maią Przysięgą w Rotę niżey przepisaną.
Rota Przysięgi dla Kommissarzow.
"Ja N. Przysięgam Panu BOGU w Tróycy S. Iedynemu, iako rzetelnie bez faworu, przyiaźni, ani nienawiści, ani niezwodząc się żadnym datkiem lub obietnicą, każdego [s. 432v] Obywatela Intratę stałą, stosownie do zwyczaiu przy przedaży Dóbr używanego, y podług Opisów teraźnieyszego Prawa examinować będę, a gdziebym postrzegł omyłkę, czyli umyślnością zmnieyszenie, lub zataienie, ostrzedz y zreflektować nie zaniedbam, a dopiero po takim ścisłym wyexaminowaniu Właściciela lub Dyspozytora do zaprzysiężenia Intraty przypuszczę, oraz wartość Produktów sposobom przy przedaży Dobr używanym, sprawiedliwie ustanowię, tak mi Boże dopomóż."
3tio. Po zafundowaniu tym sposobem Kommissyi, Kommissarze nayprzód ułożą taxę Pańszczyzny, robocizny, izb zboża y wszystkich rzeczy Intratę składaiących, stosownie do zwyczaiu Woiewodztwa, Ziemi lub Powiatu, oprócz Artykułów poniżey wyłączyć się maiących, aby nie czyniąc odmiennego dla każdey Wsi szacunku, generalney dla całego Powiatu ustanowioney trzymali się Reguły, zachowuiąc do dystynkcyi Powiatów różności ceny, y ich położenia. Ieżeliby zaś niemogli wszyscy Kommissarze zawsze być przytomnemi, obowiązani będą układ między sobą uczynić, y onże podpisać, który, w którym czasie ma siedzieć, z ostrzeżeniem: aby zawsze sześciu przytomnych było, a Komplet naymniey z piąciu, łącząc w to Duchownego iednego, składać się ma; a ieżeliby Duchowny nie ziechał, sami Swieccy Komplet składać będą, prezydować zaś ma zawsze Swiecki, y te obowiązki, oraz układ pod karą oddalenia ab activitate na lat sześć, każdy Kommissarz dopełnić powinien, wyjąwszy prawdziwą chorobę, o którey uwiadomić Kommissyą Powiatową, a potym onęż przed tąż Kommissyą Powiatową zaprzysiądz obowiązany będzie; gdyby zaś w ktorey okoliczności Kommissarze unanimitate zgodzić się niemogli, więc większością zdań decydować maią, a w przypadku równości zdań, Prezyduiący przydaniem swey Kreski rezolwować będzie. (Reszta potym)
Z Wiednia d. 20. Maia. Cesarz Jmć w Niedzielę był na Nabożeństwie w Kościele Dworskim, a po popołudniu na spacer ieździł do Prater . Wczora Monarcha udał się do Laxenburga , na rezydowanie tam przez czas nieiaki.
Feltmarszałek Haddick wydał Ordynans, ażeby 10. Batalionów Grenadyerow, 6. Batalionów Fuzylierów, y 18. Dywizyi Kawaleryi pod Kommendą Generała Artyleryi Xiążęcia de Ligne , dnia 20. tego Miesiąca Obozem stanęły przy Oppova, zkąd to Korpus ma ruszyć do Bannatu. W Semlinie zostaną dwa Reymenta d'Alton, y Kaprara, przy Beszania niektóre Bataliony od Reymentów Pellegrini y Toskana, Korpus Woluntaryuszów Serwskich, y Reymenta Lekkiey Jazdy Modena y Lobkowitz z swoiemi Ułanow Dywizyami pod Kommendą Feltmarszałka Leytnanta Neugebauer . Flotylla także na Dunaiu wzmacnia się, y Statkami ku zapaleniu powiększa się. Dnia 15. Feltmarszałek Haddick chciał rozpocząć Woienne swoie przeciwko Turkom Operacye.
Z Serwii znowu 2,000. Tureckich Poddanych, do naszego Kraiu przeniosło się.
Feltmarszałek Laudon dnia 9. tego Miesiąca stanął w Gradysku Korpus Woluntaryuszów Vukassowicha złożone z 4,000. ludzi, przyłączy się do Armii w Kroacyi , która w zupełnym iuż zostaie Marszu.
Z Listu z Sztokolmu d. 19. Maia. Sławny ów Akt Bespieczeństwa y Ziednoczenia się (o którym przy konkluzyi Seymu nic nie było, słychać, owszem rozumiano, że y wzmianki więcey nie będzie o nim, [s. 433] ponieważ Szlachta tak mu mocno sprzeciwiła się) teraz do Aktualnego Fundamentalnego Prawa Kraiowego został podwyższony Wspomniony Akt , w Drukarni Królewskiey wydrukowany, zawczora publicznie, iako Nowe Prawo , był czytany y ogłoszony z Ambon po wsystkich Kościołach tuteyszey Rezydencyi.
Dnia 22. Kwietnia datowana wyszła Królewska Publikacya, ażeby Kommissya Stanow względem Długow Koronnych wyznaczona, za gotowe pieniężne Summy wyliczone, byleby nie były mnieysze od 50 Reystalarow, mogła wydawać Karty Wexlowe na Rok y do dwóch lat; które przy wszystkich Komorach z Procentem trzy od sta przyięte będą. Nowe te Wexlowe Karty, iuż tu cyrkuluią.
Na ostatniey Sessyi Stanu Rycerskiego przy Konkluzyi Seymu, zaszła podług zwyczaiu kwestya, iaka Nadgroda Sekretarzowi Izby Rycerskiey JP. De Bungenwona (który także przez kilka dni w Areszcie siedział:) ma bydź dana za pracę iego? Zdanie Marszałka Seymowego było, aby mu nic nie dano, wszakże iednomyślnie to zdanie w Jzbie Rycerskiey odrzucono, y uchwalono dla niego cokolwiek więcey nad 666. Dukatow. Gdy Marszałek Seymowy składał swóy Urząd przed Szlachtą w mianey Mowie, y Laskę Marszałkowską oddawał Naystarszemu z Hrabiow; tą razą żaden Mu na to nic nie odpowiedział, ani dziękował za to, chociaż to dawniey zawsze bywało we zwyczaiu, ale powszechne milczenie panowało. Nikt od niego także Laski nie odebrał; lecz Marszałek Seymowy, musiał ią sam Królowi do Zamku zanieść.
Z Paryża d. 22. Maia . Przecież y Stan Mieyski Miasta Paryża, swoich także Deputowanych na Seym nominował, y teraz udadzą się Deputowani Paryscy wszystkich trzech Stanow do Wersalu , aby w Poniedziałek, na Zgromadzeniu Seymu naydowali się. Dotąd na tych Sessyach nic nie rozpoczęto, coby Cudzoziemcow wielce interessować mogło, gdyż Weryfikowaniem Plenipotencyi rozmaitych Deputowanych, czyli Rugami &c. &c. zatrudniaią się ieszcze. Deputowani Trzeciego Stanu , zowią się teraz les Communes , tak, iak Izba Niższa Parlamentu Angielskiego nazywa się.
Graf de Mirabeau , na żadne zakazy niezważaiąc, we Srzodę wydał trzeci Arkusz swoiego Dyaryuszu Seymu, ale iuż pod tytułem: List Grafa de Mirabeau do swoich Pryncypałow. W Pismie tym ostatnim, większe są ieszcze Jnwektywy, aniżeli w dwoch poprzednich, y sami nawet Partyzanci J. Pana Mirabeau , gniewaią się o tę impetyczność, która się tam wydaie.
[s. 433v]W. Bernowicz Nowogr.
Dnia 9 Junii.
Jak o biednym dla Narodu a Skarb publiczny krzywdzącym sposobem na Seymie 1775 Ru dla zyskow prywatnych pomnażano w kraju naszym liczbę Kawalerow Maltanskich, jak bezwstydnym Swiętokupstwa powodem omamiona powaga Malty rozgrzeszała tych że Kawalerow od szlubow y obowiązkow Zakonnych, troskliwoscią uwielbienia godną gorliwego Męża JWo Chełmskiego z cieniow niewiadomosci wydobyty skrypt y wysledzayące się dzieła tych że Kawalerow Przeora objasniły dostatecznie powszechność całą.
Po tak swietnym obyawieniu: nie wiem zayste, ktoby się pozostał w chęci dalszey noszenia na sobie cechi tak złosliwie zodrobin chleba Żołnierzowi wydartych uknowanego funduszu.
Ja ztych uwag przekonywając się o złości tego funduszu, naymocniey stać przytym będę: ażeby Summa 120/m Złł z żołdu Regimentu Ostrogskiego, mimo dobrowolną donataryuszow Ostrogskich Offiarę, y mimo warunki Cons: 1766 tęż offiarę probuyące, a za pretensye Zakonu Maltanskiego, żadnemi dowodami nie wsparte pro re Kawalerow tegoż Zakonu na Seymie 1775 Ru, destynowana wróciła się całkowicie, do skarbu Publicznego na opłatę Woyska Narodowego.
[s. 434v]Względem zas innych, tak osmiu na Seymie =75 Ru fundować się dozwolonych, jako też dwóch dawniey fundowanych Poznańskiey y Hwołowickiey Komanderyy przeczyć niebędę, jesli się Nay. Stanom podoba porównać ich z Klassą dobr Duchownych w Podatkowaniu.
Dla czego w projekcie odemnie podanym, wyrazy ogulne do wszystkich Kawalerow rozciągnione sciesniając, ułożony w tey mysli do projektu dodatek do Laski oddaję, y aby był czytany proszę.
PRZYMOWIENIE SIĘ
JASNIE WIELMOZNEGO JMCI PANA
MATEUSZA TOPORY
BUTRYMOWICZA
PODSTAROSTY I POSŁA POWIATU PINSKIEGO
NA SESSYI SEYMOWEY
Dnia 9. Junii 1789. Roku
MIANE PRZY PODANIU ETATOW WOYSKOWYCH.
NAYIASNIEYSZY KROLU PANIE MOY MIŁOSCIWY
Prześwietne Skonfederowane Rzeczypospolitey Stany.
Umieszczony będąc w Deputacyi do układania Etatow Woyskowych wyznaczoney, gdy Sessye nasze zaczynaliśmy obligacyą i żądaniem JOO. JWW. Kolegow moich, osobliwie JW. Ożarowskiego Kasztelana Woynickiego w Deputacyi naszey prezyduiącego, przyiąłem na siebie obowiązek pisania Protokułu czyli Dyaryuszu Sessyi naszych, ktory to obowiązek z pilnością i akuratnością dopełniać starałem się tym chętniey, kiedy widziałem że wszystkim nam pracować dla dobra Oyczyzny, było rownie miło.
Nieopuszczaiąc więc Sessyi Seymowych, uskuteczniliśmy to dzieło na kilkadziesiąt naszych Sessyach, a roztrząsaiąc Etaty o nic więcey nie staraliśmy się iak o to, ażeby oszczędność iak naywiększa w wydatku zachowaną była, i możemy się pochlubić, że Etaty nasze, tak sto tysiącznego; iako też i sześćdziesiąt tysiącznego Woyska, są daleko oszczędnieysze od tych ktore Stany Seymuiące examinować nam poleciły; a przecież i Zołnierz we wszystko dostatecznie opatrzony i Woysko całe wyśmienicie będzie płatne.
Gdy tedy Etaty te przez JW. Kasztelana Woynickiego dziś składaiące się do decyzyi N. S. S. ieszcze nie przychodzą, i zapewna do rozdrukowania tylko poydą, więc i Protukułu naszego czytać dzisiay nie wypada potrzeba, ktory czytać w ten czas gdy Etaty do decyzyi przychodzić będą, będę miał za powinność.
[s. 435v]Teraz tylko mam za obowiązek przełożyć N. S. S. tę pomoc ktorąśmy w examinowaniu Etatow naszych mieli od tych Officyerow cośmy Ich dla informacyi nam potrzebney obligowali, między innemi WW. Jchm: PP. Szyfera od Artyl: Koron: i Kosielskiego od Artyl: Litew: Podpułkownikow, szczegulnie zaś W. Jmci Pana Cichockiego Pułkownika Regimentu Fizylierow który do pisania i kalkulowania tych Etatow był od nas użyty i ktorego praca iaśniey ukaże się w ten czas, gdy Etaty do decyzyi S. S. przyidą, a ktorego rekommendować względom W. K. Mci i P. S. S. Deputacya nasza wzięła za powinność.
Naostatek oddać należy sprawiedliwość J.W. Jmci Panu Kasztelanowi Woynickiemu w Deputacyi naszey prezyduiącemu, że ten dzieło nasze z znacznym dla niego odeszło utrudzeniem, i ten godny Senator, że żądał co nayprędszego powiększenia Woyska, nie trzeba innych dowodow nad te dwa ktore N. S. S. wymienię, to iest: starał się ten gorliwy Senator ażeby Deputacya nasza dzieło swoie co nayprędzey expedyowała i kończyła, i dla tego Sessye nasze składał często, a do bywania na nich nas obligował i zachęcał, dziś zaś skutek dzieła naszego Nayiaśnieyszym oddaie Stanom, to pierwszy dowod; drugi dowod iest ten, że Chorągiew Kawaleryi Narodowey w ktorey iest Rotmistrzem wystawił na czas wyznaczony i ią naypierwszy onegday przez Kommissyą Woyskową z powszechnym nas Seymuiących i całego tuteyszego Publikum ukontentowaniem w porządku iak naylepszym prezentował.
Takowe więc starania i prace godnego Oyca, niech będą zasługami dla godnego Jego Syna, ktory będąc w służbie Woyska Francuzkiego zapewna żądać będzie służyć własney Oyczyznie, ażeby więc był w Woysku naszym, z przyzwoitą Talentom Jego Rangą umieszczony, mam honor W. K. Mci P. M. M. i P. S. naygłębszą przełożyć proźbę.