KODEKS DYPLOMATYCZNY
WIELKOPOLSKI
TOM X
SOCIETAS LITTERARUM POSNANIENSIS
FONTES COLLEGII HISTORICI
TOMUS XXIII
CODEX DIPLOMATICUS
MAIORIS POLONIAE
TOMUS X
comprehendit diplomata nr 1381-1699
ex annis 1435-1444
recensuerunt
ANTONIUS GĄSIOROWSKI et THOMAS JASIŃSKI
adnotavit
ANTONIUS GĄSIOROWSKI
POSNANIAE MCMXCIII
POZNAŃSKIE TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUK
WYDAWNICTWA ŹRÓDŁOWE KOMISJI HISTORYCZNEJ
TOM XXIII
KODEKS DYPLOMATYCZNY
WIELKOPOLSKI
TOM X
zawiera dokumenty nr 1381-1699
z lat 1435-1444
wydali i opracowali
ANTONI GĄSIOROWSKI i TOMASZ JASIŃSKI
komentarzem opatrzył
ANTONI GĄSIOROWSKI
@rysunek@
POZNAŃ 1993
WYDAWNICTWO POZNAŃSKIEGO TOWARZYSTWA PRZYJACIÓŁ NAUK
WYDAWNICTWA POZNAŃSKIEGO TOWARZYSTWA PRZYJACIÓŁ NAUK
Główny Redaktor: Jan M. Piskorski
KOMITET REDAKCYJNY
Helena Chłopocka, Brygida Kürbis, Czesław Łuczak, @Witold Maisel@
Tomy VII-X Kodeksu dyplomatycznego Wielkopolski do nabycia w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk 61-725 Poznań, ul. Mielżyńskiego 27/29
tel. (0-61) 527-441
Wydano z pomocą Komitetu Badań Naukowych
Printed in Poland
ISBN 83-7063-052-9
ISSN 0208-9033
Wstęp
Tom X Kodeksu dyplomatycznego Wielkopolski jest kontynuacją wydanych w latach 1982, 1985, 1989 i 1990 tomów VI-IX, przede wszystkim jednak tomów I-V opublikowanych
w latach 1877-1881 przez Ignacego Zakrzewskiego i w 1908 r. przez Franciszka Piekosińskiego. Zawiera 319 dokumentów z lat
1435-1444, dotąd w Kodeksie nie ogłoszonych. Z nich zaledwie 33 opublikowanych już zostało wcześniej w różnych starszych wydawnictwach, jak dawne kaliskie
wiadomości gubernialne (7), akta kapituł i sądów duchownych Bolesława Ulanowskiego (6), Kodeks dyplomatyczny Polski (4), czy
nowszych, jak publikacja akt radzieckich poznańskich (2), księga uposażeń biskupstwa poznańskiego (2), Archiwum Komisji Historycznej
(2), Zbiór dokumentów katedry i diecezji krakowskiej (2) itp. Dalszych 53 dokumentów udostępnionych już zostało wcześniej
w postaci regestów, przede wszystkim w Matriculariach Teodora Wierzbowskiego, katalogach różnych archiwów i bibliotek, wreszcie
(18) przez F. Piekosińskiego na łamach t. V Kodeksu - powtarzamy je tutaj w pełnym tekście, zgodnie z przyjętą wcześniej zasadą publikowania w Kodeksie pełnych tekstów oryginałów, dokumentów monarszych, dyplomów ogłoszonych przez Piekosińskiego w streszczeniu pod mylną datą,
wreszcie dokumentów wychodzących z kancelarii o mało dotąd znanej produkcji.
Niniejszy tom Kodeksu czerpie z tej samej bazy archiwalnej, co tomy poprzednie - głównie z archiwów państwowych w Poznaniu i w Warszawie, diecezjalnych
w Poznaniu i w Gnieźnie, wreszcie z bibliotek: Kórnickiej, Czartoryskich i Polskiej Akademii Nauk (Polskiej Akademii Umiejętności)
w Krakowie. Szczególnie dużo dokumentów dostarczyła ostatnia z tych bibliotek: dwa tomy formularzy związanych ze środowiskiem
kaliskim oficjała gnieźnieńskiego Mikołaja z Kalisza z połowy XV w. wzbogaciły niniejszy tom Kodeksu aż o 60 dokumentów. Sporadycznie tylko powiększyły zawartość niniejszego tomu dokumenty z archiwów państwowych w Bydgoszczy
i w Zielonej Górze, diecezjalnego we Włocławku, krzyżackiego w Berlinie-Dahlem, miast Kolonii i Norymbergi.
Dokumenty w latach ubiegłych skopiowali przede wszystkim Antoni Gąsiorowski, śp. Henryk Kowalewicz, Jerzy Luciński i Janina
Wejchertowa, sporadycznie również Tomasz Jurek, Alina Brzóstkowska, Jacek Wiesiołowski i Kazimiera Chojnacka. Ostateczną wersję
tekstów przygotował Tomasz Jasiński, zaś Antoni Gąsiorowski opracował komentarz i wraz z mgr Danutą Pędzińską wpisał całość
w komputer; zapis komputerowy zredagowała i opracowała edytorsko (w programie Ventura) mgr Izabela Skierska, która walnie
pomogła też w korektach. Dr Krystyna Górska-Gołaska i dr Tomasz Jurek pomogli przy identyfikacji osób i miejscowości; nieocenioną
pomoc przy tych identyfikacjach stanowiły - jak zawsze - kartoteki Pracowni Słownika Historyczno-Geograficznego Wielkopolski
w Średniowieczu Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu. Cennych informacji o identyfikacji miejscowości i osób
wywodzących się z Małopolski udzielali życzliwie wydawcom dr Franciszek Sikora i mgr Janusz Kurtyka z Krakowa.
Zasady wydawnicze wyłożone na wstępie do tomu VI Kodeksu nie uległy zmianie; jedynie pionowe kreski oznaczające końce trzech pierwszych wierszy oryginałów lub (podwójne) wydłużony
dukt (w nagłówkach) zastąpione zostały ze względów technicznych kreskami skośnymi: /, //.
Prace nad opracowaniem X tomu Kodeksu prowadzone były w ramach Pracowni Edytorskiej Źródeł do Dziejów Wielkopolski, działającej od 1975 r. przy Komisji Historycznej
Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, które dawniej finansowało kwerendy i kopiowanie dokumentów, teraz zaś wspierało
zasiłkami prace redakcyjne i umieściło Kodeks w swoim planie wydawniczym, dotowanym przez Komitet Badań Naukowych. W tych samych ramach organizacyjnych mamy nadzieję opracować
ostatni, XI tom, Kodeksu, który obejmie dokumenty odkryte przez wydawców po opublikowaniu tomów VI-X oraz, przede wszystkim, indeksy do tychże tomów:
wystawców, nazw miejscowych i osobowych, pieczęci oraz wyrazów polskich. Indeksy te opracowywane są już w tej samej Pracowni
przez dra Tomasza Jurka, dr Grażynę Rutkowską i mgr Izabelę Skierską.
Pochodzenie dokumentów publikowanych w KDW X
Lp.
|
Archiwum, biblioteka
|
Or.
|
Kop.
|
Odpis
|
Reg.
|
Razem
|
1
|
Berlin-Dahlem, GStAPK
|
2
|
2
|
-
|
-
|
4
|
2
|
Bydgoszcz, WAP
|
2
|
-
|
-
|
-
|
2
|
3
|
Gniezno, AAG
|
14
|
22
|
-
|
-
|
36
|
4
|
Kolonia, Historisches Archiv
|
1
|
-
|
-
|
-
|
1
|
5
|
Kórnik, Bibl. Kórn.
|
1
|
-
|
-
|
-
|
1
|
6
|
Kraków, Bibl. Czart.
|
2
|
-
|
2
|
-
|
4
|
7
|
Kraków, Bibl. PAN
|
3
|
60
|
1
|
-
|
64
|
8
|
Kraków, Muzeum Narodowe
|
1
|
-
|
-
|
-
|
1
|
9
|
Kraków, WAP
|
1
|
-
|
-
|
-
|
1
|
10
|
Norymberga, Kreisarchiv
|
-
|
2
|
-
|
-
|
2
|
11
|
Poznań, AAP
|
10
|
36
|
-
|
13
|
59
|
12
|
Poznań, WAP
|
22
|
48
|
-
|
-
|
70
|
13
|
Warszawa, AGAD
|
39
|
24
|
-
|
1
|
64
|
14
|
Włocławek, Arch. Diecezjalne
|
-
|
1
|
-
|
-
|
1
|
15
|
Zielona Góra (Stary Kisielin), WAP
|
-
|
2
|
-
|
-
|
2
|
16
|
Inne, różne
|
-
|
-
|
4
|
3
|
7
|
|
Ogółem
|
98
|
197
|
7
|
17
|
319
|
Wykaz skrótów
Literatura, źródła, instytucje
AAG - Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej.
AAP - Archiwum Archidiecezji Poznańskiej.
Acta capitulorum - Acta capitulorum nec non iudiciorum ecclesiasticorum selecta, wyd. B. Ulanowski, t. I-III, Kraków 1894-1918.
AGAD - Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie.
AKH - Archiwum Komisji Historycznej (Polskiej) Akademii Umiejętności.
ARP - Akta radzieckie poznańskie, wyd. K. Kaczmarczyk, t. I-III, Poznań 1925-1948.
Bibl. Czart. - Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Czartoryskich.
Bibl. Jag. - Biblioteka Jagiellońska w Krakowie.
Bibl. PAN - Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.
Bibl. Racz. - Miejska Biblioteka Publiczna im. Edwarda Raczyńskiego w Poznaniu.
Boniecki - A. Boniecki, Herbarz polski, t. I-XVI, Warszawa 1899-1913.
Caro, Liber cancellariae - J. Caro, Liber cancellariae Stanislai Ciołek. Ein Formelbuch der polnischen Königskanzlei aus der Zeit der hussitischen Bewegung, osobne odbicie z Archiv für österreichische Geschichte, Wien 1871.
Cod. Vit. - Codex epistolaris Vitoldi magni ducis Lithuaniae, Kraków 1882.
Dąbrowski, Władysław I - J. Dąbrowski, Władysław I Jagiellończyk na Węgrzech (1440-1444), Warszawa 1922.
Długosz, Opera omnia - Joannis Długosz Senioris..., Opera omnia, t. I n., Kraków 1887 n.
Dok. Paul. - Zbiór dokumentów zakonu OO. Paulinów w Polsce, opr. J. Fijałek, z. 1, Kraków 1938.
Dola, Prałaci - K. Dola, Prałaci wrocławskiej kapituły katedralnej w latach 1418-1500, Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 6, 1978.
Epist. - Codex epistolaris saeculi decimi quinti, t. I-III, Kraków 1876, 1891, 1894.
Eubel, Hierarchia - C. Eubel, Hierarchia catholica medii et recentioris aevi, t. I-II, Monasterii 1913 n.
Fijałek, Polonia - J. Fijałek, Polonia apud Italos scholastica saeculum XV, Cracoviae 1900.
GKal. - A. Gąsiorowski, Członkowie władz Kalisza w pierwszej połowie XV wieku, Rocznik Kaliski, 18, 1985, s. 27-56.
GStAPK - Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz.
GStar. - A. Gąsiorowski, Starostowie wielkopolskich miast królewskich w dobie jagiellońskiej, Warszawa 1981.
Gumowski, Pieczęcie - M. Gumowski, Pieczęcie królów polskich, Kraków 1920.
GUrz. - A. Gąsiorowski, Urzędnicy wielkopolscy 1385-1500. Spisy, Poznań 1968.
Hain - S. Hain, Wincenty Kot prymas Polski 1436-1448, Poznań 1948.
KDM - Kodeks dyplomatyczny Małopolski, wyd. F. Piekosiński. t. IV, Kraków 1905.
KDW - Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I-IX, Poznań - Warszawa 1877-1991; mat. KDW - materiały do kolejnych tomów w posiadaniu wydawców; KDW n. s. - nowa seria,
t. I, Warszawa 1975.
KGV - Kaliszskie Gubernskie Viedomosti, Kalisz 1869-1871 i odbitka, pt. Dokumenty i akty otnosjaszczesja k istorii gorodov kaliszskoj gubernii, Kalisz 1869.
Knigi - Knigi polskoj koronnoj mietriki XV stoletija, t. l, Warszawa 1914.
Kor. - J. Korytkowski, Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 do dni naszych, t. I-IV, Gniezno 1883.
Koz. - S. Kozierowski, [Badania nazw topograficznych starej Wielkopolski], t. 1: Badania... dzisiejszej archidiecezji gnieźnieńskiej, Poznań 1914: t. 2-3: Badania... dzisiejszej archidiecezji poznańskiej, Poznań 1916; t. 4-5: Badania... na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, Poznań 1920-1921; t. 6-7: Badania na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski, Poznań 1926-1928; t. 8: [Uzupełnienia], Poznań 1939.
Kozierowski, Obce ryc. - S. Kozierowski, Obce rycerstwo w Wielkopolsce w XIII-XVI wieku, Poznań 1929.
KPol. - Kodeks dyplomatyczny Polski, t. I-IV, Warszawa 1847-1887.
Lasocki, Dostojnicy - Z. Lasocki, Dostojnicy i urzędnicy ziemi dobrzyńskiej w XIV i XV wieku. Warszawa 1934, odbitka z Miesięcznika Heraldycznego t. XIII.
Luschek - F. Luschek, Notariatsurkunde und Notariat in Schlesien von den Anfängen (1282) bis zum Ende des 16. Jahrhunderts, Weimar 1940.
Łaski, Liber beneficiorum - J. Łaski, Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, t. I-II, Gniezno 1880-1881.
Łukaszewicz, Obraz - J. Łukaszewicz, Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania w dawniejszych czasach, t. I-II, Poznań 1838.
MPH - Monumenta Poloniae Historica, t. I-VI oraz series nova, t. I n.
MRPS - Matricularium Regni Poloniae summaria. t. I-V. Warszawa 1905 n.
Nakielski, Miechovia - S. Nakielski, Miechovia, sive promptuarium antiquitatum monasterii Miechoviensis, Kraków 1634.
Not. - A. Gąsiorowski, Notariusze publiczni w Wielkopolsce schyłku wieków średnich, Poznań 1993.
Now. - J. Nowacki, Dzieje archidiecezji poznańskiej, t. I-II, Poznań 1959-1964.
Piekosiński, Pieczęcie - F. Piekosiński. Pieczęcie polskie wieków średnich, Kraków 1889.
PSB - Polski słownik biograficzny, t. I-XXXIV, Kraków 1935 n.
Raczyński, Kodex - E. Raczyński, Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski, Poznań 1840.
Reg. Teut. - Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198-1525, t. I-II, Göttingen 1948-1950.
Rep. Germ. - Repertorium Germanicum, t. III-IV, Berlin 1935, 1958.
Rosin, Słownik - R. Rosin, Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu, Warszawa 1963.
Roty - Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, wyd. H. Kowalewicz, W. Kuraszkiewicz, t. I-V, Poznań 1959 - Wrocław 1981.
Senkowski - Sułkowska - J. Senkowski, I. Sułkowska, Archiwum dokumentowe miasta Kalisza, w: Osiemnaście wieków Kalisza, t. I, Kalisz 1960, s. 293-361.
SHGKrak. - Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. I-II, Wrocław 1980 n.
SHGPoz. - Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I-III, Wrocław 1982-1991, Poznań 1993.
SHGWlkp. - Kartoteki Pracowni Słownika Historyczno-Geograficznego Wielkopolski Średniowiecznej w Instytucie Historii Polskiej
Akademii Nauk w Poznaniu.
Spisy - Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, Tom I/1 (Spisy wlkp.), Tom II/1 (Spisy łęcz., sier., wiel.), Tom IV/1 (Spisy młp.), Wrocław 1985-1990.
Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty - I. Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty królewskie i ich funkcje w państwie polskim za Andegawenów i pierwszych Jagiellonów 1370-1444, Warszawa 1977.
WAP - (Wojewódzkie) Archiwum Państwowe.
Wizytacje - Wizytacje dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i kapituły gnieźnieńskiej z XVI wieku, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1920.
WSB - Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa 1981.
WSvP - A. Warschauer, Stadtbuch von Posen, Posen 1892.
Wuttke - H. Wuttke, Städtebuch des Landes Posen, Leipzig 1864.
Zajączkowscy, Materiały - S. Zajączkowski, S. M. Zajączkowski, Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, cz. I-II, Łódź 1966-1970.
ZDKDK - Zbiór dokumentów katedry i diecezji krakowskiej, wyd. S. Kuraś, t. I-II, Lublin 1965-1973.
ZDM - Zbiór dokumentów małopolskich, wyd. S. Kuraś, I. Sułkowska-Kurasiowa, t. I-VIII, Wrocław 1965-1975.
Skróty językowe
dok. - dokument
fot. - fotografia
gnieźn. - gnieźnieński
ib. - ibidem
ident. - identyczny
I. N. - instrument notarialny
j. w. - jak wyżej
kal. - kaliski
kop. - kopia
krak. - krakowski
łęcz. - łęczycki
nast. - następuje
or. - oryginał
par. - parafia, parafialny
pd. - południe, południowy
pn. - północ, północny
por. - porównaj
pozn. - poznański
reg. - regest
rkps - rękopis
sandom. - sandomierski
sier. - sieradzki
streszcz. - streszczenie
suppl. - supplementum
tłum. - tłumaczenie
UJ - Uniwersytet Jagielloński
uw. - uwaga
wg - według
wlkp. - wielkopolski
wsch. - wschód, wschodni
wyd. - wydanie
wyst. - występuje, występujący
zach. - zachód, zachodni
zm. - zmarł, zmarły
Z. N. - znak notarialny
zob. - zobacz
Wykaz dokumentów
1381
Poznań, 2 stycznia 1435
Andrzej Ciołek z Żelechowa podkomorzy sandomierski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że wymienieni opiekunowie
Jana syna zmarłego Dobiesława Raczkowskiego sprzedali wieś Wolice Nasiłowi z Kierzkowa
1382
Śrem, 30 stycznia 1435
Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór pomiędzy Andrzejem z Piotrowa i Niewstąpem Kotem ze Świekotek
1383
Pyzdry, 23 lutego 1435
Władze Pyzdr zaświadczają, że klasztor cystersów w Lądzie nadał jatkę mięsną w Pyzdrach mieszczaninowi pyzdrskiemu Jakubowi
Wałczkowi
1384
Trzemeszno, 19 marca 1435
Andrzej prepozyt klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie zaświadcza, że Stanisław i Jan sołtysi w Robakowie sprzedali
swoje sołectwo szlachetnemu Wojciechowi
1385
Pyzdry, 23 maja 1435
Wymienieni sędziowie polubowni zaświadczają, że rozsądzili spory graniczne pomiędzy prepozytem szpitala Świętego Ducha pod
Pyzdrami a wójtem z Pyzdr
1386
Gostyń, 31 maja 1435
Mścich z Piątkowa, Jan i Jakub dziedzice Chwałkowa poręczają za kmieci z Chwałkowa, którzy dokonali gwałtów w Gostyniu
1387
[Poznań], 1 lipca 1435
Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Piotr Rewaker zapisał czynsz kanonikowi poznańskiemu Filipowi
Ciecieradowi
1388
Bazyleja, 16 lipca 1435
Sobór bazylejski zleca arcybiskupowi gnieźnieńskiemu rozsądzenie sporów pomiędzy dziekanem i kapitułą a prepozytem kolegiaty
w Środzie
1389
Poznań, 10 września 1435
I. N. Jakub z Grądów wikariusz i oficjał poznański wyznacza Bogusława prepozyta szpitala Świętego Ducha pod Poznaniem swoim
zastępcą na okres swej nieobecności w Poznaniu
1390
Środa, 16 września 1435
Andrzej Ciołek z Żelechowa podkomorzy sandomierski i starosta generalny Wielkopolski zakazuje pozywać do sądów Wojciecha Górskiego,
który wyjechał do Krakowa w sprawach państwowych
1391
Poznań, 19 listopada 1435
Kapituła poznańska transumuje i uzupełnia przywilej wójtowski miasta Ostrówka
1392
Sieraków, 25 listopada [1435]
Wymienieni rękojmie poręczają NN dług zaciągnięty przez Pawła Pacha
1393
Poznań, 4 grudnia [1435]
Wymienieni panowie wielkopolscy nakazują sądowi kościańskiemu uwolnienie mieszczanina kościańskiego Wojciecha Nolli z zakazu
opuszczania miasta Kościana
1394
Lwów, 21 stycznia 1436
Król Władysław III prezentuje Mikołaja z Budziejowa na probostwo w Mieścisku
1395
Trzemeszno, 21 stycznia 1436
Statuty klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie
1396
Poznań, 28 stycznia 1436
Stanisław Ciołek biskup poznański eryguje altarię fundacji kanclerza poznańskiego Mikołaja z Górki w kościele NMPanny w Poznaniu
1397
Poznań, 1 lutego 1436
(Reg.) Poznańscy wikariusze katedralni zobowiązują się do odprawiania mszy za duszę Jadwigi, wdowy po Januszu Furmanie z Niezamyśla
1398
Wrocław. 5 marca 1436
Wincenty Jordansmole kanclerz kapituły wrocławskiej transumuje dokument biskupa poznańskiego Pawła z 30 listopada 1218 dla
joannitów poznańskich
1399
Bazyleja, 7 marca 1436
Sobór bazylejski poleca prepozytowi klasztoru Św. Jana w Gnieźnie zbadać sprawę obsady prebend przeznaczonych w kapitule gnieźnieńskiej
dla magistra teologii i doktora praw
1400
Kościan, 11 kwietnia 1436
Władze miasta Kościana zaświadczają, że Piotr Chalb... sprzedał sołectwo we wsi Nacław Piotrowi Hermanowi
1401
Gniezno, 27 kwietnia 1436
Benedykt z Modły oficjał gnieźnieński przysądza dziesięciny z Czarnotula kościołowi parafialnemu w Mogilnie
1402
[Gostyń], 4 maja 1436
Bartosz Wezenborg z Gostynia kasztelan nakielski wraz z bratem swym niedzielnym Januszem nadają jatki i ustalają obowiązki
rzeźników gostyńskich
1403
Kraków, 5 maja 1436
Jan z Lgoty oficjał krakowski poleca wezwać wszystkich zainteresowanych do zapoznania się z dokumentami klasztoru Świętego
Ducha w Kaliszu
1404
Kraków, 7 maja 1436
Jan z Lgoty oficjał krakowski widymuje cztery dokumenty klasztoru Świętego Ducha w Kaliszu
1405
Poznań, 18 czerwca 1436
Jakub z Grądów wikariusz generalny i oficjał poznański rozstrzyga spór o czynsz z Więckowic pomiędzy klasztorem dominikanów
w Poznaniu a Wielborią wdową po Wojciechu z Więckowic i publikuje dokument tego ostatniego z 12 czerwca 1431
1406
Kraków, 21 czerwca 1436
Król Władysław III poleca staroście generalnemu Wielkopolski uwolnić wszystkie zajęte dobra i rzeczy synów zmarłego Andrzeja
Ciołka z Żelechowa
1407
Trzemeszno, 19 lipca 1436
Wojciech Jastrzębiec arcybiskup gnieźnieński zatwierdza statuty klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie
1408
Kalisz, 11 sierpnia 1436?
I. N. Testament mieszczanina kaliskiego Mikołaja Gałki
1409
Trzemeszno, 15 sierpnia 1436
Peregryn prepozyt klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie nadaje rolę nad jeziorem wsi Lubiń Maciejowi z Wylatowa
1410
Oborniki, 29 września 1436
Wierzbięta wójt Obornik nadaje grunty pod Obornikami kościołowi Świętego Ducha tamże
1411
Łęczyca, 6 października 1436
Król Władysław III nakazuje staroście generalnemu Wielkopolski uwolnić zajęte dobra i rzeczy synów zmarłego Andrzeja Ciołka
z Żelechowa
1412
Ciążeń, 22 października 1436
Stanisław Ciołek biskup poznański zatwierdza i ogłasza statuty kolegiaty w Środzie
1413
Kalisz, 16 listopada 1436
Władze miasta Kalisza zaświadczają, że sprzedały czynsz mansjonarzowi w kolegiacie NMPanny w Kaliszu, bakałarzowi Piotrowi
Bąkowi, zgodnie z testamentem Piechny, wdowy po mieszczaninie kaliskim Pieczu
1414
Kraków, 21 listopada 1436
Król Władysław III transumuje dokument sądu polubownego dla klasztoru cystersów w Obrze z dnia 31 marca 1388
1415
Kraków, 21 grudnia 1436
Król Władysław III przekazuje miastu Poznaniowi cegielnię zamkową
1416
Gniezno, 28 grudnia 1436?
Benedykt z Modły oficjał gnieźnieński zaświadcza, że kanclerz poznański Mikołaj z Górki zapisał czynsz Michałowi altaryście
w katedrze poznańskiej
1417
[1423-1436]
Szymon pleban w Chełmcach i oficjał kamieński zaświadcza, że Niemierza z Sośna zobowiązał się, opłacać czynsz na rzecz plebana
w Sępólnie
1418
[Poznań], 1436
(Reg.) Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Krzyżan zapisał czynsz Michałowi altaryście w kościele
Św. Marii Magdaleny w Poznaniu
1419
[Poznań], 1436
(Reg.) Jakub z Grądów oficjał poznański zaświadcza, że NN (z Sędzina?) zapisał czynsz altaryście katedry poznańskiej
1420
Kalisz, 23 stycznia 1437
Wymienieni sędziowie sądu wojewodzińskiego dla Żydów w Kaliszu zawiadamiają wojewodę kaliskiego Marcina ze Sławska o ugodzie
pomiędzy Żydami Chadzinim i Kawianem
1421
Siedlimowo, 13 marca [1437]
Wymienieni plebani, sędziowie polubowni, zawiadamiają gnieźnieńskiego wikariusza kapitulnego Jana Brzostkowskiego, że rozsądzili
spór pomiędzy panem Stanisławem a Maciejem klerykiem z Lisewa
1422
Wschowa, 15 marca 1437
Władze miasta Wschowy zaświadczają, że kuśnierz Hanusz sprzedał cechowi rzeźników grunt z szopą we Wschowie
1423
Poznań, 18 kwietnia 1437
Wymienieni uczestnicy poznańskiego roczku ziemskiego rozsądzają spór pomiędzy Ozjaszem z Głęboczka a kapitułą poznańską
1424
Kalisz, 10 maja 1437?
Rafał z Gołuchowa podkomorzy kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że chorąży kaliski Mikołaj z Pleszewa zapisał
czynsz na Potarzycy Mikołajowi kanclerzowi kapituły poznańskiej, Wyszocie prepozytowi tejże kapituły i Łukaszowi, panom z
Górki
1425
Wschowa, 20 maja 1437
Maciej Borek z Osiecznej starosta wschowski zaświadcza, że Marcin Chwalęta z Osowej Sieni zapisał czynsz Henrykowi Melcerowi
altaryście w kościele parafialnym w Poznaniu
1426
Obra, 21 czerwca 1437
Rafał z Gołuchowa podkomorzy kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Michał Jarogniewski z Jaromierza zapisał
czynsz klasztorowi cystersów w Obrze
1427
Poznań, 30 czerwca 1437
Stanisław Ciołek biskup poznański potwierdza dokument biskupa poznańskiego Mikołaja Kurowskiego z 3 kwietnia 1399, dotyczący
ołtarza w katedrze poznańskiej
1428
Toruń, 1 lipca 1437
Wymienieni przedstawiciele króla polskiego i wielkiego mistrza krzyżackiego ustalają porozumienie w sprawie zbiegostwa ludności
zależnej
1429
Poznań, 5 lipca 1437
Stanisław Ciołek biskup poznański nadaje wieś biskupią Orkowo w dożywocie kanonikowi Jakubowi z Grądów
1430
Gniezno, 23 lipca 1437
Stanisław z Mierucina sędzia polubowny rozsądza spór pomiędzy bożogrobcami gnieźnieńskimi a Janem Czechowskim o korzystanie
z jeziora Jezierzany
1431
Poznań, 26 lipca 1437
Wymienieni panowie z Górki proszą biskupa poznańskiego Stanisława Ciołka o erygowanie ufundowanego przez nich kościoła parafialnego
w Kórniku
1432
Kórnik, 4 sierpnia 1437
Stanisław Ciołek biskup poznański eryguje kościół parafialny w Kórniku
1433
Kórnik, 5 sierpnia 1437
I. N. Połączenie kościoła parafialnego w Pierzchnie z kościołem w Kórniku
1434
Gniezno, 4 września 1437
[Rafał z Gołuchowa podkomorzy kaliski i starosta generalny Wielkopolski] nakazuje burgrabiemu kaliskiemu rozsądzić sprawę
Stanisława z Włoszczowy
1435
Bolonia, 16 wrzśnia 1437
I. N. Ugoda w sprawie dochodów z prepozytury katedralnej gnieźnieńskiej pomiędzy prepozytem katedralnym Przedwojem z Grądów
a dziekanem włocławskim Janem z Niewiesza
1436
Kraków, 2 listopada 1437 (1436?)
I. N. A. de C. oświadcza, że zrzeka się kanonii w kościele Św. Jerzego na zamku gnieźnieńskim i ustanawia w tej sprawie swoich
prokuratorów
1437
[Poznań], 1437 [przed 18 listopada]
(Reg.) Jakub z Grądów oficjał poznański zaświadcza, że Józef z Markowic zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym
1438
Wschowa, 20 listopada 1437
Maciej Borek z Osiecznej starosta wschowski zaświadcza, że sędzia wschowski Andrzej z Lasocic zapisał czynsz na rzecz altarii
w kościele w Lasocicach
1439
Rogoźno, 1 grudnia 1437?
Piotr Polak z Lichwina starosta wałecki nadaje młyn w Wałczu młynarzowi Klemensowi
1440
Gniezno, 5 grudnia 1437
Trojan z Łekna sędzia i Bogusław z Budzisławia podsędek kaliscy zaświadczają, że sędziowie polubowni przeprowadzili rozgraniczenie
i podział wsi Goranin
1441
Ujście, 13 grudnia 1437
Marcin ze Sławska wojewoda kaliski i tenutariusz ujski sprzedaje sołectwo w nowo zakładanej wsi Brodna Pawłowi sołtysowi z
Zelgniewa
1442
Kraków, 16 grudnia 1437
Król Władysław III zakazuje pozywać przed sądy poddanych biskupstwa poznańskiego podczas wakansu na stolicy biskupiej
1443
Kalisz, 30 grudnia 1437
(Reg.) I. N. Świema z Rososzycy z synami zapisuje czynsz mansjonarzom kolegiaty kaliskiej
1444
Kościan, 31 grudnia 1437
Pozew sądu ziemskiego kościańskiego dla Jana Wilkowskiego
1445
Zbąszyń, 1 stycznia 143[8]
Abraham Głowacz ze Zbąszynia sędzia poznański publikuje ugodę pomiędzy wdową po Ramfoldzie Trepplinie z Gulszyna i opatem
klasztoru cystersów w Obrze o prawo połowu ryb w Jeziorze Kramskim
1446
Poznań, 21 stycznia 1438
Jan z Niewiesza archidiakon gnieźnieński i wikariusz kapitulny poznański udziela inwestytury ołtarza w kaplicy Świętego Krzyża
w Poznaniu Pawłowi Peszlowi
1447
Poznań, 7 marca 1438
Wymienieni delegaci kapituły poznańskiej zaświadczają, że prawo patronatu kościoła w Konarzewie należy do Tomasza Owieczki
właściciela Konarzewa
1448
Kraków, 10 marca 1438
Król Władysław III nakazuje Rafałowi z Gołuchowa podkomorzemu kaliskiemu i staroście generalnemu Wielkopolski, aby pozostawił
wdowę po Janie Kurskim w posiadaniu folwarku Kurza z młynem
1449
Poznań, 11 marca 1438
Abraham ze Zbąszynia sędzia poznański publikuje wyrok roczku poznańskiego w sporze Ozjasza z Głęboczka z kapitułą poznańską
1450
Gniezno, 17 marca 1438
Stanisław z Uścia wikariusz generalny i oficjał gnieźnieński rozsądza spór o dziesięcinę z Chlebowa
1451
Międzyrzecz, 25 marca [1438?]
Stanisław z Ostroroga podstoli kaliski prosi wielkiego mistrza krzyżackiego Pawła Russdorfa o zadośćuczynienie za szkody wyrządzone
przez ludzi Zakonu w Trzebiszewie i Sępólnie
1452
Ferrara, 26 marca 1438
Papież Eugeniusz IV nakazuje opatowi klasztoru w Paradyżu inkorporację kościoła Św. Andrzeja pod Przemętem do klasztoru cystersów
w Wieleniu (Przemęcie)
1453
Ostroróg, 25 kwietnia [1438?]
Sędziwój z Ostroroga wojewoda poznański skarży się wielkiemu mistrzowi krzyżackiemu Pawłowi Russdorfowi na wójta Nowej Marchii
1454
Dobrzec, 29 kwietnia 1438
Piotr z Iwanek sędzia we wsi Dobrzec rozsądza spór o grunty w tejże wsi pomiędzy miejscowym sołtysem a miastem Kaliszem
1455
Gniezno, 30 kwietnia 1438
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński włącza nowo lokowaną wieś Włoszczanowo do parafii w Janowcu
1456
Wałcz, 1 maja 1438
Piotr Polak z Lichwina starosta wałecki nadaje sołectwo w Skrzatuszu Stanisławowi Ćwikliczowi i Marcinowi Oszczepnikowiczowi
1457
Gniezno, 3 (4?) maja 1438?
Jan z Brzostkowa kantor i wikariusz kapitulny gnieźnieński eryguje altarię fundacji Zofii wdowy po mieszczaninie gnieźnieńskim
Niemście w kościele Świętej Trójcy w Gnieźnie
1458
Kraków, 9 czerwca 1438
Król Władysław III nakazuje zawiesić postępowanie sądowe przeciw Marcinowi Zajączkowskiemu i zabezpiecza Żydom poznańskim
jego długi
1459
[Gniezno], 9 czerwca 1438
Mikołaj prepozyt bożogrobców gnieźnieńskich, sędzia z ramienia soboru bazylejskiego, wydaje wyrok w sprawie uposażenia prebend
obsadzanych przez magistra teologii i doktora praw w kapitule gnieźnieńskiej
1460
Krzywiń, 29 (27?) lipca 1438
Mikołaj Ciotczany i Mikołaj Dobieszewski kanonicy poznańscy jako sędziowie polubowni rozsądzają spory pomiędzy opatem klasztoru
w Lubiniu i radą miasta Krzywinia a plebanem krzywińskim
1461
Kraków, 6 sierpnia 1438
Król Władysław III potwierdza zapis 120 grzywien na wsi Rogoziniec sędziemu poznańskiemu Abrahamowi ze Zbąszynia
1462
Kraków, 8 sierpnia 1438
Król Władysław III zezwala Rafałowi z Gołuchowa podkomorzemu kaliskiemu i staroście generalnemu Wielkopolski na lokację nowego
miasta Światłowo w dobrach przygodzickich
1463
Słupca, 13 sierpnia 1438
Władze miasta Słupcy zaświadczają, że mieszczanin słupecki Wojciech Strzeszych sprzedał jatkę miesną w mieście burmistrzowi
Burchardowi
1464
Kraków, 19 sierpnia 1438
Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na Babimoście kasztelanowi kamieńskiemu Dobrogostowi Koleńskiemu
1465
1438
(Reg.) Rafał z Gołuchowa podkomorzy kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Piotr z Głęboczka zapisał czynsz
poznańskim wikariuszom katedralnym
1466
[Poznań], 1438
(Reg.) Mikołaj Ciotczany oficjał poznański zaświadcza, że Wierzbięta z Sierakowa zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym
1467
1438
(Reg.) Rafał z Gołuchowa podkomorzy kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Wierzbięta z Sierakowa zapisał
czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym
1468
[Poznań], 1438
(Reg.) Mikołaj Ciotczany oficjał poznański zaświadcza, że Jan i Grzymka z Jagodna zapisali czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym
1469
1438
(Reg.) Rafał z Gołuchowa podkomorzy kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że [Jan i Grzymka] z Jagodna zapisali
czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym
1470
1438
(Reg.) Rafał z Gołuchowa podkomorzy kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że NN [z Milesznej Górki?] zapisał
czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym
1471
[Poznań], 1438
(Reg.) Mikołaj Ciotczany oficjał poznański zaświadcza, że NN [z Kamieniewic?] zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym
1472
Gniezno, 11 stycznia 1439
I. N. Mikołaj syn Witosława ze Stępocina, pleban w Kicinie ustanawia swoich prokuratorów
1473
Poznań, 8 czerwca 1439
Mikołaj Ciotczany oficjał poznański, w związku z procesem apelacyjnym o prawo patronatu kościoła parafialnego w Siedlcu, przesyła
wikariuszowi generalnemu i oficjałowi gnieźnieńskiemu Stanisławowi z Uścia dokument ustanawiający surogatora poprzedniego
oficjała poznańskiego
1474
Opatówek, 26 czerwca 1439
I. N.(?) Maciej z Koła profesor teologii i Andrzej Renis precentor mansjonarzy kaliskich oraz burmistrz i rajcy kaliscy zdają
się w swych sporach na rozjemstwo arcybiskupa gnieźnieńskiego Wincentego Kota
1475
Środa, 19 (18?) lipca [1439]
Stanisław z Ostroroga podstoli kaliski i starosta generalny Wielkopolski poleca [Chwalęcie z Lubicza burgrabiemu kaliskiemu],
aby wezwał Marcina Piątkowskiego dla dania poręki w związku z jego sporem z Przedpełkiem Kopydłowskim
1476
Kalisz, 21 lipca 1439
Szymon kanonik i oficjał kaliski publikuje i potwierdza dokumenty fundacyjne altarii w kościele NMPanny w Kaliszu z 19 grudnia
1379 i 10 marca 1379
1477
Biecz, 9 września 1439
Król Władysław III nakazuje zawiesić sprawy sądowe dotyczące dóbr biskupstwa poznańskiego
1478
Nowy Korczyn, 17 września 1439
Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Mosinie z przyległościami kasztelanowi gnieźnieńskiemu Piotrowi Bnińskiemu
1479
Wąchock, 21 września 1439
Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na wsiach Tuleja i Pietrzyków Stanisławowi Czarnemu
1480
Opatówek, 9 października 1439
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński odnawia Wawrzyńcowi sołtysowi w Godzieszach Małych dokument z 6 lutego 1346 dotyczący
tamtejszego sołectwa
1481
Ląd, 9 października 1439
Ryszard opat klasztoru cystersów w Lądzie przyjmuje precentora mansjonarzy kaliskich Andrzeja Renis do swej wspólnoty mszalnej
1482
Kościan, 5 listopada 1439
Pozew sądu ziemskiego kościańskiego dla Andrzeja i Wojsława Gryżyńskich
1483
Nidom, 8 grudnia 1439
Wymienieni dziedzice Strzyżewa prezentują Bodzętę z Jankowa na plebana w Strzyżewie
1484
Kazimierz, 13 grudnia 1439
Peregryn prepozyt klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie ustala obowiązki Macieja młynarza młyna koło Kazimierza
1485
Kościan, 13 grudnia 1439
Władze miasta Kościana zaświadczają, że mieszczanin kościański Jan Adam zapisał czynsz na rzecz altarii w kościele parafialnym
w Kościanie
1486
Poznań, 26 grudnia 1439
I. N. Mieszczka poznańska Elżbieta Białowąsowa ustanawia swoim spadkobiercą poznańskiego altarystę Jana (Janika)
1487
Gniezno, 8 stycznia 1440
Opatka i konwent klarysek gnieźnieńskich prezentują kanonika Jarosława z Kąkolewa na plebana w Strzyżewie
1488
Gniezno, 8 stycznia 1440
I. N. Jarosław z Kąkolewa kanonik gnieźnieński i poznański ustanawia swoim prokuratorem [w sporze o plebanię w Strzyżewie]
mieszczanina gnieźnieńskiego Wojciecha Romanusa
1489
Kraków, 10 stycznia 1440
Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Babimoście kasztelanowi kamieńskiemu Dobrogostowi Koleńskiemu
1490
Kraków, 20 stycznia 1440
Król Władysław III zapisuje 352,5 grzywny na Rosochach podstolemu inowrocławskiemu Janowi z Kołudy
1491
23 stycznia 1440
Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spory pomiędzy chorążym kaliskim Mikołajem z Pleszewa a Marcinem z Cielczy
1492
Gniezno, 28 stycznia 1440
Pozew oficjała gnieźnieńskiego Jana z Niewiesza dla Pawła plebana z Drzążna
1493
Gniezno, 1 lutego 1440
Przedwój z Grądów prepozyt i oficjał gnieźnieński wydaje wyrok w sprawie prawa patronatu prebendy św. Wojciecha w kolegiacie
NMPanny w Kaliszu
1494
Kraków, 3 lutego 1440
Król Władysław III zapisuje 80 grzywien na Podstolicach staroście nakielskiemu Włodkowi z Danaborza
1495
Opatówek, 3 lutego 1440
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński eryguje wikariat wieczysty w kolegiacie NMPanny w Kaliszu fundacji Piechny, wdowy
po mieszczaninie kaliskim Pieczu
1496
Opatówek, 8 lutego 1440
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński przenosi miasto Opatówek na prawo niemieckie i nadaje wójtostwo tamże Stefanowi
z Jutrosina
1497
Solec, 11 lutego 1440
Andrzej Bniński biskup poznański nadaje kanonikat w kolegiacie w Środzie Pawłowi Peszlowi z Poznania
1498
Kraków, 17 lutego 1440
Król Władysław III nadaje Maternie z Kręska prawo lokacji miasta we wsi Kręsko
1499
Gniezno, 22 lutego 1440
I. N. Jan Oganka z Ułanowa kasztelan rogoziński i Włodek Wałach z Łagiewnik zdają się na arbitraż wymienionych duchownych
w sporze o prawo patronatu kościoła parafialnego w Łagiewnikach i altarii w katedrze gnieźnieńskiej
1500
Gniezno, 22 lutego 1440
Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór pomiędzy Janem Oganką z Ułanowa a Włodkiem Wałachem z Łagiewnik
1501
Środa, 24 lutego 1440
Stanisław z Ostroroga podstoli kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że [Przedpełk] Mościc z Koźmina sprzedał
5 łanów w Pożegowie kasztelanowi gnieźnieńskiemu Piotrowi z Bnina
1502
Kraków, 29 lutego 1440
Król Władysław III potwierdza dokument króla Władysława Jagiełły z dnia 16 kwietnia 1433 zakazujący pobierania ceł od mieszczan
pyzdrskich
1503
Kraków, 2 marca 1440
I. N. Jan Rytwiański kanonik gnieźnieński i łęczycki ustanawia Mikołaja Leszczeńskiego swoim prokuratorem do spraw swej prebendy
gnieźnieńskiej
1504
Bnin, 4 marca 1440
I. N. Wymienieni dziedzice Błażejewa wyznaczają prokuratora do spraw toczonych przed konsystorzem gnieźnieńskim
1505
Kraków, 5 marca 1440
Król Władysław III nadaje miastu Poznaniowi prawo używania czerwonego wosku do pieczętowania dokumentów
1506
Kraków, 5 marca 1440
Król Władysław III przeznacza należne mu co roku od miasta Poznania 60 grzywien szosu na spłatę długów zaciągniętych w mieście
przez Władysława Jagiełłę
1507
Gniezno, 9 marca 1440
Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór opata benedyktynów z Mogilna z Teodorykiem z Czarnotula o dziesięciny z Czarnotula
1508
Żnin, 11 marca 1440
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński mianuje kantora gnieźnieńskiego Jana z Brzostkowa swym wikariuszem generalnym
i oficjałem gnieźnieńskim
1509
Gniezno, 15 kwietnia 1440
Jan z Brzostkowa kantor, wikariusz generalny i oficjał gnieźnieński informuje Stolicę Apostolską, że Proces z Piotrkowic apeluje
od wyroku w sporze o patronat ołtarza w kościele parafialnym w Kościanie
1510
(Nowy) Sącz, 20 kwietnia 1440
Król Władysław III zapisuje 50 grzywien na wsi Rogoziniec sędziemu poznańskiemu Abrahamowi ze Zbąszynia
1511
Kieżmark, 27 kwietnia 1440
Król Władysław III nakazuje zawiesić terminy sądowe Borka z Osiecznej
1512
Kalisz, 27 kwietnia 1440
Stanisław z Ostroroga podstoli kaliski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Jan ze Śliwnik zapisał czynsz Maciejowi
kaznodziei w kolegiacie NMPanny w Kaliszu
1513
Kalisz, 3 maja 1440 (1444?)
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński udziela inwestytury na altarię w kolegiacie NMPanny w Kaliszu oficjałowi kaliskiemu
Ninocie
1514
Wierzenica, 5 maja 1440?
Piotr Polak z Lichwina starosta podolski, tenutariusz Rogoźna i Śremu zobowiązuje się zapłacić dług Marcinowi Zajączkowskiemu
1515
Poznań, 1 czerwca 1440
Wymienieni uczestnicy roczku sądowego w Poznaniu informują sędziego i podsędka poznańskich, że rozsądzili sprawę Tomasza z
Bieczyn i jego matki Anny dotyczącą Srocka Wielkiego
1516
Poznań, 9 czerwca 1440
Abraham ze Zbąszynia sędzia poznański publikuje wyrok poznańskiego roczku sądowego dotyczący Srocka Wielkiego
1517
[Poznań], 17 czerwca 1440
Władze miasta Poznania zaświadczają, że Wiąchna Węglarka zapisała czynsz na swoim ogrodzie na Winiarach klasztorowi dominikanek
poznańskich
1518
Gniezno, 10 lipca 1440
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński eryguje wikariat i predykaturę w kolegiacie NMPanny w Kaliszu, ufundowane przez
kanonika gnieźnieńskiego Jana z Rudzicy
1519
Kalisz, 21 lipca 1440
Janusz z Tuliszkowa zobowiązuje się ponosić ciężary miejskie po nabyciu domu w Kaliszu
1520
Buda, 10 sierpnia 1440
Król Władysław III zapisuje 300 grzywien na wsiach Wrąbczynek, Adamierz i Borzykowo Stanisławowi Czarnemu
1521
Buda, 13 sierpnia 1440
Król Władysław III zapisuje 50 złotych na wsiach Pietrzyków i Tuleja Stanisławowi Czarnemu
1522
Buda, 22 sierpnia 1440
Król Władysław III zapisuje 60 grzywien na Russowie Janowi Piwońskiemu
1523
Buda, 31 sierpnia 1440
Król Władysław III zapisuje 500 grzywien na Kcyni swemu krajczemu Wojciechowi Słupskiemu
1524
Brześć Kujawski, 5 września 1440
I. N. Wojciech z Podolina zastawia dwie książki
1525
Buda, 6 września 1440
Król Władysław III zapisuje 1000 grzywien na Kościanie podczaszemu poznańskiemu i staroście kościańskiemu Łukaszowi z Górki
1526
Gniezno, po 8 września 1440
Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór pomiędzy prepozytem bożogrobców w Gnieźnie a Krzesławem sołtysem ze Strzyżewa
1527
Środa, 19 września 1440
Krzesław z Kurozwęk kasztelan wiślicki i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Jarosław z Rozdrażewa opisał posag
i wiano swej żony Jadwigi
1528
Kraków, 19 października 1440
Jan z Czyżowa kasztelan i starosta krakowski, namiestnik królewski zaświadcza, że Paweł Zborzeński dał wwiązanie w wieś Zborów
mieszczaninowi krakowskiemu Janowi Lubartowi
1529
[Poznań], 4 listopada 1440
Władze miasta Poznania zaświadczają, że Piotr Thesschir zapisał na swym domu w Poznaniu czynsz konwentowi dominikanów w Poznaniu
1530
Poznań, 7 listopada 1440
I. N. Mikołaj Kukielwich (?) wikariusz wieczysty w katedrze poznańskiej protestuje przeciwko przetrzymywaniu pozwu przez Macieja
Kota wikariusza wieczystego w katedrze poznańskiej
1531
Nakło, 16 listopada 1440
Andrzej z Wiśniewa podstoli poznański i wicestarosta nakielski zaświadcza, że Władysław z Danaborza starosta nakielski sprzedał
teren pod Złotowem Michałowi i Andrzejowi braciom z Gołańczy
1532
Buda, 22 listopada 1440
Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na wsiach Adamierz. Borzykowo i Wrąbczynek Stanisławowi Czarnemu
1533
Buda, 14 grudnia 1440
Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Russowie Annie i jej synom Janowi i Niemierzy z Piwonic
1534
Grodzisk, 17 grudnia 1440
Niemierza z Grodziska prezentuje księdza Stefana na plebana w Luboszu
1535
Poznań, 26 grudnia 1440 [recte 1449]
(Reg.) Mikołaj z Kościana oficjał poznański transumuje instrument notarialny dotyczący czynszu z Winiar z dnia 30 stycznia
1362
1536
Poznań, 1 stycznia 1441
Andrzej Bniński biskup poznański udziela odpustu wiernym i ustala zasady działania bractwa przy kościele Św. Marii Magdaleny
w Poznaniu
1537
Lwówek, 8 stycznia 1441
Władze miasta Lwówka zwalniają dom w Lwówku, nadany przez Jana Knoblocha altarystom kościoła w Lwówku, od wszelkich świadczeń
na rzecz miasta
1538
Gniezno, 15 lutego 1441
Krzesław z Kurozwęk kasztelan wiślicki i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Mikołaj Słupski zapisał na swojej
Brzyskorzystwi czynsz dla kościoła parafialnego w Kierzkowie
1539
Körmend, 11 marca 1441
Król Władysław III nakazuje staroście generalnemu Wielkopolski, aby do czasu przybycia króla do Gniezna utrzymał prawa wikariuszy
kościoła Św. Jerzego w Gnieźnie do słodowni tamże
1540
Żnin, 11 marca 1441
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński nadaje probostwo w Tarnowie Henrykowi cystersowi z Wągrowca
1541
Koźmin, 27 marca 1441
Krzesław z Kurozwęk kasztelan wiślicki i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Bartosz Wezenborg z Gostynia sprzedał
na wyderkaf 15,5 łana w Daleszynie Jerzemu Chojeńskiemu
1542
Bazyleja, 4 kwietnia 1441
Sobór bazylejski poleca arcybiskupowi gnieźnieńskiemu zbadać sprawę podniesienia prepozytury kanoników regularnych w Trzemesznie
do rangi opactwa
1543
Gniezno, 26 kwietnia 1441
Jan z Brzostkowa kantor i oficjał gnieźnieński publikuje dokumenty dotyczące obsady kościoła parafialnego w Tarnowie
1544
Kraków, 2 maja 1441 (falsyfikat)
Król Władysław III ustanawia komorę celną w Poniecu
1545
Buda, 20 maja 1441
Król Władysław III zapisuje 300 grzywien na cłach wielkopolskich Janowi Świdwie z Szamotuł
1546
Kalisz, 27 maja 1441
Rafał z Gołuchowa i Iwan z Czermina poręczają kasztelanowi santockiemu Janowi z Kalinowy, że młody Rafał z Mikuszewa (i Gołuchowa)
aż do 3 roku po osiągnięciu pełnoletności będzie przestrzegał transakcji dotyczącej wsie Raszewy Wielkie i Małe
1547
Buda, 2 czerwca 1441
Król Władysław III zapisuje 4000 złotych na wielkopolskim poradlnym kasztelanowi międzyrzeckiemu Wincentemu z Szamotuł
1548
Buda, 6 czerwca 1441
Król Władysław III potwierdza przywileje miasta Kcyni
1549
Gniezno, 17 czerwca 1441
Wymienieni sędziowie polubowni wydają wyrok w sporze pomiędzy plebanem konińskim Jakubem Grądzkim a radą miasta Konina
1550
Kalisz, 18 czerwca 1441
I. N. Paweł prepozyt kolegiaty Św. Mikołaja w Kaliszu składa protest przeciw budowie nowej kaplicy w granicach jego parafii
1551
Kościan, 28 czerwca 1441
Władze miasta Kościana zaświadczają, że mieszczanin kościański Marcin Rokita zapisał czynsz na rzecz altarii w kościele parafialnym
w Kościanie
1552
[Poznań], 1441 [przed 30 czerwca]
(Reg.) Mikołaj z Głęboczka oficjał poznański zaświadcza, że Jan Darmopych z Chwaliszewa zapisał czynsz poznańskim wikariuszom
katedralnym
1553
Poznań, 1 lipca 1441
Andrzej Bniński biskup poznański nadaje sołectwo nowo lokowanej wsi w lasach Koszanowa Wawrzyńcowi z Sękowa
1554
Buda, 15 lipca 1441
Król Władysław III zapisuje 500 grzywien na wsiach Podstolice i Brzekiniec Włodkowi z Danaborza
1555
Bazyleja, 15 lipca 1441
Sobór bazylejski poleca arcybiskupowi gnieźnieńskiemu, aby wyposażył opata i konwent kanoników regularnych w Trzemesznie w
prerogatywy władzy opackiej
1556
Buda, 10 sierpnia 1441
Król Władysław III obiecuje wynagrodzić wszelkie straty Polakom przybyłym na Węgry pod dowództwem Wawrzyńca z Kalinowy i Piotra
Skóry z Gaju
1557
Rogoźno, 21 sierpnia 1441
Władze miasta Rogoźna sprzedają mieszczaninowi rogozińskiemu Wojciechowi Okrągłemu sołectwo w nowo lokowanej w lasach miejskich
wsi Międzylesie
1558
Buda, 25 sierpnia 1441
Król Władysław III zapisuje 400 grzywien na Kcyni Wojciechowi Słupskiemu
1559
Buda, 28 sierpnia 1441
Król Władysław III poleca [biskupowi lubuskiemu], aby klucz kazimierski dóbr biskupich oddał w zarząd kuchmistrzowi królewskiemu
Mikołajowi z Borszowic
1560
Buda, 30 sierpnia 1441
Król Władysław III zapisuje 600 grzywien na Kościanie staroście kościańskiemu Łukaszowi z Górki
1561
Kolonia, 30 sierpnia 1441
Wymienieni przedstawiciele gminy Nederich w Kolonii potwierdzają list Jana opata klasztoru w Lądzie z dnia 12 stycznia 1432
1562
[Poznań], 1 września 1441
Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Marcin Kokot zapisał pieniądze swej pasierbicy Agnieszce
1563
Opatówek, 2 września 1441
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński poleca oficjałowi gnieźnieńskiemu Janowi z Brzostkowa zbadanie i rozstrzygnięcie
sprawy podniesienia prepozytury kanoników regularnych w Trzemesznie do rangi opactwa
1564
Gniezno, 4 września 1441
Jan z Brzostkowa oficjał gnieźnieński i sędzia arcybiskupi pozywa wszystkich zainteresowanych sprawą podniesienia prepozytury
kanoników regularnych w Trzemesznie do rangi opactwa
1565
Trzemeszno, 8 września 1441
I. N. Wymienieni kanonicy regularni z Trzemeszna ustanawiają swoich prokuratorów sądowych
1566
Gniezno, 18 września 1441
Jan z Brzostkowa kantor gnieźnieński i sędzia arcybiskupi pozywa wszystkich zainteresowanych sprawą podniesienia prepozytury
kanoników regularnych w Trzemesznie do rangi opactwa
1567
Gniezno, 25 września 1441
Jan z Brzostkowa kantor gnieźnieński i sędzia arcybiskupi pozywa wymienione osoby na świadków w sprawie podniesienia do godności
opactwa prepozytury kanoników regularnych w Trzemesznie
1568
Poznań, 21? października 1441
I. N. Ugoda Piotra wiceprepozyta sandomierskiego i Jana z Iwna w sprawie czynszu zapisanego na Iwnie
1569
Łęczyca, 4 listopada 1441
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński potwierdza uprawnienia opackie przełożonych klasztoru kanoników regularnych w
Trzemesznie
1570
Gniezno, 10 listopada 1441
Pozew oficjała gnieźnieńskiego Przedwoja z Grądów dla wymienionych dziedziców i kmieci z Wilamowa
1571
Poznań, 15 listopada 1441
Andrzej Bniński biskup poznański odnawia przywilej sołecki sołtysom z Sękowa
1572
Koźmin, 24 listopada 1441
Krzesław z Kurozwęk kasztelan wiślicki i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Wacław Lutomierski z Ciświcy opisał
na Ciświcy posag swej żony Małgorzaty
1573
Grzegorzew, 18 grudnia 1441
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński nakazuje wprowadzenie Mikołaja bożogrobca z Miechowa na stanowisko rektora kaplicy
Świętego Ducha pod Kołem
1574
[Poznań, 18 grudnia] 1441
(Reg.) Mikołaj Ciotczany oficjał poznański zaświadcza, że Jarosław z Bieganowa i Jan z Rożnowa zapisali czynsz altarii w katedrze
poznańskiej
1575
Kalisz, 25 stycznia 1442
Pozew Krzesława z Kurozwęk kasztelana wiślickiego i starosty generalnego Wielkopolski dla Wojciecha z Krotoszyna
1576
Gostyń, [30 stycznia 1431 - 30 stycznia 1442]
Bartosz Wezenborg kasztelan nakielski i Janusz bracia z Gostynia sprzedają łan pod Gostyniem Andrzejowi Łaszce z Gostynia
1577
Ciążeń, 8 lutego 1442
Andrzej Bniński biskup poznański eryguje kościół w Ostrowie i zatwierdza uposażenie nadane mu przez łowczego konińskiego Mikołaja
z Ociąża
1578
Gniezno, 14 (15?) lutego 1442
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński eryguje altarię w kościele parafialnym w Kierzkowie
1579
Pyzdry, 6 marca 1442
Małgorzata i Anna siostry z Tarnowa sprzedają swoje wymienione posiadłości Westowi z Zielonego Dębu
1580
Łęczyca, 7 marca 1442
Mikołaj Katman z Kobyłek cześnik sieradzki i starosta łęczycki publikuje wyrok sędziów polubownych z 1434 r. w sporze pomiędzy
klasztorem kanoników regularnych w Trzemesznie a wymienionymi dziedzicami Lutomierska
1581
Trnava, 9 marca 1442
Król Władysław III daje w zastaw Pobiedziska z przyległościami wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi z Górki
1582
[Poznań], 17 kwietnia 1442
Władze miasta Poznania zawiadamiają wielkiego mistrza krzyżackiego, że nic nie wiedzą o pełnomocnictwie udzielonym rzekomo
Janowi Davidowi przez jego brata Jerzego
1583
Piotrków, 25 (26?) kwietnia 1442
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński nakazuje klerowi dekanatu gnieźnieńskiego zapłacić daninę uchwaloną 23 kwietnia
1442 na synodzie w Piotrkowie
1584
[Poznań], 27 kwietnia 1442
Władze miasta Poznania zaświadczają, że poznański piekarz(?) Bernard zapisał czynsz altaryście poznańskiemu Janowi (Janikowi)
1585
Buda, 21 czerwca 1442
Jan Wedel przyjmuje od króla w zarząd zamki Wałcz i Drahim
1586
Buda, 28 czerwca 1442
Król Władysław III zapisuje 400 grzywien na Kościanie wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi z Górki
1587
Buda, 28 czerwca 1442
(Reg.) Król Władysław III zapisuje 400 grzywien na Pobiedziskach wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi z Górki
1588
Poznań, 30 czerwca 1442
Andrzej Bniński biskup poznański zatwierdza zapis czynszu przez Macieja Myszkę z Łoskunia na rzecz kościoła parafialnego w
Margoninie
1589
15 lipca 1442
Krzesław z Kurozwęk kasztelan wiślicki i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Wawrzyniec ze Zdzienic opisał posag
i wiano swej żony Katarzyny
1590
Buda, 25 lipca 1442
Król Władysław III nadaje parcelę w Śremie mieszczaninowi Świętosławowi
1591
Gniezno, [15 września 1441 - 29 lipca 1442]
Przedwój z Grądów wikariusz generalny i oficjał gnieźnieński publikuje wyrok swego poprzednika Benedykta z Modły w sporze
o czynsze między prepozytem szpitala Świętego Ducha w Poznaniu a plebanem z Soboty
1592
[Kalisz], 19 sierpnia 1442
Testament Jana Potrzeby z Kalisza
1593
Buda, 24 sierpnia 1442?
Król Władysław III zapisuje 200 złotych na jeziorze Lednica Janowi Latalskiemu
1594
pod Hatvan, 29 sierpnia 1442
Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na Russowie Mikołajowi z Gruszczyc
1595
[Poznań], 31 sierpnia 1442
Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Wierzbięta sprzedał dom na Piaskach Piotrowi Dytrychowi
1596
Buda, 1 października 1442
Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na Śremie Michałowi Lasockiemu
1597
Buda, 21 października 1442
Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Russowie Janowi Piwońskiemu
1598
Buda, 27 października 1442
Król Władysław III potwierdza przywilej króla Kazimierza Wielkiego z 6 lutego 1353 dla sukienników kaliskich
1599
Kwieciszewo, 11 listopada 1442
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński nadaje wymienionym dziedzicom Kleczewa prawo posiadania własnego spowiednika
i ołtarza przenośnego
1600
Buda, 16 stycznia 1443
Król Władysław III zakazuje pozywać Mikołaja Mączkę z Krzysztoforzyc z tytułu oddanych mu w tenutę dóbr Piotra Polaka
1601
Buda, 16 stycznia 1443
Król Władysław III nadaje Janowi Ninińskiemu 4 łany należące do zamku wałeckiego
1602
Buda, 15 lutego 1443
Król Władysław III zakazuje biskupowi i kapitule poznańskim ciążenia miasta Poznania karami kościelnymi w sporach o rzekę
Wartę
1603
Gniezno, 6 marca 1443
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński prosi oficjała poznańskiego Mikołaja Ciotczanego, aby nie sądził sprawy Jana
Lubiatowskiego plebana z Ciążenia
1604
Poznań, 8 kwietnia 1443
I. N. Wincenty Czurydło z Bielaw ustanawia swojego prokuratora w sporze toczonym przeciw poznańskim wikariuszom katedralnym
1605
Gniezno, 20 kwietnia 1443
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński potwierdza zapisy dokonane przez dziekana gnieźnieńskiego Jaśka z Czechla, egzekutora
testamentu Mikołaja Kickiego, na rzecz mansjonarzy gnieźnieńskich i transumuje dokumenty wcześniejszych zapisów czynszów
1606
Gniezno, 24 kwietnia 1443
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński nadaje ostrów w Żninie miastu Żninowi
1607
Gniezno, 4 maja 1443
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński ustanawia Mikołaja z Kalisza swym wikariuszem generalnym i oficjałem gnieźnieńskim
1608
Waradyn, 8 maja 1443
Król Władysław III rozciąga na nabytą przez miasto Śrem wieś Zbrudzewo jurysdykcję prawa magdeburskiego
1609
Kalisz, 10 maja 1443
Władze miasta Kalisza zaświadczają, że Katarzyna wdowa po mieszczaninie kaliskim Mikołaju Kranchu zapisała czynsz Stanisławowi
altaryście w kolegiacie NMPanny w Kaliszu
1610
Kalisz, 10 maja 1443
Władze miasta Kalisza zaświadczają, że mieszczanin kaliski Maciej Zewinage zapisał czynsz Stanisławowi altaryście w kolegiacie
NMPanny w Kaliszu
1611
Waradyn, 14 maja 1443
Król Władysław III zapisuje Janowi Piwońskiemu 200 grzywien na Russowie
1612
Gniezno, 24 maja 1443
Pozew sądu oficjała gnieźnieńskiego dla Magdaleny z Koźminka i Jana z Popowa
1613
Buda, 10 czerwca 1443
Król Władysław III zakazuje pobierania ceł od mieszczan poznańskich
1614
Buda, 11 czerwca 1443
Król Władysław III widymuje potwierdzenie przywileju lokacyjnego miasta Poznania
1615
Buda, 11 czerwca 1443
Król Władysław III zezwala miastu Poznaniowi na budowę domów na gruntach miejskich w obrębie murów i poza murami, szczególnie
za Garbarami
1616
Buda, 11 czerwca 1443
Król Władysław III zezwala miastu Poznaniowi na wykup landwójtostwa poznańskiego i zapisuje na nim 50 grzywien
1617
Buda, 13 czerwca 1443
Król Władysław III zakazuje pobierania ceł od mieszczan kaliskich
1618
Buda, 26 czerwca 1443
Król Władysław III zapisuje 4000 złotych na poradlnym wielkopolskim kasztelanowi międzyrzeckiemu Wincentemu z Szamotuł
1619
[Poznań], 28 czerwca 1443
Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Andrzej Zyberlich sprzedał czynsz mieszczanom poznańskim Mikołajowi
i Michałowi Bergerom
1620
[Poznań], 3 lipca 1443
Andrzej Bniński biskup poznański zrzeka się prawa patronatu kościoła parafialnego w Bninie na rzecz wymienionych dziedziców
Bnina
1621
Poznań, 3 lipca 1443
Andrzej Bniński biskup poznański nadaje ogrody mieszkańcom miasta Ciołkowa (Wielichowa)
1622
Gniezno, 12 lipca 1443
Mikołaj z Kalisza oficjał gnieźnieński rozsądza spory o prawo patronatu kościoła Św. Wawrzyńca w Gnieźnie
1623
Buda, 26 lipca 1443
Król Władysław III zapisuje 2000 złotych na poradlnym wielkopolskim kasztelanowi międzyrzeckiemu Wincentemu z Szamotuł
1624
Uniejów, 1 sierpnia 1443
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński ustanawia procesje i odpusty dla ich uczestników w intencji pomyślności chrześcijaństwa,
Królestwa i króla Władysława, który walczy z niewiernymi
1625
[Poznań], 30 sierpnia 1443
Władze miasta Poznania zaświadczają, że Jadwiga Goldnerowa zapisała czynsz plebanowi poznańskiemu Mikołajowi Lantmanowi
1626
Buda, 31 sierpnia 1443
Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Russowie Janowi i Niemierzy braciom z Piwonic
1627
Pogrzybów, 5 września 1443
Jan z Pogrzybowa zawiera ugodę dotyczącą stawu w Pogrzybowie z Maciejem Jezierskim z Pogrzybowa
1628
Pleszew, 6 września 1443
I. N. Piotr pleban z Książa ustanawia swego prokuratora do sprawy zamiany beneficjum w Książu na beneficjum w Blizanowie
1629
Ciążeń, 25 września 1443
(Reg.) Andrzej Bniński biskup poznański zakazuje duchowieństwu świeckiemu zbierania jałmużny na potrzeby prymicji
1630
Ciążeń, 28 września 1443
Andrzej Bniński biskup poznański potwierdza zapis Jadwigi wdowy po Piotrze Goldnerze na rzecz kościoła Św. Marii Magdaleny
w Poznaniu
1631
Miechów, 13 października 1443?
Jan prepozyt bożogrobców miechowskich zatwierdza wymienionym synom Dobrosława posiadanie wolnego łanu i ogrodu we wsi Ujazd,
dodając im drugi łan
1632
Rzym, 16 października 1443
Jan Didaci de Coca audytor papieski nakazuje wszystkim przechowującym dokumenty dotyczące sporu o prawo patronatu kościoła parafialnego w Poniecu,
aby przedłożyli je do rozpatrzenia apelacji
1633
Kalisz, 18 października 1443
Władze miasta Kalisza zaświadczają, że rzeźnik kaliski Jan Wilczanowski jako prokurator Błażeja sołtysa z Woli sprzedał czynsz
Stanisławowi altaryście w kolegiacie NMPanny w Kaliszu
1634
Plewnia, 24 października 1443
Wymienieni rozjemcy rozgraniczają dobra podkomorzego kaliskiego Piotra Zaksińskiego i Piotra z Plewni
1635
Kalisz, 15 listopada 1443
Władze miasta Kalisza zaświadczają, że szewc Jan Grzybowski sprzedał czynsz Agnieszce wdowie po szewcu Szczepku
1636
Poznań, 24 grudnia 1443
Wojciech Malski wojewoda łęczycki, namiestnik królewski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że mieszczanin poznański
Mikołaj Strosberg zapisał na wsi Luboń 200 grzywien wiana swej żonie Barbarze
1637
Gniezno, 30 grudnia 1443
Rajcy miasta Gniezna publikują i zatwierdzają statut cechu szewców gnieźnieńskich
1638
Poznań, 30 grudnia 1443
Andrzej Bniński biskup poznański eryguje altarię w kościele parafialnym w Obornikach
1639
Raszków, 8 stycznia 1444
Wojciech dziedzic Raszkowa określa prawa i obowiązki mieszkańców nowego miasta Raszkowa
1640
Kalisz, 20 stycznia 1444
Pozew sądu namiestnika królewskiego w Kaliszu dla starosty konińskiego Jana Kraski
1641
Kalisz, 20 stycznia 1444
Pozew sądu namiestnika królewskiego w Kaliszu dla starosty konińskiego Jana Kraski
1642
Poznań, 21 stycznia 1444
I. N. Testament Piotra Maginki wikariusza wieczystego w katedrze poznańskiej i plebana w Czerniejewie
1643
Norymberga, 25 lutego 1444
Rajcy Norymbergi proszą panów wielkopolskich o opiekę nad kupcami norymberskimi
1644
Gniezno, 27 lutego 1444
Trojan z Łekna sędzia i Tomasz z Wilczyna podsędek kaliscy zaświadczają, iż roczek gnieźnieński orzekł, że biskup poznański
z tytułu wsi Kosowo powinien odpowiadać tylko na wiecach gnieźnieńskich
1645
Norymberga, 28 lutego 1444
Rajcy Norymbergi wzywają władze miasta Poznania do przestrzegania swobód nadanych przez króla Władysława kupcom norymberskim
1646
Poznań, 4 marca 1444
Jan i Mikołaj bracia z Granowa i ich rękojmie zobowiązują się wyclić połowę Wargowa Wojciechowi Spławskiemu
1647
Kalisz, 9 marca 1444
Wymienieni uczestnicy sądu w Kaliszu zawiadamiają [sąd ziemski w Kościanie], że starosta wschowski Jan Kotwicz przedstawił
swych świadków w sporze z Mikołajem z Siedlnicy
1648
[Gniezno?], 22 marca 1444
I. N. Mikołaj z Kalisza wikariusz generalny i oficjał gnieźnieński wyznacza trzech zastępców na czas swej nieobecności w Gnieźnie
1649
Buda, 23 marca 1444
(Wzm.) Król Władysław III zapisuje 1000 złotych na Kościanie Piotrowi z Szamotuł
1650
Buda, 17 kwietnia 1444
Król Władysław III znosi opłaty targowe pobierane bezprawnie na targu poznańskim przez tamtejszych starostów generalnych
1651
Buda, 18 kwietnia 1444
Król Władysław III potwierdza dokumenty księcia Przemysła II z 26-31 maja 1292 i starosty Wielkopolski Wierzbięty z 30 czerwca
1352 dotyczące sołectwa we wsi Jeżyce
1652
Buda, 19 kwietnia 1444
Król Władysław III zapisuje miastu Poznaniowi 50 grzywien na landwójtostwie poznańskim
1653
Buda, 19 kwietnia 1444
Król Władysław III nakazuje aby nie zakazywać kupcom poznańskim korzystania ze zwyczajowych dróg z Poznania do Gdańska i do
Warszawy
1654
Gniezno, 25 kwietnia 1444
I. N. Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spory pomiędzy Szymonem ze Stawu plebanem w Chełmcach a dziedzicami z Kwiatkowa
1655
Dziekanowice, 14 maja 1444
I. N. Testament dziekana kapituły gnieźnieńskiej Jaśka z Czechla
1656
Gniezno, 19 maja 1444
Wymienieni wikariusze katedry gnieźnieńskiej nadają wikariuszom Andrzejowi z Parzęczewa i Mikołajowi ze Żnina określone role
w Gnieźnie
1657
[Poznań], 29 maja 1444
Rajcy miasta Poznania nadają grunt w mieście Mikołajowi z Szamotuł altaryście w poznańskim kościele parafialnym
1658
Pobiedziska, 2 czerwca 1444
Jan Latalski sędzia Łukasza z Górki rozsądza sprawy pomiędzy Szymonem z Polskiej Wsi a kmieciami Tomaszem i Piochną
1659
Poniec, 12-19 (18?) czerwca 1444
Stanisław syn Hanka z Chełmu pleban w Poniecu wydzierżawia (?) rolę plebańską w Poniecu tamtejszemu mieszczaninowi Janowi
Iwanowi
1660
Buda, 23 czerwca 1444
Król Władysław III zapisuje 100 złotych na wielkopolskich cłach Piotrowi z Szamotuł
1661
Poznań, 1 lipca 1444
Andrzej Bniński biskup poznański mianuje Wojciecha sołtysa z Wielichowa wójtem w Ciołkowie, ustala uposażenie wójtostwa i
ciężary mieszkańców
1662
Poznań, 5 lipca 1444
Bogusław prepozyt szpitala Świętego Ducha pod Poznaniem, komisarz papieski, nakazuje wszystkim przechowującym dokumenty dotyczące
apelacji w sporze Wawrzyńca plebana w Słupi i Wojciecha plebana w Czestramiu, aby przedłożyli je do rozpatrzenia apelacji
1663
Łekno, 6 lipca 1444
Trojan z Łekna sędzia ziemski kaliski ustala prawa i obowiązki mieszkańców miasta Łekna
1664
Buda, 12 lipca 1444
Legat papieski Julian Cesarini nadaje odpusty odwiedzającym kościół parafialny w Iwanowicach
1665
Buda, 15 lipca 1444
Król Władysław III zwalnia mieszczan Wschowy od opłaty specjalnego podatku królewskiego
1666
Buda, 15 lipca 1444
Król Władysław III zakazuje sprzedawania szlachcie nieruchomości w Kaliszu
1667
Buda, 16 lipca 1444
Król Władysław III zakazuje sędziom prawa polskiego sądzenia spraw przeciwko miastu Kaliszowi i jego mieszczanom
1668
Buda, 16 lipca 1444
Król Władysław III ponawia zwolnienia mieszczan kaliskich od opłat ceł i targowego
1669
Buda, 22 lipca 1444
Król Władysław III zwalnia mieszczan pyzdrskich od opłat targowego w Pyzdrach
1670
Poznań, 22 lipca 1444
Jakub z Wyganowa oficjał poznański na prośbę Andrzeja plebana z Winnejgóry transumuje dokument uposażenia tamtejszej parafii
z 4 grudnia 1305
1671
Kalisz, 22 lipca 1444?
Mieszczanin kaliski Mikołaj syn Konrada prosi arcybiskupa gnieźnieńskiego o inwestyturę dla Stanisława syna Michała z Kalisza
na altarię swojej fundacji w kolegiacie NMPanny w Kaliszu
1672
Uniejów, 23 lipca 1444
Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński udziela inwestytury na altarię w kolegiacie NMPanny w Kaliszu Stanisławowi synowi
Michała z Kalisza
1673
Solec, 24 (23?) lipca 1444
Andrzej Bniński biskup poznański zaświadcza, że Wincenty ze Strzałkowa pleban w Cerekwicy wydzierżawił na 3 lata swój kościół
Maciejowi kapłanowi z Jarocina
1674
Kalisz, 26 lipca 1444
Pozew sądu namiestnika królewskiego na Wielkopolskę Wojciecha Malskiego dla Dziersława i Hieronima z Czechla
1675
Koło, 17 sierpnia 1444
Wymienieni rozjemcy zaświadczają, że rozsądzili spór pomiędzy synami podkomorzego kaliskiego Rafała z Gołuchowa a wdową po
nim Elżbietą
1676
Waradyn, 22 sierpnia 1444
Król Władysław III zapisuje 500 złotych na Kościanie Piotrowi z Szamotuł
1677
Waradyn, 24 sierpnia 1444
Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na dwu łanach wsi Russów Janowi Piwońskiemu
1678
Waradyn, 25 sierpnia 1444
Król Władysław III zapisuje 500 grzywien na Pobiedziskach wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi z Górki
1679
Waradyn, 25 sierpnia 1444
Król Władysław III nakazuje staroście wschowskiemu Janowi Kotwiczowi z Gołanic arestację pieniędzy Hermana Hoka
1680
Waradyn, 26 sierpnia 1444
Król Władysław III potwierdza Marcinowi Chwalęcie posiadanie wsi Osowa Sień
1681
Waradyn, 26 sierpnia 1444
Król Władysław III transumuje przywilej księcia Przemysła II dla sołtysa Przyczyny z 1 października 1273
1682
Cseffa, 27 sierpnia 1444
Król Władysław III kasuje własny dokument naruszający przywileje miasta Poznania
1683
Waradyn, 28 sierpnia 1444
Król Władysław III zapisuje 500 złotych na cłach wielkopolskich Piotrowi z Szamotuł
1684
Waradyn, [sierpień] 1444
Król Władysław III poleca staroście generalnemu Wielkopolski Wojciechowi Malskiemu, aby nakłonił Abrahama z Kębłowa do ugody
z klasztorem cystersów w Przemęcie w sprawie jeziora Mochy
1685
Kalisz, 3 września 1444
Wojciech Malski wojewoda łęczycki, namiestnik królewski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że młynarz kaliski Benedykt
opisał posag i wiano swej żonie Katarzynie
1686
Opatów, 4 września 1444
I. N. Mikołaj i Zawisza Róże z Borszowic wydzierżawiają od biskupa lubuskiego Kazimierz Biskupi z przyległościami
1687
Caransebes, 16 września 1444
Król Władysław III zapisuje kanonikowi włocławskiemu Marcinowi Świemie 100 grzywien na dochodach od Żydów kaliskich
1688
Kalisz, 7 października 1444
Rajcy miasta Kalisza zaświadczają, że mieszczanin kaliski Pietrasz Seiboth sprzedał grunty w Tyńcu Jadwidze wdowie po młynarzu
Aleksym i jej synowi Marcinowi
1689
Gniezno, 23 października 1444
Mikołaj z Kalisza oficjał gnieźnieński nakazuje Pawłowi prepozytowi kościoła Św. Mikołaja w Kaliszu przesłuchać świadków w
sprawie pomiędzy klerykiem Klemensem a Janem sołtysem z Kuchar
1690
Kościan, 4 listopada 1444
Władze miasta Kościana zaświadczają, że mieszczanin kościański Nikiel Schindler zapisał czynsz Barbarze dzwonniczce i jej
synom
1691
Poznań, 15 listopada 1444
Wojciech Malski wojewoda łęczycki, namiestnik królewski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że kapituła gnieźnieńska
ustanowiła swego prokuratora na przeciąg roku
1692
[przed 17 listopada 1444]
Król Władysław III zwalnia Żydów kaliskich od podatków na okres trzech lat
1693
Kalisz, 25 listopada 1444
Wojciech Malski wojewoda łęczycki, namiestnik królewski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że młynarze kaliscy
Benedykt i Maciej zapisali czynsz Stanisławowi altaryście w kolegiacie NMPanny w Kaliszu
1694
Gniezno, 7 grudnia 1444
Mikołaj z Kalisza oficjał gnieźnieński transumuje dokumenty kościoła parafialnego w Brzeziu
1695
Opatów, 7 grudnia 1444
Mikołaj i Zawisza Róże z Borszowic zaświadczają, że wydzierżawiają od biskupa lubuskiego Kazimierz Biskupi z przyległościami
1696
Kalisz, 9 grudnia 1444
I. N. Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźnieński zawiadamia oficjała gnieźnieńskiego Mikołaja z Kalisza, że wymienieni plebani
ze Słupcy i Zagórowa zamienili się swymi kościołami i nakazuje, aby oficjał dokonał ich inwestytury
1697
Gniezno, 11 grudnia 1444
Mikołaj z Kalisza oficjał gnieźnieński transumuje dwa dokumenty z 3 lutego 1373 dotyczące sprzedaży dwu jatek mięsnych w Koninie
klasztorowi cystersów w Lądzie
1698
Poznań, 20 grudnia 1444
Wojciech Malski wojewoda łęczycki, namiestnik królewski i starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Dorota Poniecka zapisała
czynsz Janowi plebanowi w Osiecznej
1699
Poznań, 31 grudnia 1444
Jakub z Wyganowa oficjał poznański zaświadcza, że Bartłomiej syn Baszka ze Śremu zapisał czynsz altaryście kościoła NMPanny
w Śremie
UWAGA:
Kanonicy poznańscy (poza Jakubem z Grądów) objaśnieni rzekomo w dokumencie nr 1389, objaśnieni zostali w rzeczywistości w
dokumencie nr 1391.
Dokumenty
Dokument Nr 1381
Poznań, 2 stycznia 1435
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że wymienieni opiekunowie Jana syna zmarłego Dobiesława Raczkowskiego sprzedali
wieś Wolice Nasiłowi z Kierzkowa.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa proweniencji kaliskiej z drugiej połowy XV w.), s. 805-806. Wpis w transumpcie
arcybiskupa gnieźn. Wincentego Kota z Dębna z daty: Gniezno, 14 (15?) lutego 1442 - zob. niżej, nr 1578.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Andreas de Zelechowo alias Czolek succamerarius Sandomiriensis et capitaneus
Maioris Polonie generalis
1 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium presenciam
veniens magnificus dominus Sandiwogius de Ostrorog palatinus Poznaniensis
2, tutor et gubernator bonorum hereditarium nobilis Johannis olim filii Dobyeslai Raczkowsky
3, per amicos et fratres ipsius pueri electus, Nyemyerza de Kyschewo
4, Vincencius alias Czuridlo de Byelawi
5, Wirzbyatha de Smogulecz
6, non compulsi, non coacti nec aliquo sinistro modo deducti, quinymo sani mente, pariter et corpore existentes, usi amicorum
aliorum suorum consiliis et matura deliberacione prehabita, et ea potestate, quam habuerunt tanquam gubernatores fratris,
totam ipsorum villam et hereditatem dictam Wolicze in districtu Ckczinensi
a sitam
7, cum omni iure et dominio, nihil iuris aut proprietatis vel dominii pro se penitus excipiendo, cum omnibus et singulis utilitatibus,
agris cultis et collendis, campis, pratis, piscinis, silvis, borris, gaiis, mericis, nemoribus, rubetis, quercetis, pinetis,
mellificiis, stangnis, lacubus, paludibus, piscinis, piscaturis, fluviis, aquis et ipsarum decursibus, molendinis et ipsorum
emolimentis necnon cum omnibus censibus, fructibus, proventibus, redditibus, donacionibus, venacionibus, aucupacionibus et
obvencionibus universis, quocumque alio nomine sive vocabulo censeantur, tam late et tam longe, prout eadem villa Wolicze
in suis metis, limitibus et granici(e)bus circumferencialiter ab antico est divisa, distincta et limitata, pro centum et quadraginta
marcis latorum grossorum Pragensium, numeri veri
b ponderis Polonicalium consweti, in quamlibet marcam XL et octo grossos computando, nobili viro, domino Nasszyl heredi in
Kyerzcowo
8 more solito etconsweto, rite et racionabiliter iuxta terre conswetudinem resignaverunt, per ipsum dominum Nessil habendam,
tenendam, possidendam [
s. 806], levandam et in usus suos beneplacitos libere et quiete convertendam, tali tamen condicione interposita, quod ipse dominus
Nassil eandem hereditatem Wolicze tenere debet et possidere ad tempora vite sue. Dum autem ipsum Nasszyll contingerit universe
carnis subire debitum, extunc eosdem gubernatores et tutores ad nobilem dominum Johannem prefatum heredem in Kyer
a ipsos Nasszyl liberos dimisit et per presentes dimittit perpetualiter et in ewm de centum marcis latorum grossorum ponderis
et numeri prescriptorum. Et residuitatem, videlicet quadraginta marcas latorum grossorum, ut supra, in eadem villa Wolicze
relinquid pro censibus ab eisdem XL marcis, videlicet quatuor marcis currentis monethe et numeri prescripti, ad ecclesiam
parrochialem in Kyerzkowo perpetuis temporibus singulis annis inmediate sequentibus super festum sancti Nicolai Confessoris
aloriosi [
6 XII] ipse Johannes Raczkowsky aut alii heredes, protunc in dicta hereditate Wolicze existentes, dare et solvere sunt astricti
realiter et cum effectu. Quiquidem dominus Nassyl ad eundem numerum, videlicet XL marcarum, decem marcas latorum grossorum,
ponderis et numeri prescriptorum de censibus uxoris sue, domine Juthcze
9, imposuit et presentibus imponit, pro anima ipsius Nassil et Jucthka uxoris sue. Si autem ipse dominus Johannes Raczkowsky
vel alii heredes protunc existentes in Wolicze voluerint dictum censum de Wolicze eximere et redimere, habebunt cum consensu
et voluntate heredis tunc in Kyerzkowo et plebani ibidem in alio loco et eodem districtu Ckczynensi
a omnimodam et liberam potestatem hoc faciendi. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt appensa. Actum et
datum Poznanie dominico die in crastino Circumcisionis Domini anno eiusdem M
o CCCC
o XXX
o quinto, presentibus ibidem nobilibus et strenuis dominis Petro Skora de Gay subiudice Poznaniensi
10, Andrea de Slomowo
11, Derslao de Rosszwalowo
c12, Derslao de Orzeszkowo
13, Zacharia de Pyasthowo
a14 et Andrea Ceczerad de Chwalkowo
15 et aliis quampluribus fidedignis, testibus ad premissa.
atak Kop.
btak Kop., zamiast vero
csłowo przerabiane Kop.
1Andrzej Ciołek z Żelechowa (na Mazowszu), brat biskupa Stanisława, podkomorzy sandom. 1422, starosta sandom. 1425, starosta
generalny Wlkp. 1434-36, zm. 1436 (PSB IV s. 77: z licznymi błędami; GUrz. s. 234; Spisy młp.).
2Sędziwój z Ostroroga wojewoda pozn. 1406, starosta generalny Wlkp. 1411-15, 1419-26, 1432-34, zm. 1441 (PSB XXIV s. 519-523).
3Raczkowo, wieś par. na wsch. od Skoków (Koz. 1 s. 246, 5 s. 222). Dobiesław wyst. 1422 (Roty III nr 954) - 1429 (ib. I nr
1333, 1325, 1518). Jego syn Jan zapewne ident. z wyst. potem 1464-89 (SHGWlkp.; KDW V nr 66 - dok. z błędną datą roczną -
recte 1474, por. Łaski, Liber beneficiorum I s. 182), ojcem Dobiesława żyjącego u schyłku XV w. (SHGWlkp.).
4Kiszewo, wieś par. na pn.-zach. od Szamotuł (SHGPoz. II). Niemierza, także z Bliżyc, wyst. 1400-35 (ib.).
5Bielawy par. Chojnica, wieś dziś nie istniejąca na pn. od Poznania, w okolicy Biedruska (SHGPoz. I). Wincenty Czuryło, Czurydło,
wyst. 1419-64? (ib.; KDW IX nr 1289/28).
6Smogulec, wieś par. na pn.-wsch. od Gołańczy (Koz. 5 s. 322). Wierzbięta wyst. 1424-35 (SHGWlkp.; KDW V nr 558; Roty I nr
1343, II nr 1056).
7Wolice par. Wójcin (Szczepankowo) w powiecie kcyńskim, na pd.-zach. od Barcina (Koz. 1 s. 363, 5 s. 492; Łaski, Liber beneficiorum
I s. 182-183).
8Kierzkowo, wieś par. na pd.-zach. od Barcina i Wolic (Koz. 4 s. 350). Nasił wyst. 1425, 1442 (SHGWlkp. i niżej, nr 1578/1).
Jego żona Jutka (z Nieczajny - SHGPoz. III), wyst. także 1428, 1434 i 1438 (ib.; Łaski, Liber beneficiorum I s. 181) i 1442
(niżej).
9Kierzkowo, wieś par. na pd.-zach. od Barcina i Wolic (Koz. 4 s. 350). Nasił wyst. 1425, 1442 (SHGWlkp. i niżej, nr 1578/1).
Jego żona Jutka (z Nieczajny - SHGPoz. III), wyst. także 1428, 1434 i 1438 (ib.; Łaski, Liber beneficiorum I s. 181) i 1442
(niżej).
10Piotr Skóra z Gaju Wielkiego podstędek pozn. 1432, sędzia 1441, kasztelan kal. 1456, starosta generalny Wlkp. 1455-56, zm.
1468 (WSB s. 672; GUrz.; GStar. s. 80).
11Słomowo, wieś par. na pd.-zach. od Rogoźna (Koz. 3 s. 214-215). Andrzej wyst. 1424-51 (SHGWlkp.).
12Rozwarowo (Rostworowo) par. Żydowo, na pd. od Obornik (Koz. 3 s. 148-149). Dziersław wyst. 1429-45 (KDW IX nr 1265/5).
13Orzeszkowo par. Kwilcz, na pd. od Sierakowa (Koz. 2 s. 553). Dziersław wyst. 1413-45, zaufany Sędziwoja z Ostroroga, burgrabia
w Poznaniu i Kościanie, nie żył już 1447 (KDW IX nr 1087/5).
14Piaskowo par. Ostroróg, tuż na pd.-wsch. od Ostroroga (Koz. 3 s. 22). Zachariasz, także z Komorowa, wyst. 1405-40, zaufany
Sędziwoja z Ostroroga, burgrabia w Kościanie, wicewojewoda w Poznaniu 1430-40 (KDW IX nr 1348/7).
15Chwałkowo par. Mądre, na pd.-zach. od Środy (Koz. 2 s. 92). Andrzej Ciecierad wyst.1434-47 (SHGWlkp.; Kozierowski, Obce ryc.
s. 27).
Dokument Nr 1382
Śrem, 30 stycznia 1435
Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór pomiędzy Andrzejem z Piotrowa i Niewstąpem Kotem ze Świekotek.
Kop.: Poznań, WAP, Poznań Z. 13, k. 80v-80b. Wpis w 1435 r. Bok karty postrzępiony z małymi ubytkami tekstu.
Noverint, quibus expedit, universi, quod nos Jacobus de Nosskowo
1, Albertus de Splawye
2, Paulus de Chlebowo
3 et Derslaus de Zythowyeczssko heredes
4, arbitri et amicabiles compositores per et inter nobiles Andream de Pyothrowo
5 ex una et Nyewstamph dictum Koth olim de Swekothky heredes
6, pro parte cuius Koth Albertus Olsziczssky
7 et Nicolaus fratres sui germani
8 tunc fuerint constituti ab altera partibus, pro et super omnibus rancoribus, odiis, displicenciis et controversiis racione
capitis olim domini Johannis Pyothrowssky et patris ipsius Andree predicti
9 per prenominatum Koth interfecti, de alto et basso sine strepitu iudicii et figura asumpti, electi et deputati pronuncciamus,
dicimus, decernimus et arbitramur, pena in primis inter partes prescriptas sexaginta marcarum monete et numeri Polonicalis
consueti, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, parti tenenti nostrum arbitrium per partem eidem nostro
arbitrio contravenientem solvenda et per ipsas partes asumpta. Item dominico die proximo post Purificacionem Beatissime [M]arie
Virginis [
6 II 1435] prenominate partes hic in Srzem ve[n]ire tenentur et ibidem ipsi Albertus Olsziczssky [et] Nicolaus pro prefato Nyewstamp
fratre ipsorum ponere fideiussores debent predicto Andree pro triginta marcis cum duabus marcis mediorum [g]rossorum monete
et numeri Polonicalis, XL et octo arossos in quamlibet marcam computando, a Carnisprivio proxime venturo ad aliud Camisprivium
proxime venturum racione capitis sui patris ipsius interfecti solvendis, fideiussores tamen in districtu Poznaniensi sessionatos.
Ipseque Andreas ipsi Nyewstamp predicto similiter fideiussores de districtu Poznaniensi sessionatos ponere tenetur, tam pro
se, quam eciam pro suis fratribus patruelibus et amitalibus, pacem tenere perpetuam et nunquam verbo aut facto publice vel
occulte, directe vel oculte seu quovis quesito colore racione patris sui predicti interfecti innovare seu quovismodo attemptare.
Et ibidem insuper ipse Albertus Olsziczssky munimenta, que habet super sorte hereditatis Swekothky
6 per ipsum Koth habita in decem marcis tenta et obligata predicto Andree dare tenetur et sortem eandem sibi conferre ad tenendum
tamdiu, quousque eadem sors per veros heredes dictis decem marcis ab ipso Andrea liberabitur [.....] munimenta seu literas
ad librum [.......] veniendo de verbo ad verbum [......]. Item pronuncciamus, quod ibidem [
k. 80b] Nyewstamp dominico die proximo ante festum Penthecostes proxime venturum [
29 V 1435] in Poznania apud nigros monachos ordinis sancti Dominici cum viginti nobilibus sibi similibus,quilibet ipsorum nudis pedibus
gladiisque evagenatis, predicto Andree racione patris sui humiliter veniam facere tenetur et eam petere genuflexo coram eodem
Andrea et sibi gladium in manus suas dare et ipse Andreas debet sibi iram parcere racione patris sui interfecti contractam.
Item ipse Nyewstamp cum eodem Andrea in vicinatu sedere neque verbum in iudicio contra ipsum pro parte alicuius hominis, dempto
fratre carnali, diebus perpetuis non debet neque dicet. Item ipse Andreas omnia munimenta, literas et scripturas, que habet
contra eundem Nyewstamp in iudicio capitanei et terrestri per ipsum et matrem ipsius defunctam aquisitas et aquisita, dicta
die dominico post festum Purificacionis Beatisime Marie Virginis ad manus prefate Alberto dare debet racione patris sui interfecti
omnesque et singulas displicencias racione premissorum contractas iuxta terrestrem disposicionem sive posicionem inter partes
predictas sopimus, amputamus et mortificamus sub pena superius nominata. In cuius rei testimonium sigilla nostra presenti
litere sunt appensa. Datum in Srzem die dominico proximo ante festum Purificacionis Beatissime Marie Virginis anno Do[mini]
millesimo quadringentesimo tricesimo quinto.
1Nosków, par. Potarzyca, na pd.-zach. od Jarocina (Koz. 2 s. 522). Jakub wyst. 1430 (KDW IX nr 1246/7: również jako rozjemca
- 1467 (SHGWlkp.).
2Spławie, wieś par. na pd.-wsch. od Poznania, dziś w granicach miasta (Koz. 3 s. 237). Wojciech wyst. 1422-49 (SHGWlkp.).
3Chlebowo par. Wieszczyczyn, wieś dziś nie istniejąca, na pn.-wsch. od Dolska, koło Rusocina (SHGPoz. I). Paweł, Paszek, także
z Nowca, wyst. 1405-49 (ib.).
4Żytowiecko, wieś par. na pn.-zach. od Krobi (Koz. 3 s. 506). Dziersław syn Sobka wyst. już 1428, nie żył już 1447 (SHGWlkp.).
5Piotrowo par. Głuszyna, na pd. od Poznania (Koz. 3 s. 37), dziś w granicach miasta. Andrzej wyst. 1429 (KDW IX nr 1216/11)
i tutaj.
6Świekotki par. Głuszyna, osada dziś nie istniejąca, na pd.-wsch. od Poznania (Koz. 3 s. 283, 8 s. 122). Nieustąp, Niewstąp
Kot wyst. 1419 (Roty I nr 979), wicechorąży w Poznaniu 1419-27 (GUrz. nr C 1055), wicepodkomorzy tamże 1423-24 (ib. nr C 1033),
potem olim Świekocki, wyst. jeszcze 1440 (KDW V nr 669).
7Olszyce par. Krerowo, osada dziś nie istniejąca na pn.-zach. od Środy (Koz. 2 s. 545-546, 8 s. 80). Wojciech niegdyś ze Świekotek
wyst. od 1420 (Roty II nr 637) do 1438 (SHGWlkp.).
8Mikołaj ze Świekotek wyst. od 1423 (KDW V nr 374), wicepodkomorzy w Poznaniu 1425-26 (GUrz. nr C 1035), wyst. jeszcze 1444
(ARP I nr 273).
9Jan Piotrowski (z Piotrowa, jak wyżej, przypis 5), zapewne ident. z wyst. 1400-27 (SHGWlkp.) bratem Pietrasza z Nagradowic (KDW VII nr 536/12, 588/4).
Dokument Nr 1383
Pyzdry, 23 lutego 1435
Władze Pyzdr zaświadczają, że klasztor cystersów w Lądzie nadał jatkę mięsną w Pyzdrach mieszczaninowi pyzdrskiemu Jakubowi
Wałczkowi.
Kop.: Włocławek, Arch. Diecezjalne, Kopiariusz lędzki z XVIII w., k. 167.
Nos Andreas Tarnowski proconsul
1, Petrus Slugocki
2, Barthossius sartor
3, Andreas Festembarg
4, Joannes Hamerlin
5, Nicolaus Heyndreth consules civitatis Pisdrensis
6 ad universorum notitiam, tam presentium, quam futurorum volumus devenire, quod ad nostram, nobis pleno in consulatu sedentibus,
religiosi viri, domini Rhihardus plebanus de Landa, claviger
7 et Gerhardus granarius seu frumentarius monasterii de Landa
8 ex unanimi consensu et voluntate religiosorum fratrum, dominorum Joannis abbatis totiusque conventus dicti monasterii Landensis
9 venientes praesentiam recognoverunt, quomodo provido viro Jacobo Walczek et suis liberis, civi de Pysdrit
10 macellum carnificum in civitate nostra situm a latere dextro, cum ad dicta macella itur, ostio, quod est versus castrum,
quod a principio ipsorum macellorum septimum est in ordine, inter macella Prus
11 ab una et Kassubina olim vita functorum
12 partibus ab altera, quod ad usus ecclesiae ipsorum fratrum et conventus spectare dignoscitur, dederunt, contulerunt et cum
effectu resignarunt coram nobis iure haereditario tenendum, habendum et possidendum, utifruendum, vendendum, alienandum, commutandum
ac ad usus ipsius et suorum successorum legittimorum, prout sibi melius ac utilius videbitur expedire, cum omnibus censibus,
fructibus, proventibus, utilitatibus quibuscunque temporibus perpetuis, nihil iuris vel dominii pro se in eodem reservantes,
tali tamen conditione interiecta, quod praelibatus Jacobus Wałczek et sui successores legittimi quatuor lapides saepi singulis
annis in festo beati Martini Confessoris [
11 XI] praefatis fratribus et conventui de praedicto macello, sive dictum macellum rueret vel reduceretur in favillam non obstante,
perpetuis temporibus dabit. Ad quodquidem faciendum Jacobus Wałczek praedictus se et suos successores legittimos libere et
spontanee submisit. In evidentiam eius et certitudinem clariorem, sigillum nostrae civitatis praemissae praesentibus est subappensum
testimonio literarum. Datum in Pysdry feria quarta proxima ante dominicam Esto mihi anno Domini M. CCCC. XXX. V.
1Andrzej Tarnowski, szlachcic - mieszczanin z Tarnowa pod Pyzdrami, jako burmistrz wyst. także w tej samej kadencji niżej,
nr 1385, był burmistrzem także 1424 (KDW VIII nr 789/1), rajcą 1427 (ib. nr 1125/9).
2Piotr Sługocki, zapewne ze Sługocina par. Lądek, na pn.-wsch. od Zagórowa (Koz. 5 s. 314), jako rajca wyst. także 1425, mieszczanin
pyzdrski 1427 (KDW IX nr 1125/2), wyst. także niżej, nr 1385.
3Rajcy: krawiec Bartosz i Andrzej Festenberg (Festemberg) wyst. także niżej, nr 1385.
4Rajcy: krawiec Bartosz i Andrzej Festenberg (Festemberg) wyst. także niżej, nr 1385.
5Rajca Jan Hamerlin wyst. tutaj i niżej, nr 1385, zapewne ident. z burmistrzem pyzdrskim 1447 (ARP I nr 362), mieszczaninem
1453 (Knigi nr 186, 187).
6Rajca Mikołaj Heidenreich był rajcą także 1427 (KDW IX nr 1125/10), wyst. także niżej, nr 1385, zapewne ident. z rajcą Mikołajem
Hederich 26 lutego 1445 (mat. KDW).
7Ryszard pleban i klucznik opactwa cystersów w Lądzie może ident. z opatem 1439 (niżej, nr 1479/1).
8Gerhard szafarz lędzki skądinąd nie znany, może ident. z plebanem w Lądzie 3 września 1445 i 10 listopada 1447 (mat. KDW).
9Jan opat lędzki wyst. 1431, 1433, 1434, 1435 (KDW IX nr 1260/1, 1309/1, 1376/11, tutaj), zapewne ident. z opatem Janem Szulich
zm. 1437 (MPH V s. 481: komemoracja 4 kwietnia).
10Jakub Wałczek, syn Wałczka, wyst. w Pyzdrach od 1424 (KDW VIII nr 989/4), także 1428 (ib. IX nr 1158/3 i 1184), zapewne ident.
z rajcą wyst. jeszcze 26 lutego 1445 (mat. KDW).
11Prus może ident. ze starszym cechu rzeźników Mikołajem Praskim 1424 i 1427 (KDW VIII nr 989/7; ib. IX nr 1136/6).
12Rzeźnik Kaszubina wyst. w Pyzdrach 1427 (ib. nr 1136/4).
Dokument Nr 1384
Trzemeszno, 19 marca 1435
Prepozyt klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie zaświadcza, że Stanisław i Jan sołtysi w Robakowie sprzedali swoje
sołectwo szlachetnemu Wojciechowi.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. nr 74. Pergamin gruby, 374 x 249 mm, zakładka obcięta, dziury po sznurach do przywieszenia dwu
pieczęci. Na odwrocie: Privilegium super sculteciam in Robakowo (XV w.), Privilegium super scultecia(m) in Robakowo (XV/XVI w.), 1550, Privilegium super scultetiam desertam in Robakouo reemptam et resignatam perpetuae possessioni domus Thremessnensi,
cuius resignationis evictio et eliberatio alias warunk continetur Gnezne in libro terrestri (XVI w.); Scrinio 6 Ł (XVIII w.).
//
aIn nomine Domini amen.// Ab humana memoria cicius elabuntur, que nec testium assercione, nec litterarum / testimonio fuerint
perhennata. Quapropter nos frater Andreas divina paciencia prepositus unacum conventu canonicorum / regularium ordinis beati
Augustini monasterii Trzemesnensis
1 notum esse facimus et publice profitemur, tam pre/sentibus, quam futuris presencium noticiam habituris, quia laboriosi viri
Stanislaus et Johannes fratres germani, scolteti ville nostre dicte Robakowo
2, venientes ad presenciam nostram, sani mente et corpore, non coacti nec compulsi, sed bona fide habitisque suorum liberorum
et amicorum consiliis et consensu, vendiderunt scolteciam suam ibidem in Robakowo pro quadraginta quatuor marcis nobili viro,
domino Alberto
3 et suis successoribus legittimis, videlicet duos mansos liberos, nichil pro se vel suis liberis et amicis reservantes ac
coram nobis manifeste eidem nobili Alberto resignaverunt. Sed quia dicti Stanislaus et Johannis
a venditores eiusdem scoltecie publice coram nobis recognoverunt se privilegium super eandem scolteciam negligenter perdidisse,
ideo tam ipsi Stanislaus et Johannes, quam eciam ipse nobilis Albertus scoltetus nobis humiliter supplicaverunt, ut iura nominate
scoltecie et hereditatis daremus et innovaremus. Nos igitur peticionibus talibus benigniter acclinati iura infrascripta eidem
nobili Alberto nostro scolteto et suis successoribus ista damus. Et primo, duos mansos liberos suprascriptos et emtos per
ipsum possidebit pacifice et quiete. De quibus duobus mansis quolibet anno pro decima nobis solvet cum effectu. De penis autem
iudicialibus, tam magnis, quam eciam parwis, idem scoltetus tercium denarium habebit, demptis dumtaxat penis talibus, quas
per se non iudicaret vel eciam talibus, quas per se vel per aliquem suum familiarem, proch dolor, aliquatenus incurreret,
de hiis nullam partem tollet. Serwicia, prout alii scolteti in nostris villis faciunt, nobis tenebitur adimplere. Incolis
vero ibidem seu kmethonibus ius Theutunicum, quod Srzedense vocatur, eis attribuimus. Ita tamen, quod predicti kmethones quolibet
anno in festo sancti Martini [
11 XI] pro censu quilibet sex scotos latorum grossorum nobis solvere tenebuntur. Decimam manipularem nobis dabunt et in horreum
nostrum plenarie deducent. In festo Pasche mediam sexagenam oworum et in festo Assumpcionis Beate Virginis Marie [
15 VIII] per duos pullos singulis annis nobis dare sint astricti. Pro prandiis vero magni iudicii quolibet anno scoltetus semel et
kmethones bis per sex scotos nobis solvere tenebuntur. In agris vero nostris, tam estivalibus una die, quam yemalibus tribus
diebus arare et perarare et ad seminacionem excolere tenebuntur, sed prata falcare semel, similiter fimum ducere in nostris
expensis obligabuntur. Insuper omnia iura, que nunc sunt et in posterum que oriri poterint, pro nobis et pro nostro dominio
reservamus. Ut autem hec vendicio et nostre protestacionis recognicio et privilegii istius donacio et innovacio inconwlsa
permaneant nostro et nostri capituli sigillis appensione fecimus roborari. Datum et actum in Trzemeschno sabbato die ante
dominicam Oculi anno Domini M
o CCCC
o XXX
o V, presentibus nobilibus viris et dominis Thomkone de Malochowo
4, Dobyegnewo de Parzys
5, Wyetzrych de Szegoczycze
6, Paulo de Wolanowo heredibus
7, Szobek advocato in Trzemeschno
8 et Stanislao opidano ibidem
9 et aliis quampluribus fidedignis.
atak Or.
1Andrzej prepozyt kanoników regularnych w Trzemesznie od 1407/08, zm. 1435 (WSB s. 23), może ident. z kanonikiem Andrzejem
z Gniezna wyst. w Trzemesznie już 1390 (KDW VI nr 318).
2Robakowo, osada dziś nie znana w par. Kamieniec (Koz. 1 s. 255, 8 s. 99), należąca do klasztoru trzemeszeńskiego już w XII
w., opuszczona już w XVI w. (KDW I nr 11, III nr 1589, 1920). Sołtysi skądinąd nie znani.
3Nowy sołtys Wojciech skądinąd nie znany.
4Małachowo par. Witkowo, na pd.-wsch. od Gniezna (Koz. 1 s. 161-162). Tomek, Tomisław, wyst. od 1418?, kasztelan zbąski 1420-21,
częsty wiceurzędnik w sądach ziemskich, wyst. do 1438 (GUrz. s. 177).
5Paryż par. Juncewo, na zach. od Żnina (Koz. 1 s. 214-215, 5 s. 135). Dobiegniew wyst. 1411 (ib.), 1418 (AAP, AC 3 k. 29v)
i tutaj.
6Żegocice, zapewne ident. z Żegotkami w powiecie inowrocławskim na Kujawach (tak Słownik geograficzny Królestwa Polskiego...).
Teodoryk (Dzietrzych, Wietrzych) skądinąd nie znany.
7Por. z Wolanowem w powiecie inowrocławskim na Kujawach (Słownik geograficzny, o. c.). Paweł skądinąd nie znany.
8Wójt Sobek i mieszczanin trzemeszeński Stanisław skądinąd nie znani.
9Wójt Sobek i mieszczanin trzemeszeński Stanisław skądinąd nie znani.
Dokument Nr 1385
Pyzdry, 23 maja 1435
Wymienieni sędziowie polubowni zaświadczają, że rozsądzili spory graniczne pomiędzy prepozytem szpitala Św. Ducha pod Pyzdrami
a wójtami z Pyzdr.
Kop.: Poznań, AAP, Producta in consistorio, nr 9203, kopia z XVIII w., wg or.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos discreti nobiles ac providus magister Thomas de Karans
a sanctae Gnesnensis ecclesiae perpetuus vicarius
1, Nicolaus Kazirod altarista Sanctae Mariae in Pyzdry
2, Raciborius alias Szczecinski burgrabius protunc castri Pyzdrensis
3, Andreas Tarnowski proconsul
4, Petrus Sługocki
5, Bartosius Sartor
6, Joannes Hamerlin
7, Andreas Testinbarg
a8 et Nicolaus Heydinirych consules totaque communitas civitatis praemissae
9 significamus tenore praesentium omnibus christifidelibus, tam praesentibus, quam futuris, praesentium notitiam habituris,
quomodo animo deliberato ad nostri consulatus venientes praesentiam discretus ac providi viri dominus Nicolaus praepositus
Sancti Spiritus extra muros civitatis nostrae Pyzdrensis
10, parte ab una, necnon Joannes Mączka
11 unacum Bartossio, Nicolao et Jacobo advocatis in Pyzdry, fratribus germanis
12, partibus ab altera, de unanimi consensu et voluntate petiverunt postulantes, ut quibusdam litibus et controversiis super
quadam limitatione agrorum et montibus praepositurae Sancti Spiritus et suae finem debitum per formam et sententiam arbitrationis
nostrae imponere dignaremur. Nos itaque ipsorum iustis ac dignis petitionibus acclinati, Deum prae oculis habentes, ad agros
supradicti praepositi Sancti Spiritus exivimus ibique existentes in praedictis agris et montibus pensavimus nostra sub certa
scientia timentes, ne decaetero, si finis causam non sequeretur, inter partes praedictas hi(n)cinde maior et gravior difficultas
litium et controversiarum posset suboriri, [
s. 2] ideo de nostra arbitrali et amicabili compositione partes inter praedictas agentes, de ipsorum grato et beneplacito voluntatis
causam ipsorum in manus nostras fortiter porrigentes, fecimus, ordinavimus, sententiavimus ac finaliter robore cum arbitrali
decrevimus inter dictos agros et montes praepositurae suae et pascua, videlicet Zyrotouo
13 ex una parte molendini incipiendo a vinea dicti praepositi usque ad molendinum dictorum advocatorum, ex altera vero parte
usque ad agros Sanctae Crucis
14 triginta scopulos minus duobus seu gades praesentibus duximus erigendos ac ad tempora perpetua dictos scopulos seu gades,
prout signanter iam per nos omnino existunt erecti et limitati, in ipsorum vigore et robore conservandos. In cuius rei testimonium
sigillum civitatis nostrae consuetum praesentibus duximus apponendum. Actum et datum Pyzdry in praetorio, feria secunda ante
festum Ascensionis Domini proxima anno nativitatis eiusdem M CCCC XXX V.
atak Kop.
1Zapewne Tomasz z Książa (w Krakowskiem) wikariusz w katedrze gnieźn. 1437 (KDW V nr 603), przedtem student UJ 1413, admitowany
jako notariusz publiczny w Gnieźnie 1427 (Not. nr 662: syn Konrada), od 1430 adwokat w konsystorzu gnieźn. (Acta capitulorum
II nr 245 n.), zapewne tożsamy z późniejszym archidiakonem i oficjałem pułtuskim 1448-66 (ib. III nr 1 n.), zm. przed 1474.
2Mikołaj Kazirod altarysta kościoła par. Panny Marii w Pyzdrach, zapewne krewny (syn?) rajcy pyzdrskiego Jana Kaziroda 1424
(KDW VIII nr 989/6), jako altarysta altarii rzeźników pyzdrskich wyst. już 1424 (ib.), zapewne ident. z Mikołajem synem Hinka
Kaziroda studentem UJ 1441, altarystą cechu rzeźników jeszcze 1445 i 1446 (mat. KDW) i z altarystą Mikołajem 11 marca 1450
(ib.).
3Racibor Szczeciński burgrabia zamku pyzdrskiego najpewniej z ramienia tenutariusza pyzdrskiego, którym już wtedy może był
Andrzej z Lubina, potwierdzony od 1436 (GStar. s. 59).
4Burmistrz i rajcy pyzdrscy niniejszej kadencji objaśnieni wyżej, nr 1383/1-6.
5Burmistrz i rajcy pyzdrscy niniejszej kadencji objaśnieni wyżej, nr 1383/1-6.
6Burmistrz i rajcy pyzdrscy niniejszej kadencji objaśnieni wyżej, nr 1383/1-6.
7Burmistrz i rajcy pyzdrscy niniejszej kadencji objaśnieni wyżej, nr 1383/1-6.
8Burmistrz i rajcy pyzdrscy niniejszej kadencji objaśnieni wyżej, nr 1383/1-6.
9Burmistrz i rajcy pyzdrscy niniejszej kadencji objaśnieni wyżej, nr 1383/1-6.
10Mikołaj syn Michała prepozyt szpitala Św. Ducha pod Pyzdrami wyst. 1425-35 (KDW IX nr 1125/1).
11Jan Mączka oraz bracia Bartosz, Mikołaj i Jakub wójtowie (dziedziczni) w Pyzdrach skądinąd nie znani.
12Jan Mączka oraz bracia Bartosz, Mikołaj i Jakub wójtowie (dziedziczni) w Pyzdrach skądinąd nie znani.
13Żyrotowo (?) nie zidentyfikowane.
14Tj. należące do kościoła Św. Krzyża pod Pyzdrami, zob. o nim KDW II nr 909; Now. II s. 363).
Dokument Nr 1386
Gostyń, 31 maja 1435
Mścich z Piątkowa, Jan i Jakub dziedzice Chwałkowa poręczają za kmieci z Chwałkowa, którzy dokonali gwałtów w Gostyniu.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Gostynia I/1. Pergamin 247 x 74 + 13 mm, dobrze zachowany. Dwa paski pergaminowe do przywieszenia pieczęci,
nacięcia po trzecim. Na odwrocie streszczenie i sygnatury.
Ego Msczych de Pyantkowo
1, Johannes in Chwalkowo
2, Jacobus in Chwalkowo heredes
3 publice recognoscimus per presentes, / quia fideiubuimus et per presentes fideiubemus manu coniuncta et indivisibili pro
kmethonibus de Chwalkowo Mychaele / Krzemyen, pro Thoma Hadzycz
4 pro violencia, quam in Gostyn
5 intulerunt et pro eo, quod incipati sunt. Promittimusque / eciam pro eisdem, quod pacifici debent fore et nullum opidanum
Gostinensem impedire civitate in nulla. Fideiubemus autem pro eisdem iuxta modum terrestrem seu posicionem eiusdem, propter
quod eciam promittimus, ut dicti kmethones silencium perpetuum obtinebunt sub vadio quinquaginta marcarum. In cuius rei testimonium
sigilla nostra presentibus sunt subappensa. Datum et actum in Gostyn feria tercia infra octavas Ascensionis Domini anno Domini
millesimo CCCC
o tricesimo quinto.
1Piątkowo par. Winnagóra, na pd.-zach. od Miłosławia (Koz. 3 s. 23). Mścich wyst. 1426-44 (Roty II nr 808, 1092, 1199).
2Chwałkowo Kościelne, wieś par. na pd.-wsch. od Książa Wlkp. (SHGPoz I). Jan wyst. 1435-63, Jakub 1435-57 (ib.).
3Chwałkowo Kościelne, wieś par. na pd.-wsch. od Książa Wlkp. (SHGPoz I). Jan wyst. 1435-63, Jakub 1435-57 (ib.).
4Kmiecie skądinąd nie znani; nie wiemy czy chodzi o dwu, czy też trzech (Michał i Krzemień czy Michał Krzemień).
5Gostyń Wlkp., miasto w powiecie kościańskim, leży ok. 20 km od Chwałkowa.
Dokument Nr 1387
[Poznań], 1 lipca 1435
Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Piotr Rewaker zapisał czynsz kanonikowi poznańskiemu Filipowi
Ciecieradowi.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 33, k. 191v-192. Wpis 19 czerwca 1452.
Nos infrascripti Sigismundus Caltwasser prothoconsul
1, Swench carnifex
2, Petrus Goldenar
3, Johannes Falkenhayn
4, Johannes Titcze
5, Andreas Czewschler
6, Johannes Mawl
7 et Paulus Wynther consules civitatis Poznaniensis
8 tenore presencium significamus, quibus expedit universis, quod in nostra nostrorumque scabinorum presencia infrascriptorum
Wyrzbentha
9, Johannis Cliza
10, Johannis Faffko
11, Johannis Grzimala
12, Johannis Bem
13, Nicolai Moldorff
14, Nicolai Zalesky
15 et Nicolai Berger
16 in bannito iudicio, cui Georgius Merkel nostre civitatis advocatus
17 iudicialiter presidebat, personaliter constitutus providus Petrus Rawacker
18 cum domina Helena consorte sua legittima, concives nostri
19, mente et corpore sani, non coacti, non compulsi, nec aliquomodo sinistre et erroneo circumventi, sed sponte et libere, rite
et racionabiliter vendiderunt et resignaverunt sex marcas annui census currentis monete et numeri Polonicalis in et super
domo ipsorum murata in circulo nostre civitatis, inter Petri Goldewar
a3 et domini Nicolai Pyeczykabath
20 domos locata et super eorum marcimonio inter Hinkelmanowa
21 et Fawkowe
22 de platea Wrathislauiensi in manu dextra ad mercimonia eundo, locato, ac super ipsorum vinea in Novis Ortis
23 inter Mathie Kyvlhembiter
24 et sculteti ortos sita, pro sexaginta marcis latorum grossorum Bohemicalium, monete Prahensis, numeri Polonicalis, quadraginta
octo grossos in quamlibet marcam computando, singulis annis de anno ad annum ad festum Petri et Pauli Apostolorum [
29 VI] dandas et per possessores dictarum hereditatum persolvendas, honorabili viro, domino Philipo Czeczyrad ecclesie Poznaniensis
kathedralis
b canonico
25 et pro altari suo in ecclesia parrochiali nostre civitatis ad Sanctam Mariam Magdalenam sub titulo sanctorum Petri et Pauli,
Jacobi fundato et errecto, et post mortem suam dicti altaris altaristis et rectoribus legittimis sub spe et titulo reempcionis,
ita quod dum prenominatus Petrus Rawacker cum Helena contorali sua legittima aut post (mortem
c) ipsorum successores eorum legittimi sive dictarum hereditatum possessores a prefato domino Philipo Czeczyrad aut eius post
mortem a dicti altaris altaristis et rectoribus legittimis prefatas sex marcas census annui cum sexaginta marcarum latorum
grossorum Bohemicalium reemere voluerint, plenam ab eisdem reemendi habebunt facultatem censibus persessis et retroactis prius
persolutis, quo facto et sic reempto, extunc prenominate hereditates a sex marcarum census annui solucione erunt libere et
solute. Submisit se insuper prefatus dominus Philipus aliique prenominati altaris successores et rectores legittimi, in eadem
permanebunt submissione, censuantes prefatos ad solucionem censuum nullis ecclesiasticis compellere censuris, sed duntaxat
[
k. 192] in pretorio civitatis nostre Poznaniensis apud consules tunc existentes super eosdem censuantes ius ac censuum solucionem
postulare et requirere tenebuntur. In fidem premissorum sigillum nostre civitatis presentibus est appensum, feria sexta in
vigilia Visitacionis Marie virginis illibate anno Domini M
o quadringentesimo
d tricesimo quinto.
atak Kop.
bnastępuje znów Poznaniensis Kop.
cbrak Kop.
dsłowo powtórzone Kop.
1Zygmunt Kaltwasser, wielokrotny rajca, ławnik i burmistrz pozn. 1424-39/40 (WSvP s. 443).
2Święszek, Święch, rzeźnik i krojownik sukna, rajca i ławnik pozn. 1424-35 (ib. s. 442, 458).
3Piotr Goldener, Goldner, wieloletni ławnik, rajca i burmistrz pozn. 1401-35 (ib. s. 442).
4Jan Falkenhain-Poniecki (Ponicz), rajca, burmistrz, ławnik pozn. 1413-43 (ib. s. 441).
5Jan Ticze, Tyc, ławnik pozn. 1425-27, rajca 1430/31, 1434/35 (ib. s. 448).
6Andrzej Czewschler ławnik pozn. 1433/34, potem wielokrotny rajca i ławnik do 1457 (ib. s. 441).
7Jan Mawl, Maul, Mul, rajca pozn. 1430/31, 1434/35, 1437/38, potem ławnik 1438/39 (ib. s. 445).
8Paweł Winter rzeźnik, rajca pozn. 1434/35, potem ławnik 1435/36, 1436/37, 1437/38, 1439/40 (ib. s. 449).
9Wierzbięta kramarz, wieloletni ławnik, rajca i wójt pozn. 1409-39, wyst. do 1441 (ib. s. 449; ARP I nr 277).
10Jan Kliza, Kłyza, pisarz miasta Poznania 1412, potem długoletni rajca, burmistrz i ławnik pozn. 1418-49 (WSvP s. 440).
11Jan Fajko, Fawko, Pfaffe, wieloletni ławnik, rajca i burmistrz pozn. 1428-62 (ib. s. 446; WSB s. 177).
12Jan Grzymała ławnik pozn. od 1418, rajca od 1421 do 1439 (WSvP s. 443).
13Jan Benw, Bohemus, Czech, wielokrotny ławnik i rajca pozn. 1430-49 (ib. s. 440).
14Mikołaj Moldorf bliżej nie znany, był dwukrotnie ławnikiem pozn. w l. 1432/33 i 1434/35 (ib. s. 445).
15Mikołaj Zaleski ławnik pozn. 1434/35, potem rajca 1435/36, 1440/41, 1444/45, 1445/46, 1446/47, burmistrz 1436/37, 1443/44
(ib. s. 449).
16Ławnikiem pozn. był Michał (nie zaś nie znany skądinąd Mikołaj) Berger, wyst. od 1417, ławnik i rajca pozn. 1430-45 (ib. s.
15, 439, 452).
17Jerzy Merkiel wieloletni burmistrz, rajca i wójt pozn. wyst. do 1437 (PSB XX s. 444-445; tutaj może połączone dwie osoby w
jedną).
18Piotr Rewaker wyst. w Poznaniu od 1434, potem wielokrotny burmistrz, ławnik i rajca pozn. od 1447, zm. po 1469 (PSB XXXI s.
168-169).
19Helena Rewakerowa, kramarka, wyst. w Poznaniu 1430-75 (ib.).
20Pieczykabat (Joppenbecker), znana w Poznaniu pierwszej połowy XV w. rodzina mieszczańska; Mikołaj jednak bliżej nie znany
(ARP I s. 240; WSvP s. 464).
21Por. z Hinkelmanową wyst. 1455 i 1456 (ARP I nr 614, 665).
22Por. z Janem Fajko, wyżej, przypis 11.
23Nowe Ogrody, przedmieście Poznania, na pd. od miasta.
24Maciej nie zidentyfikowany.
25Filip Ciecierad z Chwałkowa (par. Mądre, na pd. od Środy), wyst. od 1422, pleban w Ludomach 1425, student UJ 1427, altarysta
w katedrze pozn., kanonik pozn. 1431, zm. po 1447 (Now. I s. 266, 382, 718; KDW IX nr 1094/18; SHGWlkp.).
Dokument Nr 1388
Bazyleja, 16 lipca 1435
Sobór bazylejski zleca arcybiskupowi gnieźnieńskiemu rozsądzenie sporów pomiędzy dziekanem i kapitułą a prepozytem kolegiaty
w Środzie.
Or.: Poznań, AAP, dok. DS 4 (Środa - kolegiata A 3). Pergamin 395 x 279 + 48 mm. Tekst poplamiony reagensem chemicznym, podklejany
papierem, miejscami nieczytelny. Pieczęci i sznura brak. Pod zakładką: 9 1/2, 10 Johannes Leonis, na zakładce z prawej strony E. de. Oclpe. Na odwrocie informacje o treści (XVII-XVIII w.).
//S//acrosancta generalis synodus Basiliensis in Spiritu Sancto legitime congregata universalem ecclesiam representans. Venerabili
.. archiepiscopo Gnesnensi
1 salutem et omnipotentis / Dei benediccionem. Iustis supplicum votis libenter annuimus eaque favoribus prosequimur oportunis.
Dudum siquidem pro parte dilectorum ecclesie filiorum decani et capituli ecclesie Beate Marie de Srzoda Pozna/nensis diocesis
nobis exposito, quod olim dilectus ecclesie filius Nicolaus de Kiki archidiaconus ecclesie Gneznensis
2 tunc bone memorie Andree episcopi Poznaniensis in spiritualibus generalis vicarius
3 ad hoc ab codem episcopo speciali / potestate suffultus, provide prospiciens fructus, redditus et proventus dicte ecclesie,
que tunc dumtaxat parrochialis fuerat, adeo sufficientes et uberes existere, quod ex illis et aliis fidelium pro tempore concurrencium
suffragas, eciam preter porcionem congruam pro sustentacione rectoris eiusdem, qui inantea prepositus existeret, reservatam,
plures persone ecclesiastice valeat decenter sustentari, dictam ecclesiam tunc de patronatu clare memorie Wladislai regis
Polonie existentem
4, illius ad id accedente consensu, in collegiatam huiusmodi potestatis vigore erexerat ac prepositure dignitatem de rectoria
eiusdem creaverat
5, decanum et plures canonicos atque substitutos seu vicarios in eadem ecclesia instituendo, pariter et ordinando quodque venerabilis
Stanislaus episcopus Poznaniensis ereccionem, creacionem, institucionem et ordinacionem predictas auctoritate ordinaria confirmaverat
6, prout in literis desuper confectis dicebatur plenius contineri ac pro parte eorumdem decani et capituli nobis humiliter
supplicans, ut ereccioni, creacioni, institucioni et ordinacioni pred[ictis ...
a]t eo solidius subsisterent, pocioris firmitatis adminiculum adiicere dignaremur. Nos tunc dilecto ecclesie filio Anthonio
de Bermiciis vicario Parme
b Basilee conmoranti
7 aliis nostris literis dedimus in mandatis, quatinus ipse vocatis, quorum interesset, ita esse inveniret, creacionem, institucionem,
ordinacionem prefatas ac prout illas concernerent in literis desuper confectis contenta et quecunque inde secuta, auctoritate
nostra approbaret et confirmaret, supplendo omnes defectus, si qui forsan intervenissent in eisdem, prout in literis nostris
huiusmodi plenius continetur. Cum autem postmodum, sicut exhibita nobis nuper pro parte eorundem decani et capituli necnon
dilecti ecclesie filii Johannis prepositi seu rectoris dicte ecclesie
8 peticio continebat, citacionis literas omnes et singulos sua interesse putantes per eundem vicarium ad ipsorum decani et
capituli instanciam ad partes decreta et in valvis dicte ecclesie executa, Johannes prepositus dicte ecclesie Beate Marie
prefatus conspiciens sua in huiusmodi negocio interesse ac premissa, ut dicebat in ipsius et iurium suorum cedere preiudicium
et detrimentum iliis se opposuerit, confirmacioni fiende huiusmodi re[...
c] inter eum ac decanum et capitulum predictos coram prefato vicario materia questionis exorta fuisset. Nos causam ipsam, postquam
vicarius ipse in ea ad nonnullos actus iudiciarios [...
d] cause conclusionem inter partes ipsas processerat, dilecto ecclesie filio Thome de Strampino canonico Gneznensi, eciam Basilee
commoranti
9 ulterius audiendam conmisimus fine debito terminandam, qui ad ulteriores actus minime processit in eadem. Et sicut eadem
peticio subiungebat melius et comodius minoribus quoque sumptibus et fatigis in partibus qua Ba[...
e] informacio su[...
e] premissis necessaria haberi ac de meritis huiusmodi cause liquere possint, pro parte corundem decani et capituli et Johannis
prepositi nobis fuit humiliter supplicatum, [ut commo
b]ditatibus suis et alis in premissis providere oportune dignaremur. Nos itaque causam huiusmodi illius statum habentes presentibus
pro expresso ad nos harum serie advocantes huiusmodi supplicacionibus inclinati, circumspeccioni tue de unanimi parcium predictarum
consensu conmittimus et mandamus, quatinus vocatis, qui fuerint evocandi causaque huiusmodi per te in statu debito resumpta
prestancius audias et appellacione remota debito fine decidas ac eciam alias nostras literas huiusmodi in omnibus et per omnia
ac si tibi principaliter directe forent, exequaris faciens, quod decernens per censuram ecclesiasticam firmiter observari.
Testes autem, qui fuerint nominati, si se gracia, odio vel timore subtraxerint, censura simili appellacione cessante compellas
veritati testimonium perhibere, non obstante si aliquibus communiter vel divisim a Sede Apostolica sit indultum, quod interdici,
suspendi vel excommunicari non possint, per literas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi
mencionem. Datum Basilee XVII Kalendas Augusti anno a nativitate Domini millesimo quadrigentesimo tricesimo quinto.
adziura na kilka liter Or.
btekst zalany, zniszczony przez reagens chemiczny, odczyt niepewny Or.
cdwa, trzy wyrazy nieczytelne, tekst zalany i zniszczony j. w. Or.
djeden, dwa wyrazy nieczytelne, tekst zalany i zniszczony j. w. Or.
enie odczytano kilku liter, tekst zniszczony j. w. Or.
1Arcybiskupem gnieźnieńskim był wówczas Wojciech Jastrzębiec.
2Mikołaj Kicki, z Kik, archidiakon gnieźn. 1408, zm. 1429. Wikariuszem generalnym pozn. był 1423-26 (PSB XII s. 392; WSB s.
228).
3Andrzej Łaskarz z Gosławic biskup pozn., zm. 1426.
4Tj. króla Władysława Jagiełły.
5Dok. erekcyjny kolegiaty w Środzie wystawiony został przez Mikołaja Kickiego 13 listopada 1423 (wydany w KDW VIII nr 978),
zaś prepozytury - przez Władysława Jagiełłę 17 lipca 1425 (wydany ib. nr 1048).
6Stanisław Ciołek z Żelechowa biskup pozn. od 1428, przedtem podkanclerzy koronny 1423-28, zm. 1437 (WSB s. 117-118).
7Nie zidentyfikowany.
8Jan zwany Janiek prepozyt średzki wyst. także 1436 i 1439 - tu nazwany także kanonikiem gnieźn. (Acta capitulorum II nr 1067,
353).
9Tomasz Strzępiński, ze Strzępinia (na pd -zach. od Opalenicy) wikariusz w katedrze pozn. 1413 (KDW VII nr 720/3), dr praw
i teologii, profesor UJ, kanonik gnieźn. 1435, pozn. 1436, potem podkanclerzy koronny 1454-55, biskup krak. 1455, zm. 1460
(WSB s. 709).
Dokument Nr 1389
Poznań, 10 września 1435
I. N. Oficjał poznański wyznacza Bogusława prepozyta szpitala Św. Ducha pod Poznaniem swoim zastępcą na okres swojej nieobecności
w Poznaniu.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 204-205. Wpis w transumpcie oficjała pozn. Mikołaja
Ciotczanego z daty: Poznań, 8 czerwca 1439 - niżej, nr 1473.
In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo [
s. 205] quadringentesimo tricesimo quinto, indicione tredecima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini
Ewgenii pape quarti, die Saturni decima mensis Septembris, hora terciarum vel quasi, ante portas domus venerabilis viri, domini
Jacobi de Grandi canonici vicariique in spiritualibus et officialis Poznaniensis generalis
1 in Summo Poznaniensi
2 site, idem venerabilis vir, dominus Jacobus de Grandi officialis predictus Poznaniensis, in presencia discreti viri Johannis
Pauli olim de Znoslawiicze clerici Gneznensis diocesis, publici imperiali auctoritate notarii
3 testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia, consti(tu)tus personaliter multipliciter
negociorum varietate, circa que suis frequenter humeris incumbunt causarum districtus et presertim cum ipsum extra et civitatem
Poznaniensem agere sepius contingat, ne expedicio causarum per absenciam ipsius differi quoquam videatur, in omnibus causis,
tam beneficialibus, quam profanis, ordinariis et quibuscumque aliis ad forum et iurisdicionem ipsius domini Jacobi expertes,
de iure et conswetudine spectantibus, tociens, quociens ipsum a loco et civitate Poznaniensi abesse vel alias eciam in loco
existendo prepedire aliquo impedimento contingat, honorabili viro, domino Boguslao Sancti Spiritus preposito ante Poznaniam
4 comisit vices suas ipsumque dominum Boguslaum in suum locumtenentem deputavit et surrogavit, dans et concedens sibi de causis
predictis cognoscendi, iurandi, actus et terminos iudiciarios conservandi et coram se conservari faciendi, testes et probaciones
recipiendi, contumaces et rebelles puniendi, sentencias excomunicacionum et alias causas promulgandi, et beneficium absolucionis
impendendi, sentencias interlocutorias proferendi, et generaliter omnia et singula promulgandi, gerendi et exercendi, que
ad forum contenciosum ipsius domini Jacobi de Grandi officialis noscuntur pertinere, omnimodam facultatem. Promittens ipse
dominus Jacobus officialis Poznaniensis rata, grata atque firma habere, quecumque orte presertim dominum Boguslaum, suum surrogatum,
facta fuerint in premissis. Mandans prefatus dominus Jacobus officialis, antecessor noster, in actis coram eo acticatis hoc
redegi sibique petens super hoc fieri necessaria publica instrumenta et hoc presens publicum instrumentum. Acta sunt anno,
indicione, pontificatus, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem discretis viris, dominis Laurencio de
Cuiavye
5 et Alberto de Lubomye clericis Wlad(islauiensis) diocesis
6, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
1Jakub syn Dziersława z Grądów (w Sieradzkiem), brat Przedwoja z G., pleban w Koninie, kanonik pozn. 1430, łęcz., oficjał i
wikariusz generalny pozn. 1435-37, zm. 1453 (Now. II s. 210 i passim; KDW IX nr 1110/5).
2Tj. na Ostrowie Tumskim w Poznaniu.
3Jan z nie zidentyfikowanych Zniesławic wyst. także w Poznaniu 1428 (KDW IX nr 1179/9).
4Bogusław syn Wawrzyńca, prepozyt szpitala Św. Ducha w Poznaniu (wg Now. II s. 651 ident. z synem Wawrzyńca z Łekna, studentem
UJ 1421, notariuszem publicznym), częsty zastępca oficjałów pozn., wyst. 1412 (KDW VII nr 697a/21) - 1446 (SHGWlkp.).
5Kujawy, zapewne Kujawy par. Skępe w ziemi dobrzyńskiej, notowane przez Słownik geograficzno-historyczny Królestwa Polskiego.
Wawrzyniec skądinąd nie znany.
6Wojciech może ze wsi Lubonie koło Kłodawy.
Dokument Nr 1390
Środa, 16 września 1435
Andrzej Ciołek z Żelechowa podkomorzy sandomierski i starosta generalny Wielkopolski zakazuje pozywać do sądów Wojciecha Górskiego,
który wyjechał do Krakowa w sprawach państwowych.
Kop.: 1. Poznań, WAP, Kościan Z. 11, k. 62-62v. Wpis 1 listopada 1435? (wg Or.?); 2. Tamże, k. 72v-73.
Andreas Czolek
a de Zelechowo succamerarius Sandomiriensis et capitaneus Maioris Polonie [
k. 73] generalis
1, magnificis, strennuis et nobilibus viris, dominis iudiciis regalibus in Pysdry, Costen, Gnezne et ubilibet presidentibus
vel ipsorum locatenentibus, sinceram amiciciam ubilibet premissam. Quia strennuus Albertus Gorszky
b2 vadit versus Crac(ouiam) et ubi necessitas fuerit pro communi bono huius sacre Corone [
k. 62v], unde vigore domini regis et nostro vobis
c et vestrum cuilibet mandamus, quatenus prefatum dominum Albertum Gorszky
b nec
d homines suos nec causas suas omnes, quas habet, nulla racione iudicare presumatis quousque ad felicem suum in domum regressum
hucusque
e ad proximos terminos particulares post festum sancti Martini [
11 XI] sub anno Domini M
o CCCC
o tricesimo
f quinto, nostro sub sigillo. Datum in Srzoda
g3 feria sexta proxima post festum Exaltacionis Sancte Crucis sub anno, quo supra.
abrak Kop. 2
bGorsky Kop. 2
cvos Kop. 1
dnecnon Kop. 1
ehuncusque Kop. 1
fXXX Kop. 2
gSzroda Kop. 2
1Andrzej Ciołek z Żelechowa, zob. wyżej, nr 1381/1.
2Wojciech Górski najpewniej ident. z Wojciechem z Góry pod Bninem (osada dziś nie istniejąca pomiędzy Prusinowem a Jaszkowem
- Koz. 2 s. 198, 8 s. 32), wyst. od 1432 (Roty II nr 745-748), potem stolnikiem pozn. 1440-45, zm. 1445 (SHGWlkp.; Spisy wlkp.).
Jego misja w Krakowie skądinąd nie znana, być może, jak wskazywałoby miejsce wystawienia niniejszego listu, sprawowana z ramienia
sejmiku średzkiego.
3Środa Wlkp. - może podczas sejmiku - zob. przypis poprzedni.
Dokument Nr 1391
Poznań, 19 listopada 1435
Kapituła poznańska transumuje i uzupełnia przywilej wójtowski miasta Ostrówka.
Kop.: Poznań, AAP, CP 3 (Liber privilegiorum capituli Posn.), k. 59-59v. Wpis w XVI w.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos capitulum ecclesie Poznaniensis universis et singulis, quibus expedit
presentibus et futuris, presentium noticiam habituris volumus esse notum, quomodo nobis die date presentium ad sonum campane
in capitulo generali congregatis, ad nostram accedens presentiam providus Johannes advocatus noster de Ostrow sive insula
1, quoddam privilegium in pergameno scriptum, sigillis capituli et prepositi ecclesie Poznaniensis oblonge figure, intus et
extra de communi cera, in filis sericis rubri viridisque coloris subappendentibus sigillatum, de et super advocatia ipsius
in Ostrow coram nobis exhibuit, petens humiliter supplicando, quatinus idem privilegium pene vetustate consumptum auctoritate
et potestate nostris innovari et exemplari ipsasque innovationem et exemplationem approbare, ratificare et confirmare diggnaremur.
Cuiusquidem privilegii tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[
następuje dok. Trojana prepozyta pozn., bez daty - KDW III, nr 1810].
Nos igitur capitulum dicti Johannis advocati nostri petitionibus uti iustis et rationi consonis annuentes, attendentes etiam,
quod innovatio nowm ius non infert nec vetus tollet, suprascriptum privilegium auctoritate nostra innovavimus, innovamus et
exemplamur, transsumimus et presentibus inserimus ipsasque innovationem et exemplationem approbamus, ratificamus et tenore
presentium confirmamus, decementes eas habere eandem auctoritatem cum originali et robur obtinere perpetue firmitatis. Eciam
vero fidelitatis studia et obediencie promptitudo aliaque obsequiorum genera, quibus se apud nos prefatus Johannes advocatus
et incole dicti opidi nostri Ostrow gratos reddiderunt et acceptos quosque in futurum adaucto fidelitatis studio non ambigimus
reddituros, nos inducunt, ut pro fienda meliori conditione sepefati opidi nostri eis reddamur ad gratiam liberales itaque
horum intuitu memorato Johanni advocato nostro et ipsius legittimis successoribus salvis premissis unam aream circa maccella
carnificum ex opposito domorum suarum [
k. 59v], quas pretextu advocatie nunc possidet, inhabitat atque tenet, situatam pro edificanda domo et duo maccella carnium, unum
in dextra et aliud in sinistra partibus maccellorum per ipsum hactenus et alias per suos predecessores iure hereditario possessa,
incolis vero seu opidanis carnificibus et ipsorum legittimis successoribus decem et octo maccella in eodem oppido nostro cum
omni iure et dominio damus, apropriamus et ascribimus temporibus perpetuis possidenda et habenda, duntaxat de consensu nostro
et successorum nostrorum permutanda, donanda et vendenda, cui utilius videbitur expedire, ita tamen, quod quilibet carnificum
de domibus et maccellis per unam mediam marcam monete currentis racione annui census singulis annis nobis solvere debeat,
ad quod eos presentibus obligamus. Preterea ordinamus et statuimus, quod tam advocatus, quam opidani dicti nostri opidi Ostrow,
pro tempore existentes, iure civili sive Maydburgensi gaudeant et utantur, quemadmodum et alie civitates, circa quod ipsos
volumus conservare. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras innovationis literas per Johannem
de Szyroslawycze notarium nostrum
2 scribi et nostri sigilli appensione iussimus roborrari. Actum et datum Poznanie sabbato ipso die beate Elizabeth anno Domini
millesimo quadringentesimo trigesimo quinto, presentibus nobis Mathia Drya decano
3, Nicolao de Glamboczecz archidiacono
4, Nicolao de Gorka cancellario
5, Jacobo de Grandi viccario in spiritualibus Poznaniensibus
6, Adam de Bandcowo decretorum doctore
7, Johanne decano Gneznensi
8, Nicolao de Nyewyesch cantore
9, Vincentio Coth
10 et Strzeskone magistris
11, Nicolao Lantman
12, Petro Nowyecz
13, Nicolao Czotczani
14, Hectore
15, Jaroslao de Cankolewo
16, Johanne Lutkonis
17, Jacobo de Vigonowo
18, Mathia de Tarnowo
19, Johanne Furman
20, Nicolao Drzeuiski
21, Andrea de Sarnowo
22 et Thoma de Coszczol
23 prelatis et canonicis ecclesie Poznaniensis. Transeat per me Petrum Pnyewski cancellarium Poznaniensem
24 de mandato dominorum
25.
1Ostrów, Ostrówek, miasteczko kapituły pozn. pomiędzy Ostrowem Tumskim (Summum) a Śródką, między Wartą a Cybiną. Wójt Jan wyst.
także 1442 (Acta capitulorum II nr 1133) i 3 lipca 1450, gdy przedkładał niniejszy dok. do potwierdzenia (mat. KDW).
2Jan syn Pawła zapewne z Żyrosławic par. Murzynno w powiecie inowrocławskim, wyst. jako notariusz publiczny również 1438 (niżej, nr 1447/25).
3Maciej Dryja syn Mikołaja z Modliszewa (na pn. od Gniezna) kanonik uniejowski 1419, gnieźn. 1425, dziekan pozn. 1428, kanonik
włocławski 1435, zm. ok. 1449 (Kor. I/2 s. 253, 257; PSB V s. 406; Cod. Vit. nr 1090; KDW IX nr 1129/23).
4Mikołaj syn Mikołaja z Głęboczka (wieś par. na wsch. od Murowanej Gośliny), kanonik gnieźn. 1416?, archidiakon pozn. 1423,
wikariusz generalny pozn. 1430-31, 1439-40, oficjał pozn. 1439-40, zm. 1468 (PSB VIII s. 110-111; SHGPoz. I s. 487).
5Mikołaj syn Wojciecha z (Miejskiej) Górki kanonik gnieźn. 1389, kanclerz pozn. 1399, zm. 1439 (KDW VI nr 350/12; SHGPoz. I
s. 632-634).
6Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.
7Adam syn Mikołaja z Będkowa (w Sieradzkiem) notariusz publiczny 1400, kapelan Władysława Jagiełły, kanonik gnieźn. 1409, krak.
1409, oficjał krak. 1413, archiprezbiter kościoła NMPanny w Krakowie 1413-50, dr praw uniwersytetu bolońskiego 1423, kanonik
pozn. 1426, profesor UJ, zm. 1451 (KDW IX nr 1094/3).
8Jan, Jasiek, syn Budka z Czechla (w Kaliskiem), brat Sędziwoja z Czechla, mgr?, kanonik pozn. 1403, gnieźn. 1414, krak. 1420,
dziekan gnieźn. 1426, zm. 1444 (WSB s. 283; Bullarium Poloniae III nr 1362).
9Mikołaj syn Chebdy z Niewiesza (w Sieradzkiem) kantor pozn. od 1433, zm. zapewne 1443, por. Fijałek, Polonia s. 94 i uwagi
w KDW IX nr 1361/4.
10Wincenty Kot syn Macieja z Dębna (nad Wartą, koło Jarocina) mgr, podkanclerzy koronny 1434, potem arcybiskup gnieźn. 1436,
zm. 1448 (WSB s. 364).
11Strzeszek syn Wawrzyńca z Ułanowa i Łagiewnik (koło Kłecka) bakałarz praski 1398, mgr w Pradze 1402, kanonik gnieźn. 1408,
pozn. 1411, scholastyk łęcz. 1436, zm. 1438-42 (Now. I s. 719; Kor. IV s. 26; KDW IX nr 1142/20).
12Mikołaj Lantman, mgr, rektor szkoły par. w Poznaniu 1404, kanonik pozn. 1407, gnieźn. 1410, pleban kościoła Św. Marii Magdaleny
w Poznaniu 1415-46, zm. 1446 (Kor. II s. 412; Now. I s. 727, II s. 610, 670; KDW V passim).
13Piotr z Nowca (na pd.-wsch. od Śremu), notariusz królewski 1411-20, sekretarz 1432, kanonik pozn. 1410, pleban w Bytomiu 1420,
w Nieparcie 1435, kanonik kal. 1432, zm. 1440 (Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, nr 97; Now. II s. 416).
14Mikołaj Ciotczany z Niesłusza pod Koninem, student UJ 1404, kanonik pozn. 1407, pleban w Kajewie, Pyzdrach, Słupcy, kanonik
kolegiaty w Głuszynie, oficjał pozn. 1437-38, wikariusz generalny i oficjał pozn. 1441-43, zm. 1443 (Studia Źródłoznawcze
III s. 155; Now. I s. 735 II s. 211, 229, 253).
15Hektor z Koźmina (koło Turku) student UJ 1402, kanonik pozn. 1418, prepozyt kolegiaty NMPanny w Poznaniu 1420, prepozyt głuszyński
1420-34, oficjał pszczewski 1424-25, zm. po 1450 (KDW V nr 324; Acta capitulorum I nr 158; Now. I-II).
16Jarosław syn Piotra z Kąkolewa (na wsch. od Leszna), kanonik wrocławski, głogowski, kruszwicki, gnieźn, pozn. 1418, notariusz
i sekretarz królewski 1420, student UJ 1426, zm. 1453 (Kor. II s. 244-245; Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, nr 218; SHGPoz.
II; KDW VIII nr 940/26).
17Jan syn Lutka z Brzezia (na pd.-wsch. od Pleszewa), student UJ 1420, kanonik krak. 1431, pozn. 1433, kantor łęcz. 1441 itd.,
potem podkanclerzy koronny 1455-64, biskup krak. 1464, zm. 1471 (PSB X s. 443-445).
18Jakub (starszy) syn Piotra z Wyganowa (na pd.-wsch. od Kobylina), archidiakon pszczewski 1420-33, kanonik pozn. 1433, pleban
w Pępowie do 1435, w Modrzu od 1435, w Solcu, w Bninie 1458, wikariusz generalny i oficjał pozn. 1444-49, 1450-53, kanonik
średzki, kal., zm. 1460 (Now. I s. 295, 299, II s. 211, 229, 296).
19Maciej z Tarnowa (na pn. od Kostrzyna Wlkp.) kanonik pozn. 1428-37, zm. ok. 1437 (Now. I s. 113).
20Jan Furman, syn Jana Furmana z Zaniemyśla (Niezamyśla) kanonik gnieźn. 1407, pozn. 1414/15 (1418?), kustosz gnieźn. 1437,
dziekan łęcz. po 1437, oficjał warszawski 1438-40, zm. ok. 1458 (PSB VII s. 185; Kor. II s. 31; Now. II s. 237; Bullarium
Poloniae III nr 1162).
21Mikołaj syn Bogusława z Drzewicy notariusz królewski 1425, sekretarz królewski do 1434, kanonik pozn. 1431, sandom. 1433,
archidiakon warszawski 1431, kustosz sandom. 1433, pleban w Drzewicy 1451, zm. 1456 (PSB V s. 42-43; Now. II s. 84, 303, 610;
Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, nr 26; AAP Poznań, CP 28 k. 64).
22Andrzej z Sarnowa (Żarnowa?), bliżej nie znany, jako kanonik pozn. wyst. 1432-42 (Acta capitulorum I nr 73 n.; KDW V nr 692).
23Tomasz z Kościoła najpewniej ident. z Tomaszem z Czartek, zob. niżej, nr 1553/24.
24Piotr syn Jana z Pniew (miasto w powiecie pozn.), kanonik gnieźn. 1433, pozn. 1436?, kantor pozn. 1443-57, pleban w Kcyni
1444, oficjał gnieźn. 1455, 1464-80, prepozyt włocławski 1457-77/78, wikariusz generalny gnieźn. 1464-80, zm. 1480 (PSB XXVI
s. 826-827).
25W tej samej sprawie por. też dok. kapituły pozn. z 3 lipca 1450 (mat. KDW), zmieniający nieco niniejsze postanowienia.
Dokument Nr 1392
Sieraków, 25 listopada [1435]
Wymienieni rękojmie poręczają NN dług zaciągnięty przez Pawła Pacha [mieszczanina z Sierakowa].
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 19, k. 230v-231. Wpis 29 listopada 1435.
Salutacione amicabili premissa, ubilibet cum honore exhibita. Honorabilis domine, fautor nobis diligende
1! Vestre honorabilitati notificamus cedula cum presenti vestris postulacionibus volentes satisfacere, vobis coram quolibet
homine recognovimus caucionem fideiussoriam pro Paulo dicto Pach
a2, nunc autem dirigimus vobis unum ex fideiussoribus, presencium ostensorem, qui habet plenum mandatum ab omnibus fideiussoribus
simul sumptis, qui omnes fideiussores dictantes inter se non potuimus habere duos secundum postulata vestra, sed constituimus
tres ex nobis sumptis, quos postulastis, videlicet Martinus dictus Malo preconsul, Johannes Pusyk et Andreas Zambek
3. Nos suprascripti fideiubemus vobis pro sex marcis principalis pecunie et pro media marca racione census annui eiusdem principalis
pecunie sex marcarum super reempcionem alias na wedercoff eiusdem pecunie simul cum censu annui, quod tenemur vobis solvere omnia ista, quamdiu non liberabimus vel non exemerimus,
nos de tali censu promittentes solvere sub omnibus bonis nostris mobilibus et immobilibus, agris, pratis, ortis et ceteris
omnibus. Insuper scire velitis, tamquam dominus nobis valde diligendus et promotor omnium nostrum, secundum quod expressistis,
quod debuimus vobis dare publicum instrumentum, ibi domine non potuimus habere publicum notarium, nec cum isto potuimus convenienciam
habere, sed dignemini super nos, videlicet Martino Malo, Jo(hanne) Pusyk et Andrea Zambek satishabere in predicta fideiussoria
et ultra cedere velitis huic scripto, quod omnes consenserunt et nos stamus in ista fideiussoria vobis et ulterius date nos
ad acta scribere secundum iura vestra. Insuper ad maiorem evidenciam et confirmacionem vestram, si in vestro iure non wltis
satisshabere
b, dignemini venire ad nos, et nos
c vobis volumus obligari et acticari ad librum civilem nostre civitatis, et vos tractare honorifice et cum honore secundum
exigenciam nostram. Datum in [
k. 231] Syracowo feria sexta ipso die sancte Katherine Virginis [
1435], sub sigillo rectoris scole.
amożna też czytać Path Kop.
btak Kop.
cpowtórzone Kop.
1List skierowany najpewniej do oficjała pozn., którym był wówczas Jakub z Grądów, zob. o nim wyżej, nr 1389/1.
2Mieszczanie z Sierakowa (miasto prywatne w powiecie pozn.) skądinąd nie znani.
3Mieszczanie z Sierakowa (miasto prywatne w powiecie pozn.) skądinąd nie znani.
Dokument Nr 1393
Poznań, 4 grudnia [1435]
Wymienieni panowie wielkopolscy nakazują sądowi kościańskiemu uwolnienie mieszczanina kościańskiego Wojciecha Nolli z zakazu
opuszczania miasta Kościana.
Kop.: Poznań, WAP, Kościan Z. 11, k. 155v-156. Wpis w lutym 1436 r., wg Or. papierowego otwartego (littera aperta), opatrzonego 8 pieczęciami, przedstawionego przez burmistrza kościańskiego Wojciecha Nollę (czyli samego zainteresowanego).
Nos Martinus de Slawsko castellanus Poznaniensis
1, Dobrogostius de Schamothuli succamerarius Calisiensis, tutores Maioris Polonie
2, Abraham de Dzbanschin iudex Poznaniensis
3, Dobrogostius de Colno castellanus Cameniensis
4, Troyanus de Lekna iudex Kalisiensis
5 et Byenak de Bandlewo dapifer Poznaniensis generales
6, Lucas de Gorka tenutarius Costinensis
7 ceterique domini prelati et barones in convencione [
k. 156] in festo sancti Andree Appostoli [
30 XI] Poznanie
8 congregati etc., strennuis, nobilibus viris, dominis, amicis sincere nobis dilectis, iudicio regali in Costen presidentibus.
Strennui nobiles domini, amici nobis dilecti! Prout serenissimus princeps et dominus, dominus Wladislaus Dei gracia pye memorie
rex noster graciosus
9 providum Albertum Nollam civem
10 in Costen caucione fideiussoria constrinxerat et firmaverat, ita quod idem Nolla de ipsa civitate Costen non deberet se movere
de loco mansionis sine voluntate prefati domini nostri regis bone memorie tamdiu, quam domino regi placuisset, sub pena vallata,
prout in libro terrestri Costinensi continetur
11. Et quia quilibet incola et inhabitator Regni et Corone domini nostri graciosi regis liber est et fieri debet, expedit igitur,
ne aliquis tale gravamen paciatur, sed sua libertate fruatur. Nos itaque considerantes et optantes gravamen prefati Alberti
Nolla civis Costinensis arelaxare a prefata caucione fideiussoriali domini nostri pye recordacionis predicti ex apto consilio
prefatorum prelatorum et baronum hic nobiscum existencium, sepefatum Nollam liberamus et presentibus absolvimus et ipsius
fideiussores. Quocirca vestras amicicias hortamur et presentibus mandamus, quatenus prefatum Nollam ab instancia libertatis
sue et suos omnes fideiussores de libro terrestri delere et describere debeatis et velitis, ipsum Nollam et suos fideiussores
liberos et absolutos facientes, dilacione et recusacione quavis proculmota etc. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus
sunt subinpressa. Actum et datum Poznanie dominico die ipso festo sancte Barbare Virginis
12.
1Marcin ze Sławska (S. Wielki, wieś par. na zach. od Konina) kasztelan pozn. od 1428, opiekadlnik (tutor) Królestwa w województwie kal., potem wojewoda kal. 1436, zm. 1453 (PSB XIX s. 572-573; WSB s. 455).
2Dobrogost Świdwa z Szamotuł podkomorzy kal. 1423; opiekadlnik (tutor) Królestwa w województwie pozn., potem kasztelan pozn. 1436-50, zm. 1464/65 (WSB s. 726-727).
3Abraham Głowacz ze Zbąszynia sędzia pozn. 1432, zm. 1441 (A. Gąsiorowski, Husyty Abrahama Zbąskiego działalność publiczna,
Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 36, 1981, s. 139-145).
4Dobrogost Koleński, z Kolna i Prusimia (na pd.-wsch. od Międzychodu) kasztelan kamieński 1427, starosta drahimski, obornicki,
pobiedziski, zm. 1442/43 (WSB s. 148-149; GStar. s. 75; SHGPoz. II).
5Trojan z Łekna (na pn.-wsch. od Wągrowca) wyst. od 1416 (AKH III s. 259), sędzia kal. 1432-59 (Spisy wlkp.).
6Bieniak z Będlewa (koło Stęszewa) wyst. od 1411, stolnik pozn. 1434 (Poznań, AAP, AC 18 k. 141), chorąży pozn. 1438, zm. 1450
(Spisy wlkp.; SHGPoz. I s. 28).
7Łukasz z (Miejskiej) Górki dworzanin królewski 1428, potem podczaszy pozn. 1438, wojewoda pozn. 1441, starosta generalny Wlkp.
1447-48, 1451-54, 1456-57, starosta kościański 1433-75, pobiedziski, zm. 1475 (WSB s. 219; GStar. s. 73; Spisy wlkp.; SHGPoz.
I s. 636-637).
8Zjazd w Poznaniu skądinąd nie znany.
9Tj. Władysława Jagiełły.
10Wojciech (Olbracht) Nolla mieszczanin, rajca i burmistrz kościański wyst. 1427-57 (SHGPoz. II s. 352, 370).
11Przedmiot sporu Nolli z królem nie jest znany. 27 kwietnia 1433 w księdze sądowej kościańskiej (Poznań, WAP, Kościan Z. 10k.
177v) zapisano wspomniane tu wadium: czterech ze szlachty oraz burmistrz i trzej rajcy kościańscy poręczali, że Nolla pozostanie
w mieście tak długo, jak będzie tego wymagał król. Wadium wynosiło 2000 grzywien i miało być płatne po połowie - przez szlachtę
i mieszczan.
12Datę roczną dok. (1435) określa data wpisu do księgi i zgodna jest ona z terminem niedzieli 4 grudnia.
Dokument Nr 1394
Lwów, 21 stycznia 1436
Król Władysław III prezentuje Mikołaja z Budziejewa na probostwo w Mieścisku.
Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 17, k. 34 (34v). Wpis 5 lutego 1436.
Wyd.: Acta capitulorum II, nr 306 (wg Kop.).
Reg.: KDW V nr 564 (wg Kop., ze zniekształconą nazwą miejscowości).
Wladislaus Dei gracia rex Polonie Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc., reverendissimo in Christo patri, domino
Alberto Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo et primati, nobis sincere dilecto, aut ipsius in spiritualibus
vicario, favorem regium cum omnis boni augmento. Reverendissime in Christo pater, sincere nobis dilecte! Ad ecclesiam parrochialem
iuris patronatus nostri in Nova Civitate alias Liczane
1, per mortem Mathie, eiusdem ecclesie ultimi et immediati rectoris
2, vacantem, honorabilem Nicolaum de Budzeyow
3 paternitati vestre presentamus per presentes, per paternitatem vestram investiendum de eadem, vestram paternitatem petentes
studiose, quatenus ipsum de dicta ecclesia taliter vacante investire velitis, curam animarum ac administracionem spiritualium
et temporalium in eadem ecclesia sibi commitentes, cerimoniis eciam adhibitis, prout ad officium paternitatis vestre pertinet
pastorale. Datum in Leopoli sabbato die ipsa sancte Agnethis anno Domini M
o etc. XXX sexto.
Relacio magnifici Johannis de Coneczpole Regni Polonie cancellarii
5.
1Mieścisko alias Nowe Miasto alias Łyczane Miasto, miasto królewskie w powiecie gnieźn.
2Zmarły pleban Maciej skądinąd nie znany.
3Budziejewo par. Popowo Kościelne, tuż na pd.-zach. od Mieściska (Koz. 4 s. 84). Mikołaj był synem Przecława z B. (Roty V,
nr Gniezno 322), bratem Piotra (Acta capitulorum II nr 306).
4Pobyt króla we Lwowie potwierdzony jego itinerarium.
5Jan Koniecpolski zwany Taszka notariusz królewski 1430, kanclerz koronny 1433-55, zm. 1455 (PSB XIII s. 517-519).
Dokument Nr 1395
Trzemeszno, 21 stycznia 1436
Statuty klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie.
Kop.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 75, wpis w or. potwierdzeniu arcybiskupa gnieźn. Wojciecha Jastrzębca z daty: Trzemeszno, 19 lipca
1436 - zob. niżej, nr 1407.
In nomine Domini amen. Nos Peregrinus prepositus
1 necnon Martinus prior
2 ceterique fratres conventus monasterii Tremeschnensis ordinis sancti Augustini canonicorum regularium Gneznensis diocesis,
ad perpetuam rei memoriam deducimus per presentes, quomodo ad sonum campane capitulariter congregati et Spiritus Sancti instinctu
afflati, voto concordi cupientes in domo Dei unanimes secundum regulam beati Augustini, patris nostri cum consensu et caritate
ambulare, attento, quod discordia in conspectu maiestatis divine reddatur exosa et intendentes propterea illam de conventu
nostro prorsus evellere ac omnimode submovere, nullis umquam futuris temporibus favente Domino suscitandam et ut inter nos
pacis tranquilitas vigeat, fervor caritatis exestuet, inwalescat concordie unitas et animorum idemptitas perseveret diiudicantes
et reformantes nos metipsos, premisso et prehabito sollempni inter nos tractatu pro reformacione salubrique statu et comodo
tam personarum nostrarum, quam eciam loci monasterii nostri edidimus et fecimus ac ordinavimus et statuimus capitula infrascripta:
In primis, cum prepositus pastor sit noster et doctor fratrum ceterorum, qui omnium bonorum operum prebere se debeat in exemplum
et iuxta apostolorum in se ostendere, qualiter alios in domo Dei opporteat conversari. Ideoque primo et principaliter, in
ipso preposito tamquam radice proprietatis vicium abscindere cupientes, statuimus, ordinamus et volumus, ut nullus prepositus,
qui pro tempore est aut qui fiet in futurum, proprium, in quantum proprium habeat, possideat aut aliqua sibi apropriet bona,
quecumque mobilia et immobilia ad ipsum hereditario iure devoluta aut devolvenda, data, propinata, legata, empta aut comparata
sive quocumque titulo ad ipsum vel monasterium predictum pervenerint, cuiuscumque nominis, utilitatis aut necessitatis existant,
sed omnia talia bona, que sic, ut premittitur, ad ipsum devenerint aut devenient in futurum, monasterio et comunitati ipsorum
cedant et taliter habita sibi et fratribus sint communia et de hiis secundum regulam beati Augustini unicuique fratrum, prout
fuerit necessarium, tribuatur.
Insuper volumus et statuimus, ut ipse prepositus per omnem modum prescriptum a fratribus, cuiuscumque status et dignitatis
existant, vicium proprietatis abscindat nec permittat eos, sicut nec debent, aliquid proprium habere nec eciam cum aliquo
dispenset, ut proprium in quantum proprium habere possit quocumque colore quesito. Cum auctor regule sanctus Augustinus, hoc
facere noluit, qui ait: "Qui proprium habuerit et de proprio vivere voluerit non mecum manebit nec clericus erit, sed delebo
eum de tabula clericorum". Nec eciam, stante dispensacione, si fieret, quod absit, aliquis fratrum proprium habere debet,
cum hec dispensacio non tam iuris sit, quam facti, cum proprium habere contra regulam sit et prepositus non super regulam,
cui semel et ipse spontanee se submisit, sed super fratrum transgressione sit constitutus, ut mandatorum cultor existat et
ultor viciorum. Si quis autem fratrum deprehensus fuerit peculium aut proprium habere manifeste vel occulte, regulari monicione
premissa et nisi penituerit, non tantum a communione altaris, sed eciam a consorcio fratrum amoveatur. Et si in extremis cum
peculio inventus fuerit et digne non penituerit, nec oblacio pro eo fiat, nec inter fratres accipiat sepulturam ac pecunia
sit secum in perdicionem.
Item, ut fratres occasionem proprietatis non haberent, ne eciam in ipsis fratribus pestis proprietatis locum haberet et murmuris
iuxta institucionem, admissionem et ratificacionem reverendissimorum in Christo patrum ac dominorum, beate memorie domini
Nicolai
3 dominique nobis graciosissimi Alberti moderni archiepiscoporum sancte metropolitane Gneznensis ecclesie et primatum. Ordinamus
et statuimus, quod quilibet prepositus pro tempore existens pro vestiaria et infirmaria et ceteris necessitatibus ad predictam
vestiariam et infirmariam pertinentibus, quibus fratres carere non possunt, ut tenetur ex officio fratribus de necessariis
providere, duas villas conventui ab antiquo assignatas et per ipsum conventum tentas, videlicet Ostrowithe
4 et Nowidwor
5 cum allodiis, lacu et decimis et aliis quibuscumque utilitatibus ad easdem villas spectantibus, decimas quoque manipulares
in Popelewo
6 et Zelen
7 villis nostris necnon quadraginta marcas annuatim, viginti ad festum sancti Adalberti [
23 IV] et viginti ad festum sancti Bartholomei [
24 VIII] pro iam dicta vestiaria et infirmaria eidem conventui dabit et tenebitur dare et cum effectu assignare. Ita tamen, quod
pecunie parate et ex utilitatibus dictarum villarum collecte sub tribus clavibus serventur, quarum unam prepositus, aliam
prior, terciam frater, quem prepositus cum capitulo duxerit eligendum, reservabunt.
Item statuimus et ordinavimus, quod prepositus capitulariter fratres ordinis, quos providos ad hoc invenerit, vestiarium et
infirmarium constituat et habeat ad placitum eius et capituli eosdem immutandos. Qui de pecuniis pro vestiaria et infirmaria
repositis edicto regule secundum dispensacionem, ordinacionem et mandatum ipsius prepositi aut vices eius gerentis pro necessitate,
utilitate et exigencia fratrum et conventus absque murmure et contradiccione fideliter ministrabunt. Ipsique vestiarius et
infimarius de receptis et expositis bis in anno ipsi preposito, priori et tribus fratribus, quos capitulum nostrum elegerit,
expeditam facient racionem. Si vero prepositus tempore racionis faciende in monasterio non fuerit, non propter hoc racio suo
tempore negligatur, sed per priorem et alios ad hoc, ut prefertur, electos audiatur et veniente preposito acta racionis per
priorem sibi presententur. Similiter custos et magister coquine per prepositum capitulariter deputati de omnibus eis commissis
eodem modo facient racionem.
Item ordinamus et statuimus, quod prepositus omnes pecunias censuum, proventuum et frumentorum omniumque villarum et molendinorum,
dum et quociens ipsa frumenta vendiderit et solucionem pro ipsis receperit, in thesauro ecclesie sub tribus clavibus, quarum
unam ipse prepositus, secundam prior, et terciam unus ex fratribus, quem prepositus capitulariter deputaverit, habebit et
habebunt, tenebitur deponere. De quibus pecuniis, presertim de notabilibus et magnis summis, decem marcas excedentibus prepositus
pro necessitatibus necessariis supportandis de sciencia et consensu fratrum vel maioris partis recipere poterit tociens, quociens
fuerit opportunum easdemque pecunias secundum discrecionem suam utiliter exponere et dispensare.
Item ordinamus, quod prepositus, qui nunc est, vel qui fuerit pro tempore, nullam scolteciam vendat aut donet nullasque decetero
donaciones sumptuosas sive pecuniarum sive rerum mobilium vel immobilium monasterii nostri faciat sine consensu maioris partis
capituli.
Item statuimus, quod prepositus clientes sub certo foveat salario ac determinata mercede et tot in numero ordinet, quot de
consilio fratrum pro utilitate et necessitate monasterii sufficere videbuntur.
Eciam statuimus, ut prepositus, qui est, vel qui fuerit pro tempore, in bonis monasterii dirigendis non ponat procuratores
potentes nobiles vel consangwineos, nisi cum consensu maioris partis capituli.
Item statuimus, quod quilibet prepositus habitum competentem suo semper gerat et nunquam infra divina officia nisi superpiliciatus
aut dalmuciatus et in mitra minori seu chorali, qua eciam et fratres uti possunt, ecclesiam intret. Quod si frater aliquis
infra divina officia non superpiliciatus et dalmuciatus ecclesiam intraverit, regulari subiaceat discipline.
Item statuimus, quod refeccio fratrum, tam prandium, quam cena immediate post divina sint parata.
Item statuimus de officialibus vestiarie et infirmarie et fratribus ad capellas mittendis et revocandis, quod hoc prepositus
faciat de consensu capituli vel maioris partis. In quibus ecclesiis eciam sicut in monasterio sine proprietate aliqua sub
principali curato vivere debent ipsi missi, ut tenentur. Et quicumque ex fratribus in officialem aliquem sive ad regimen ecclesie
seu capelle electus fuerit, sine contradiccione statim humiliter obedire et onus subire debet et fratribus monasterii, ecclesie
sive capelle fideliter in suo officio deservire nec aliquis eorum ad predicta electus pre aliis fratribus prerogativam notabilem
tamquam ex debito querere aut habere debet cum effectu. Et nullus officialis debet sibi pro se specialia absque sciencia et
consensu ipsius prepositi procurare aut determinare effectualiter, quod si fecerit, notam proprietatis incurrat.
Statuimus eciam et ordinamus, quod prepositus nullam causam arduam absque capitulo assumat aut pertractet conclusive aut structuras
notabiles et sumptuosas erigat aut sigillum prelature appendat pro quocumque obligatorio vel debito, sed sigillum sue dignitatis
cum sigillo conventus diligenter sub pluribus clavibus debet custodiri itaque nec prepositus sine conventu, nec conventus
sine preposito aliquo ipsorum pro libito uti possint.
Item statuimus, ut ipse prepositus sicut nec licet alteri fratri, ut pro aliquo fideiubeat aut aliqua clenodia monasterii
obliget et impignoret pro se vel pro alio, nisi in quolibet casu predictorum statuti presentis, quid faciendum foret, tocius
capituli vel maioris et sanioris partis nostri expressus super hoc fuerit consensus nec pro se singulariter et non in monasterii
negociis aliquid accomodet, mutuet et generaliter ne aliqua debita faciat dolose in dampnum ecclesie et monasterii nostri
predicti et iacturam.
Item statuimus, quod vestiarius non det alicui fratrum vestem aut calceos, seu alium indumentum, nisi sibi prius vetus indumentum
presentetur, nisi quis vellet uti veteri indumento de consensu prepositi aut prioris cum nowo.
Item statuimus, ut in suscepcione noviciorum nulla omnino habeatur accepcio personarum, sed sicut nobilis ita et pauper pure
propter Deum sine omni pacto suscipiatur, ita tamen, quod suscipiendus sit decem et octo annorum et prius, si persona ignota
est, tanto temporis spacio in habitu seculari examinanda est, donec de ea, qualis sit in vita et moribus, innotescat. Interim
eciam predicentur ei cum omni mansuetudine paupertas domus servanda, asperitas loci, severitas discipline et quantus sit labor
in illius professionis observacione quamque gravis casus in transgressione et cetera, que ad rigorem discipline regularis
pertinent, ut probetur fervor desiderii illius atque intencio, sic enim ait apostolus: "probate spiritus an ex Domino sint"
8, interim eciam actus, mores et qualitates eius diligenter notandi sunt, ut sic si ad ea, que postulat, esse videbitur idoneus
et fratribus placuerit, per prepositum vel cui ipse commiserit, propriis exutus, monasterii vestibus, sarrocea tamen aperta,
utatur, si est vel wlt esse clericus, ut inter eum et professos sit distinctio. Illa vero, que posuerit vestimenta, usque
in diem professionis in monasterio reserventur, donec per facionem conversacionis eius et tollerancie virtutem evidenter fratres
omnes agnoscant. Et si prospexerint eum posse perdurare et eis placuerit ad professionem per prepositum vel cui commiserit,
suscipiatur. Si vero illum ante professionem inobedientem et incorrigibilem deprebenderint, exuentes eum vestibus monasterii,
quibus indutus fuerat, redditis sibi suis, liberum abire permittant.
Item statuimus, ut nullus prepositus sine sanioris partis nostri capituli consensu aliquem ad noviciatum vel professionem
suscipiat quodque eciam tot fratres domus nostre Tremeschnensis filios suscipiat et teneat, quot de facultatibus et proventibus
monasterii absque penuria possint sustentari oneribus incumbentibus supportatis.
Item statuimus, ut quilibet frater commisus et professus sarroceum laneum album super alba tunica indutum deferat.
Insuper statuimus, ut ipse prepositus et eciam prior sepius et ad minus quater in anno fratres in capitulo moneant, ut tria
substancialia ordinis, scilicet paupertatem, obedienciam et castitatem, sine quibus religioso salus non est ea implendo, fideliter
custodiant ac regulam beati Augustini, ad quam se ex voto obligarunt, non parvipendant, statuta ordinis non contempnant. Quanto
enim quis hic in caritate arcioris fuerit vite, tanto in remuneracione erit preceptor premii amplioris.
Preterea statuimus et ordinamus, quod sicut modernus, ita et futuri prepositi et quilibet eorum, cum electus fuerit, statim
requiratur a priore vel alio fratre ex parte capituli, ut ista statuta et puncta et omnia prescripta observare promittat.
Quod si recusaverit, p[ossu
a]nt fratres recurrere ad ordinarium et petere, ut eum compellat ad id faciendum vel quod alias eleccionem suam non confirmet.
Si vero aliquis prepositus salutis sue immemor, predicta statuta et puncta solverit et cum effectu, quod absit, non servaverit,
debent fratres ipsum caritative admonere et canonice, ut prescripta servet, prout obligatur. Quod si noluerit, possunt ipsi
fratres premissa ordinario loci denunciare. In quo ipse prepositus fratres quocumque modo non debet impedire. Acta sunt hec
in monasterio nostro Tremeschnensi, in refectorio hyemali, die sabbati festivitatis sancte Agnetis Virginis, hora quasi terciarum,
sub anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto.
adziurka Kop.
1Pielgrzym, Peregryn z Łaska prepozyt klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie wyst. tutaj i wielokrotnie, do 1441, zapewne
ident. z kustoszem P. wyst. 1420 (KDW VIII nr 893/2). Objął urząd 1435/36 po zm. 1435 Andrzeju, który sprawował go w l. 1408-35 (ib. nr 1384). Ustąpił 11 marca 1446 z powodu złamania
nogi i choroby serca (Bibl. PAN w Krakowie, rkps 9175, s. 592-593), zm. 1450 (MPH V s. 827-828).
2Marcin przeor trzemeszeński wyst. już 1426 (KDW IX nr 1092/5), utożsamiany przez J. Wiesiołowskiego z kopistą komentarzy do
Biblii i postylli ewangelicznych 1423-26 (Studia z dziejów ziemi mogileńskiej, Poznań 1978 s. 160; WSB s. 23).
3Tj. Mikołaja Kurowskiego arcybiskupa gnieźn. 1402-11 lub Mikołaja Trąby 1411-22.
4Ostrowite Trzemeszeńskie par. Trzemeszno, na pd.-wsch. od Trzemeszna (Koz. 1 s. 208, 5 s. 120).
5Nowy Dwór par. Kamieniec, wieś klasztoru trzemeszeńskiego, dziś nie istniejąca (Koz. 1 s. 195, 8 s. 77), wyst. jeszcze w rejestrach
poborowych 1534 i 1564 (SHGWlkp.).
6Popielewo i Zieleń par. Trzemeszno, na wsch. i pd.-wsch. od Trzemeszna (Koz. 1 s. 231, 5 s. 183; 1 s. 383, 5 s. 543).
7Popielewo i Zieleń par. Trzemeszno, na wsch. i pd.-wsch. od Trzemeszna (Koz. 1 s. 231, 5 s. 183; 1 s. 383, 5 s. 543).
8Jan, List I, 4, 1 (cytat nieco zmieniony).
Dokument Nr 1396
Poznań, 28 stycznia 1436
Biskup poznański eryguje altarię fundacji kanclerza poznańskiego Mikołaja z Górki w kościele NMPanny w Poznaniu.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 61, k. 69-70v. Wpis 7 lutego 1483.
In nomine Domini amen. Stanislaus Dei gracia episcopus Poznaniensis
1. Ad perpetuam rei memoriam. Et si cunctorum ad cultum divinum, quod nostris desideramus temporibus augendum, pye mentis devocio
promptis sit affectibus amplectanda, eorum tamen supplicum vota a nobis convenit nedum devocioribus prosequi favoribus, verum
etiam eos specialibus atolli honoribus, quos erganos et eclesiam nostram Poznaniensem commendat ingencior excellencia meritorum.
Cum itaque venerabilis frater noster in Christo sincere dilectus, dominus Nicolaus de Gorka cancellarius et canonicus Poznaniensis
2, zelo devocionis accensus, de sua suorumque parentum et amicorum salute animarum recogitans cupiensque terrena in celestia
et transitoria in eterna felici comercio [
k. 69] committere
a, de bonis suis a Deo sibi collatis decem marcas annui et perpetui census, sex videlicet in Byeganowo
3 Poznaniensis, monete et numeri Polonicalis, quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, et in Genyelno
b Minori
4 Gneznensis diocesum, quatuor marcas latorum grossorum monete Pragensis et numeri Polonicalis supradicti emptis
c et comparatis
d, prout in litteris desuper confectis plenius continetur, certam annuam pensionem in redditus et proventus eclesiasticos providerit
pro altari ad laudem et gloriam omnipotentis Dei et sub vocabulo beate et gloriose semperque Virginis Marie genitricis eiusdem
Dei ac sanctorum nativitatis sancti Johannis Baptiste, Jacobi Apostoli et Procopii Confessoris ac Ludimille Electe in eclesia
collegiata eiusdem Beate Marie Virginis sita in Summo Poznaniensi prope eclesiam nostram cathedralem fundando et de novo erigendo
ministroque in eodem altari Domino perpetuo servituro ipsamque pensionem pye Deo dicaverit et devote obtulerit altari predicto
in dotem et pro dote intitulandum et annectendum. Idcirco supplicacionibus ipsius domini Nicolai annuentes votaque sua ad
cultum divinum adaugendum oportunis prosequentes favoribus ac volentes eundem dominum Nicolaum cancellarium excellencius pro
meritis honorare, altare predictum in dicta eclesia collegiata in Summo Poznaniensi auctoritate ordinaria consensimus et concessimus
per eum erigendum et fundandum ac etiam ad laudem et gloriam omnipotentis Dei et sub vocabulo beate et gloriose Virginis Marie
ac sanctorum nativitatis Johannis Baptiste, Jacobi Appostoli, Procopii Confessoris et Ludimille Electe ereximus et fundavimus
erigimusque et fundamus ex certa nostra sciencia in prefata eclesia collegiata Beate Marie Virginis in Summo Poznaniensi per
ipsum dominum Nicolaum cancellarium pro maiori parte in muris constructa suis propriis sumptibus et impensis. Ius quoque patronatus
et presentandi in ministrum seu rectorem dicti altaris, postquam illud per cessum vel decessum discreti Michaelis de Cuczkowo
presbiteri
5 per nos de eodem altari ad presentacionem ipsius domini Nicolai de Gorka investiri ac alias ex alterius cuiuscunque persona
et tociens, quociens ipsum vacare contigerit, ipsi domino Nicolao de Gorka cancellario, quo advixerit, post mortem vero ipsius
venerabili Wyschothe preposito Poznaniensi
6 ac strenuo militi Luce de Gorka, fratribus germanis
7, nepotibus ipsius domini Nicolai cancellarii eorumque liberis seu posteritatibus, consideracioni dicti domini Nicolai suorumque
meritorum perpetuo tanquam bene meritis dedimus et donavimus damusque et donamus, ita tamen, quod cedente vel decedente dicto
domino Michaele altarista deinceps ad dictum altare nullus presentari valeat nobis aut successoribus nostris, nisi sit actu
in sacerdocio constitutus et execucionem sacerdotalis officii per se ipsum valeat exercere ac pensionem prescriptam in redditus
et proventus eclesiasticos altari prescripto anneximus, intitulavimus et incorporavimus, annectimus, intitulamus et incorporamus
ipsamque pensionem inantea redditus et proventus eclesiasticos fore censendos et censeri libertatibusque et immunitatibus
eclesiasticis comunicare ac reddituarios pro tempore, si et quociens forsan neglexerint, ad solucionem debitam eiusdem pensionis
per penas et censuras eclesiasticas compelli debere decrevimus et decernimus per presentes.
Et insuper, cum propter officium fiat beneficium, altare predictum et eius rectorem pro tempore tribus missis oneramus [
k. 70], una videlicet de Sancta Trinitate, alia de Assumptione Beate Marie Virginis et tercia pro defunctis singulis septimanis
anni diebus, quibus magis digne et devocius poterit, per dictum rectorem vel alium pro eo presbiterum in ipso altari legendis,
exceptis tamen adventus Domini et Quadragesime diebus, necnon Nativitatis Resurrectionisque, dominice Penthecostes, Trinitatis
et Corporis Cristi septimanis aliisque festis celebribus in suis oficiis peragendis, de quibus tunc misse loco supranominatarum
complebuntur, statuentes et ordinantes, quod altarista seu rector altaris eiusdem, qui pro tempore fuerit, in singulis Quatuor
Temporibus anni cuiuslibet vesperas vigiliarum et vigilias ad plenum ac missarum defunctorum pro ipso domino Nicolao cancellario,
etiam ipso vivente, legere per se vel alium teneatur. Item statuimus et ordinamus, quod altarista seu rector altaris supradicti,
qui pro tempore fuerit, tricesimam seu triginta missas pro peccatis ipsius domini Nicolai semel omni anno, quamdiu vixerit,
post mortem vero ipsius dicte triginte misse, que erant pro peccatis, per prefatum rectorem altaris eiusdem in missas defunctorum
pro ipsius domini Nicolai et suorum progenitorum imperpetuum convertantur. Volumus tamen, quod altarista sive rector altaris
supradicti interim, quod dictas triginta missas leget, a lectura dictarum triginta missarum ipsi altari annexarum debeat esse
supportatus et ad explecionem non teneatur eorundem
e. Item statuimus et ordinavimus, quod altarista sive rector altaris circa ydem altare residenciam faciat personalem nec se
aliquatenus absentare presumat, nisi de nostra aut successorum nostrorum et patronorum eiusdem altaris licencia speciali.
Librum vero missalem, calicem argenteam, ampullas argenteas, plenum ornatum, crucem argenteam cum reliquiis sanctorum per
ipsum dominum Nicolaum cancellarium pro eodem altari empta et comparata, eidem adiungimus et annectimus per presentes, decementes,
quod altarista, quicunque pro tempore fuerit, eisdem in officiis altaris utatur tociens, quociens fuerit opportunum. Et insuper
unam armariam, que est in sacristia dicte nostre eclesie Poznaniensis cathedralis, sub fenestra versus occidentem et supra
armariam discreti Nicolai Paduch altariste et viccarii perpetui dicte nostre eclesie
8 pro conservacione rerum earundem eidem altari in perpetuum ascribimus et apropriamus ascribique et apropriari volumus per
presentes. Que omnia sic disposita et ordinata ut firma et illibata permaneant, presentis scripti patrocinio confirmamus perpetuo
duratura et in horum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas seu presens privilegium,
per Johannem notarium publicum
9 infrascriptum scribi et publicari mandavimus nostrique appensione sigilli iussimus communiri. Actum et datum Poznanie in
stuba domus habitacionis nostre minori circa eandem eclesiam Poznaniensem nostram site sub anno Domini millesimo quadringentesimo
tricesimo sexto, indicione quartadecima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina
providencia pape quarti anno septimo
f, die sabbathi vicesima octava mensis Ianuarii, hora terciarum vel quasi, presentibus ibidem venerabili, honorabili et discretis
viris, dominis Jacobo de Grandy vicario in spiritualibus et officiali
10, Hectore canonico Poznaniensi nostris
11, Nicolai
b Hanczkonis altarista ad Sanctam Mariam Magdalenam in civitate Poznaniensi
12, Venceslao plebano in Mosszyna
13 et Georgio [
k. 70v] presbitero graciali de Poznania
14 nostre diocesis, testibus circa premissa.
Et ego Johannes Jacobi de Gnezna clericus Gneznensis, publicus imperiali auctoritate notarius
9, facti quoque huiusmodi coram prefato reveren(dissimo) in Christo patre et domino, domino Stanislao Dei gracia episcopo Poznaniensi
scriba, quia predictis altaris fundacioni et erectioni, confirmacioni, presencium literarum peticioni et earum decreto aliisque
omnis et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui
eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, aliis vero arduis occupatus negociis per alium fideliter scribi procuravi
meque hic subscripsi et in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis unacum appensione sigilli
prefati reveren(dissimi) patris, domini Stanislai episcopi de mandato suo speciali consignando, in fidem et testimonium omnium
et singulorum premissorum.
atak Kop. zamiast commutare
btak Kop.
ctak Kop., zamiast emptas
dtak Kop., zamiast comparatas
etak Kop., zamiast earundem
ftak Kop., zamiast quinto
1Stanisław Ciołek, zob. wyżej, nr 1388/6.
2Mikołaj z Górki, zob. wyżej, nr 1391/5.
3Bieganowo par. Krerowo, na pn.-zach. od Środy (Koz. 2 s. 18). Zapis czynszu wspomniany już 1417 (KDW V nr 275).
4Imielno Małe (Imielinko) par. Imielno, na wsch. od Pobiedzisk (Koz. 1 s. 91).
5Altarysta Michał z Kuczkowa (osada dziś nie istniejąca pod Kórnikiem) jako altarysta w katedrze pozn. wyst. 1417-36 (Now.
I s. 329), podkustoszy w kolegium wikariuszy wieczystych w katedrze pozn. 1440 (niżej, nr 1530), nazwany altarystą jeszcze
1451 (AAP Poznań, CP 14 s. 615), por. także KDW IX nr 1217/2.
6Wyszota syn Jakuba z Górki, mgr UJ 1430, kantor pozn. do 1431, prepozyt pozn. 1432, uniejowski 1437, kanonik gnieźn. przed
1438, sekretarz królewski 1440-41, kanclerz gnieźn. 1451, zm. 1453 (Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, nr 149; Kor. II s. 95-96;
SHGPoz. I s. 636).
7Łukasz z Górki, zob. wyżej, nr 1393/7.
8Mikołaj Paduch altarysta pozn. wyst. także 1437 (Now. I s. 272).
9Jan syn Jakuba z Gniezna jako notariusz publiczny wyst. także 1426 (KDW IX nr 1094/14).
10Jakub z Grądów i Hektor, zob. wyżej, nr 1389/1, 15.
11Jakub z Grądów i Hektor, zob. wyżej, nr 1389/1, 15.
12Mikołaj nie zidentyfikowany.
13Mosina, miasto królewskie na pd. od Poznania. Pleban Wacław wyst. przy Stanisławie Ciołku w tym samym czasie - KDW V nr 566,
570.
14Jerzy nie zidentyfikowany.
Dokument Nr 1397
Poznań, 1 lutego 1436
Poznańscy wikariusze katedralni zobowiązują się do odprawiania mszy za duszę Jadwigi, wdowy po Januszu Furmanie z Niezamyśla.
Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 600 (wg Kopiariusza pozn. wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k.
3), zaginionego w 1945 r.
1436. Sub actum et datum in Summo Posnaniensi feria 4
ta ante festum Purificationis, recognitio vicariorum coram Stanislao episcopo Posnaniensi
1, quod se obligassent ratione census perpetui decem marcarum, sibi per generosam Hedwigem, olim generosi Janussii Furman de
Niezamysl relictam viduam
2 super bonis Zyrkow
3 inscripti, sub anathematis vinculo ad 4 missas, videlicet duas per evangelistam, et itidem duas per epistolarium vicarios
singulis hebdomadibus pro anima dictae fundatricis absolvendas.
1Stanisław Ciołek, zob. wyżej, nr 1388/6.
2Janusz Furman z Niezamyśla (miasteczko na pn.-wsch. od Śremu, dziś Zaniemyśl), kasztelan rogoziński 1392, międzyrzecki 1400,
zm. 1418. Wdowa, Jadwiga z Żerkowa, wyst. od 1419 (Roty II nr 613; SHGWlkp.) do 1438 (KDW V nr 636; Roty II nr 1147), zm.
1438/39.
3Żerków, miasto w powiecie pyzdrskim (Koz. 3 s. 504, 5 s. 568).
Dokument Nr 1398
Wrocław, 5 marca 1436
Wincenty Jordansmole kanclerz kapituły wrocławskiej transumuje przywilej biskupa poznańskiego Pawła dla joannitów poznańskich.
Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 66, k. 259-263. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Piotrków, 15 marca 1548.
Tytuł: Confirmatio privilegii ecclesie Beati Michaelis Posnanie. 2. Poznań, AAP, CP 5 cz. 2 (kopiariusz joannitów pozn.), k. 3v-5 (wpis w tymże transumpcie w XVI w.).
Uw.:Podajemy jedynie istotne różnice pomiędzy kopiami.
In nomine Sanctae et Individuae Trinitatis feliciter amen. Noverint universi et singuli, praesens transsumptum sive transscriptum
publicum inspecturi, quod nos Vincentius Jordansmole
a licenciatus in decretis, cancellarius et canonicus ecclesiae Wratislauiensis
1, iudex et subconservator
b iurium et privilegiorum venerabilium, honorabilium et religiosorum virorum, dominorum magistri sive prioris necnon comendatorum
et fratrum hospitalis ordinis sancti Joannis Jerosolimitani a venerabili domino Nicolao de Brega miseratione divina abbate
monasterii in Henrichow
c ordinis Cisterciensis, Wratislauiensis diocesis
2, iudice et conservatore principali unacum nonnullis suis in hac parte collegis cum [
k. 259v] illa clausula: "quatenus vos vel duo, aut unus vestrum per vos
d, vel alium etc."
e a Sede Apostolica delegato subdelegatus et specialiter deputatus habuimus, vidimus, legimus et diligenter inspeximus quandam
patentem litteram in pargameno scriptam, infrascripti tenoris ac duobus sigillis, videlicet uno reverendi olim
f in Christo patris
g-het domini
, domini Pauli
f foelicis recordationis episcopi et alio capituli ecclesiae Posnaniensis subappendentibus sigillatam, salvam, sanam et integram
omnique
i prorsus vicio et suspicione carentem, cuiusquidem litterae tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[
następuje dok. biskupa pozn. Pawła z 30 listopada 1218, zob. KDW I, nr 104 oraz
Studia Źródłoznawcze IX, 1964, s. 55-57].
[
k. 261 v; k. 4v] Huic quidem litterae duo sigilla oblongae figurae de cera omnino alba sive communi, in filis sericeis brunatici coloris
subapendebant. In primi sigilli medio quaedam imago, in quodam cirulo oblongo sculpta erat et in circumferentia sigilli hae
j litterae textuales sculptae pro titulo legebantur: "Sigillum capituli Posnaniensis"
3. In secundi
k vero sigilli medio
l quaedam imago virilis pontificalibus induta, infulam in capite habens ac in sinistramanu curvaturam sive baculum pastoralem
ł tenens, ac dextram manum levando quasi ad benedicendum servans, episcopum representans, sculpta videbatur, in circumferencia
vero eiusdem sigilli hae litterae textuales sculptae praemissa cruce pro titulo legebantur: "Sigillum Pauli Posnaniensis episcopi"
3.
Quaquidem littera et sigillis ipsius [
k. 262] visis et diligenter inspectis, nos Vincencius cancellarius, canonicus, iudex et subconservator, qui supra, ad requisicionem
venerabilis et religiosi viri, domini Andreae de Lemberg
m locumtenentis nobilis viri, domini Venceslai de Mihilsberg
n generalis magistri
o-pordinis sancti
Joannis Jerosolimitani per
q-rMoraviam, Bohemiam
, Austriam, Poloniam etc.
e4 deputati
s et nomine suo ac omnium commendatorum fratrum et domorum hospitalium dicto ordini sancti Joannis Jerosolimitani dependencium,
petentis per Nicolaum notarium publicum infrascriptum
5 ipsam litteram transsumi, transscribi huic exemplari mandavimus et in formam redigi publici documenti, decernentes et volentes,
ut huic presenti transsumpto, exemplo sive transscripto publico plena fides deinceps ac perpetuis temporibus affuturis adhibeatur,
ubique in locis omnibus et singulis, quibus fuerit opportunum ipsumque transsumptum fi[
k. 5]dem faciat ac si originales ipsae litterae aperirentur. Quibus omnibus et singulis [
k. 262v] auctoritatem nostram interponimus decretum. In quorum omnium fidem
e et singulorum
t-upraemissorum testimonium
praesens transsumptum
o-psive transscriptum
nostro sigillo et subscriptione
v notarii publici infrascripti mandavimus communiri. Acta sunt haec in Summo Wratislauiensi, in domo habitationis nostrae,
w-xdie Lunae
quinta mensis Marcii,
o-phora meridiei vel quasi
, sub anno nativitatis Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, indicione quartadecima, pontificatus sanctissimi
in Christo patris et domini, domini nostri
e Eugenii divina providentia papae quarti anno quinto, presentibus ibidem honorabilibus et discretis viris, dominis
e Nicolao Mogolim
y vicario, Joanne Kalo
z, Nicolao Cruczburg
aa o-paltaristis dictae ecclesiae Wratislauiensis et Michaele Wilde plebano in Clesdorff Wratislauiensis diocesis
6, testibus ad praemissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Nicolaus quondam
e Petri de Vonsouia
ab diocesis Wratislauiensis, publicus auctoritate imperiali notarius
5, praesens
o-ptranssumptum sive
transscriptum ex praescriptis litteris [
k. 263] originalibus de verbo ad verbum transsumpsi et exemplavi
ac, nihil addendo vel minuendo, quod sensum mutet
ad, viciet aut variet intellectum et collatione diligenti facta, praesens transsumptum cum ipsis originalibus per omnia concordare
ae inveni
e.
aJordanmole Kop. 2
bconservator Kop. 2
cHenrychow Kop. 2
dnos Kop. 21
ebrak Kop. 2
fbrak Kop. 1
g-hdomini et Kop. 1
iomni Kop. 2
jheae Kop. 2
ksecundo Kop. 2
lmedie Kop. 2
łpastorale Kop. 2
mLanmerg Kop. 2
nMihilsberk Kop. 2
o-pbrak Kop. 2
q-rBohemiam, Moraviam Kop. 2
stak Kop. 1 zamiast deputatus; Kop. 2 ma w tym miejscu skrót
t-utestimonium premissorum Kop. 2
vsubscriptionis Kop. 2
w-xLune die Kop. 2
yBagolvn Kop. 2
zColo Kop. 2
aaCrvczburg Kop. 2
abNansoma Kop. 2
acexemplari Kop. 1
adinmutet Kop. 2
aeconcordans Kop. 2
1Wincenty syn Jana z Jordanowa (Jordansmühl) k. Sobótki na Śląsku, kanonik wrocławski 1410, student uniwersytetu wiedeńskiego
1418, kanclerz wrocławski 1424, zm. 1443 (Dola, Prałaci, s. 302).
2Mikołaj (IV) z Brzegu był opatem klasztoru cystersów w Henrykowie na Śląsku 1413-47 (inf. dra Tomasza Jurka).
3Pieczęć kapituły pozn. jak KDW I tabl. VIII?. Pieczęć biskupa pozn. Pawła (1211-42) zapewne jak KDW I nr 129, por. też ib.
nr 212 i Now. II s. 55.
4Wacław z Michałowic był przeorem prowincji czesko-polskiej joannitów 1434-51 (B. B. Szcześniak, The Knigths Hospitalliers
in Poland and Lithuania, The Hague - Paris 1969, s. 21-22; inf. mgra Pawła Stróżyka).
5Mikołaj syn Piotra z Wiązowa (Strzelińskie) wyst. jako notariusz w konsystorzu wrocławskim 1426, jako notariusz publiczny
1430-43 (Luschek, s. 220).
6Zapewne z Kłosowa (niem. Klosdorf) koło Oławy. Mikołaj Wilda może ident. z późniejszym plebanem w Środzie Śląskiej tego nazwiska
(inf. dra Tomasza Jurka). Altaryści wrocławscy nie identyfikowani.
Dokument Nr 1399
Bazyleja, 7 marca 1436
Sobór bazylejski poleca prepozytowi klasztoru Św. Jana w Gnieźnie zbadać sprawę obsady prebend przeznaczonych w kapitule gnieźnieńskiej
dla magistra teologii i doktora praw.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. 415. Pergamin 600 x 315 + 83 mm. Na sznurze konopnym bulla ołowiana wystawcy o średnicy ok. 40 mm,
z napisem: + SACROSANCTA GENERALIS SINODUSBASILIENSIS. Na zakładce: Jo(hannes) Freudenberger. Pod zakładką, na razurze: XXXCI. (w pionie), M. albmgan (ze znakiem ściągnięcia)/T. gampierii. Na odwrocie: R(egestrata) R. n. Tiburtm (ze znakiem ściągnięcia) [......]. Indulgencia concilii Basiliensis, ut lector iuris canonici in ecclesia Gneznensis possit obtinere prebendam cum
lectura in simul (XVw.).
Sacrosancta generalis synodus Basiliensis in Spiritu Sancto legitime congregata, universalem ecclesiam representans, dilecto
ecclesie filio .. preposito monasterii Sancti Johan/nis Gneznensis
1 per prepositum soliti gubernari, salutem et omnipotentis Dei benediccionem. Ecclesiarum quarumlibet presertim metropolitanarum
statum prospicientes earum profectui iuxta debitum solicitudinis / nostre officium diligenter intendimus et ea, que nonnunquam
ad ambiguitatis volumina tendere videntur, cum a nobis petitur declaracionis nostre modum, solerti studio adhibemus, prout
rerum circum/stanciis pensatis id noverimus racionabiliter expedire. Exhibita siquidem nobis nuper pro parte venerabilis ..
archiepiscopi Gneznensis ac dilectorum ecclesie filiorum capituli ecclesie Gneznensis peticio continebat, quod olim de unanimi
eorundem consensu et voluntate inter cetera ordinatu(m) fuit atque statutum, quod due eiusdem ecclesie prebende, videlicet
quam dilectus ecclesie filius Nicolaus de Gorka
2 de presenti tenet et possidet de Falcow nuncupatam, magistro in theologia
3, et aliam ex eisdem prebendis, quam quondam Nicolaus de Czessewo, dum vixit
4, tenuit et possedit, de Weylbcza alias de Lyepyenino
5 dictam, decretorum doctori cedere deberent et assignari, quorum alter in theologia, alter vero in iure canonico pro erudicione
clericorum dicte ecclesie, civitatis et diocesis legere ac uterque eorum de superpelliciatus et dalmaciatus in eadem ecclesia
incedere tenentur, non tamen habere vocem in capitulo eiusdem ecclesie neque in distribucionibus quotidianis cum aliis canonicis
ipsius ecclesie participare. Quodquidem statutum de consensu prefatorum archiepiscopi et capituli per sanctissimum Eugenium
papam IIII
6 ex certa ipsius sciencia cum supplecione eciam defectuum, si qui intervenissent in eodem, extitit confirmatum, prout in litteris
eiusdem Eugenii pape, in quibus inter cetera canonicatus earundem prebendarum penitus extinxit ac ipsas habere noluit pro
extinctis, plenius dicitur contineri quodque littere prefate quantum ad unam ex eisdem prebendis, que decretorum doctori cedere
debeatet assignari, ut prefertur, debite sunt execucioni demandate. Cum autem sic, ut eadem peticio subiungebat, de facili
non reperitur, de presenti et forsitan in futurum magister et doctor sic, ut premittitur, qualificatus, qui alteram earundem
prebendarum modo premisso acceptare vellet pro eo, quod ipse prebende in titulum non dantur neque dari debeant, dictique magister
et doctor manuales censeantur et ex causa removibiles iuxta statutum concilii generalis
a, a nonnullis eciam dubitatur, an prefati magister et doctor aut alter ipsorum possint canonicatum et prebendam eiusdem ecclesie
unacum alia ex eisdem prebendis, que meri fructus existunt pro ipsis magistro et doctori deputatis maxime, ex eo, quod ipsi
magister et doctor in eadem ecclesia superpelliciati, ut premittitur, incedere teneantur, recipere et insimul licite retinere
valeant. Pro parte dictorum archiepiscopi et capituli nobis fuit humiliter supplicatum, ut prefatos magistrum in theologia
et decretorum doctorem, cui eciam actu una ex hiis prebendis assignata est et alium pro tempore assumendos canonicatum et
prebendam eiusdem ecclesie simul cum prebenda pro ipsis deputata licite recepisse ac retinuisse necnon imposterum recipere
et retinere posse declarare ac alias super hoc eis oportune providere dignaremur. Nos itaque de premissis certam noticiam
non habentes ac comoditati ipsius ecclesie intendere cupientes, huiusmodi supplicacionibus inclinati, discrecioni tue per
hec scripta mandamus, quatinus super premissis omnibus et singulis ac eorum circumstanciis universis summarie simpliciter
et de plano, ac sine strepitu et figura iudicii auctoritate nostra te diligenter informes et si per informacionem huiusmodi
premissa veritate fulciri inveneris, prefatos magistrum et doctorem, ut prebendas pro ipsis deputatas huiusmodi eciam illam,
que dicto doctori decretorum actu assignata extitit, ut prefertur, et ipse ex causa nondum in dicta ecclesia legit, unacum
canonicatu et prebenda eiusdem ecclesie, si ipsis alias canonice conferuntur recipere et insimul iuxta statutum huiusmodi
retinere libere et licite valeant, declares necnon ea omnia et singula in dictis statutis contenta eciam auctoritate nostra
prefata approbes et confirmes non obstantibus premissis ceterisque contrariis quibuscunque. Datum Basilee Nonas Marcii anno
a nativitate Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto.
[
Na zakładce, inną ręką:] Die Veneris nona mensis Maii
7, hora vesperorum, in domo venerabilis viri, magistri Sandconis prepositi Sancti Georgii in castro et canonici metropolitane
Gneznensis ecclesiarum
8 in Summo Gneznensi sita, venerabili viro, domino Nicolao preposito Sancti Johannis ante Gneznam
1 ibidem constituto presentata citacio decretti, presentibus Alberto Romano
9 et Petro de Bnin procuratoribus causarum consistorii Gneznensis
10.
anastępuje razura długości ok. 15 liter, pokryta wężykiem Or.
1Prepozytem bożogrobców gnieźn. był już wówczas Mikołaj (zob. na końcu niniejszego dok.), wyst. 1435-40 (Nakielski, Miechovia,
s. 437), także 1437 (niżej, nr 1430/6) i 1440 (niżej, nr 1526/4).
2Mikołaj z Górki, zob. wyżej, nr 1391/5.
3Fałkowo par. Łubowo, wieś szlachecka na pd.-zach. od Gniezna (Koz. 4 s. 207, 8 s. 168). Dziesięciny z Fałkowa pobierał Górka
już 1420 (Acta capitulorum I nr 1565), przeznaczył je na uposażenie magistrów teologii arcybiskup Wojciech Jastrzębiec w 1428r.
(KDW V nr 527: zatwierdzenie papieskie z 1431 r.).
4Mikołaj z Czeszewa, przedtem z Jarocina, był kanonikiem gnieźn. już 1405, zm. 1436 (Kor. I/2 s. 188, II s. 187-188; KDW VII
nr 603/19).
5Łopienno, szlachecka wieś par. na pd.-zach. od Janowca Wlkp. (Koz. 1 s. 156). O dziesięcinach Czeszewskiego zob. Acta capitulorum
II nr 112. O uposażeniu na Ł. doktorów praw zob. dok. z 1428 r. (jak w przypisie 3).
6Eugeniusz IV, papież 1431-39, zm. 1447.
7Piątek przypadał na 9 maja dopiero w 1438 r.
8Sędziwój syn Budka z Czechla (w Kaliskiem), mgr UJ 1429, profesor tamże, kanonik gnieźn., prepozyt kościoła Św. Jerzego na
zamku gnieźn., student teologii w Paryżu 1441-45, wikariusz generalny i oficjał gnieźn. 1449-52, potem od 1458 prepozyt kanoników
regularnych w Kłodawie, zm. 1476 (WSB s. 458).
9Wojciech Romanus mieszczanin gnieźn., prokurator w konsystorzu gnieźn. 1415-50 (Acta capitulorum II nr 34-487).
10Piotr syn Wawrzyńca z Bnina notariusz publiczny w konsystorzu gnieźn. od 1427 (Not. nr 553), prokurator tamże, wyst. do 1450
(Acta capitulorum II nr 379, 397, 462-65, 478; mat. KDW).
Dokument Nr 1400
Kościan, 11 kwietnia 1436
Władze miasta Kościana zaświadczają, że Piotr Chalb... sprzedał sołectwo we wsi Nacław Piotrowi Hermanowi.
Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Kościana I/8 w or. transumpcie władz miasta Kościana z daty: Kościan, 4 czerwca 1524. Pergamin bardzo
mocno zniszczony, podarty, z dużymi ubytkami tekstu, tekst pozacierany, partiami nieczytelny.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos infrascripti iurati civitatis Costen Nicolaus Czewsler protoconsul
1, [.....
a] Herman
2 Petrus [.....
b]
3 tenore presencium, tam presentibus quam futuris, quibus expedit universis [....
b] nostro pleno in consilio residebamus, venientes [.....
b] Petrus Chalb[.....
b] non [.....
c] nec aliquo doli [.....
b] consilio [....
b] villa Na[.....
c4] cum tribus mansis habens agri [....
b] habuit et possedit [....
b] ortis, campis, curiis, pratis, pascuis, silvis, borris, gaiis [....
b] insulis, venacionibus, aucupacionibus [....
b] piscinis, [.....
c], paludibus, torentibus [....
b] omnibus et singulis utilitatibus [....
c] obvencionibus universis [.....
b] suis ia[.] ortul[.....
d] aut suis legittimis successoribus [.....
e] voluntatis sue libitum convertendum [....
b] ville supradicte ac sui legittimi successores debent servire ad [....
c] de [....
c] censibus tu[.....
b] unum equum valentem [....
b] datarum [.....
b] quoties nos consules civitatis Costen vel successores nostri ad dominum regem Regni Polonie in causa civitatis transire
contigerit vel [....
c] fuerit ex parte civitatis ad prefata [....
b] Regni Polonie vel ad civitates et seorsim quater [....
c] pro sagittariis seu predon[.....
c] necnon ad expedicionem omnib[.....
c] publice pro [.....
c]tam ex parte domini regis et tocius Regni Polonie [.....
c] equum de predicta scultecia sine quavis contradictione tenetur dare et accomodare [.....
c] et specialiter consules nostri successores ad expedicionem generalem [.....
b] ex parte domini regis et Regni Polonie [.....
c] et mittere seu expedire con[...
f]t. Eciam ipse Petrus Herman scultetus supradictus
5 aut sui legittimi successores equum predictum cum sagittario expedire et accomodare debet et tenetur contradicto quovis [.....
c] ita quod nobis sufficiat circa expensas seu sumptus nostre civitatis predicte, isto [....
c] adiecto, quod si prefatus equus in predictis nostris serviciis, videlicet ad dominum regem Regni Polonie ad civitatis vel
pro [.....
c] sen sagitta, ut premissum est, quomodocumque modo annichilaretur vel destrueretur, extunc ipse Petrus Herman aut sui legittimi
successores nobis consulibus aut nostris successoribus predicte civitatis Costen nostra servicia facere tenebitur neque debet,
quousque sibi vel suis successoribus legittimis pro dicto destructo equo condignam faciemus satisfaccionem, sed nihilominus
si prefatus equus in expedicione generali publice proclamata ex parte domini regis et tocius Regni Polonie quocumque modo,
quod absit, destrueretur, amitteretur vel anichilaretur, pro eodem equo nulla responsa ipsi Petro Herman nec ipsius legittimis
heredibus dare teneremur nec aliquam facere solucionem. Ut autem hec vendicio necnon resignacio robur habeat perpetue firmitatis,
de nostra certa sciencia litteras presentes sigillo nostre civitatis maioris iusimus communire. Datum in Costen feria quarta
proxima post festum Pasce sub anno a Nativitate Domini millesimo quadrigentesimo trecesimo sexto, presentibus ibidem testibus
quibus supra et cetera.
anastępują zatarte imię i nazwisko rajcy oraz imię kolejnego rajcy noszącego nazwisko Herman. Nie można ustalić, czy w tym
ostatnim przypadku chodzi o znanego rajcę kościańskiego Piotra Hermana, czy też o innego przedstawiciela tej rodziny
bkilka wyrazów zatartych Kop.
cjeden wyraz zatarty Kop.
dkilkanaście wyrazów zatartych Kop.
edwa wiersze zatarte Kop.
fkilka liter zatartych Kop.
1Mikołaj Czewschler, Czewscheler, wieloletni rajca i burmistrz Kościana 1432-70 (SHGPoz. II s. 370).
2Zob. wyżej, przypis a.
3Być może chodzi tu o rajcę Piotra Lamberga, wyst. ponadto (jako burmistrz) w l. 1432 i 1433 (SHGPoz. II s. 370).
4Nacław, wieś na pd. od Kościana (Koz. 2 s. 494). Piotr Chalb...(?) nie zidentyfikowany, był zapewne sołtysem w N.
5Piotr Herman, zob. wyżej, przypis a; on to najpewniej kupił owo sołectwo.
Dokument Nr 1401
Gniezno, 27 kwietnia 1436
Oficjał gnieźnieński przysądza dziesięciny z Czarnotula kościołowi parafialnemu w Mogilnie.
Or.: Bydgoszcz, WAP, Klasztor Mogilno dok. 19. Pergamin 498 x 349 + 25 mm, dziury i plamy rdzy na złożeniach. Nacięcie po pasku
do przywieszenia pieczęci. Z. N. jak Not. nr 403. Na odwrocie sygnatury: W 12, S 3 (XVIII w.), liczne streszczenia.
//
aIn nomine Domini amen. Nos// Benedictus de Modla canonicus et vicarius in spiritualibus reverendissimi in Cristo patris et
domini, domini Alberti Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopi et primatis ac officialis / generalis
1 universis et singulis, ad quos presentes nostre littere sentencie diffinitive pervenerint, volumus fore notum, quomodo pridem
venerabilis vir, dominus Petrus abbas monasterii Moghilnensis ordinis (sancti Benedicti
b)
2 honorabilisque et religiosus dominus Stephanus / monasterii eiusdem rector parrochialis ecclesie ibidem in Moghilno Gneznensis
diocesis
3 citato coram nobis nobili domino Theodorico herede in Czarnothil dicte Gneznensis diocesis
4 per nostras citacionis literas ad terminum peremptorium et competentem per circumspectum magistrum / Albertum Romanum de
Gnezna
5 procuratorem ipsorum legittimum, prout de ipsius procuracionis mandato ex actis presentis cause nobis est facta plena fides
legitimis documentis, suum convencionalem in eodem termino veniente produxerunt libellum, petentes per dictum magistrum Albertum
Romanum suum procuratorem ipsum admitti sibique responderi ac litem contestari super eodem. Cuius libelli tenor sequitur et
est talis:
Coram vobis venerabili viro, domino Benedicto de Modla canonico et officiali Gneznensi procurator et nomine procuratorio venerabilis
viri, domini Petri abbatis Moghilnensis contra et adversus nobilem Theodoricum heredem in Czarnothil et contra quamqumque
aliam personam, pro ipso in iudicio legittime intervenientem, gravi cum querela proponit et dicit, quod licet decima manipularis
et campestris omnium et singulorum frumentorum diversi grani seu seminis post omnes et singulos agros et araturas omnium et
singulorum kmethonum de villa Czarnothil pertinuisset et spectasset ad ecclesiam Sancti Jacobi parrochialem in Moghilno a
temporibus legitime prescriptis racione erecionis, dotacionis et fundi, et ex prescripcione legitima prescripta, prout et
nunc pertinet et spectat ad prefatum dominum abbatem et eius conventum ex vi incorporacionis dicte ecclesie Sancti Jacobi
eidem monasterio Moghilnensi facte fruuntque nonnulli predecessores moderni rectoris nomine dicte ecclesie Sancti Jacobi in
possesione dicte decime actuali et reali vel quasi, colligendo, levando et in usus proprios convertendo, prout et nunc sunt,
salvo impedimento, de quo infra. Tamen nobilis Stanislaus pater dicti Theodorici, condam heres in Czarnothil
6, deposito Blasio scolteto
7 de tribus mansis et uno kmethone de quarto manso, eosdem agros pro se et suis usibus excolebat, adhuc agens in humanis, a
decem citra vel ultra annis decimam de eisdem quatuor mansis, de quibus prius solvebatur, plebano in Moghilno minime dabat
predictusque dominus Theodoricus succedens in vicium et bona dicti Stanislai sui patris, deposito Martino Dubal
7 de uno manso quinto, excolendo eosdem quinque mansos decimam valoris quolibet anno quinque marcarum a decem citra vel ultra
annis plebano dicte ecclesie Sancti Jacobi parrochialis solvere recusavit et contradixit, et hucusque recusat et contradicit
ipsi domino abbati et suo conventui ex vi incorporacionis dicte ecclesie Sancti Jacobi dicto monasterio Moghilnensi anime
sue in detrimentum ipsiusque domini abbatis et sui conventus preiudicium et dispendium nonmodicum gravamen et scandalum plurimorum.
Petit igitur dictus procurator nomine, quo supra, procuratorio per vos venerabilem virum, dominum Benedictum [canonicum et]
officialem Gneznensem vestram sentenciam diffinitivam pronunciari, decerni et declarari decimam manipularem et campestrem
diversi grani seu seminis omnium et singulorum frumentorum post omnes et singulos agros et araturas omnium et singulorum kmethonum
et scolteti in villa Czarnothil Gneznensis diocesis a temporibus legittime prescriptis ad ecclesiam parochialem Sancti Jacobi
in Moghilno et ad rectores ipsius racione ereccionis, dotacionis et fundacionis et ex prescripcione legitime prescripta pertinuisse
et spectasse et ad prefatum dominum Stephanum plebanum modernum pertinere et spectare ac ad ipsum dominum abbatem et suum
conventum ex vi incorporacionis dicte ecclesie Sancti Jacobi cum fructibus ipsius monasterio suo in Moghilno ipso iure predecessoresque
nonnulli prefati domini Stephani dicte ecclesie Sancti Jacobi, in quasi possessione iuris percipiendi pacifica et quieta,
actuali et reali eiusdem decime tollendo, levando et in usus proprios convertendo extitisse ac ipsum dominum Stephanum modernum
a tempore institucionis dicte ecclesie fuisse et nunc esse simul cum ipso domino abbate et suo conventu ex vi incorporacionis
monasterio ecclesie predicte Sancti Jacobi, salvo impedimento, quinque mansorum, prout supra, dictumque nobilem Theodoricum,
nescitur qua intencione aut quo spiritu ductum, animo, ut presumitur, iniuriandi et dampnificandi prefatum dominum Stephanum
c et suam ecclesiam ac ipsum dominum abbatem cum suo conventu, succedentem in bona paterna et in vicium sui patris excolendo
et exarando dictos quinque mansos a decem citra vel ultra annis, de quibus prius decima solvebatur plebanis dicte ecclesie,
eandem decimam a tempore deposicionis dictorum scolteti et kmethonum, valoris quolibet anno quinque marcarum, dicte ecclesie
Sancti Jacobi et suo rectori ac ipsi domino abbati cum suo conventu ex vi incorporacionis dicte ecclesie, anime sue in detrimentum
ipsorumque dominorum Stephani plebani et sue ecclesie et abbatis cum suo conventu ex vi incorporacionis preiudicium ac dispendium,
et gravamen et scandalum plurimorum dare et solvere contra Deum et iusticiam recusasse et contradixisse et hucusque contradicere
et recusare indebite et iniuste sibique talia facere non licuisse. Et ob hoc eundem nobilem Theodoricum ad dandam et solvendam
decetero dictam decimam manipularem de dictis quinque mansis unacum perceptis a decem annis cum expensis in cansa legitime
factis, prefatis dominis Stephano plebano nomine sue ecclesie et Petro abbati cum suo conventu ex vi incorporacionis predicte
condempnandum fore et condempnari et ad solucionem cogi et compelli, et super ulterioribus occupacionibus et impedimentis
eidem imponendum fore perpetuam silencium et imponi iusticia mediante vestrum benignum officium ad hoc humiliter implorando.
Ad quem tandem libellum circumspectus magister Paulus Apostolus de Lubanye
8 procurator prefati nobilis domini Theodorici et nomine procuratorio eiusdem, prout eciam de sue procuracionis mandato nobis
extitit facta plena fides legitimis documentis, in certo termino sibi ad id per nos statuto respondit, negando narrata, prout
narrantur, petens petita fieri non
c debere animo litem contestandi, per prefatumque magistrum Albertum Romanum procuratorem prefatorum dominorum Petri abbatis
et Stephani plebani in termino sibi per nos prefixo, articulis convencionalibus nomine partis sue datis iudicialiter et productis,
per nosque admissis ad probandum nonnullisque testibus super eisdem inductis, coram nos receptis et examinatis ac aliis iuribus
et munimentis coram nos productis et oblatis, necessariis dilacionibus observatis, prefato tandem nobili Theodorico per Paulum
Pozar nostri consistorii Gneznensis iuratum nuncium
9 coram nobis citato ad terminum competentem et relacione facta, in contumaciam ipsius nobilis non comparentis, ad prefati
magistri Alberti Romani procuratoris predicti peticionem instantem in causa conclusimus, ad nostramque sentenciam diffinitivam
ferendam processimus, quam ibidem tulimus et pronunciavimus ferimusque et pronunciamus huiusmodi sub tenore:
Cristi nomine invocato pro tribunali sedentes et solum Deum pre oculis habentes, per hanc nostram sentenciam diffinitivam,
quam ferimus in hiis scriptis, pronunciamus, dicimus, decernimus et declaramus ecclesiam parrochialem et ipsius pro tempore
rectores in Moghilno in possessione decime manipularis et campestris post tres mansos scoltecie in Czarnothil ac post unum
mansum kmethonum per nobilem Stanislaum olim in Czarnothil, patrem nobilis Theodorici moderni heredis ibidem in Czarnothil
et similiter post unum alium mansum kmethonum per ipsum nobilem Theodoricum depositos et suo allodio adiunctos fuisse et esse
a temporibus legittime prescriptis ac eandem decimam ad ecclesiam parrochialem in Moghilno et ipsius rectores pro tempore
pertinuisse et spectasse, et nunc pertinere et spectare prefatumque nobilem Stanislaum patrem ipsius Theodorici ac ipsum Theodoricum
in vicium sui patris succedentem, ecclesiam predictam in Moghilno et ipsius rectores pro tempore dicta decima manipulari post
tres scoltecie et duos kmethonum mansos spoliasse ac ipsam decimam solvere eidem contradixisse et recusasse ipsamque decimam
pro se levasse et in usus proprios convertisse et convertere ipsisque talia facere non licuisse nec licere. Et ob hoc discretum
et religiosum fratrem Stephanum plebanum modernum in Moghilno et ipsius ecclesiam ad possessionem dicte decime manipularis
post tres scoltecie et duos kmethonum mansos in Czarnothil depositos restituendam fore et restituimus ac eandem et ipsius
possessionem prefato domino Stephano plebano et sue ecclesie in Moghilno adiudicandam fore et adiudicamus ipsumque nobilem
Theodoricum modernum heredem in Czarnothil in perceptis dicte decime manipularis post dictos quinque mansos a tempore occupacionis,
videlicet a decem annis, prefato domino Stephano plebano condempnandum fore et condempnavimus ac ad solucionem cogi et compelli
cogimusque et compellimus per presentes, silencium perpetuum dicto nobili Theodorico super occupacionibus ulterioribus et
impedimentis imponentes, condempnantes nichilominus prefatum nobilem Theodoricum ipsi domino Stephano plebano in expensis
in lite coram nos legitime factis, quarum taxacionem nobis imposterum reservamus.
Tandem ex post circumspectus Albertus Romanus nomine, quo supra, procuratorio coram nobis iudicialiter comparens, citato nobili
Theodorico productaque citacione debite executa, peciit expensas taxari. Nos vero recepta declaracione in scriptis earundem
moderacione, qua cum Deo potuimus, leviori previa, easdem expensas ad tres marcas taxavimus et taxamus per presentes. Demumque
idem magister Albertus Romanus prefatorum Petri abbatis et Stephani plebani procurator legittimus et nomine procuratorio eorundem
coram nobis iudicialiter comparens, predicta citacione debite executa, alias per nos contra prefatum dominum Theodoricum data
et decreta, accusata contumacia ipsius non comparentis peciit percepta dicte decime per nos in contumaciam partis citate non
comparentis taxare. Nos vero dictorum perceptorum per ipsorum domini Petri abbatis et Stephani plebani tunc ibidem coram nobis
personaliter comparencium iuramentum per ipsos ad sacrosanctas scripturas ipsorum manibus tactas prestitum corporale declar[acione]
habita et receptu a decem annis [ad] duas marcas moderacione previa, qua cum Deo potuimus, leviori, taxamus et [imponi]mus
in Dei nomine in hiis scriptis.
Lecta, lata et in scriptis pronunciata est hec nostra sentencia diffinitiva per nos Benedictum canonicum [et] officialem prenominatum
Gnezne in domo habitacionis nostre, Mercurii die oct[ava] mensis Aprilis anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo
quinto, indicione tredecima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, dom[ini Euge]nii divina providencia
pape quarti anno quinto, hora terciarum et consistorii nostri, presentibus honorabilibus et circumspectis viris Mathia Coributhi
vicario perpetuo ecclesie Gneznensis
10, Alberto plebano in Gerwarthowo
11, Peregrino de Pampicze
12, Petro de Bnyn
13 et Stanislao Gosdz procuratoribus causarum consistorii Gneznensis
14, testibus circa premissa. Sed expense taxate anno, hora et loco prescriptis, Lune die quarta mensis Iulii, presentibus discretis
Nicolao Passor plebano in Plomikowo Wladislaviensis diocesis
15, Jacobo de Grandi presbitero graciali de Gnezna
16 et Petro de Janczewo notario consistorii Gneznensis
17, testibus circa premissa. Percepta vero taxata anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, indicione quarta decima,
pontificatus prefati domini Eugenii pape anno sexto, Veneris die vicesima septima mensis Aprilis, hora et loco prescriptorum,
presentibus Nicolao Zemsky plebano in Lekna
18, Nicolao Koth
19, Andrea Wineczsky notariis
20 et Andrea Cucla
d procuratore causarum consistorii Gneznensis
21, testibus circa premissa. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras sentencie diffinitive literas
seu presens publicum instrumentum per Michaelem Andree de Domaslaw notarium nostrum et causarum coram nobis scribam
22 infrascriptum scribi et publicari nostrique officialatus appensione sigilli iussimus communiri.
[
Z. N.]
e-fEt ego Michael Andree de Domaslaw clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius et causarum consistorii
Gneznensis scriba, predictis sentencie diffinitive pronunciacioni, expensarum et perceptorum taxacioni allisque omnibus et
singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens fui eaque sic omnia
fieri vidi et audivi, presentes sentencie diffinitive literas per alium fideliter scriptas in hanc formam publicam redegi,
me manu propria subscripsi signoque et nomine meis solitis et consuetis unacum officialatus appensione sigilli consignavi,
in fidem et testimonium premissorum.
ainicjał wysokości całego dokumentu Or.
bbrak Or.
cpoprawiane Or.
dtekst uszkodzony Or., odczyt niepewny
e-finną ręką Or.
1Benedykt syn Macieja z Modły (na pd.-zach. od Goliny) notariusz publiczny, archidiakon łęcz. 1413, kanonik gnieźn. 1413, oficjał
i wikariusz generalny gnieźn. 1413-22, 1423-37, zm. 15 października 1437 (KDW VI nr 365/8; Kor. I/2 s. 42, III s. 35-38; Acta
capitulorum II nr 325).
2Piotr opat klasztoru benedyktynów w Mogilnie wyst. 1436 (tutaj) - 1459 (Acta capitulorum I nr 1856, 1903, II nr 364, 452),
zm. najpewniej 1460 (J. Płocha, Najdawniejsze dzieje opactwa benedyktynów w Mogilnie, Wrocław 1969, s. 49).
3Benedyktyn mogileński Szczepan (Stefan) otrzymał probostwo Św. Jakuba w Mogilnie 1429 (KDW IX nr 1202, 1203).
4Czarnotul par. Kwieciszewo, na wsch. od Mogilna (Koz. 1 s. 50, 4 s. 136). Teodoryk wyst. także (jako syn Stanisława) 1414
(Roty V, nr Gniezno 209), 1430 (ib. nr 323), 1440 (Łaski, Liber beneficiorum I s. 330; Acta capitulorum II nr 364), por. z
Teodorykiem jeńcem pod Chojnicami 1454 (M. Biskup w Przeglądzie Hist. 56, 1965, s. 99), wyst. jeszcze 1473 (SHGWlkp.).
5Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.
6Zob. wyżej, przypis 4.
7Nie zidentyfikowany.
8Paweł zwany Apostoł, syn Piotra ze wsi Lubanie (na pn. od Brześcia Kujawskiego - Koz. 4 s. 466-467) należącej do kapituły
włocławskiej, notariusz publiczny 1434, adwokat w konsystorzu gnieźn. do 1462 (Acta capitulorum II nr 379-583; KDW IX nr 1377/11).
9Paweł Pozar nie zidentyfikowany
10Maciej Korybutowic, bliżej nie znany, 1441 był plebanem kościoła Św. Piotra w Gnieźnie (niżej, nr 1549/11), jako wikariusz
w katedrze gnieźn. wyst. jeszcze 1446 (mat. KDW).
11Giewartów, wieś par. na pn.-wsch. od Słupcy (Koz. 4 s. 224). Pleban Wojciech zapewne ident. z wyst. 1426 (Łaski, Liber beneficiorum
I s. 301).
12Pępice, dziś Działyń, pomiędzy Gnieznem a Kłeckiem (Koz. 1 s. 217, 5 s. 142). Peregryn syn Klemensa, notariusz publiczny w
Gnieźnie przed 1421, prokurator w konsystorzu gnieźn. 1402-50 (Acta capitulorum II, passim; Not. nr 529).
13Piotr syn Wawrzyńca z Bnina, zob. wyżej, nr 1399/10.
14Stanisław Goźdź prokurator w konsystorzu gnieźn. 1434-52 (KDW IX nr 1377/9; Acta capitulorum II nr 296-491).
15Płomykowo (Płonkowo) na Kujawach. Pleban Mikołaj nie zidentyfikowany
16Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.
17Juncewo w powiecie kcyńskim. Współcześnie wywodziło się stąd dwu notariuszy Piotrów: syn Jana i syn Mikołaja, zob. o nich
niżej, nr 1433.
18Łekno, miasto na pn.-wsch. od Wągrowca. Pleban Mikołaj Ziemski skądinąd nie znany.
19Mikołaj Kot pisarz konsystorza gnieźn. zapewne ident. z Mikołajem Kotem synem Mikołaja ze Świekotek notariuszem publicznym,
plebanem w Spławiu pod Poznaniem tego imienia 1436 (Now. I s. 246-247) i 1443 (Acta capitulorum II nr 1149, 1167), 1444 i
1450 (SHGWlkp.)
20Andrzej syn Przybysława z Wieńca (par. Niestronno koło Mogilna) od 1434 notariusz publiczny w konsystorzu gnieźn. (Not. nr
72; KDW IX nr 1347/17).
21Andrzej Kukla syn Wojciecha z Pakości, notariusz publiczny już 1414, prokurator w konsystorzu gnieźn. 1414 n. (KDW VIII nr
808; Not. nr 44: tu pomylony z Wojciechem Kuklą).
22Domasław par. Juncewo (por. wyżej, przypis 17), dziś część miasta Damasławek w powiecie kcyńskim. Michał syn Andrzeja, notariusz
publiczny w diecezji gnieźn, od 1429 (Not. nr 403), altarysta w katedrze pozn. 1436 (KDW V nr 571) i wikariusz w katedrze
gnieźn. (ib.), pleban w Sokolnikach 1437, w Słupcy 1440-46 (niżej, nr 1416/7 i 1524/3; Now. I s. 331; KDW V nr 592, 607; mat.
KDW: 25 maja 1446).
Dokument Nr 1402
[Gostyń], 4 maja 1436
Bartosz Wezenborg z Gostynia kasztelan nakielski wraz z bratem swym niedzielnym Januszem nadają jatki i ustalają obowiązki
rzeźników gostyńskich.
Or.: Kórnik, Bibl. Kórn., dyplom nr 180. Pergamin 215 x 130 + 15 mm. Pismo miejscami wyblakłe, dziury na złożeniach. Na paskach
pergaminowych dwie miski pieczętne z drobnymi fragmentami pieczęci o średnicy około 23 mm w ciemnym wosku.
In nomine Domini amen. Omnia, que fiunt in tempore, ne simul cum tempore evanescant, / necessarium est, ut literarum munimine
ratificentur. Nos ergo Barthossius Wyzemborg castellanus Naklensis / et heres in Gostin
1 unacum fratre meo Janussio, fratres indivisi
2, notum facimus omnibus et singulis, presentibus / quam futuris, quibus expedit universis, quia de mera et spontanea nostra
voluntate et ad peticionem carnificum civitatis nostre Gostin pro maiorique melioracione ac confirmacione fraternitatis carnificum
eiusdem civitatis nostri
a Gostin dedimus ac contulimus confirmandum et presentibus confirmamus perpetualiter et in eternum possidere et habere prefatis
carnificibus civitatis nostri
a Gostin triginta maccella carnium, ita tamen nec ecclesiastica nec nostra plura nec pauciora fieri debent nec debebunt perpetualiter.
De quibus vero triginta macellis carnium novem pertinebunt ad nos et ad nostros successores legittimos eviterne. Et magistri
carnium cum suis sociis debent et tenentur de istis triginta macellis carnium de quolibet macello seorsum dare et solvere
singulis annis de anno ad annum perpetuis temporibus quinque lapides sepi concussos alias tluczone ad festum sancti Martini Confessoris [
11 XI] gloriosi. Sed istos lapides sepi concussos alias natloczone mundos a novem maccellis a quolibet maccello quinque lapides seorsum tales, ut dictum est, que ad nos et ad nostros decenter
pertinent, nos et nostri successores debemus ac tenemur super fraternitate carnificum civitatis nostri
a respicere et ipsi nobis tenentur solvere. Item reservamus pro nobis benivole forum carnium in civitate nostra Gostin die
sabbati et non alio die taliter, quod nullus audeat altero die vendere preter quam sabbato in domo sive extra domum quascunque
carnes nec eciam pernas carnium non salsatas die fori vel alio die, excepto lardo. Sin autem receptus fuerit predictas vendendo
carnes, hoc est quartalia seu porciones, altero die quam in foro benivoli, videlicet die sabbati, vel pernas non salsatas
die fori, extunc damus et contulimus eisdem carnificibus omnimodam potestatem recipiendi prefatas carnes cum consensu nostro
velut habetur consuetudo in Kalisch vel aliis civitatibus regalibus. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt
appensa. Actum et datum feria sexta in crastino Invencionis Sancte Crucis anno Domini M
o quadringentesimo trecesimo sexto.
atak Or. zamiast nostre
1Bartosz Wezenborg z Gostynia i Ponieca wyst. od 1404, kasztelan nakielski 1432, zm. 1441/42 (Spisy wlkp.; SHGPoz. I s. 576-578).
2Janusz Wezenborg, brat poprzedniego, wyst. w Gostyniu 1404-44, potem w Nowym Mieście nad Wartą 1444-48 (ib.).
Dokument Nr 1403
Kraków, 5 maja 1436
Oficjał krakowski wzywa wszystkich zainteresowanych do zapoznania się z dokumentami klasztoru Św. Ducha w Kaliszu.
Kop.: Zob. pozycję następną. Dok. wydajemy wg Kop. 1; pozostałe różnią się tylko pisownią i niewielkimi odmiankami stylistycznymi.
Wyd.: ZDKDK II, nr 347.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 695.
Joannes de Elgot decretorum doctor, canonicus et officialis Cracouiensis
1 discretis viris vicariis et ebdomadariis ad catedralem, ad Omnes Sanctos, ad Sanctam Mariam in Cracouia et qui presentibus
fuerint requisiti, salutem in Domino. In nostra personaliter constitutus presencia honorabilis et religiosus vir, frater Paulus
procurator et nomine procuratorio Joannis magistri fratrumque tocius conventus domus hospitalis ordinis Sancti Spiritus in
Cracovia
2 exposuit, quomodo nonnullae personae, tam spirituales, quam etiam seculares diversorum [
k. 101] statuum, dignitatum et preeminenciarum monasterium ac domum pauperum hospitalis Sancti Spiritus extra muros Calissienses
eiusdem ordinis Sancti Spiritus per illustres principes felicis recordacionis atque duces Regni Polonie dudum fundatum, errectum
et dotatum, molestant ac impugnant et impugnare intendunt de privilegiorum fundacione huiusmodi pro eadem domo ipsis ignorantiam
pretendentes. Quia tamen sic, ut allegavit, littere, privilegia et munimenta huiusmodi fundacionis propter viarum discrimina
et infelices eventus de Cracovia versus Calisch originaliter ferri non possunt, ne in portatura lesuram susciperent aliqualem,
ex qua predicti fratres ac domus eadem grave damnum suscipere posset, propter quod per
a predictum fratrem Paulum procuratorem prefatum debita cum instancia fuimus requisiti, ut sibi super hoc de remedio opportuno
providere cittacionisque litteras in vim publici edicti contra et adversus omnes et singulas personas, tam spirituales, quam
eciam seculares diversorum statuum, graduum, dignitatum, condicionum et preeminentiarum sua communiter et divisim interesse
putantes ad videndum et audiendum huiusmodi litteras, privilegia et munimenta [
k. 101v] per nos transsumi dare et decernere dignaremur. Nos igitur Joannes de Elgoth officialis memoratus, predicti fratris Pauli
procuratoris requisicionem fore et esse iustam ac racioni consonam attendentes, vobis supradictis dominis executoribus et
vestrum cuilibet sub excomunicacionis pena mandamus, quattenus omnes et singulos, tam suppremi, quam infimi status, spirituales
et seculares, aliosque sua et communiter et divisim interesse putantes in eorum propriis personis, si ipsorum copias habere
poteritis, alioquin in ecclesia predicta catedrali aliisque ecclesiis et locis publicis infra missarum solennia ex parte nostra
publice alta et intelligibili voce, aut per affixionem valvarum, ne aliqualem ignoranciam habere pretendant, uno edicto pro
tribus et peremptorie ad instanciam prefatorum Joannis magistri et fratrum ac tocius conventus monasterii Sancti Spiritus
in Cracovia predicti cittetis, quos nos etiam tenore presentium sic cittamus, quattenus feria secunda proxima post festum
sancti Floriani, que erit dies septima Maii mensis presentis, hora terciarum, compareant ad videndum [
k. 102] et audiendum huiusmodi litteras, privilegia et munimenta pro parte dictorum fratrum transsumi et in publicam formam redigi,
alias cur et quare id fieri non debeat, causas racionabiles allegari, certificantes nichilominus prefatos, quod sive in dicto
termino comparuerint, sive non, nos cum parte presente ad ea, que iuris fuerint, in presenti causa, dante Domino, procedemus.
Datum Cracouie quinta die mensis Maii anno millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, nostro sub sigillo. Execucione facta
litteram reddite sigillatam die annotata.
abrak Kop. 1
1Jan syn Dobka z Lgoty, student UJ 1416, mistrz 1420, dr 1424, rektor UJ, kanonik krak. 1430, scholastyk 1438, oficjał i wikariusz
generalny krak. 1433-52, zm. 1452 (PSB VI s. 227-228; ZDKDK II nr 326).
2Mistrz Jan prepozyt duchaków krak. wyst. także 1439-44 (ib. nr 347). Paweł nie zidentyfikowany.
Dokument Nr 1404
Kraków, 7 maja 1436
Oficjał krakowski widymuje cztery dokumenty klasztoru Św. Ducha w Kaliszu.
Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 59, k. 98-107. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 1 września 1539; 2.
Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (księga formularzowa j. w., nr 1381), s. 426-432; 3. tamże, rkps 9176, s. 175-181 (wpisy w drugiej
połowie XV w.). Kop. 2 i 3 niedokończone.
Wyd.: ZDKDK II, nr 348 (wg Kop. 1). Tu też wykaz pozostałych kopii.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 696 (wg Kop. 1).
Uw.:Dok. wydajemy wg Kop. 1; pozostałe różnią się tylko pisownią i odmiankami stylistycznymi.
In nomine Domini amen. Nos Joannes de Elgoth decretorum doctor, canonicus et officialis Cracouiensis generalis
1 significamus tenore presentium, quibus expedit universis, presens transsumptum sive exemplar inspecturis, quomodo coram nobis
honorabilis ac religiosus frater Paulus ordinis Sancti Spiritus domus hospitalis in Cracouia honorabilium et religiosorum
dominorum Joannis magistri tociusque conventus fratrum ordinis Sancti Spiritus domus hospitalis eiusdem in Cracouia
2 procurator, prout [
k. 98v] de sue procuracionis mandato per instrumentum publicum manu et signo providi Stanislai Pauli de Oppol clerici Wratislauiensis
diocesis, publici imperiali authoritate notarii
3 subscriptum et consignatum facta est plena fides, personaliter comparens nobis ad iura reddenda, causas audiendas in loco
nostro solito et consueto pro tribunali sedentibus, reproducta citacione tenoris infrascripti contra et adversus nonnullas
personas, tam spirituales, quam eciam seculares, cuiuscunque gradus, status, dignitatis preeminencieque fuerint omnesque et
singulos sua interesse putantes communiter et divisim, ab auditorio nostro ad instanciam prefati Joannis magistri tociusque
conventus fratrum ordinis Sancti Spiritus domus hospitalis in Cracouia legittime emanata debiteque execucioni de mandato et
voluntate nostris per nonnullos certos executores iuxta morem patrie demandata ad videndum et audiendum certa privilegia fundacionis,
dotacionis et confirmacionis domus hospitalis Sancti Spiritus in Calisch per nos in publicam iustam formam redigi et transsumi,
decerni aliaque in premissis necessaria [
k. 99] disponi et ordinari, tenens et habens suis in manibus quasdam patentes litteras sive privilegia in pergameno scriptas, non
rasas, non cancellatas, non abolitas nec in aliqua parte sui suspectas, sed omni prorsus vicio et suspicione carentes, unam
videlicet assignacionis loci pro fundacione domus hospitalis Sancti Spiritus et pauperum recepcione extra portam civitatis
Calissiensis serenissimi principis, domini Premizl Secundi Dei gracia ducis Polonie, eius sigillo rotunde figure, intra et
extra de communi cera, in cordula sericea rubei coloris dependenti sigillatam, in cuius sigilli medio imago humana ad instar
viri armati, hastam cum vexillo in dextra clipeumque triangularem pro armis, in cuius superficie leo ad rugiendum aptus, in
sinistra manibus baiulans, ab eiusque dextra et sinistra manibus alia turres, in quarum cuiuslibet summitate ymago humana
cum tuba admodum custodis sculpte apparebant, littere vero circumferenciales capitulares in hunc modum legi videbantur: "Sigillum
Premislonis Dei gracia ducis Polonie"
4, secundam videlicet confirmacionis privilegiorum donationis dicte [
k. 99v] domus hospitalis Sancti Spiritus in Calisch serenissimi principis, domini Wladislai Dei gracia ducis maioris Regni Polonie,
eius sigillo rotunde figure, intra et extra de comuni cera, in cordula sericea rubei coloris dependenti sigillatam, in cuius
sigilli medio leo coronatus in dextra, aquila vero sine corona una ala extensa pedibusque et cauda ad volandum protensis in
sinistra partibus, se dorsis invicem collidentes sculpte apparebant, littere vero circumferencialiter capitulares in hunc
modum legi videbantur: "S(igillum)
a Wladislai Dei gracia ducis Cuyawie et Siradie etc."
5, terciam vero confirmationis certi articuli inter libertates dicte domus hospitalis Sancti Spiritus in Calisch datas de piscatore
apparentis serenissimi principis, domini Casimiri Dei gracia regis Polonie, sigillo ipsius vero rotunde figure, intra et extra
de comuni cera, in cordula sericea rubei coloris subdependenti sigillatam, in cuius sigilli medio aquila coronata alis extensis,
cauda et pedibus protensis sculpta apparebat, littere vero circumferentiales capitulares legi videbantur in hunc modum: "S(igillum)
a Casimiri [
k. 100] Dei gratia regis Polonie"
6, ipsas nobis in contumaciam cittatorum non comparentium nec aliquid racionabili allegantium facto, et realiter exhibuit et
presentavit exponens, quomodo nonnulle persone nedum suppremi, immo et infimi gradus, sexus utriusque, spirituales et seculares,
monasterium ac domum pauperum hospitalis Sancti Spiritus extra muros Calissienses eiusdem ordinis libertatesque ac iura eidem
monasterio per prefatos illustres principes appropriatos impugnare, violare et infringere nituntur et intendunt. Unde, quia
sic, ut allegavit, ad obviandum insultibus huiusmodi monasterium Sancti Spiritus domus hospitalis in Calisch infringere, perturbare
et molestare volentibus, eedem littere et privilegiorum ad longinqua loca propter viarum discrimina et infelices eventus earundem
originaliter de civitate Cracouiensi, ubi nunc tanquam in loco securo extant reposite, ferri et portari non possunt, ne in
se ipsis ex frequenti motu itineris lesuram susciperent aliqualem, ex qua dictum monasterium et domus pauperum Sancti Spiritus
in Calisch incommoda et inantea suscipere posset, propter quod per prefatum fratrem Paulum procuratorem [
k. 100v] in
b predictum debita cum instancia sumus requisiti, quattenus easdem litteras, privilegia et earum quamlibet transsumi et in
publicam instrumenti formam redigi cum apposicione decreti et nostri appensione sigilli et alias talibus modo et forma, quod
eis in iudicio et extra, ubi opus foret, tanquam veris originalibus plena et integra indubitataque fides adhibere posset et
valeat, disponeremus et disponi mandaremus et decerneremus. Quarumquidem litterarum tenor de verbo ad verbum et primo cittacionis,
de qua supra fit mentio, sequitur et est talis:
[
następuje mandat z 5 maja 1436 - zob. pozycje poprzednią].
[
k. 102] Sequitur tenor privilegii ducis Secundi Premisles:
[
następuje dok. księcia Przemysła II z daty: Kalisz, 31 grudnia 1283 - KDW I nr 530].
[
k. 102v] Sequitur tenor privilegii Wladislai regis Polonie:
[
następuje dok. księcia Władysława Łokietka z daty: Kalisz, 30 grudnia 1299 - KDW II nr 828].
[
k. 104v] Sequitur tenor privilegii regis Casimiri:
[
następuje dok. króla Kazimierza Wielkiego z daty: Kalisz, 29 marca 1350 - KDW III nr 1294].
[
k. 105v] Nos igitur Joannes de Elgoth decretorum doctor, canonicus et officialis memoratus, peticioni dicti fratris Pauli ordinis
Sancti Spiritus, procuratoris predicti, utpote iuri et racioni consone annuentes attendentesque, quod iusta petentibus non
est denegandus assensus, dictis litteris nobis sic, ut premittitur, exhibitis et presentatis ac se receptis ipsisque visis
et diligenter inspectis, ipsas in nomine Domini presentibus scriptis transsumpsimus et transsumimus ac per notarium imperiali
auctoritate publicum infrascriptum transsumi et in presentis instrumenti publici formam de verbo ad verbum, nihil ad[
k. 106]dendo vel minnendo, quod facti mutaret substanciam aut variaret intellectum, redigi et exemplari et alias talibus modo et
forma disponere, quod eis in iudicio et extra, ubi opus foret, ac si originales apparerent et ostenderentur, plena et indubia
fides adhiberi posset et valeret, decretum nostrum et auctoritatem eisdem apponendo disponere decrevimus et mandavimus. In
quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes nostras litteras sive presens publicum instrumentum
huiusmodi transsumptum, in se continentes sive continens, exinde fieri et per notarium imperiali auctoritate publicum nostrumque
et facti huiusmodi coram nobis scribam infrascriptum scribi, publicari et exemplari mandavimus nostrique appensione sigilli
iussimus communiri. Actum et datum in domo habitacionis nostre in civitate Cracouiensi sitta, sub anno nativitatis Domini
millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, indicione quarta decima, pontificatus sanctissimi in Cristo patris et domini nostri,
domini Eugenii divina providentia pape quarti anno ipsius sexto, die vero Lune septima mensis Maii, presentibus ibidem venerabili
et circumspec[
k. 106v]tis
c viris, dominis Petro Schustowski preposito Sancti Floriani extra muros Cracouienses
7, Laurencio de Rosprza
8, Henrico Petri de Strebcze
9, Stanislao Pauli de Opol
3, clericis Gnesnensis, Cracouiensis et Wratislauiensis diocesium, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Nicolaus Stanislai de Kielkobicze
d clericus Cracouiensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius necnon coram prefato venerabili viro, domino Joanne
de Elgoth decretorum doctore, canonico et officiali Cracouiensi causarum et facti huiusmodi scriba
10, quia dictorum privilegiorum exhibicioni, recepcioni, eventuum allegacioni, transsumpti presentis peticioni et eius decreto
aliisque omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenotatis testibus presens interfui eaque
omnia et singula premissa sic fieri vidi et audivi, ideo presentes litteras sive presens publicum instrumentum huiusmodi transsumptum
in se continentes sive continens per alium fideliter ingrossatum procuravi meque hinc manu propria subscribens exinde confeci
et in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis [
k. 107] unacum appensione sigilli prenarrati domini Joannis officialis et de ipsius mandato speciali consignando communivi, rogatus
et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.
awg Kop. 2; Kop. 1 ma tu Serenissimi[!]
bbrak Kop. 1
ctu urywa się Kop. 2
dtak Kop. 1
1Zob. dok. poprzedni.
2Zob. dok. poprzedni.
3Notariusz Stanisław syn Pawła z Opola (z Ochodzy pod Opolem), student UJ 1420, wicekomes 1427, prokurator w konsystorzu krak.
do 1465 (ZDKDK II nr 279).
4Pieczęć Przemysła II jak KDW IV tabl. XXV.
5Pieczęć Władysława Łokietka reprodukowana w: Sfragistyka, Warszawa 1960, tabl. XXXVII nr 94.
6Pieczęć Kazimierza Wielkiego jak Piekosiński, Pieczęcie, nr 440.
7Piotr syn Imrama z Chrząstowa (w powiecie pilzneńskim), student UJ 1402, kanonik krak. od 1429, prepozyt Św. Floriana na Kleparzu
pod Krakowem od 1433, biskup przemyski 1435, zm. 1452 (PSB III s. 473-474; inf. dra Franciszka Sikory).
8Wawrzyniec syn Żuka z Rozprzy (w Sieradzkiem) notariusz publiczny 1390-1437, prokurator w konsystorzu krak. 1419-37 (ZDKDK
II nr 213).
9Henryk syn Piotra Brzozy ze Strzelc na Śląsku, student UJ 1414, 1415, bakałarz dekretów, pisarz w konsystorzu wrocławskim
1425-27, prokurator w konsystorzu krak. do 1447 (Luschek s. 176; ZDKDK II nr 252).
10Mikołaj syn Stanisława z Kiełkowic (w Lelowskiem), student UJ 1425, bakałarz dekretów, notariusz publiczny i pisarz konsystorza
krak. 1430, kanonik łęcz. 1443, kanclerz arcybiskupów gnieźn. Wincentego Kota z Dębna, Władysława Oporowskiego i Jana ze Sprowy
od 1440, dziekan NMPanny w Łowiczu 1446, potem prepozyt łowicki 1456 i oficjał tamże 1475 (ZDKDK II nr 302; Acta capitulorum
II nr 896, 902, 907, 911; Dok. Paul. s. 299-300).
Dokument Nr 1405
Poznań, 18 czerwca 1436
Oficjał poznański rozstrzyga spór o czynsz z Więckowic pomiędzy klasztorem dominikanów w Poznaniu a Wielborią wdową po Wojciechu
z Więckowic i publikuje dokument tego ostatniego.
Or.: Poznań, AAP, D. perg. 28 (dawniej: Poznań - Dominikanie A 1). Pergamin 495 x 277 + 66 mm. Na pasku pergaminowym resztki pieczęci
wystawcy w czerwonym wosku, w skórzanym woreczku. Z. N. jak Not. nr 158. Na odwrocie streszczenia z XV-XVIII w.
In nomine Domini amen. Nos Jacobus de Grandi canonicus ac vicarius in spiritualibus et officialis reverendi in Christo patris
et domini, domini Stanislai Dei gracia episcopi Poznaniensis generalis
1 notum facimus, quibus expedit universis, presentes / nostras literas sive presens publicum instrumentum inspecturis, tam
presentibus, quam futuris, quomodo orta inter religiosos viros, fratres Dobeslaum priorem et suum conventum monasterii Sancti
Dominici fratrum predicatorum in Poznania
2 ex / una et nobilem dominam Weliboriam relictam bone memorie Alberti heredis in villa Magna Wanczkowicze Poznaniensis diocesis
3 de et super duabus marcis annui census latorum grossorum numeri Polonicalis, quadraginta / octo grossos in quamlibet marcam
computando, singulis annis in festo beati Martini Confessoris [
11 XI] de duobus mansis agrorum de dicta villa Wanczkowicze, dictis priori et conventui prefati monasterii Sancti Dominici per
possessores sive heredes dicte ville persolvendis ab altera partibus et mota fuisset materia questionis, tandem in certo termino
per nos assignato, circumspectus magister Albertus de Brest procurator legittimus dictorum prioris et conventus
4, de cuius procuracionis mandato nobis apud acta causarum consistorii nostri extitit plena facta fides, oblato citatorio ab
auditorio nostro emanato et debite execucioni demandato, presente prefata domina Weliboria verbali proposicione facta super
dictis duabus marcis annui census per bone memorie Albertum maritum suum heredem in dicta villa Magna Vanczkowicze ipsis priori
et conventui testamentaliter donatis et legatis per ipsum dominum Albertum. Cuiusquidem litere donacionis et legacionis tenor
sequitur de verbo ad verbum et est talis:
[
następuje dok. Wojciecha z Więckowic z daty: Poznań, 12 czerwca 1431 - KDW IX nr 1267].
Cuiusquidem litere magister Stanislaus Stadnik procurator legittimus prefate domine Weliborie
5, de cuius procuracionis mandato similiter per acta cause presentis nobis extitit plena facta fides, peciit copiam et terminum
ad excipiendum et impungnandum ipsam literam sibi
a petivit assignari, quem nos assignavimus iuxta petita. Quoquidem termino sic per nos assignato adveniente, prefatus magister
Stanislaus nomine procuratorio dicte domine Weliborie produxit excepciones et causas in scriptis et literam dotalicii sibi
pro dote occasione nupciarum per dictum Albertum heredem in dicta villa Magna Wanczkowicze donatam sigilloque strennui militis
domini Sandiuogii de Ostrorog palatini Poznaniensis et tunc capitanei Maioris Polonie generalis
6 sigillatam, petens dictas excepciones et causas admitti ac literam dotalicii in suo robore conservari. Ex adverso prefatus
magister Albertus Brest procurator prioris et conventus peciit tam dictarum excepcionum, quam litere dotalicii copias et terminum
ad replicandum contra dictas replicaciones et causas, et ad excipiendum contra dictam literam dotalicii assignari, quem sibi
assignavimus iuxta petita. Adveniente quoque dicto termino sic, ut premittitur, per nos assignato et dictis procuratoribus
hincinde duplicantibus et diversas questiones facientibus, in uno termino inferius annotato, visis et diligenter inspectis
ac equa lance libratis dictarum parcium iuribus, allegacionibus, munimentis et productis dictis procuratoribus citatis comparentibus
et petentibus ad nostre sentencie diffinitive conclusionem prius premissa, quam tunc tulimus in scriptis, processimus et pronuncciavimus
in hunc modum: interloquendo pronuncciamus, dicimus et declaramus literam donacionis super censu duarum marcarum annui census
per bone memorie nobilem Albertum maritum nobilis domine Welborie relictam
b prefati nobilis in hereditate Wanczkowo priori et conventui monasterii Sancti Dominici ordinis predicatorum in Poznania factas
et donatas testamentaliter, prefatam dominam Welboriam ad tempus vite sue vel quousque ad vota secunda nupcii convolaverit,
in suo dotalicio absque census solucione dictarum duarum marcarum conservantes, reservantes nichilominus prefatis priori et
conventui omnimodam potestatem possessionis dictarum duarum marcarum annui census super dicta hereditate Wanczkowicze, super
heredibus iure hereditario succedentibus, presenti nostra interlocutoria mediante, salvo iure addendi, minuendi, corrigendi
etc. Lecta, lata et in scriptis pronuncciata est hec nostra sentencia die Lune XVIII mensis Iunii, hora audiencie consueta.
Super quibus omnibus et singulis premissis prefatus magister Albertus Brest procurator religiosorum prioris tociusque conventus
Sancti Dominici fratrum predicatorum in civitate Poznaniensi regraciatus est de iusticia et petivit parti sue desuper fieri
publica instrumenta, magister vero Stanislaus Stadnik procurator nobilis Wyeliborie similiter regraciatus est de iusticia.
Quequidem nostra diffinitiva sentencia nulla appellacione suspensa in rem transivit iudicatam. In quorum omnium et singulorum
fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas diffinitive sentencie per notarium nostrum et causarum scribam
coram nobis infrascriptum scribi et publicari nostrique officialatus sigilli appensione fecimus communiri. Acta sunt hec sub
anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, indicione quartadecima, pontificatus sanctissimi in Christo patris
et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno ipsius sexto et in domo habitacionis nostre penes ipsam
ecclesiam cathedralem Poznaniensem sita, presentibus ibidem honorabilibus et discretis viris, dominis Bartholomeo in Obyezerze
7, Paulo in Crziwin
8, Paulo in Zayanczkowo
9, Nicolao in Tharnowo plebanis
10, Stanislao Ranczka presbitero graciali in Poznania
11, Johanne in Brodnicza
12 et Michaele de Crobya vicariis Poznaniensis diocesis
13, testibus circa premissa.
[
Z. N.]
c-dEt ego Jacobus Stanislai de Cowalewicze clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius14 et coram prefato venerabili viro, domino Jacobo de Grandi canonico necnon vicario in spiritualibus et officiali Poznaniensi
causarum et cause presentis scriba, quia predictis sentencie interlocutorie pronuncciacioni et leccioni aliisque omnibus et
singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia
et singula sic fieri vidi et audivi, sed aliis occupatus negociis per alium fideliter scribi procuravi, me quoque hic manu
propria subscribens in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et conswetis unacum appensione sigilli officiolatus
prenominati domini Jacobi vicarii in spiritualibus et officialis, de sciencia ipsius speciali et mandato consignavi, in fidem
et testimonium omnium et singulorum premissorum
.
anastępuje skreślone terminum Or.
btak Or., zamiast relicte
c-dinną ręką Or.
1Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.
2Przeor dominikanów pozn. Dobiesław skądinąd nie znany.
3Więckowice (W. Nowe, Wielkie) par. Niepruszewo, na pn.-wsch. od Buku (Koz. 3 s. 387). Wojciech wyst. 1411-31, zm. 1433/34,
jego żona Wielboria 1431-36 (KDW IX nr 1267, 1350, tutaj).
4Wojciech Brest bliżej nie znany (z Brześcia?) był prokuratorem w konsystorzu pozn. jeszcze 1460 (Acta capitulorum II nr 575).
5Stanisław Stadnik jako prokurator w konsystorzu pozn. wyst. od 1428 (Acta capitulorum II nr 1002).
6Sędziwój z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1381/2. Jego dok. skądinąd nie znany.
7Objezierze, wieś par. na pd.-zach. od Obornik (Koz. 2 s. 527). Pleban w l. 1420-50, Bartłomiej Kiełbasa z Tymieńca (w Kaliskiem),
nie żył już 1452 (KDW VIII nr 889/12).
8Krzywiń, miasto w powiecie kościańskim. Pleban Paweł wyst. także 1425, 1435, 1436, 1438 (SHGPoz. II s. 510).
9Zajączkowo, wieś par. na pn.-wsch. od Pniew (Koz. 3 s. 440). Pleban Paweł skądinąd nie znany; w 1446 r. plebanem był już Wojciech
(Now. II s. 464).
10Tarnowo Podgórne, wieś par. na pn.-zach. od Poznania (Koz. 3 s. 317, 5 s. 405; Now. II s. 372). Pleban Mikołaj skądinąd nie
znany.
11Ksiądz Stanisław Rączka wyst. w Poznaniu także 1433 (KDW IX nr 1313/6).
12Brodnica, wieś par. na pn.-zach. od Śremu (SHGPoz. I). Wikariusz Jan skądinąd nie znany.
13Krobia, miasto biskupów pozn. w powiecie kościańskim. Wikariusz Michał nie zidentyfikowany.
14Kowalewice par. Chociszew w Łęczyckiem. Jakub syn Stanisława, student UJ 1434 (z "Kowalewa"), notariusz publiczny admitowany
w diecezji pozn. 1434, pisarz przy arcybiskupach gnieźn. do 1491, dziekan łęcz. 1455, kanonik uniejowski 1459, oficjał łowicki
(Not. nr 158).
Dokument Nr 1406
Kraków, 21 czerwca 1436
Król Władysław III poleca staroście generalnemu Wielkopolski uwolnić wszystkie zajęte dobra i rzeczy synów Andrzeja Ciołka.
Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania I/1 (Księga radziecka pozn. z lat 1398-1444), k. 95 (s. 188). Wpis 6 października 1438 (wg Or.).
Wyd.: ARP I nr 131 (z błędnie odczytaną datą roczną: 1433, co dało rozwiązanie: 18 czerwca 1433).
Uw.:W tej samej sprawie zob. list tegoż z 6 października 1436, niżej, nr 1411.
a-bSpectabili et nobili Raphaeli de Goluchowo subccamerario Calissiensi et capitaneo Maioris Polonie generali dilecto
1.
Wladislaus Dei gracia rex Polonie etc. Magnifice, sincere nobis sincere dilecte! Dum alias cum tua sinceritate cete(ri)sque
potioribus Regni consiliariis circa festum sancti Stanislai [
8 V] proxime p(r)eteriti pro convencione servata fuissemus congregati
2, adeant et filius spectabilis viri et militis nostri Andree Czolek de Zelechowo olim capitanei Maioris Polonie generalis
3 exponendo, quomodo certe res sibi et suis fratribus per ipsorum progenitorem derelicte per creditores arrestate fuissent.
Visum fuit eatenus omnibus sic congregatis, quatenus pro ipsorum rerum exarresto, ut hoc ipsum ius terrestre petit et requirit,
per expressum fuisset per nos attemptatum et commissum per literas speciales, quas tua nobilitas licet habuit, ut audivimus,
execucionem minime demandat. Ne eatenus preiudicium predictis pueris fieri videatur, qui et ipsis iuribus incorporati reputantur,
requirimus ipsam tuam nobilitatem, quatenus efficias, ut bona ipsorum et res, quecumque sic per quascumque personas arrestate
exarrestantur iuxta literas in eadem convencione emanatas, etsi qui creditores pretendant iniuriam, ab eisdem iusticiam in
eorum districtibus requirant et habebunt expeditam. Datum Cracouie feria quinta ante festum sancti Johannis Baptiste anno
Domini M
o CCCCXXX VI
o4.
Ad relacionem magnifici Nicolai de Michalowo castellani Crac(ouiensis)
5.
a-bna końcu listu Kop.
1Rafał z Gołuchowa (koło Kalisza) i z Obiechowa, podstoli pozn. 1426, podkomorzy kal. 1436, starosta generalny Wlkp. 1436-39,
starosta odolanowski, zm. 1442/43 (Spisy wlkp.; WSB s. 615).
2Majowy zjazd 1436 r. (gdzie?) skądinąd nie znany?
3Andrzej Ciołek, zob. wyżej, nr 1381/1. Niniejszy list stanowi pierwszą wzmiankę o jego śmierci; data w Spisach wlkp. nr 624
pomylona, powinna brzmieć 21, nie 7 czerwca 1436.
4Data zgodna z itinerarium królewskim.
5Mikołaj z Michałowa i Kurozwęk, zw. Białuchą, kasztelan wojnicki 1399, wojewoda sandom. 1410, kasztelan krak. 1430, starosta
sier., krak., zm. 1438 (PSB XXI s. 123-126; Spisy młp.).
Dokument Nr 1407
Trzemeszno, 19 lipca 1436
Arcybiskup gnieźnieński zatwierdza statuty klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 75. Pergamin 717 x 468 mm, zakładka obcięta, poprzecierany i przedarty na złożeniu. Nacięcie po
pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie obszerna inskrypcja o potwierdzeniu postanowień dokumentu, dokonanym podczas
wizytacji klasztoru przez arcybiskupa gnieźn. Zbigniewa Oleśnickiego dnia 2 marca 1483. Z. N.: Na jednym stopniu litera P.
Sygnatura: Scrinio 3 R (XVIII w.).
//
aIn nomine Domini amen. A//d perpetuam rei memoriam. Et si gesta humana pro comodo temporali cum tempore perituro tanto solicitudinis
studio ordinantur, ut in futurum illibata perseverent, / quanto magis ea necesse est, posterorum noticie comendare, per que
animabus in eternum victuris fructus speratur salubrior provenire. Proinde nos Albertus Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie
archiepiscopus et primas, ad universorum, tam presencium, quam futurorum, quorum interest, noticiam / deducimus per hec scripta,
quomodo, cum ad monasterium Tremeschnensem canonicorum regularium ordinis beati Augustini nostre diocesis causa visitacionis
exercende descendissemus et ibidem officium visitacionis huiusmodi, prout ad nos pertinuit, exequentes, de statu monasterii
et observancia regulari, / tam in capite, quam in membris, diligentem inquisicionem faceremus, venerabilis et religiosi fratres
Peregrinus prepositus
1, Martinus prior
2 ceterique fratres de conventu predicti monasterii Tremeschnensis, certas literas tenoris infrascripti, quasdam constituciones
et ordinaciones per ipsos capitulariter congregatos pro statu dicti monasterii et reformacione personarum ipsius conclusas
et conceptas in se continentes coram nobis exhibuerunt, petentes ipsas per nos ratificari, aprobari et confirmari in omnibus
suis clausulis, articulis atque punctis. Quarumquidem constitucionum tenor sequitur et est talis:
[
następuje dok. prepozyta trzemeszeńskiego Peregryna z daty: Trzemeszno, 21 stycznia 1436 - wyżej, nr 1395].
Nos igitur Albertus archiepiscopus et primas prefatus, visis et intellectis omnibus et singulis constitucionibus et ordinacionibus
predictis in suprascriptis literis contentis et descriptis ipsisque per nos unacum nonnullis venerabilibus fratribus nostris
de capitulo Gneznensi ac certis doctoribus et magistris aliisque iurisperitis, nobiscum in huiusmodi visitacionis officio
agentibus, diligenter recensitis, constituciones suprascriptas tamquam racionabiles et pro statu regulari dicti monasterii
utiles caritatisque et pacis, dulcedinis nutritivas in omnibus suis articulis, punctis, clausulis et sentenciis auctoritate
nostra ordinaria approbavimus, ratificavimus et confirmavimus ac ex certa nostra sciencia approbamus, ratificamus et confirmamus
in Dei nomine per presentes, decernentes eas robur obtinere perpetue firmitatis. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum
presentes nostras ratificacionis et confirmacionis literas scribi et per notarium publicum infrascriptum subscribi et publicari
nostrique maioris sigilli appensione mandavimus communiri. Actum et datum in choro ecclesie monasterii Tremeschnensis predicti,
die Iovis decima nona mensis Iulii anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto, indicione quartadecima, pontificatus
sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno sexto, hora quasi vesperorum,
presentibus reverendo in Christo patre, fratre Johanne episcopo Naturiensi, suffraganeo nostro
3 necnon venerabilibus et honorabilibus fratribus nostris Johanne decano
4, Johanne cantore
5, Johanne cancellario
6, magistro Thoma de Strzampino decretorum doctore, canonico Gneznensibus
7, Philipo decretorum doctore, custode Curzelowiensi
8, Bodzantha canonico Lanciciensi
9, magistro Hermanno in Chelm
10 et Derslao de Graboschow parrochialium rectoribus ecclesiarum
11 nostre diocesis Gneznensis, testibus circa premissa.
[
Z. N.] Et ego Petrus Jacobi de Radzimino clericus Plocensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
12 et facti huiusmodi coram prefato reverendissimo in Christo patre et domino, domino Alberto sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo
et primate scriba, quia predictarum literarum exhibicioni, confirmacionis peticioni, confirmacioni et ratificacioni aliisque
omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui
eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum dictas constituciones ipsarumque confirmacionem et
ratificacionem in se continens, manu mea propria scriptum et subscriptum exinde conficiens, in hanc publicam formam redegi,
signo et nomine meis solitis et consuetis unacum appensione sigilli maioris memorati reverendissimi in Christo patris, domini
Alberti archiepiscopi et primatis consignavi, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.
ainicjał wysokości połowy tekstu Or.
1Zob. wyżej, nr 1395/1, 2.
2Zob. wyżej, nr 1395/1, 2.
3Jan syn Jana, franciszkanin, biskup tytularny Natury (Athyra) w Tracji od 1434, sufragan gnieźn. 1436-41, 1447-68, włocławski
1444, zm. 1468/69 (P. Czaplewski, Tytularny episkopat w Polsce średniowiecznej, Roczniki PTPN 40, 1914, s. 149-152).
4Jan z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.
5Jan syn Arkembolda z Brzostkowa (wieś par. na pn. od Żerkowa) kanonik gnieźn. 1411, kantor 1415, wikariusz kapitulny gnieźn.
1436, oficjał i wikariusz generalny gnieźn. 1440, zm. 1460 (Kor. I/2 s. 102-103, 245-250).
6Jan syn Pawła z Kozichbród (koło Raciąża na Mazowszu), sekretarz biskupa krak., potem arcybiskupa gnieźn. Wojciecha Jastrzębca,
kanonik krak. 1424-43, kanclerz kapituły gnieźn. 1428, zm. 1451 (Kor. II s. 321; Cracovia artificum, Supplementa 1433-1440,
Kraków 1988, s. 30-31).
7Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.
8Dr Filip kustosz kurzelowski wyst. także 1437 (niżej, nr 1427/8), 1439 (KDW V s. 629) i 1441 (Acta capitulorum II nr 1112).
9Bodzęta może ident. z B. z Jankowa kanonikiem gnieźn. 1434, wyst. jako kanonik łęcz. również 1440 (Acta capitulorum II nr
365; KDW V nr 547), zob. też niżej, nr 1483/6.
10Chełm, zapewne Chełmno, wieś par. arcybiskupów gnieźn. w powiecie łęcz. (Zajączkowscy, Materiały, I s. 42). Pleban Herman
skądinąd nie znany.
11Graboszewo, wieś par. na pd.-zach. od Słupcy (Koz. 3 s. 598, 4 s. 262). Ksiądz Dziersław (wg Kozierowskiego syn Michała Bardzkiego
z G., pleban w G. 1433) wyst. także 1436 (Roty II nr 1239); 1439 wyst. jako pleban w Krobi i zarządca arcybiskupiego Opatówka
(niżej, nr 1480/4).
12Piotr zapewne z Radzimina w powiecie sąchockim na Mazowszu, notariusz publiczny skądinąd nie znany, może ident. z Piotrem
Lubą z R. kanonikiem płockim 1443-67, kanclerzem biskupa płockiego 1464 (Zbiór dokumentów i listów miasta Płocka, wyd. S.
M. Szacherska, t. I, Warszawa 1975, s. 210).
Dokument Nr 1408
Kalisz, 11 sierpnia 1436?
I. N. Testament mieszczanina kaliskiego Mikołaja Gałki.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 54-55.
Uw.:Elementy datacyjne dok. nie przystają do siebie. Z 1436 r. zgadza się tylko 6 rok pontyfikatu papieża Eugeniusza IV, indykcja
3 wypadała w tym pontyfikacie tylko na rok 1440, 11 sierpnia przypadało w 1436 r. na sobotę, nie na niedzielę.
In nomine Domini amen. Sub anno a nativitate eiusdem M
oCCCC
oXXXVI
o, indicione tercia, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Ewgenii divina providencia pape quarti
anno sexto, die vero Solis Augusti XI mensis, in domo habitacionis circumspecti et providi Nicolai Galca civis in Calis, Gneznensis
diocesis
1, in circulo et ex opposito institarum alias bankorum mercatorum sita, constitutus personaliter idem Nicolaus Galca, licet
langwens corpore, mente tamen per omnia sanus et compos existens racionis, attendensque, nil prestancius censeatur, quam desideriorum
celestium construere fundamenta et eternarum contemplacionum eaque sibi credita sive dispensanda in pios effundere usus, non
seductus neque aliquo colore doli aut fraude nota circumventus, sed de sui animi bona deliberacione, LX marcas monete et numeri
Regni Polonie, XLVIII grossos marcam in quamlibet computando, videlicet XV pro collegiata Sancte Marie, XV Sancti Nicolai
et XV ad Sanctum Stanislaum in Kalis et XV Sancti Spiritus hospitale ante Kalis predictam, dedit et donacione [
s. 55] irrevocabili inter vivos fieri consweta donavit super domus sue sorte predicta integra, plena et totali, dictas Sancte Marie
ecclesiam et vicar(ios) in XV, Sancti Nicolai XV, Sancti Stanislai XV in Kalis et XV Sancti Spiritus ante Kalis, ecclesias
in veros dominos exnu(n)c ponens et heredes. Cuiusquidem testamenti et sue predicte voluntatis ultime executores honorabiles
dominos Albertum Galca
2, Johannem Kyndo
3 et Petrum Bekel vicarios canonicales
4 et altaristas in ipsa Sancte Marie collegiata ecclesia, absentes tanquam presentes, deputavit, posuit et nominavit, predictis
Sancti Nicolai in Kalis et Sancti Spiritus ante Calis prepositis et eorum fratribus universitatique dictorum vicariorum Sanctiquoque
Stanislai ac divis sancti Francisci minoribus fratribus se comittens et, ut pro eo in divinis agerent, memoriam salutarem
attente supplicans et devote volensque ac dictos prepositos cum suis fratribus pro tempore existentibus et universitatem vicariorum
fratresque conventuales Sancti Stanislai sepenom(in)atos obligans, ut post diem sui obitus pro sua suorumque progenitorum
ac aliorum sui generis amicorum salute animarum, annis singulis aniversarium, puta vigilie cum missa pro defunctis cum solempnitate
et vociferacione in qualibet ecclesiarum predictarum peragatur temporibus eviternis. Super quibus omnis et singulis premisssis
dictus Nicolaus Galca a me notario publico infrascripto sibi necessaria instrumenta fieri et confici peciit et supplicavit.
Acta sunt hec anno, indicione, pontificatus, mense, die, hora, loco, quibus supra.
1Mikołaj Gałka zapewne ident. z rajcą kal. wyst. 1423-25 i 1435 (KDW VIII nr 976; GKal.).
2Wikariusz Wojciech Gałka, może syn Mikołaja (j. w.), wspomniany jako altarysta u NMPanny w Kaliszu także 1433 (KDW IX nr 1378/7)
oraz 1439 (niżej, nr 1474/7).
3Obydwaj wikariusze wyst. także 1439 (KDW V nr 633).
4Obydwaj wikariusze wyst. także 1439 (KDW V nr 633).
Dokument Nr 1409
Trzemeszno, 15 sierpnia 1436
Prepozyt klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie nadaje rolę nad jeziorem wsi Lubiń Maciejowi z Wylatowa.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. nr 76. Pergamin gruby, 356 x 198 mm, zakładka odcięta, plamy rdzy i drobne dziurki. Nacięcia po
dwu paskach do przywieszenia dwu pieczęci. Na odwrocie: Scrinio 6 + N i informacje o treści (XV-XVIII w.).
//
aIn nomine Domini amen.// Quoniam mundus diversis casibus cottidie variatur, ideo cuncta agencia, ne simul labantur cum / perituro
tempore, necesse est testimonio litterarum comprobari atque posterorum noticie transmitti. Quapropter nos Peregrinus / divina
providencia prepositus monasterii Trzemeschnensis
1 notum facimus universis presentibus et futuris, istorum noticiam habituris, / quomodo capitulariter de unanimi et expresso
consensu concanonicorum nostrorum, deliberantes cupientesque nostros perpetuos census augeri, partem agri nostri, qui sistit
et iacet inter limites et wlgariter copcze ville monasterii Mogilnensis dicte Chelpscho
2 et inter nostrum
b lacum ville Lubyen
3 in latitudinem, in longitudinem autem sumit inicium a lapidibus Szale
4 et a luto, wlgariter male blothco, non recte ex opposito, sed tenendo per viam ad dextram manum versus lacum sicque protenditur usque ad torrentem Szydowka
5 dividentem alterum agrum nostrum, cuius eciam medietatem torrentis, et nos alteram, habebit unacum pratis in finibus suorum
agrorum sitis, vel in futurum parandis. Ita tamen, ut nullam iurisdicionem habeat lacus nostri et alte arundinis pro feno
seccari non consweto. Hanc igitur partem agri nostri iam nominati et limitati vendidimus et vendimus pro duodecim marcis comunis
monete circumspecto viro Mathie nostro civi fideli in Welathow, cognominato Szestrzenecz
6 et suis posteris seu liberis, perpetuo possidendum cum nostra ac capituli nostri voluntate et consensu, alteri nostro homini
de eodem nostro opido vel villa vendendum, aligenandum, donandum, comutandum, non tamen in eodem licebit sibi kmethonem vel
ortulanos locare, sed per se vel per posteros colere. Ita tamen, quod quolibet anno ad festum sancti Martini [
11 XI] de eodem agro et prato, vel pratis, pro censu et decima tenebitur solvere viginti grossos comunis monete. Iura autem, que
nunc sunt et in posterum oriri poterint, pro dominio nostro reservamus. Et ut hec vendicio et nostre protestacionis recognicio
rata et firma permanea(n)t, presens privilegium nostro appenso sigillo fecimus roborari. Datum et actum in Trzemeschna feria
quarta in die Assumpcionis Marie sub anno Domini millesimo quadricentesimo tricesimo sexto, presentibus hiis testibus: domino
et fratre Simone concanonico regulari
7, fratre Nicolao converso, magistro coquine
8, Nicolao de Pyąthek notario
9, nobili Jacobo heredi de Czena
10 et aliis quampluribus fidedignis etc.
ainicjał wysokości 8 wierszy Or.
btu słowo agrum, podkropkowane na znak kasacji Or.
1Peregryn prepozyt trzemeszeński, zob. wyżej, nr 1395/1.
2Chabsko (Chełbsko) par. Mogilno, na pd.-zach. od Mogilna (Koz. 1 s. 36).
3Lubiń (Lubień) par. Trzemeszno, na pn.-wsch. od Trzemeszna (Koz. 1 s. 147, 4 s. 471-472). Wieś leżała nad Jez. Popielewskim,
które swym pn. krańcem sięgało zapewne gruntów Chabska.
4Żałe (Żale?), obiekt wspomniany także 1423 i 1565 (Koz. 1 s. 388, 5 s. 566).
5Strumień Żydówka potwierdzony także 1423 (Koz. 5 s. 566-567), zapewne jeden z dziś bezimiennych cieków w tej okolicy.
6Wylatowo (Wielatowo) miasteczko należące do klasztoru trzemeszeńskiego, na pd. od Mogilna (Koz. 1 s. 352), koło Chabska. Maciej
Siestrzeniec skądinąd nie znany.
7Kanonik Szymon z Trzemeszna może ident. z nie żyjącym już 1440 Szymonem prepozytem z Góry (MPH V s. 827).
8Konwers Mikołaj nie zidentyfikowany.
9Notariusz Mikołaj z Piątku (którego?) nie zidentyfikowany, por. z bakałarzem Mikołajem Piątkiem wyst. 1425 (KDW VIII nr 1017/5).
10Cienia, zapewne Cienia Wielka par. Gruszczyce w Sieradzkiem. Dziedzic Jakub wyst. także przy prepozycie trzemeszeńskim 1439
(niżej, nr 1482/5).
Dokument Nr 1410
Oborniki, 29 września 1436
Wierzbięta wójt obornicki nadaje grunty pod Obornikami kościołowi Św. Ducha tamże.
Kop.: Poznań, AAP, CP 15 (Liber beneficiorum dioec. Posn. z. XVI w.), k. 161v-162v.
Wyd.: Księga uposażenia diecezji poznańskiej z roku 1510, Poznań 1950, s. 250-251 (wg Kop.).
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam sempiternam. Nam dum vivit litera, vivit ratio literae commissae, cuius assertio
nutrit memoriam et labiles eius perpetuas mansiones. Proinde nos Wirzdiantha
a advocatus hereditarius Oborniczensis
1 significamus tenore praesentium, quibus expedit universis praesentibus et futuris, noticiam praesentium habituris, quomodo
cupientes capellae nostrae Sancti Spiritus ante Oborniki fructus, redditus, census et adventiones
a universas amplificare et usus uberiores eiusdem capellae dilatare visaque diligentia et congrue regimine animarum necnon
vita laudabili honestaque fama honorabilis viri, domini Andreae rectoris parochialis capellae
2 eiusdem damus, donamus, dotamus, resignamus et conscribimus eidem nostrae capellae, ut redditus amplificarentur domini Andreae
iam dicti et eius successorum perpetue et aeviterne, agrum circa viam iacentem, quae via ducit in Gołaszyno
3 in parte dextra, incipiens a paludineto, alias od smuga, quod paludinetum iacet non remote et quasi retro molendinum, quod Klonek nuncupatur
4, usque ad granicies sive metas Goła[
k. 162]szynenses, in alia autem parte ab eadem via, qua in Golaszyno tenditur, usque ad viam, quae ducit, seu qua tenditur in Maniewo
5. In quoquidem agro, ut praemittitur, idem dominus Andreas rector iam dictae capellae Sancti Spiritus et sui successores potest
et possunt hortos aedificare sibi, quot placuerit, et hominibus, qui sibi census solverent et darent annuatim, potest ipse
et eius successores aeviternare
a et perpetue resignare munimine mei sigilli ac proprii concessiones ac literas super eosdem hortos roborare. Praesertim idem
dominus praenominatus Andreas (pro se
b) et pro suis successoribus saltim ecclesiae iam dictae rectoribus potest hortum eligere sibi, qui placuerit, conservare et
aedificare. Damus etiam et conscribimus ac resignamus eidem nostrae capellae et rectoribus eiusdem, quicunque fuerit, ad suorum
censuum applicationem agrum iacentem circa Starawiesz
6, in Golaszyno eundo, in parte dextra iuxta viam areis hortulanorum pro aedificandis, si quos ipsum et suos successores habere
contingat, incipiens a villa iam dicta usque ad paludinetum, a quo horti habent ceptum, ad aliam vero partem in longitudine
ad monticulum arenosum fere per duo stadia aut per tertium dimidium, similiter perpetue et aeviterne. Damus etiam eidem capellae
nostrae ac rectoribus eiusdem margulam agri iacentem inter agros hospitalis ex una et Joannis Otharski
7 ac aliorum vicinorum agrorum, partibus ex altera, reddituum similiter pro augmento eiusdem capellae rectorum perpetue et
aeviterne. Haec enim data, commissa, elargita, resignata et conscripta, ut robur perpetuum obtineant et a nobis ac successoribus
atque posteris nostris praesentibus et futuris rate et grate ac pacifice et firmiter serventur et teneantur, sigillum nostrum
praesentibus iussimus subappendi [
k. 162v] atque praesentem literam munimine nostri sigilli mandavimus roborare. Actum et datum in Oborniki die sabbato ipso die sancti
Michaelis Archangeli sub anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto etc.
atak Kop.
bbrak Kop.
1Wierzbięta z Tuczęp (par. Kamionna, na pd.-wsch. od Międzychodu) wyst. od 1418, od 1430 wójt dziedziczny w Obornikach, mieście
królewskim w powiecie pozn. (mąż dziedziczki wójtostwa, Anny), wyst. jeszcze 1443 (SHGWlkp.; KDW IX nr 1227/1, 6).
2O kaplicy i szpitalu Św. Ducha w Obornikach zob. Now. II s. 657-658. Prepozyt (pleban) Andrzej wyst. także 1435, 1445, 1452,
1454 (SHGWlkp.).
3Gołaszyn par. Oborniki, na pd.-wsch. od Obornik (SHGPoz. I).
4Młyn Klonek zapewne w Starej Wsi koło Obornik (Koz. 3 s. 243, 8 s. 114).
5Maniewo par. Radzim, na pd.-wsch. od Obornik i Gołaszyna (Koz. 2 s. 443).
6Stara Wieś, osada dziś nie istniejąca koło Obornik (Koz. 3 s. 243), na gruntach której powstał szpital (Now. II s. 657). Por.
też KDW IX nr 1321/7.
7Jan Otarski (Ocharski?) nie zidentyfikowany.
Dokument Nr 1411
Łęczyca, 6 października 1436
Król Władysław III nakazuje staroście generalnemu Wielkopolski uwolnić zajęte dobra i rzeczy synów Andrzeja Ciołka.
Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania I/1 (Księga radziecka pozn. 1398-1448), k. 95 (s. 188). Wpis 6 października 1438 (wg Or.?).
Uw.:W tejże sprawie zob. też wyżej, nr 1406.
a-bMagnifico Raphaeli de Goluch(o)wo subcamerario Calissiensi et capitaneo Maioris Polonie, sincere nobis dilecto
1.
Wladislaus Dei gracia rex Polonie etc. Magnifice, sincere nobis dilecte! Iam iteratis vicibus de consilio nostrorum consiliariorum
tibi commisimus, ut res et bona magnifici Andree Czolek olim capitanei Maioris Polonie nobis dilecti in civitate Poznaniensi
arrestata exarrestare et pueris dicti magnifici Andree Czolek
2 restituere deberes tamquam orphanis, ex quo non subiacent arrestacioni, cum nullus possessionatus arrestacioni subiaceat,
sed de bonis suis unicuique creditori respondere tenetur, tu autem, nescimus qua intencione, dictas res hucusque permisisti
teneri in arrestu
c mandatorum nostrorum in derisum. Et ecce iterum ad querelas et ad proposicionem dictorum puerorum lamentabiles, de consilio
prelatorum et baronum nostrorum nobiscum hic existencium conclusimus, ut dicta bona et res taliter arrestata dictis pueris,
contradictione quavis non obstante, restitui debeant et exarrestari. Mandamus tibi igitur vicibus iteratis finaliter habere
volentes, quatenus dicta bona et res exarrestare et libere dictis pueris restituere debeas. Quam primum tum presentibus fueris
requisitus, excusacione quavis non obstante, alias oporteret nos providere de remedio tali, quod in posterum nostra mandata
in maiori quam nunc pondere per te observentur. Datum Lancicie feria tercia proxima ante festum sancti Laurencii anno Domini
millesimo CCCC
o XXXVI
o3. Ad relacionem magnifici Johannis de Coniczpole R(egni) P(olonie) c(ancellarii)
4.
a-bna końcu listu Kop.
cO tej nietypowej formie ablativus singularis zob. Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, t. I. s. 773
1Zob. wyżej, nr 1406. O wykonaniu mandatu królewskiego zob. ARP I nr 131.
2Zob. wyżej, nr 1406. O wykonaniu mandatu królewskiego zob. ARP I nr 131.
3Data zgodna z itinerarium królewskim.
4Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
Dokument Nr 1412
Ciążeń, 22 października 1436
Biskup poznański zatwierdza i publikuje statuty kolegiaty w Środzie.
Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa j. w., nr 1381), s. 332-334; 2. Tamże rkps 9176 (Księga j. w.), s. 267-270.
Nos Stanislaus Dei gracia episcopus Poznaniensis
1 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo ad nostram accedentes presenciam honorabiles domini decanus
et canonici ecclesie Sancte Marie collegiate Sredensis, nostre diocesis Poznaniensis
2, exposuerunt, qualiter dudum quedam statuta fraterna racionabilia collegii sui de unanimi consensu ipsorum pro regulacione
vite, morum et status ipsorum, vestigiis aliarum ecclesiarum collegiatarum inherentes, nulli persone spirituali et seculari
directe vel indirecte contraveniencia, fecerunt, ordinaverunt, laudaverunt
a et votis singulis approbaverunt approbataque et laudata per multorum
b decursus annorum inconccuse
c et inviolabiliter tenuerunt, habuerunt et observaverunt, que
d tunc coram nobis produxerunt, petentes nos cum debita instancia, quatenus auctoritate nostra ordinaria, prout ad officium
nostrum pertinet pastorale, dicta statuta ipsorum racionabilia et nulli derogancia confirmari, auctorisari
e et approbari dignaremur. Nos itaque eorum peticionibus tamquam
f iustis iuri et racioni consonis favorabiliter annuentes, prius visis dictis statutis et constitucionibus predictorum canonicorum
Sredensium et diligenter awscultatis
g et comperientes non nisi solam ex ipsis regularitatem
h fraternam et consuetudinem
i laudabilem emergeri nullique persone in omnibus punctis ipsorum derogare, tamquam
f bene et racionabiliter confecta, approbamus, confirmamus et ratificamus approbataque per nos et confirmata, universis et
singulis prelatis et canonicis dicte ecclesie collegiate Sredensis nuncciamus
j, ne aliquis in premissis ignoranciam pretendere valeat quomodolibet in futurum aliqualem, sed ne forte quispiam dictorum
canonicorum datus in sensum reprobum fortasse temeritate propria statutis
k et constitucionibus premissis nostra confirmacione non attenta velit contravenire vel ipsa impugnare seu in malum communitatis
predicte machinari, addicimus penam auctoritate predicta ordinaria, videlicet quod quocienscumque
l et quandocumque aliquis ex dictis fratribus prelatus aut canonicus dicti collegii Sredensis temeritate propria et non ex
levitate humana aliquo statuto predicto per nos sic, ut prefertur, confirmato contravenerit [
s. 268] aut ipsum seu ipsa in toto vel in parte contempserit seu villipenderit
ł et de eo sufficienter coram capitulo probatum fuerit, tociens a voce capituli et loco ac refeccionibus cottidianis
m segregetur et omnino alienetur
n tamdiu, quousque
o condignam per capitulum sibi impositam penitenciam egerit. Quod si, quod absit, tam pertinax fuerit, quod noluerit
p se subicere
q correcioni et penitencie capituli predicti, extunc licitum sit dictis prelatis et canonicis dictum pertinacem fratrem per
unius anni spacium a dictis quottidianis distribucionibus et voce in [
s. 333] capitulo dicta nostra auctoritate suspendi. Et si in dicta pertinencia per unum annum permanserit, eo facto ipsum declaramus
tenore presentium fuisse et esse per unum. Et ut ipsa nostra statutorum predictorum confirmacio semper robur perpetue firmitatis
obtineat et nunquam
r valeat commutari
s quoquomodo, ipsa statuta presenti nostre confirmacioni fecimus inseri, quorum tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
In primis statuimus et laudamus, quod secreta in capitulo nostro fieri consueta
t quispiam
u frater nostre comunitatis non audeat revelare alicui persone amicabili vel hostili sub pena periurii. Item statuimus, quod
quilibet frater nostre comunitatis ad quamcumque devenerit
v dignitatem ecclesiasticam, iuxta posse suum teneatur promovere dictam nostre comunitatis fraternitatem. Item statuimus et
hoc statutum strictissime servare volumus, quod nullus canonicus fraternitatis nostre audeat aliquem de fratribus nostris
vel aliquos coniunctim aut
w divisim aliquo iure vexare seu quovismodo molestari pro suis iniuriis, nisi prius proposicione facta coram fratribus sibi
de iusticia prestanda. Item statuimus donaciones in comune fratrum porrectas
x in omnibus punctis salvas, ratas atque gratas per omnia per quemlibet fratrem absque omni contradiccione plene et irrevocabiliter
permaneri
y atque servari. Item volumus et statuimus, quod ordinacionibus et statutis in privilegio [
s. 269] nostre comunitatis contentis in nullo aliquis fratrum
z-audeat contravenire
-aa verbo vel facto per se vel quempiam
ab, sed pro rato et grato eas sit astrictus servare sub pena principali. Item statuimus, quod quilibet fratrum pro bono comunitatis
requisitus ac deputatus tenetur omni occasione proculmota esse promptus
ac et paratus ad equitandum
ad stante sua sanitate et possibilitate ad hoc negocium. Item statuimus, ut nullus ab ecclesia se absentatus nec aliquis in
minoribus constitutus ordinibus requirat cottidianas
ae distribuciones a fratribus presentibus, nisi favore speciali ad hoc eorum accedente. Item statuimus, ut quilibet canonicus
non nisi infra divina superpiliciatus in ecclesiam introeat sub pena quatuor grossorum. Item statuimus, ne aliquis fratrum
presumat se efferre in locacione et locucione
af in capitulo consiliorum, nisi secundum voces et quod singuli fratres iuxta senitum ipsorum in ecclesia, in stallo et in capitulo
sedeant et stent nec alter [
s. 334] alterius locum usurpare presumat. Item statuimus iuxta statuta provincialia, quod quilibet canonicus de novo recipiendus,
antequam ei stallum et vox in capitulo assignetur, corporaliter prestet iuramentum, quod consilia capituli et secreta non
audeat revelare ad eorum dampnum et preiudicium ac gravamen, et ipsa iura et consuetudines racionabiles ac constituciones
per fratres approbatas bona fide servabit, et antequam ab eodem et quolibet recipiendo canonico prestitum fuerit huiusmodi
iuramentum necnon stallum in choro
ag et vox in capitulo sibi assignetur, in fructibus prebende sue et in refectionibus quitquid percipere minime teneatur.
Quequidem statuta premissa per nos sic, ut premittitur, approbata et confirmata in suis omnibus punctis et clausulis, nichilominus
ad maioris
ah ecclesie predicte Sredensis
ai utilitatis incrementum addicionem ipsorum statutorum nobis in [
s. 270] posterum reservamus. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras confirmacionis et approbacionis
litteras scribi nostrique appensione sigilli iussimus comuniri. Actum et datum in Czanszyn
aj3 feria secunda ipso die sancti Seueri Episcopi anno Domini
ak-M
o CCCC XXXVI
o-a1, presentibus venerabili
ał et discretis viris, dominis Nicolao Czotczani
am canonico Poznaniensi et curie nostre cancellario
4, Nicolao Nicolai
an de Swetothy
ao5 et Stanislao Viti de Cleczssko notariis
6, testibus circa premissa etc
an.
alaudarunt, forma ściągnięta Kop. 1
bmultos Kop. 2
cinconcusse Kop. 2
dqui Kop. 2 auctorizari Kop. 2
ftanquam Kop. 2
gauscultatis Kop. 2
hreglaritatem Kop. 2
iconswetudinem Kop. 1
jnunciamus Kop. 2
kstatus Kop. 2
lquociencumque Kop. 2
łvilipendat Kop. 2
mquottidianis Kop. 1
nalenetur Kop. 2
oquociens Kop. 2
pvoluerit Kop. 2
qsubiccere Kop. 2
runquam Kop. 2
simmutari Kop. 2
tconsweta Kop. 2
uquispyam Kop. 2
vrevenerit Kop. 2
wvel Kop. 2
xporectas Kop. 2
ypermanere Kop. 1
z-aacontravenire audeat Kop. 2
abquempyam Kop. 2
acpromtus Kop. 2
adequendum Kop. 2
aequottidianas Kop. 1
afloqucione Kop. 2
agcoro Kop. 2
ahnastępuje dicti Kop. 2
aiSrzedensis Kop. 2
ajCzamszim Kop. 1
ak-almillesimo CCCC tricesimo VIIo Kop. 1
ałveneralibus Kop. 2
amCzothczani Kop. 2
anbrak Kop. 2
aoSwetothky Kop. 2
1Stanisław Ciołek, zob. wyżej, nr 1388/6.
2O fundacji kolegiaty w Środzie Wlkp. zob. KDW VIII nr 939 i 978 oraz KDW V nr 491.
3Ciążeń, miasto biskupów pozn. na pn.-wsch. od Pyzdr.
4Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.
5Zapewne Mikołaj Kot ze Świekotek, zob. wyżej, nr 1401/19.
6Stanisław syn Wita mieszczanina z Kłecka (w powiecie gnieźn.) student UJ 1430, admitowany jako notariusz publiczny w diecezji
pozn. 1438, pisarz konsystorza pozn. 1444-64, pisarz kapituły pozn. od 1460, kanonik kolegiaty NMPanny w Poznaniu 1448 (Not.
nr 650).
Dokument Nr 1413
Kalisz, 16 listopada 1436
Władze miasta Kalisza zaświadczają, że sprzedały czynsz mansjonarzowi w kolegiacie NMPanny w Kaliszu, bakałarzowi Piotrowi
Bąkowi, zgodnie z testamentem Piechny wdowy po mieszczaninie kaliskim Pieczu.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 136-137, w transumpcie arcybiskupa gnieźn. Wincentego
Kota z Dębna z daty: Opatówek, 3 lutego 1440 - zob. niżej, nr 1494.
Nos consules civitatis Calisiensis Henricus Kothlinsky prothoconsul
1, Mathias Maczuda
2, Janussius Keseling rasor
3, Albertus pellifex
4, Paulus Erasmi
5 et Sandziuogius Golczewsky
6, recognoscimus vigore presencium, quibus expedit universis, harum noticiam habituris, quomodo ex consensu et voluntate unanimi
dominorum seniorum consilii, N. advocati
7, N. scabinorum magistrorumque omnium iuratorum arcitum quarumlibet machanicarum tociusque communitatis civitatis nostre predicte
Calisiensis utilitate swadente, vendidimus tenoreque presencium vendimus octo marcas annui census, monete communis, insto
vendicionis et empcionis titulo, precedente modo reempcionis, dum tante fuerimus facultatis, in et super cameris institarum
in circulo nostre civitatis sitis et locatis, solvendas atque dandas annis singulis ad quelibet Quatuor Tempora anni tres
fertones scientifico domino Petro Bank arcium liberalium baccalario, mansionario ecclesie collegiate Sancte Marie Virginis
in Calisch
8 et unam sexagenam dominis, communitati vicariorum ecclesie predicte similiter ad quelibet Quatuor Tempora anni singulis annis
testamenti honeste domine Pyechne consortis Pyeczonis vicini nostri
9, pro fundacione et errecc(i)one vicarie in eclesia Beate Virginis predicta, ipsi domino Petro Bank predicto et suis successoribus
vicariis vicarie predicte de anno in annum tamdiu, quousque reemende ipsius octo marcas census predicti consimilibus centum
marcis, videlicet quinquaginta marcis latorum grossorum et quinquaginta marcis monete communis in Regno currentis habuerimus
[
s. 137] facultatem. Racione cuius eciam sexagene per dominos vicarios de eodem testamento recipiende ad singula Quatuor Tempora,
ut prefertur, dominis
a Petrus Bank vicarius novellus nomine sue vicarie tali modo fundate cum comunitate dominorum vicariorum prescriptorum de omnibus
censibus, redditibus, testamentis, oblacionibus attributis et attribuendis, quibuscumque censeantur nominibus, capax et particeps
erit cum suis eiusdem vicarie successoribus eviterne. In casu eciam, si dicte octo marce census predicti de iam dictis institarum
cameris suppleri et solvi non poterint, saltim de mensa aliorum fructu(u)m et proventuum nostri consulatus suppleri et solvi
tenebuntur. Si eciam non solverimus aut solvere neglexerimus, extunc domini vicarii predicti poterint nos licite censuris
ecclesiasticis conpellere ad solvendum, ad que facienda nos submisimus libera voluntate. Que tamen centum marce monete et
numeri premissorum, tali modo recepte, honestis viris Allexio Bank, Johanni Heide et Clementi Dwobisdorff civibus Wrati(slaui)ensibus
10 redimendo decem marcas census latorum grossorum sunt solute, tali eciam condicione inter nos unito interiecta, ut dum ipsum
censum VIII marcarum predictarum reemere voluerimus, extunc in spacio medii anni ipsis communitati dominorum vicariorum voluntatem
nostram ad perquirendum alium censum equivalentem tenebimur significare. In cuius rei testimonium sigillum nostre civitatis
maius ex certa nostra sciencia presentibus est appensum. Actum et datum in Calisch feria sexta post diem beati Martini proxima
anno Domini M
o CCCC
o XXX
o sexto.
atak Kop., zamiast dominus
1Henryk Kotliński, z Kotlina, zob. KDW IX nr 1340/5; GKal. s. 35.
2Maciej Maczuda, zob. KDW IX nr 1140/12; GKal. s. 36.
3Jan Keseling, zob. KDW VIII nr 976/13; GKal. s. 35-36.
4Wojciech kuśnierz, zob. KDW IX nr 1340/4.
5Paweł syn Erazma Margreff wyst. ponadto jako wójt kal. kadencji 1448/49 (GKal. s. 37).
6Sędziwój Golczewski, z Gulczewa par. Margonin na pn. od Wrześni, nie znany w GKal., w 1431 i 1433 urzędnik grodu kal. (KDW
IX nr 1332/11), może ident. z ławnikiem kal. Sędziwojem kramarzem 1442/43 (niżej, nr 1609/13) i 1443/44 (GKal. s. 38).
7Najpewniej wójtem był wtedy N(icolaus), Mikołaj Winczig, zob. o nim GKal. s. 37.
8Mansjonarz Piotr Bąk nie zidentyfikowany, może krewny wyst. niżej mieszczanina wrocławskiego Aleksego Bąka, żył jeszcze 1440
(niżej, nr 1495/1).
9Piotr Piecz (Piec?) rajca kal. 1420 (KDW V nr 327), wyst. także 1425 i 1427 (ib. VIII nr 1021/12 i IX nr 1140/6) oraz 1436
(ib. V nr 565). Jego żona Piechna skądinąd nie znana; oboje wspomniani też jeszcze 1440 (niżej, nr 1495).
10Mieszczanie wrocławscy nie zidentyfikowani.
Dokument Nr 1414
Kraków, 21 listopada 1436
Król Władysław III transumuje dokument sądu polubownego dla klasztoru cystersów w Obrze.
Kop.: Poznań, WAP, Klasztor Obra B 3, k. 214-216. Tytuł: Innovatio et approbatio concordiae ratione duorum tractuum in lacu Novo Cramscensi et aggeris.
In nomine Domini amen. Wladislaus Dei gratia rex Poloniae Lithwaniaeque princeps supremus et haeres Russiae etc. significamus
tenore praesentium, quibus expedit universis, quomodo oblata nobis petitio pro parte religiosi Hermani abbatis de Obra
1 continebat, quatenus sibi litteras concordiae infrascriptas innovare et approbare dignaremur, quarum tenor de verbo ad verbum
sequitur et est talis:
[
następuje dok. Teodoryka opata klasztoru w Obrze, z daty: (Obra), 31 marca 1388 - KDW III nr 1874].
[
s. 216] Cuius precibus inclinati ipsas innovamus, approbamus, decernentes robur obtinere suae
a firmitatis. Harum tenore
b litterarum quibus sigillum nostrum est appensum. Datum Cracouiae feria quarta ante sanctae Katharinae anno Domini millesimo
quadringentesimo tricesimo sexto
2.
atak Kop., zamiast perpetuae
btak Kop., zamiast testimonio
1Herman opat klasztoru cystersów w Obrze wyst. 1416-50 (SHGWlkp.); nie można wykluczyć, że są to dwie różne osoby.
2Data zgodna z itinerarium wystawcy.
Dokument Nr 1415
Kraków, 21 grudnia 1436
Król Władysław III przekazuje miastu Poznaniowi cegielnię zamkową.
Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania I 1897 (Kopiariusz miejski z XVI w.), k. 19v-20. Tytuł: Castrensis latericinii posessio civitati conceditur, quocies tamen vel regie maiestati vel castro necessitas postulaverit,
libertas operandi reservatur. Eius originales literas vide signatas signo Y, numero 1.
Reg.: KDW V nr 590 (wg Kop.).
Wladislaus Dei gratia rex Polonie Lithwanieque princeps supremus et heres Russie significamus tenore presencium, quibus expedit
universis, quomodo in nostro et nostrorum consiliariorum constituti conspectu consules nostri Posnanienses humiliter suplicarunt,
quatenus ipsis nostri eiusdem castri latricinium
a, quod nisi ipsi reformassent, per inadvertenciam nostrorum capitaneorum ruptum fuisset et destructum, demus pro possessione
gratiose reformandum. Quorum peticionibus benigniter acclinati, ipsum latricinium
a dedimus, donavimus eisdem damusque et largimur praesentibus in posessionem graciose, ita quod ipsum restaurabunt, reparabunt
et quocies nobis ac castro nostro expediat, libera erit laterum operacio pro ipsius nostri castri et aliorum aedificiorum
necessitate. Harum quibus sigillum nostrum subappensum est testimonio literarum. Datum Cracouie feria sexta in die sancti
Thome anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo sexto
1. Ad relacionem magnifici Joannis de Conyeczpolye Regni Polonie cancellarii
2.
atak Kop.,
1Data zgodna z itinerarium królewskim.
2Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
Dokument Nr 1416
Gniezno, 28 grudnia 1436?
Oficjał gnieźnieński zaświadcza, że kanclerz poznański Mikołaj z Górki zapisał czynsz Michałowi altaryście w katedrze poznańskiej.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 61, k. 72-72v. Wpis 7 lutego 1483.
Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 6.
In nomine Domini amen. Nos Benedictus de Modla canonicus et officialis per venerabilem virum, dominum Johannem de Brzostkowo
cantorem et administratorem in spiritualibus et temporalibus sede vacante sancte eclesie Gneznensi specialiter constitutus
1, universis et singulis, quibus expedit, presenciam noticiam habituris, quomodo in nostra notariique subscripti ac testium
infrascriptorum presencia constitutus personaliter venerabilis vir, dominus Nicolaus de Gorka cancellarius Poznaniensis et
canonicus Gneznensis eclesiarum
2 sanus corpore et compos racionis, sua mera spontanea et libera voluntate, quatuor marcas annui census in villa Minori Jemyelno
3 apud nobilem Stanislaum et suos filios, heredes ibidem alias emptas et coram magnifico viro, domino Sandiuogio de Ostrorog
tunc capitaneo Maioris Polonie generali resignatas, prout in literis ipsius domini Sandiuogii capitanei desuper confectis
lacius continetur et est expressum
4, honorabili domino Michaeli altariste in eclesia cathedrali Poznaniensi
5 et suis successoribus pro tempore dedit, legavit et ad tempora perpetua donavit, per ipsum dominum Michaelem altaristam et
suos successores pro tempore habendas, levandas et possidendas iuxta literas prefati domini Sandiuogii de Ostrorog, ut premittitur,
desuper confectas, transferens et transfundens ipse dominus Nicolaus cancellarius in prefatum dominum Michaelem altaristam
et suos pro tempore successores omne ius, dominium et proprietatem, quod sibi, videlicet predicto domino cancellario et suis
nepotibus in dictis quatuor marcis ex vi predicte resignacionis coram capitaneo et foro de eisdem factis competebat, nolens
ipse dominus Nicolaus cancellarius decetero sibi aut suis nepotibus aliquid iuris, dominii et proprietatis preterquam prefato
domino Michaeli altariste et suis successoribus quoquomodo reservari, petens attencius ipsas de quatuor marcis predictis per
eum donacionem, dacionem et legacionem factas per nostrarum literarum munimina roborari. Cum autem votis racionabilibus, et
precipue que salutem respiciunt animarum et per que cultus divinus adaugetur, semper sit intendendum, nos Benedictus canonicus
et officialis memoratus huiusmodi donacionem, dacionem et legacionem predictas ratas, gratas habendas et eas tanquam racioni
consonas admittendas, ipsas donacionem, dacionem et legacionem predictas approbamus et ratificamus presencium per tenorem,
decernentes eas robur perpetue firmitatis obtinere. Actum et datum Gnezne in domo habitacionis nostre anno Domini millesimo
quadringentesimo tricesimo septimo, indicione quindecima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini
Eugenii divina providencia pape quarti anno sexto, Veneris die vicesima octava mensis Decembris
6, hora quasi vesperorum, presentibus discretis et nobilibus viris Michaele de Domaslaw plebano in Szokolnyky, viccario perpetuo
eclesie metropoliatne Gneznensis
7, Johanne de Chorzepyno notario consistorii Gneznensis
8, Alberto clerico advocati de Thalyschkowo
9, Nicolao Sulinsky
10, Alberto Worowsky
11, Johanne Schetlewsky
12 et Stanislao Swynka de Gruschczino
13, testibus circa premissa. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes per Petrum notarium nostrum infrascriptum
scribi et publicari nostrique officiolatus appensione sigilli mandavimus communiri.
[
k. 72v] Et ego Petrus Nicolai de Janczewo clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
14 et coram prefato venerabili viro, domino Benedicto canonico et officiali Gneznensi facti huiusmodi scriba, predictis donacioni,
legacioni, dacioni, admissioni, ratificacioni et confirmacioni aliisque omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, fierent
et agerentur, unacum prenominatis testibus presens fui eaque omnia et singula premissa sic fieri vidi et audivi, presentes
manu propria scriptis exinde conficiens, in hanc publicam redegi formam, signo et nomine meis solitis et consuetis unacum
officiolatus appensione sigilli consignavi, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.
1Benedykt z Modły, zob. wyżej, nr 1401/1. Tutaj występuje tylko jako zastępca wikariusza kapitulnego, mianowany przez Jana
z Brzostkowa (zob. wyżej, nr 1407/5), który był wikariuszem kapitulnym w Gnieźnie po śmierci arcybiskupa Wojciecha Jastrzębca.
2Mikołaj z Górki, zob. wyżej, nr 1391/5.
3Imielenko (Imielno Małe) par. Imielno, na wsch. od Pobiedzisk (Koz. 1 s. 91).
4Dok. starosty generalnego Wlkp. Sędziwoja z Ostroroga nosi datę: Poznań, 19 listopada 1414, wyd. KDW VII nr 739, tam też objaśniono
Stanisława z Imielenka i jego synów; zob. też ib., nr 741.
5Altarysta Michał chyba nie ident. z Michałem z Damasławia (o nim wyżej, nr 1401/22), który wyst. jako świadek niniejszego
dok.
6W 1437 28 grudnia przypadał w sobotę, nie w piątek (dies Veneris), trwał też już od marca 1437 siódmy rok pontyfikatu Eugeniusza IV. Obydwa te elementy pasują zgodnie do 28 grudnia 1436, stąd
poprawiona data niniejszego dok. W grudniu 1436, nie 1437, trwał wakans na stolicy gnieźn. (por. wyżej, przypis 1), wreszcie,
co najważniejsze, wystawca niniejszego dok., Benedykt z Modły zm. 15 października 1437. Nie potrafimy powiedzieć, czy to błąd
kopisty (częste myłki typu sexto - septimo), czy też raczej ślad datowania a nativitate.
7Sokolniki, wieś par. na wsch. od Kłecka (Koz. 1 s. 297, 5 s. 330; Now. II s. 364). O Michale z Damasławia zob. wyżej, przypis
5.
8Chorzępin par. Świnice nad Nerem w Sieradzkiem. Notariusz Jan wyst. także 1437 (niżej, nr 1435/13).
9Tuliszków, miasto prywatne w powiecie konińskim. Wojciech syn wójta skądinąd nie znany.
10Sulin par. Dębnica, na pd. od Kłecka (Koz. 1 s. 313, 5 s. 370). Mikołaj wyst. przy staroście generalnym Wlkp. także 1437 (SHGWlkp.).
11Worowo par. Głęboczek, na pn.-wsch. od Murowanej Gośliny (Koz. 3 s. 410). Wojciech wyst. 1434-46 (SHGWlkp.).
12Szetlew par. Rzgów, w Konińskiem, na pd.-wsch, od Zagórowa (Koz. 5 s. 394-395, 7 s. 395). Jan, z drobnych posiadaczy Sz. wyst.
także 1445-61 (SHGWlkp.).
13Gruszczyn par. Swarzędz, na pn. od Swarzędza, należał do Górków. Stanisław Świnka pisał się z G. i był zaufanym Górków, potem
burgrabią w ich tenucie pobiedziskiej i w Gnieźnie 1447-48, 1452-53 oraz wicewojewodą z ramienia Łukasza Górki w Poznaniu
1442 i 1447 (SHGPoz. I; GUrz. s. 171; GStar. s. 56).
14Piotr syn Mikołaja z Juncewa (zob. wyżej, nr 1401/17), notariusz publiczny w Gnieźnie od 1435, pisarz przy oficjale gnieźn.
1437, kanonik płocki i pleban w Płońsku 1466 (Not. nr 561).
Dokument Nr 1417
[1423-1436]
Oficjał kamieński zaświadcza, że Niemierza z Sośna zobowiązał się opłacać czynsz na rzecz plebana w Sępólnie.
Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 32, k. 131v-132. Wpis (bez zakończenia, bez daty) 6 listopada 1452 w ekstrakcie z księgi
konsystorza kamieńskiego wpisu dokonanego tam 10 marca 1447 do akt Wojciecha z Ujścia plebana w Cerkwicy Dużej, wikariusza
arcybiskupa Wincentego Kota z Dębna i oficjała kamieńskiego.
Streszcz.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 230 (wg Kop., w błędnym regeście, opatrzonym datą 10 marca 1447).
Uw.:Datę wystawienia dok. wyznaczają rządy Wojciecha Jastrzębca (którego oficjałem był wystawca) na arcybiskupstwie gnieźn.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Symon parrochialis ecclesie in Chelmcze [rector et vicarius in spiritualibus
et domini Alberti Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopi et primatis in Naklensi et Pomeranie districtibus ac
officialis Camenensis
a1] etc. petivitque sibi per nobilem Petrum de Wloszcziborze
2 censum pro legendis quatuor missis singulis septimanis, videlicet octo marcas quolibet anno perpetuis temporibus in dicta
villa Wloszczyborze et in quolibet possessore eiusdem ville assignatum unacum aliis censibus a duobus annis sese immediate
sequentibus retentis dari in effectu et solvi
3. Et ibidem mox et incontinenti nobilis Nyemyerza heres de Soschno
4 satisfaciendo predicto domino plebano pro censu ex vi privilegii seu instrumenti predicti sibi singulis annis absolvendi
debiti et aliis censibus a duobus annis retentis, ut prefertur, presentavit domino plebano sedecem marcas Polonicales
b monete, numeri et pro soluto habuit. Post quarumquidem pecuniarum recepcionem et solucionem, ut premittitur, in effectu facta,
constitutus personaliter ibidem nobilis Petrus de Wloszcziborze, tam suo, quam fratris sui germani Nicolai
5 nominibus, petivit ex certis causis [
k. 132] dictum censum octo marcarum in predicta villa Wloscziborze, ut prefertur, assignatum, in nobilem Nyemyerzam et in villam
suam predictam Soschno wlgariter nuncupatam et in quemlibet possessorem eiusdem ville transponi transferrique totaliter et
transfundi, et se fratremque suum Nicolaum ac eandem villam Wloszczyborze a solucione predicti census octo marcarum liberum
dimitti et in effectu absolvi. Et ibidem prefatus nobilis Nyemyerza predictum censum octo marcarum in predicto privilegio
seu instrumento publico contentum sponte in se et in dictam villam suam Soschno assumpsit promisitque bona et simplici fide
prefato domino plebano et suis successoribus legittimis dictum censum octo marcarum singulis annis in festo sancti Martini
[
11 XI] solvere sub censuris ecclesiasticis, quibus se ibidem submisit et insuper petivit ipsos nobiles Petrum et Nicolaum et villam
ipsorum Wlosczyborze a solucione dicti census absolvi, quos dominos et ipsorum villam eviterne absolvit, prefato domino Andrea
plebano de Sampelborg consentiente
6, presentibus discretis viris, dominis Petro plebano de Sypnewo
7 et Laurencio rectore scole de Sampolburg
8, testibus circa premissa [...
c]
[
tu następowała nota Mikołaja syna Jana z Łobżenicy, kleryka diecezji gnieźn., notariusza publicznego cesarskiego autorytetua9].
awg tekstu wyciągu z akt oficjalatu kamieńskiego
btak Kop., zamiast Polonicalis
cdalszego ciągu brak Kop.
1Chełmce, wieś par. na zach. od Opatówka w Kaliskiem. Pleban Szymon syn Macieja ze Stawu jako oficjał kamieński wyst. już 1426
i 1428, kanonik kal. 1425-44, pleban w Popowie 1450? (KDW IX nr 1096/7). Nie wiadomo do kiedy był oficjałem kamieńskim.
2Włościborz na pn.-wsch. od Sępólna (Koz. 5 s. 482). Piotr skądinąd nie znany; w 1453 wyst. wdowa po nim, Elżbieta (SHGWlkp.).
3Jak wynika ze sporu toczonego w konsystorzu gnieźn. 6 listopada 1452 (AAG, ACons. A 32, k. 131v), czynsz ten należał się plebanowi
w Sępólnie (zob. niżej, przypis 6).
4Sośno par. Wielowicz, na pd.-wsch. od Sępólna (Koz. 1 s. 298). Niemierza wyst. także 1441 i 1453-54 (ib. 5 s. 334; SHGWlkp.).
5Mikołaj z Włościborza wyst. tylko tutaj.
6Sępólno Krajeńskie (Sempelbork), miasto na Krajnie (w powiecie nakielskim). Pleban Andrzej skądinąd nie znany. Parafia należała
do bożogrobców gnieźn.; w 1439 r. ustępował z niej zakonnik Stanisław, osadzany był pleban Andrzej (KDW V nr 630).
7Sypniewo, wieś par. na zach. od Więcborka (Koz. 3 s. 291, 5 s. 383). Pleban Piotr skądinąd nie znany.
8Rektor szkoły sempoleńskiej skądinąd nie znany.
9Łobżenica, miasto w powiecie nakielskim (Koz. 4 s. 492). Notariusz Mikołaj skądinąd nie znany, por. jednak z akolitą Mikołajem
z Ł. 1455 (Acta capitulorum II nr 521).
Dokument Nr 1418
[Poznań], 1436
Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Krzyżan zapisał czynsz Michałowi altaryście w kościele Św. Marii
Magdaleny w Poznaniu.
Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 615 (wg Kopiariusza pozn. wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k.
155, zaginionego w 1945 r.).
1436. Coram officio consulari Posnaniensi Krzyżan civis Posnaniensis
1 mediam marcam annui census cum summa capitali
6 marcarum discreto Michaeli altaristae in ecclesia divae Mariae Magdalenae
2 in et super domo sua in platea Vratislaviensi sita assecuravit.
1Krzyżan, por. z Krzyżanem starszym cechu krawców 1455, 1457, wyst. jeszcze 1465, 1470 (ARP III s. 181) lub ze słodownikiem
Michałem K. 1468 (ib.).
2Michał nie zidentyfikowany.
Dokument Nr 1419
[Poznań], 1436
Oficjał poznański zaświadcza, że NN (z Sędzina) zapisał czynsz altaryście katedry poznańskiej.
Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 629 (wg Kopiariusza pozn. wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k.
329, zaginionego w 1945 r.).
1436. Inscriptio census 3 fertonum pro summa 7 1/2 marcarum super bonis Sędzino
1 altaristae altaris immediate suprascripti [sanctae Dorotheae
2] coram Jacobo de Grandi canonico et officiali Posnaniensi
3.
1Sędziny (Sędzino), wieś szlachecka par. Buk, na pn. od Buku (Koz. 3 s. 183).
2O altarii pisze Now. I s. 394-395.
3Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1. Oficjałem pozn. był 1435-37.
Dokument Nr 1420
Kalisz, 23 stycznia 1437
Wymienieni sędziowie sądu wojewodzińskiego dla Żydów w Kaliszu zawiadamiają wojewodę kaliskiego Marcina ze Sławska o ugodzie
pomiędzy Żydami Chadzinim i Kawianem.
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 19, k. 22. Wpis 12 kwietnia 1437.
Magnifico ac generoso viro, domino Martino de Slawsko pallatino Kalisiensi et tutori Maioris Polonie
1, Petrus Deszczynsky protunc vicepallatinus Kalisiensis
2, Abraham Rosusth de Psary protunc iudex ibidem
3, Pallho
a4, Mychal Iudei de Kalis
5, fidele servicium cum incrementis omnis boni. Recognoscimus tenore presencium, quomodo feria quarta proxima post festum beate
Agnetis Virginis gloriose de anno Domini mi(llesim)o quadringentesimo XXX septimo, dum in Kalis apud Iudeos iudicantes presidebamus,
ibi veniens Chadzyni alias Jordan filius Dauidi Iudei de Kalis
6 non compulsus, non coactus nec aliquo modo devio seductus, quinymmo sanus mente pariter et corpore existens, et matura deliberacione
prehabita, recognovit in facie iudicii, quia misit liberum Cauian Iudeum de Kalis fratrem suum consangvineum
7 et suos proximiores de omni patrimonio et matrimonio ipsorum, de omnibus literis et munimentis, quecumque super pecunias
inter se per terram Maioris Polonie mutuo habuntur in debitis et in aliis omnibus bonis, quocumque censeantur seu nominantur
b (nomine
c), de thezauro ac omnibus ipsorum bonis, quecumque inter se mutuo habuntur, ab hiis omnibus dictus Chadzyni alias Jordan filius
Danidi Iudei abcessit imperpetuum et recessit. Nos vero audita prefati Chadzyni alias Jordan recognicione, eidem Cauie Iudeo
sentenciamus et adiudicamus omniaprefata et prescripta eviterne possidere et imperpetuum retinere, ipsi vero dicto Chadzyni
alias Jordan Iudeo silencium perpetuum impponetis de prefatis, super quo Cauian Iudeus iudicatum solvit. Actum et datum anno,
die et loco, quibus supra, sigillo m(agnificencie) v(estre) subappenso
8.
atak Kop.
btak Kop., zamiast nominentur
cbrak Kop.
1Marcin ze Sławska, zob. wyżej, nr 1393/1.
2Piotr Deszczyński (z Deszna par. Turek - Koz. 4 s. 164) wicewojewoda w Kaliszu z ramienia Marcina ze Sławska 1437-53 (GUrz.
nr C 165) i z tego tytułu przewodniczący wojewodzińskiego sądu żydowskiego w Kaliszu.
3Psary par. Rososzyca, na pn.-wsch. od Ostrowa Wlkp. (Koz. 5 s. 215, 7 s. 378). Abraham Roszust wyst. 1411-37, często jako
asesor w sądzie grodzkim w Kaliszu (SHGWlkp.).
4Żyd Palto mąż Goldy wyst. w Kaliszu 1419-38 (inf. dra Tomasza Jurka).
5Rabin Michał, mąż Słoty, ojciec Salomona-Słomy i Jordana, wyst. w Kaliszu od 1419, pisał się też z Poznania (inf. j. w.).
6Chadzyń - Jordan, syn Dawida wyst. w Kaliszu od 1421, potem w Poznaniu 1446-49 (inf. j. w.).
7Kawian mąż Sławy (z Krakowa - WSvP s. 138-139) wyst. w Kaliszu 1419-52; zob. też niżej, dok. nr 1687/2.
8Z informacji tej zdaje się wynikać że wicewojewoda dysponował w Kaliszu pieczecią swego mocodawcy, zapewne nie jedyną. Czy
było tak w każdym powiecie, gdzie rezydował wicewojewoda?
Dokument Nr 1421
Siedlimowo, 13 marca [1437]
Wymienieni plebani, sędziowie polubowni, zawiadamiają gnieźnieńskiego wikariusza kapitulnego Jana Brzostkowskiego, że rozsądzili
spór pomiędzy panem Stanisławem a Maciejem klerykiem z Lisewa.
Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 18, k. 43. Wpis 18 marca 1437. Data wpisu określa też najbardziej prawdopodobną datę wystawienia
dok. Tytuł: Lyssowo super oculo.
Venerabili in Christo patri, domino Johanni cantori et administratori sede vaccante eclesie Gneznensis, domino eracioso
1, Paulus de Skulsko
2, Marcus de Varzimowo
3 et Gromislaus de Sedlimowo plebani
4, vestre paternitatis oratores. Wenerabilis in Christo pater et domine, domine fautor graciose! Scire dignetur v(enerabilitas)
vestra, quod inter dominum Stanislaum, presencium ostensorem
5 et Mathiam de Listhowo
6 talem fecimus concordiam, videlicet quod dominus Stanislaus predictus sub expensis et impensis ipsi Mathie clerico dispensacionem
obtinere debet in Curia pape et expedire super oculi carencia, ut possit ad gradus sacerdocii promoveri. Et quando, dante
Domino, de Curia venerit, idem dominus Stanislaus debet eidem Mathie solvere unam sexagenam pro expensis infra duos annos,
videlicet medietatem sexagene infra unum et aliam medietatem sexagene infra alium annum. Et istam concordiam debet in actis
consistorii officii reponere Gneznensis, et hoc sub penis excomunicacionis et viginti marcarum parti tenenti soluturas per
partem non tenentem. Sed quia iam veniam coram nobis idem dominus Stanislaus fecit Mathie met septimus, ideo si necesse est,
hoc inscribere comittimus voluntati vestre, hoc tamen ante omnia pronuncciamus, quod omnes rancores, disensiones, inimicicias,
terminos iudiciales et quaslibet occasiones iniuriosas, que possent odia et displicencias generare, sopivimus, abolevimus
et detersimus sentencia arbitrali. Et ad id tenendum se sponte submiserunt et stipulacione solemni unanimi firmaverunt. Datum
in Schedlimowo
4 feria quarta post dominicam Letare.
1Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
2Skulsk na Kujawach, nad granicą wlkp. (Koz. 5 s. 304). Pleban Paweł skądinąd nie znany.
3Warzymowo, wieś par. w powiecie kruszwickim, na pn.-wsch. od Ślesina, nad granicą wlkp. Pleban Marek nie zidentyfikowany.
4Siedlimowo, wieś par. na pn.-wsch. od Kleczewa w Gnieźnieńskiem (Koz. 1 s. 275, 5 s. 285). Pleban Gromisław zapewne ident.
z wyst. 1415 i 1416 (Acta capitulorum II nr 33; Łaski, Liber beneficiorum I s. 205-206).
5Z tekstu zapiski w księdze konsystorza gnieźn. wynika, że chodzi tu o skądinąd nieznanego księdza (prezbiter) Stanisława z Wilczyna.
6Może Lisewo, wieś par. na pn.-wsch. od Ślesina (Koz. 4 s. 461). Maciej skądinąd nie znany.
Dokument Nr 1422
Wschowa, 15 marca 1437
Władze miasta Wschowy zaświadczają, że kuśnierz Hanusz sprzedał cechowi rzeźników grunt z szopą we Wschowie.
Or. niegdyś we Wschowie w zbiorach Verein für Erforschung und Pflege der Heimat, dziś nie znany. Pergamin ok. 190 x 100 mm,
z dwoma nacięciami po pasku do przywieszenia pieczęci (wg Wyd.).
Wyd.: Grenzmärkische Heimatblätter, 5, 1929, z. 1, s. 180 (wg Or.), tam też wiadomości o wcześniejszych wydaniach.
Nickel Erler foit czur Frawenstad
1 ym namen Hannos Eckels
2 unnd wir nocheeschrebin scheppin doselbist, mit namen Niclos Crossen
3, Niclos Kittel
4, Jacobus Unrw, Nicolaus Steube, Petir Bedirman, Mertin Nail unnd Hannos Wayner, bekennen offintlich yn desem brife allen,
dy yn sehen adir hören lesen, das vor uns yn gehegetin dinge gestandin hot der vorsichtige Hannos pellifex unnd hot ofgegebin,
vorreicht unnd vorlanget eynen freyen houf mit eyner schewne, gelegin czwischen Petir Schirmers unnd Schultis des melczers
hafen keigen der czigelschewne obir, dem handwerge unnd der gantczen samelunge der fleysscher yn unser stad Frawenstad, unnd
gloubit sy den obgeschrebin houf czugewen also recht ist, der ym unnd seynem vorfarn och also vorreicht unnd vorlangit ist
en den czuhabin, czubehalden, czuvorsetczen, czuvorkauwfen, unnd czuvorwandeln unnd an eren beqwemsten notcz czu wenden, unschedelich
unser stad rechte. Czu bekentnis habin wir unser stad ingesegil an desen brif lossen hengen. Der gegebin ist am freitage noch
methefaste noch Cristi gebort virczenhundirtiar dornoch yn dem sebinunnddreisigisten jare.
1Nikel Erler skądinąd nie znany.
2Hannos Ekel wyst. jako ławnik już 1425 (KDW VIII nr 1039); wg Wyd. był wójtem dziedzicznym we Wschowie. Jako wójt wyst. jeszcze
1457 (Grenzmärkische Heimatsblätter, o. c., s. 181).
3Nikel Krossin jako ławnik wyst. także 1457 (ib.).
4Pozostali ławnicy i mieszczanie wschowscy skądinąd nie znani; z nich tylko Hanusz kuśnierz (pellifex; czy to zawód, czy nazwisko?) być może ident. z wyst. także 1425 (KDW VIII nr 1039).
Dokument Nr 1423
Poznań, 18 kwietnia 1437
Wymienieni uczestnicy poznańskiego sądu ziemskiego rozsądzają spór pomiędzy Ozjaszem z Głęboczka a kapitułą poznańską.
Or. nieznany. Spisany był na papierze, pieczętowany pieczęcią do pozwów.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, dok. nr 602, w or. potwierdzeniu sędziego pozn. Abrahama ze Zbąszynia z daty: Poznań, 11 marca 1438 - por.
niżej, nr 1449.
Reg.: K. Dziwik, Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, cz. III, Wrocław 1970, nr 506 (wg
Kop.).
Magnificis dominis Abrahe de Dzbanschyn iudici
1, Petro Scora de Gay subiudici Poznaniensibus
2, Dobrogostius de Schamothuli Poznaniensis
3, Petrus de Bnyn Gneznensis castelani
4, Nicolaus de Sadowe burgrabius Poznaniensis
5, Zacharias de Comorowo pallatini
6, Franciscus de Vyasd iudicis
7, Vincencius de Sborowo subiudicis
8, Jaroslaus de Zaparczyno succamerarii
9, Nicolaus de Sady vexilliferi locatenentes
10, amiciciam cum desiderio omnis boni. Magnifici domini! Significamus vobis tenore presencium, quod cum feria quinta proxima
post festum sancti Bartholomei Apostoli in terminis particularibus in claustro fratrum predicatorum ordinis sancti Dominici
Poznanie sedentes iudicio regali presidebamus, ubi et vos domine iudex nobiscum presidebatis iudicantes anno Domini millesimo
quadringentesimo tricesimo sexto [
30 VIII 1436]
11, ibi veniens nobilis Ozyas de Glamboczecz
12 astitit terminum peremptorium super wenerabiles dominos Strzeszconem canonicum cum toto capitulo Poznaniensi
13 de Lussowo
14 et Cocoszczyno
15 pro viginti marcis et alias, prout litera inscriptoria olim domini Mathie Chlapowsky canonici Poznaniensis dicit
16, attingens se ad illum, qui sibi terminum assignavit. Et veniens Johannes ministerialis Poznaniensis
17 coram iudicio recognovit, quod ipsos tribus et ultra ius quarta vicibus ad iudicium clamavit, ut venirent et nullus illorum
venit et super hoc adiudicatum solvit et dedimus sibi ministerialem ad avizandum ipsos. Ceterum post hoc in terminis particularibus
feria sexta proxima post festum sancti Michaelis Archangeli in claustro fratrum predicatorum ordinis sancti Dominici Poznanie
celebratis anno Domini, pront supra etc. [
5 X 1436]
18, ibi veniens Johannes ministerialis coram iudicio recognovit, quia avizavit totum capitulum Poznaniense de Lussowo et Cocosczyno
ex parte nobilis Ozye de Glamboczecz, ut venirent et contradicerent termino astito, qu[i
a] super se terminum astare promiserunt pro viginti marcis. Qui venientes coram iudicio steterunt et domini ipsis stantibus
primo, secundo, tercio et quarto ultra ius quinta vicibus ipsis respondere mandaverunt, si quid ad terminum astitum dicere
haberent et ipsi tacendo nolentes respondere a iudicio recesserunt. Et domini, audita ministerialis recognicione, dederunt
sibi iustam astacionem termini et decreverunt sibi solucionem facere in octo septimanis sub penis magnis et super hoc adiudicatum
solvit. Insuper post hoc in terminis particularibus feria quinta proxima post dominicam Invocavit Poznanie celebratis anno
Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo [
1 III 1437]
18 ibi venerabiles viri, domini Strzeszco canonicus cum toto capitulo ecclesie Poznaniensis de Lussowo et Cocoszczyno @I@uerunt
penis trium marcarum nobili Ozye de Glamboczecz et iudicio trium marcarum eo, quia sibi non solverunt viginti marcas, prout
solvere debuerunt, prout liber terrestris dicit. Quas penas solvere debent in octo septimanis sub pignoracione et super hoc
adiudicatum solvit et dedimus sibi ministerialem ad avizandum ipsos. Ceterum post hoc in terminis particularibus feria quarta
proxima post Conductum Pasche Poznanie celebratis anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo [
I8 IV 1437]
18, ibi veniens Johannes ministerialis coram iudicio recognovit, quia avisavit wenerabiles dominos, totum capitulum ecclesie
Poznaniensis ex parte Ozye de Glambok
b, ut venirent et solverent sibi pecuniam principalem singulis diebus pariter cum penis, et non venirent neque solverent. Ideo
domini iudicio presidentes decreverunt super ipsos pignoracionem, prout in libro terrestri de verbo ad verbum est inventum
et presentibus consignatum. Idcirco magnificenciam vestram petimus studiose, quatinus literam adiudicatoriam super premissa
dare dignemini, vestris sigillis confirmantes, prout aliis dare conswevistis, prout eciam est iuris moris et terrestris consuetudo.
Actum et datum anno, die, loco et testibus, quibus supra, citatorio sub sigillo.
adziurka Or.
btak Or.
1Abraham Głowacz ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.
2Piotr Skóra z Gaju, zob. wyżej, nr 1381/10.
3Dobrogost z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1393/2.
4Piotr z Bnina kaszlelan gnieźn. 1428, tenutariusz mosiński, zm. 1448 (PSB XXVI s. 385-386).
5Sadowie par. Łódź, osada dziś nie istniejąca koło Górki, na pn.-zach. od Mosiny (Koz. 3 s. 171, 8 s. 105; SHGWlkp.). Mikołaj
(czy z tego S.?) wyst. już 1412 (Roty IV nr 418, 447), burgrabia w Poznaniu 1436-38 (GUrz. nr C 924), jednocześnie komandor
pozn. domu joannitów.
6Komorowo par. Kaźmierz, na pd.-zach. od Szamotuł (SHGPoz. II). Zachariasz, także z Piaskowa, zob. wyżej, nr 1381/14.
7Ujazd par. Kamieniec, na pd.-wsch. od Grodziska Wlkp. (Koz. 3 s. 348). Franciszek Szkapa wyst. od 1399, wicesędzia w Kościanie
1433-36 i w Poznaniu 1434-36 (GUrz. nr C798, 988; SHGWlkp.).
8Zborowo par. Dopiewo, na wsch. od Buku (Koz. 3 s. 464). Wincenty wyst. jako zastępca Piotra Skóry z Gaju: wicepodsędek w Poznaniu
1434-40 i Kościanie 1432-40, potem wicesędzia w Poznaniu 1442 i w Kościanie 1442-50 (GUrz. s. 189).
9Zaparcin (dziś część Wronczyna), par. Modrze, na pd.-zach. od Stęszewa (Koz. 3 s. 450). Jarosław był wicepodkomorzym w Poznaniu
1432-38 (GUrz. nr C 1038).
10Sady par. Lusowo, na zach. od Poznania (Koz. 3 s. 172). Mikołaj wyst. od 1427 - zastępował niekiedy wicechorążego w sądach
pozn. i kościańskim (SHGWlkp.).
11Skład sądu potwierdzony w księdze ziemskiej pozn. (WAP Poznań, Poznań Z. 13, k. 167v).
12Głęboczek wieś par. na wsch. od Murowanej Gośliny. Ozjasz wyst. także 1412 (SHGPoz. I s. 486).
13Strzeszek z Ułanowa, zob. wyżej, nr 1389/11.
14Lusowo, wieś par. na zach. od Poznania (SHGPoz. II).
15Kokoszczyn par. Tarnowo Podgórne, na pn.-zach. od Poznania (SHGPoz. II).
16Maciej Chłapowski, z Chłapowa (na pn.-wsch. od Środy) kanonik pozn. 1419, gnieźn. 1429, zm. 1435 (KDW IX nr 1187/2).
17Woźny Jan nie zidentyfikowany.
18Ksiąg ziemskich pozn. z tego posiedzenia brak.
Dokument Nr 1424
Kalisz, 10 maja 1437?
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że chorąży kaliski Mikołaj z Pleszewa zapisał czynsz na Potarzycy Mikołajowi kanclerzowi
kapituły poznańskiej, Wyszocie prepozytowi tejże kapituły oraz Łukaszowi, panom z Górki.
Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 125-126; 2. Tamże, rkps 9175 (j. w.), s. 498-499
(tu z datą: 18 maja 1436), obydwa w transumpcie biskupa pozn. Stanisława Ciołka z daty: Kórnik, 4 sierpnia 1437 - zob. niżej,
nr 1432.
Nos Raphael de Goluchowo
a succamerarius Calisiensis et capitaneus Maioris Polonie
b generalis
c1 significamus
d-etenore presencium
universis presentibus et futuris, quibus expedit, quomodo ad nostram necnon aliorum eiusdem terre nobilium veniens presenciam
strennuus
f et generosus dominus Nicolaus de Pleschewo
g vexi[s. 499]llifer
h Calisiensis
2, non compulsus nec coactus nec aliquo devio
i seductus errore, sed sanus mente existens pariter et corpore, usus suorum consilio
j amicorum
k et matura deliberacione prehabita, in et super tota sua hereditate Potarszycze
l in districtu Calisiensi sita
3 ac super omnibus censibus, fructibus, redditibus, obvencionibus et appendiis universis ad dictam hereditatem Potarsicza
ł quomodolibet pertinentibus, octo marcas currentis monethe
m et numeri Polonicalis consueti, XLVIII
n grossos
o-pmarcam in
quamlibet computando, census annui
q super quodlibet festum Nativitatis Domini [
25 XII] solvendas, venerabili viro, domino Nicolao cancellario
4, Vyschothe
c preposito
r-seclesie Poznaniensi
5 et Luce heredibus de
t Gorka
6, nepotibus suis pro centum
u marcis minus duabus marcis monethe
m et numeri suprascriptorum emptas
v pro rectore eclesie sive
w plebano in Curnik
7 et successoribus eius sub spe et titulo reempcionis
x alias na wederkoff
y vendidit, asscripsit
z et coram nobis more consueto et iuxta terre
aa consuetudinem rite et racionabiliter
c super reempcionem in perpetuum resignavit. Quasquidem octo marcas census annui
ab monethe
m et numeri prescriptorum prefatus dominus Nicolaus et posteritas
ac ipsius super quodlibet
c festum Natalis
ad, ut descriptum est, [
s. 126] singulis annis
ae d-enominato plebano sive rectori eclesie parrochialis in Curnik et successoribus ipsius solvere debet et obligatur per ipsum
dominum plebanum in Curnik et successores ipsius habendum
, tenendum, levandum et in
af usus beneplacitos, quos
ag noverit meliores libere convertendum. Harum quibus sigilla nostra sunt appensa testimonio literarum. Datum et actum in Calis
ah feria sexta in crastino Asscensionis Domini anno eiusdem millesimo
ai quadrigentesimo
aj tricesimo septimo
ak, presentibus ibidem nobilibus
al dominis Nicolao
ał Gyszyczsky
8, Johanne de Jedlcza
am9, Philipo de Droschewo
10, Jaszcone de Gloszky
an11, Santhomiro
ao de Scudla
12,
d-eStrzesczcone de Bodzathy
13 heredibus et aliis multis fidedignis vocatis et rogatis in testiminio premissorum
14.
aGluthowo Kop. 2
bPolonye Kop. 2
cbrak Kop. 2
d-ebrak Kop. 2
fstrenuus Kop. 2
gPlechowo Kop. 2
hvexilipher Kop. 2
idevia Kop. 2
jconsillis Kop. 2
kannorum Kop. 2
lPatheosicze Kop. 2
łPotarsicze kop. 2
mmonete Kop. 2
nquadraginta octo Kop. 2
o-pin marcam Kop. 2
qdomini Kop. 2
r-sPoznaniensis eclesie Kop. 2
tin Kop. 2
uocto Kop. 2
vemtas Kop. 2
wsue Kop. 2
xrempcionis Kop. 2
yvavercow Kop. 2
zascripsit Kop. 2
aabrak Kop. 1
abanni Kop. 2
acposteruta Kop. 2
adNatilis Kop. 2
aeannus Kop. 2
afbrak Kop. 1
agquas Kop. 2
ahKalis Kop. 2
aiMo Kop. 1
ajCCCC Kop. 2
aksexto Kop. 2
alnobilis Kop. 2
ałNicolaus Kop. 2
amJedlicza Kop. 2
anGlosky Kop. 2
aoSwantoslao Kop. 2
1Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.
2Pleszew, miasto w powiecie kal. Mikołaj z P. i z Cielczy podczaszy pozn. 1427, chorąży kal. 1429, potem kasztelan kal. 1445-47,
chorąży kal. 1447-65, zm. 1465 (PSB XXI s. 132).
3Potarzyca, wieś par. na pd.-zach. od Jarocina (Koz. 3 s. 76).
4Mikołaj z Górki zob. wyżej, nr 1391/5.
5Wyszota z Górki, zob. wyżej, nr 1396/6.
6Łukasz z Górki, zob. wyżej, nr 1393/7.
7Kórnik, miasteczko Górków na pd. od Poznania.
8Giżyce, wieś par. w powiecie kal., na pn.-wsch. od Grabowa w ziemi wieluńskiej (Koz. 4 s. 225). Mikołaj może ident. z M. Giżyckim
z Koryt wyst. 1444 (SHGWlkp.).
9Jedlcza, dziś Jedlec-Stara Wieś, wieś par. na pn.-zach. od Kalisza (Koz. 4 s. 309, 7 s. 338). Jan trudny do odróżnienia od
innych licznych właścicieli J. (SHGWlkp.).
10Droszew, wieś par. na zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 63). Filip wyst. 1436-40 w otoczeniu Ciołków - starosty generalnego Wlkp.
i biskupa pozn. (KDW V nr 589, 609, 627; Acta capitulorum II nr 1107; niżej, nr 1504/10.
11Głuski (Głoski) par. Kościelna Wieś, na zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 75, 4 s. 231, 7 s. 330). Jan, z drobnej szlachty podkaliskiej,
wyst. także 1428 (KDW IX nr 1163/4).
12Szkudła par. Kucharki, na pn.-zach. od Kalisza (Koz. 5 s. 396). Świętomir, zapewne z drobnej szlachty podkaliskiej, skądinąd
nie znany.
13Bożatki par. Kościelec Kaliski, na pd.-wsch. od Stawiszyna, osada dziś nie istniejąca. Strzeszek wyst. także 1441 (niżej,
nr 1572/9).
14W tejże sprawie por. też niżej, dok. nr 1431 i 1432 oraz KDW V nr 614.
Dokument Nr 1425
Wschowa, 20 maja 1437
Starosta wschowski zaświadcza, że Marcin Chwalęta z Osowej Sieni zapisał czynsz Henrykowi Melcerowi altaryście w kościele
parafialnym w Poznaniu.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 41, k. 83v. Wpis 23 września 1461.
Reg.: KDW V nr 598 (wg Kop.).
Uw.:Dok. wydajemy w całości, ponieważ dokumenty starostów wschowskich zachowały się w niewielkiej liczbie.
Nos Mathias Borek de Osszyeczna capitaneus Wschowensis
1 significamus tenore presencium presentibus et futuris, presencium noticiam habituris, quibus expedit universis, quomodo ad
nostram necnon aliorum eiusdem terre nobilium veniens presenciam nobilis vir Martinus Chwalantha heres in Osszowaszyen
2 non compulsus, non coactus nec aliquo errore devio seductus, sed sanus mente pariter et corpore existens, usus suorum consilio
amicorum spontaneaque et matura desuper deliberacione prehabita, in et super medietate ville et hereditate Osszowaszyen
2 et sorte sua, quam habet in hereditate Dambowalanka in districtu Wschowiensi sitis
3, super scultetiis, allodiis et singulis aliis kmethonibus censualibus ipsum concernentibus, decem marcas annui census latorum
grossorum et non parwos denarios, quamlibet marcam censualem pro decem marcis latorum grossorum Pragensium de bona moneta,
numeri Polonicalis consweti, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, pro altari in et super honore beate
Marie Magdalene Poznaniensis ecclesie parrochialis eiusque Sancte Crucis Exaltacionis dedicato et errecto, discreto viro Henrico
Melczer altariste et rectori eiusdem ecclesie Poznaniensis parrochialis
4, precipue nomine et titulo reempcionis, vendidit et coram nobis more solito et consweto racionabiliter resignavit. Quosquidem
census sic sub proprietate et censuris ecclesiasticis donatos ac iure et iudicio spirituali peramplius habendos, prefatus
Martinus Chwalantha aut sui legittimi successores solvere se obligarunt, tenentur et debent singulis annis super quelibet
Quatuor Tempora continue annuatim se sequencia, a proximis nunc venturis incipiendo, duas sexagenas latorum grossorum et non
parwos denarios vel saltem de medientibus grossis Poznaniam apportare sub nostra et aliorum capitaneorum futurorum in Wschowa
pigneracione. Ibidem coram nobis veniens generosa domina Agneta uxor nobilis Martini Chwalantha prefati
2 obligavit se coram nobis cum consensu suorum amicorum non compulsa, non coacta, sed animo deliberato, nunquam velle dote
et dotalicio impedire predictas decem marcas census, quamdiu reempcio duraret et in nullo articulo contradicere nec aliquo
iure spirituali aut seculari ewadere nec aliqua nowa adinvencione, sed illud, quod desinat in bonis hereditariis nobilis Martini
Chwalantha prius nominati mariti sui legittimi, prefata domina Agneta supplere tenetur suo dote et dotalicio, et ad hec consensit
non contradicere, sed libere ac benivole cedere prefato domino Henrico Melczer aut suorum propinquiorum ad hoc altare successivorum.
Quamquidem empcionem et resignacionem sic rite et racionabiliter factam grate et rate habentes, nominato domino Henrico Melczer
suisque ad hoc altare legittimis successoribus prefatas decem marcas annui census, ut prefertur, in omnibus punctis, clausulis
et articulis contribuimus, ratificamus auctoritate et vigore nostro confirmamus, tali condicione interiecta, quod quandocunque
prescriptus Martinus Chwalantha aut sui legittimi successores predictas decent marcas annui census reemere potuerint in toto
et non in parte, ut extunc quamlibet marcam censualem pro decem marcis latorum grossorum bone Pragensis monete, ut easdem
vendiderunt. In quorum omnium fidem et testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum et datum in Wschowa feria
secunda Pentecostes anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, presentibus strenuis ac nobilibus dominis Johanne
Suchorzewsky
5, Boguslao Mlynsky plebano Wschowiensi
6, Johanne Kothwycz de Szyedlecz
7, Stanislao Jaroszewsky
8, Nicolao Krzekothowsky
9, Sigismundo Sokolowsky
10 et aliis quampluribus fidedignis specialiter vocatis et rogatis in testimonium premissorum.
1Maciej Borek z Osiecznej starosta wschowski 1432-43, potem kasztelan nakielski 1442-52 (Spisy wlkp.; PSB XIX s. 33).
2Osowa Sień, wieś par. na pn.-wsch. od Wschowy (Koz. 2 s. 559). Marcin Chwalęta wyst. także 1444 i 20 kwietnia 1447 (niżej,
nr 1680; mat. KDW).
3Dębowa Łęka, wieś par. na pn.-wsch. od Wschowy (SHGPoz. I s. 352, gdzie też korektury błędnych informacji zawartych w reg.
niniejszego dok. w KDW V).
4Henryk Melcer jako altarysta w kościele par. Św. Marii Magdaleny w Poznaniu wyst. jeszcze 1461 z okazji transumowania niniejszego
dok. (AAP, AC 41, k. 83v). Nie był nigdy rektorem (plebanem) tego kościoła.
5Jan Suchorzewski (ze wsi Suchorzew par. Kowalew, na pn.-zach. od Pleszewa - Koz. 1 s. 312), syn Olbrachta z Cielczy i Pleszewa,
wyst. od 1424, łowczy gnieźn. 1453, tenutariusz pyzdrski 1445, zm. po 1455 (GStar. s. 81).
6Bogusław z Młynów (Trzykolne Młyny par. Radzewo, na pd.-zach. od Kórnika) wyst. w Młynach 1420-26 (KDW V nr 445), pleban we
Wschowie 1437 (tutaj) - 1440 (KDW V nr 629; AAP, AC 23 k. 118), nie był plebanem już 1442 (KDW V nr 695).
7Siedlec to najpewniej Siedlnica (Zedlitz, Sedlicz), wieś par. na pd. od Wschowy, własność Kotwiczów (Koz. 3 s. 187). Jan zapewne
ident. z Hanczlem Kotwiczem wyst. także 1444 (ib.).
8Stanisław Jaroszewski nie zidentyfikowany, nie znany ani w Jaroszewie par. Popowo Kościelne (na pn.-zach. od Kłecka), ani
w Jaroszewie par. Sieraków (SHGWlkp.).
9Krzekotowice par. Pępowo, na pd.-wsch. od Krobi. Mikołaj wyst. także 1405-47? (SHGPoz. II s. 472).
10Sokołowice (Sokołowo) par. Charbielin, na pd.-zach. od Śmigla (Koz. 3 s. 231). Zygmunt, także z Chomęcic (SHGPoz. I s. 209)
wyst. tutaj oraz 1443, 1446, 1452, 1454 (ib.; SHGWlkp.), nie żył już 1463 (ib.).
Dokument Nr 1426
Obra, 21 czerwca 1437
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Michał Jarogniewski z Jaromierza zapisał czynsz klasztorowi cystersów w Obrze.
Or.: Poznań, AAP, D. perg. 30 (Obra - klasztor A 21). Pergamin 269 x 160 + 34 mm, pozalewany, wyblakły, podarty. Dziura po sznurze
do przywieszenia jednej pieczęci. Na odwrocie streszczenia i informacje o oblatach (XVI-XVIII w.).
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Raphael de Goluchowo succamerarius Kalisiensis et capitaneus Maio/ris Polonie
generalis
1 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris, quod ad nostram aliorumque eiusdem / terre
nobilium presenciam veniens nobilis dominus Michael Jarognyewsky de Jaromirz
2 non compulsus, non coactus neque / aliquo sinistro modo seductus, quinimo sanus mente pariter et corpore existens, usus amicorum
suorum consiliis et matura deliberacione prehabita, super tota sua villa seu hereditate dicta Jaromirz in terra Maioris Polonie
et districtu Costanensi sitta
2, unam marcam peccuniarum annui census currentis monete et numeri Polonicalis, in ipsam marcam quadraginta et octo grossos
computando, venerabili et religiosis viris, dominis Hermanno abbati necnon fratribus tocius conventus monasterii Obra
3 et ipsorum posteritatibus spe et foro perpetualis vendicionis imperpetuum vendidit et coram nobis more solito et consueto
ritte ac racionabiliter imperpetuum resignavit. Quamquidem marcam census annui solvere et dare debet et sit astrictus singulis
annis perpetualiter dictis dominis abbati et fratribus eiusdem conventus super festum Pasche continue se sequens sub vallato
et vadio penarum magnarum per memoratos dominos abbatem et fratres ipsius monasterii habendam, tenendam, levandam et ad usus
suos beneplacitos libere et quiete convertendam, prout ipsis aut ipsorum posteritati melius et utilius videbitur expedire,
hoc tamen specialiter adiecto et expresso, quod dum nominatus dominus Michael Jarognewsky aut ipsius posteri dictam marcam
census annui alicubi alias super hereditate, alias na dzedzythwye, posessionata in districtu Costanensi a monasterio antedicto Obra in quinque aut in sex miliarium distancia emeret aut compararet
et secundum modum et consuetudinem reformaret et resignaret imperpetuum dominis abbati et fratribus conventus memorati, quem
ipsi domini abbas et totus conventus dicti monasterii Obra dictum censum unius marce ibidem, ubi emeret et resignaret, iuxta
ritum et consuetudinem terrestrem imperpetuum recipere et assumere debent irrecuse peramplius dictam villam Jaromirz a solucione
census antedicti unius marce liberam mittendo et solutam. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt appensa
testimonio literarum. Datum et actum in monasterio Obra feria sexta proxima ante festum beati Johannis Baptiste anno Domini
millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, presentibus ibidem nobilibus et generosis viris Nicolao de Pyaskow
4, Thoma de Slawno
5, Nicolao de Scoraczewo
6, Junoch de Jaroslawyecz
7, Alberto de Drachowo
8, Johanne de Pywonicze
9 et aliis quampluribus fidedignis testibus circa premissa vocatis specialiter et rogatis in fidem et testimonium premissorum.
1Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.
2Jaromierz par. Kopanica, na pn.-wsch. od Kargowej (SHGPoz. II). Michał Jarogniewski (z Jarogniewic par. Głuchowo) i Jaromierza
wyst. 1417-37, burgrabia w Kościanie 1432-34 (ib. s. 32, 40).
3Herman opat klasztoru cystersów w Obrze, zob. wyżej, nr 1414/1.
4Piaskowo par. Ostroróg, tuż na pd.-wsch. od Ostroroga (Koz. 3 s. 22). Tu jednak Mikołaj nie wyst., świadkuje natomiast również
na dok. z 23 lipca 1437 i z 13 grudnia 1439 (niżej, nr 1430/4 i 1484/7).
5Sławno par. Lubasz na pd. od Czarnkowa (Koz. 3 s. 212). Czy stąd Tomasz wyst. 1433-38 (KDW IX nr 1329/10)?
6Skoraczewo par. Białcz Stary, na pd.-zach. od Kościana (Koz. 3 s. 200). Mikołaj wyst. 1435-40 (KDW V nr 561, 589, 601, 612,
647; Acta capitulorum II nr 1097, 1100, 1107), może ident. z wyst. już wcześniej Niklem ze Skoraczewa (SHGWlkp.).
7Jarosławiec par. Trzebaw, na wsch. od Stęszewa. Junoch wyst. także 1436 (KDW V nr 589), może i 1421 (SHGPoz. II s. 43).
8Drachowo par. Gurowo, na pd. od Gniezna (Koz. 1 s. 62, 4 s. 185). Wojciech zapewne z drobnej szlachty licznie zamieszkującej
D., może ident. z Wojciechem wyst. 1425 (KDW VIII nr 1066/5).
9Piwonice par. Dobrzec?, tuż na pd. od Kalisza (Koz. 5 s. 159-160). Jan wyst. od 1423 (Roty IV nr 865), potem uczestnik wyprawy
węgierskiej Władysława III 1440 i 1442, wicechorąży w Kaliszu 1445 i wicepodkomorzy tamże 1453 (GUrz. nr C 255, 244), wyst. jeszcze 1463 (SHGWlkp.).
Dokument Nr 1427
Poznań, 30 czerwca 1437
Stanisław Ciołek biskup poznański potwierdza dokument biskupa poznańskiego Mikołaja Kurowskiego dotyczący ołtarza w katedrze
poznańskiej.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 49, k. 36-37. Wpis 3 lipca 1469.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Proinde nos Stanislaus Dei gracia episcopus Poznaniensis
1 significamus tenore presencium universis tam presentibus, quam futuris presencium noticiam habituris, quomodo ad nostram
nostrique capituli Poznaniensis accedens presenciam honorabilis vir Nicolaus vicecustos, vicarius perpetuus et altarista ecclesie
nostre Poznaniensis
2, quoddam privilegium reverendi in Christo patris, domini Nicolai de Curow dive memorie episcopi olim Poznaniensis suo et
capituli sui tunc sigillis roboratum per inundacionem aque et diluvium tunc in Poznania existens inaudibile madefactum et
infectum nobis exhibuit huiusmodi sub tenore:
[
następuje dok. biskupa poznańskiego Mikołaja z Kurowa z daty: Poznań, 3 kwietnia 1399 - KDW VI nr 371].
[
k. 36v] Post cuiusquidem privilegii exhibicionem memoratus Nicolaus vicecustos etc. ecclesie nostre Poznaniensis nobis humiliter
supplicavit, quatenus prescriptum privilegium taliter per diluvium et aque inundacionem, ut prefertur, destructum, renovare
et confirmare dignaremur iuxta continenciam ipsius pariter et tenorem. Nos vero peticionem dicti Nicolai racioni et iuri consonam
attendentes, predictum privilegium cum quorundam verborum ipsius digna et iusta mutacione duximus renovandum renovamusque
et confirmamus, census quoque [
k. 37] redditus et proventus in co contentos ascribimus, apropriamus et incorporamus per presentes perpetuis eviternisque temporibus
duraturis. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentem nostram renovacionis et confirmacionis literam nostro
et capituli nostri Poznaniensis sigillis maioribus iussimus communiri. Actum et datum Poznanie die dominico in crastino sanctorum
Petri et Pauli Apostolorum anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, presentibus ibidem venerabili et honorabilibus
dominis Philippo decretorum doctore, canonico Poznaniensi et custode Curzelouiensi
3, Jacobo de Prazmowo in Dolsko
4, Martino Szykora in Krirowo plebanis
5 et vicariis perpetuis dicte ecclesie Poznaniensis, Myklasch de Malczewo
6, Alberto Kukla scriba eiusdem reverendi in Christo patris, domini Stanislai episcopi Poznaniensis
7 et familiaribus ceterisque fidedignis.
1Stanisław Ciołek, zob. wyżej, nr 1388/6.
2Chodzi tu o altarię Św. Doroty w katedrze pozn., zob. o niej Now. I s. 394-395, który twierdzi, że wyst. tutaj wikariusz Mikołaj
jest ident. z Mikołajem z Lusowa, wyst. od 1399 (KDW VI nr 371/3) aż do 1446.
3Kanonik Filip, zob. wyżej, nr 1407/8.
4Jakub Prażmowski z Prażmowa koło Grójca na Mazowszu, pleban w Sobikowie na Mazowszu 1419 i kapelan Andrzeja Łaskarza, pleban
w Prażmowie 1425, Dolsku 1432, wikariusz wieczysty w katedrze pozn. 1426, archidiakon śremski 1440-55, zm. 1455/56. (Now.
I s. 722, II passim).
5Krerowo (Kryrowo), wieś par. na pn.-zach. od Środy (Koz. 2 s. 359), posiadłość biskupów pozn. Pleban Marcin Sikora skądinąd
nie znany.
6Malczewo par. Jarząbkowo, na pn.-wsch. od Gniezna (Koz. 1 s. 160-161, 5 s. 7). Miklasz, Mikołaj, wyst. 1437-61, wicepodsędek
w Kcyni 1442 (GUrz. nr C 325), dworzanin i wicemarszałek biskupa pozn. Andrzeja Bnińskiego, rezydent w Lubiniu 1461 (SHGWlkp.;
KDW n. s. I nr 239; MPH V s. 650; niżej, nr 1673/6).
7Wojciech Kukla (Kukła) syn Andrzeja z Gniezna, jako notariusz publiczny wyst. także 1441 (niżej, nr 1569/4) oraz 9 maja 1446
(mat. KDW). Wg Haina s. 139, jest ident. z Wojciechem Kuklą pisarzem arcybiskupa Wincentego Kota aż do jego śmierci, plebanem
w Kwieciszewie, wreszcie w Słupcy 1449 (Acta capitulorum II nr 450-453).
Dokument Nr 1428
Toruń, 1 lipca 1437
Wymienieni przedstawiciele króla polskiego i wielkiego mistrza krzyżackiego ustalają porozumienie w sprawie zbiegostwa ludności
zależnej.
Kop. współczesna or.: Berlin-Dahlem, GStAPK XX, HA OBA 7336.
Reg.: Reg. Teut. I, nr 7336 (wg Kop.).
Nos Jarandus de Breudzewo
a pallatinus Wladislauiensis
1, Abraham de Banschino iudex Posznaniensis
2, Conradus de Erlichszhawszen commendator in Antiquo Castro
3, Johannes de Baysen iudices iurati
4 per serenissimum principem et dominum, dominum Wladislaum Dei gracia regem Polonie parte ab una et magistrum generalem terre
Prussie
5 parte ab altera, specialiter deputati notum facimus, quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris presenciam noticiam
habituris, quomodo super articulis profugum kmethonum sive hominum a propriis dominis illibere recedencium, ex unanimi nostris
arbitrio, voluntate et consensu statuimus et declaravimus ac declaramus per presentes super eisdem articulis perpetue pacis
super hoc edicto speciali et expresso, quod rustici, coloni, thabernatores, schulteti, ortulani et alie similes persone Regni
Polonie terrarum et ducatuum predictorum, qui dominis suis obligantur et sine satisfaccione condigna iuxta conswetudinem earundem
terrarum recesserunt et ad terras nostras, videlicet Prussiam, Liuoniam et Nouam Marchiam publice seu occulte fugierunt
b, commendatores, officiales, terrigene et subditi ordinis nostri iurisdicionem pro parte exercentes, qui fuerint requisiti,
ad restitucionem eorum cum rebus suis et bonis omnibus eisdem dominis sine mora, difficultate et contradiccione teneantur.
Idem ordo per omnia in rusticis, colonis, tabernatoribus, scultetis, ortulanis et aliis similibus personis terrarum nostrarum
predictarum ad regnum et ducatos
a predictos fugientes observetur nec decetero taliter acceptantur aut servantur fugientes
6, hoc adiecto, si dicti rustici, coloni, tabernatores, sculteti, ortulani et alie similes persone utriusque sexus, quocumque
parte indebito a dominis suis propriis illibere recesserint sine ordine et condigna satisfaccione, iuxta vim, modum et formam
inferius scriptis
a restitui tenebuntur, videlicet, ut prefertur, qui sine debito tempore recesserint, ad hereditates dominorum extraneorum aut
terrigenarum terrarum Prussie et aliorum etc. venientes, fruges et alia victualia, pecura
a et pecudes aut quevis suppellectilia domus acquirerent et haberent segetes, que
a iam in agris haberent seminatos
a, semina heredi ville remanebunt ex integro, fruges autem, quas haberent in allodiis, acervis trituratos
a, sive non trituratos
a, levabunt ex integro cum aliis bonis ibidem acquisitis, soluto censu domino heredi ville. Casu vero, si dicti kmethones agros,
ad quos recesserant, non haberent seminatos, tunc dimidietatem frugum omnium, tam in allodiis, quam acervis, eciam contrituratis,
ipsi domino et heredi ville remanebunt et reliquent. Si autem dominus ville ipsum kmethonem aut aliam similem personam racione
censsus anni presentis vellet arrestare, dicens ipsum libertatem non habere, tunc scultetus sive advocatus ville cum suis
scabinis periurabunt aut prestabunt iuramentum, quod kmetho aut kmethones non haberent libertatem et post iuramentum prestitum
kmetho vel kmethones censum persolvent. Si vero ipse dominus ville ipsum vel ipsos kmethones asserit debitorie obligatos,
sed dicens eis aliqua mutuasse, idem heres et dominus ville suum debitum periurabit et post factum iuramentum kmetho vel kmethones
debita persolvent per bona sua ibidem acquisita. Sed si contingeret, quod ipsi kmethones, sculteti, tabernatores ortulani,
rustici et alii bona sua perderent et nullas haberent possessiones, tunc a dominis et heredibus suprascriptis absoluti libere
ad dominos, a quibus recesserant, et ad propria debent restitui et reverti. Tempore vero messis, si talia contingerent, tunc
kmethones omnia bona eorum et fruges metere debent et post messem domino heredi medietatem dare tenebuntur omnium frugum.
Si autem in casu contingat aliquem masculum de Regno Polonie in terra Prussia uxorem, virginem vel viduam accipere, talis
uxorem accipiens, pari modo priorum kmethonum sit cum uxore et omnibus bonis, agris et possessionibus restituendus. Sed uxor
de villa exiens septem marcas exiles numeri et monete Prutenicalis relinquat, si se eadem bona ad maiorem summam extendant,
si minora bona ipsius uxoris fuerint quam septem marce, omnia bona uxor preter vestimenta sua relinquat, maritus vero omnia
bona sua libere accipiat. Si vero dominus ville utrarum parcium Regni Polonie et terrarum Prussie pro restimendo uno vel pluribus
kmethonibus requisitus per aliquam parcium fuerit et requisitus habere se kmethonem negaverit, non tamen negacione facta kmetho
vel kmethones obmittantur. Si negans iuramentum prestabit corporale, quod talis vel tales kmethones non de mandato nec de
consilio ipsius nec eciam scit, quomodo recessit vel recesserunt. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum
sigilla nostra presentibus sunt appensa. Actum et datum in Torun, in pretorio, loco superiori consolatus Thoronensis, anno
nativitate
a Domini M
o quadringentesimo tricesimo septimo, feria secunda in octava sancti Johannis Baptiste etc.
atak Kop.
bo formie zob. Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, t. 4, s. 419
1Jarand z Brudzewa, Grabi, podczaszy brzeski 1402, stolnik 1403, chorąży inowrocławski 1408, Grunwaldczyk, starosta inowrocławski
1417, wojewoda tamże 1426/27, potem wojewoda sier. 1439, zm. 1452 (PSB III s. 6-8; ib. X s. 612; Spisy sier.).
2Abraham Głowacz ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.
3Konrad von Erlichshausen komtur Starogardu Chełmińskiego, potem 1441-49 wielki mistrz, zm. 1449.
4Jan Bażyński, von Baysen, późniejszy przywódca Związku Pruskiego, gubernator Prus z ramienia Kazimierza Jagiellończyka 1454,
zm. 1459 (M. Biskup, w: Ludzie pomorskiego średniowiecza, Toruń 1981, s. 13-22).
5Wielkim mistrzem był 1422-41 Paweł von Russdorf (zm. 1441).
6Fragment tekstu od rustici do fugientes stanowi prawie dokładny przejątek z tekstu pokoju brzeskiego z 31 grudnia 1435, por. E. Weise, Die Staatsverträge des Deutschen
Ordens in Preussen im 15. Jahrhundert, Bd. I, Königsberg (1938), s. 205, par. 15. Paragrafu tego nie ma w wydaniu polskim:
Volumina legum I, s. 61 (col. 135). Tekst z 1435 r. stanowi zresztą tylko nieznaczne przetworzenie odpowiedniego paragrafu
traktatu pokoju melneńskiego z 1422 (E. Weise, o. c., s. 161, par. 10). Ani traktat melneński, ani brzeski wśród kategorii
ludności chłopskiej nie wspominają jednak tu wymienionych sołtysów.
Dokument Nr 1429
Poznań, 5 lipca 1437
Biskup poznański nadaje biskupią wieś Orkowo w dożywocie kanonikowi Jakubowi z Grądów.
Kop.: Poznań, AAP, CP 28 (Acta capituli Posn.), k. 183-183v. Wpis w 1437 r.
Stanislaus Dei gracia episcopus Poznaniensis
1 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod requirentibus fidelium serviciorum meritis nobis et ecclesie
nostre Poznaniensis predicte per honorabilem virum Jacobum de Grandi canonicum necnon vicarium in spiritualibus et officialem
ecclesie nostre Poznaniensis generalem
2 multipliciter et utiliter impensis et imposterum Deo propicio propensius impendendis, horum intuitu volentes eidem Jacobo
recompensam facere specialem, sibi tamquam bene merito de consilio et consensu venerabilium fratrum nostrorum, dominorum capituli
dicte ecclesie nostre Poznaniensis in capitulo generali die date presencium capitulariter congregatorum, villam Orkowo nostre
mense episcopalis
3 cum omnibus et singulis ipsius ville utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, pertinenciis et obvencionibus
universis ad ipsam villam Orkowo quomodolibet spectantibus, quibuscumque nominibus censeantur, cum omni iure et dominio, nichil
pro nobis in eadem villa iuris vel dominii penitus reservantes, eciam cum piscaturis, pratis, molendinis, borris, fluminibus,
lacubus, silvis et nemoribus in limitibus dicte ville consistentibus graciose donamus, damus, contulimus et assignamus cum
effectu per presentes liberaliter et expresse, per ipsum Jacobum canonicum nostrum premissa omnia et singula tenenda, habenda,
possidenda, tollenda, utifruenda, pro usu beneplacito convertenda annis singulis tamdiu, quamdiu perseverenciam seu vitam
duxerit in humanis, ita quod ipso exuto corpore ad mensam nostram vel successorum nostrorum prefata omnia et singula revertentur
et nobis viventibus licebit pro edificiis et omni alio usu ligna cuiuslibet generis et speciey ad voluntatem excidere et educere,
pisces aliquando pro nostra tantummodo necessitate piscari. Harum quibus nostrum et dicti capituli nostri sigilla sunt appensa
testimonio literarum. Actum et datum Poznanie feria sexta infra octavas beatorum Petri et Pauli Appostolorum, presentibus
et consencientibus venerabilibus et honorabilibus viris, dominis Mathia Drya decano
4, Nicolao de Glamboczecz Poznaniensi
5, Johanne Srzemensi
6, Johanne Drzewiczski Warschouiensi archidiaconis
7, Nicolao Gorka cancellario
8, prelatis, necnon Johanne de Czechel
9, Jaroslao Cancolewski
10, Nicolao Slupkone
11, Thoma
12, Hectore
13, magistro [
k. 183v] Strzeschkone
14, Mathia Wronczinski
15, Jacobo Wyganowski
16, Nicolao Czotczany
17 et Nicolao Cocoschka canonicis
18 ecclesie prefate Poznaniensis in loco capitulari in dicta ecclesia Poznaniensi sito anno nativitatis Domini millesimo quadringentesimo
tricesimo septimo.
1Stanisław Ciołek zob. wyżej, nr 1388/6.
2Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.
3Orkowo par. Radzewo, na pn. od Śremu (Koz. 2 s. 550).
4Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/3, 14.
5Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/3, 14.
6Jan syn Bogusława z Twardowa (w Kaliskiem) archidiakon śremski 1435-39, kanonik pozn. i pleban w Dolsku 1440-67, oficjał pozn.
1446-47, zm. 1467 (Now. I s. 719, II s. 238, 411 n.).
7Jan syn Bogusława z Drzewicy kanonik pozn. 1431, wikariusz generalny pozn. 1433-35 archidiakon warszawski 1434-52, prepozyt
kolegiaty warszawskiej 1452, zm. 1469 (Now. II s. 210, 229, 237 n.).
8Mikołaj z Górki, Jan z Czechla i Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1391/5, 8, 16.
9Mikołaj z Górki, Jan z Czechla i Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1391/5, 8, 16.
10Mikołaj z Górki, Jan z Czechla i Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1391/5, 8, 16.
11Mikołaj syn Jana Słupka ze Studzieńca, zwany też Słupkiem, student prawa w Pradze 1408, kanonik pozn. 1418, gnieźn. 1426,
pleban w Biezdrowie i w Szamotułach, zm. 1442/43 (Now. I s. 735; Kor. III s. 546-547; MPHV s. 956; Bullarium Poloniae III
nr 1303).
12Tomasz Strzępiński albo Tomasz z Kościoła, zob. o nich wyżej, nr 1391/23 lub 1388/9.
13Hektor z Koźmina i Strzeszek z Ułanowa, zob. wyżej, nr 1389/15, 11.
14Hektor z Koźmina i Strzeszek z Ułanowa, zob. wyżej, nr 1389/15, 11.
15Maciej Wronczyński kanonik pozn. 1428-37 (KDW V nr 489; Acta capitulorum II nr 1022), zapewne ident. z plebanem we Wronczynie
(na pn.-zach. od Pobiedzisk - Koz. 1 s. 365, 5 s. 495), wyst. tam 1413-26 (KDW IX nr 1236/23).
16Jakub Wyganowski i Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/18, 14.
17Jakub Wyganowski i Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/18, 14.
18Mikołaj Kokoszka syn Mikołaja z Dobieszewa (na zach. od Kcyni) student UJ 1404, pleban Św. Marii Magdaleny w Poznaniu 1413-15,
pisarz starościński w Poznaniu 1412-14, pleban w Śremie 1419-44, kanonik pozn. 1429, zm. 1444 (KDW IX nr 1170/11).
Dokument Nr 1430
Gniezno, 23 lipca 1437
Stanisław z Mierucina sędzia polubowny rozsądza spór pomiędzy bożogrobcami gnieźnieńskimi a Janem Czechowskim o korzystanie
z jeziora Jezierzany.
Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Gniezna I/155 (kopiariusz bożogrobców gnieźn. z XVI w.), k. 16-17. Tytuł: Literae concordie super magno lacu Jezierzani inter venerabilem dominum Nicolaum ecclesiae Sancti Joannis ante Gneznam praepositum
et nobilem dominum Joannem Czechowsky.
Nos Stanislaus de Myruczyno castellanus Kxiaznensis et burgrabius Gneznensis
1, iudex per magnificum dominum Raphaelem de Goluchowo succamerarium Kalisiensem et capitaneum Maioris Poloniae generalem
2 specialiter locatus et deputatus, causae infrascriptae ac etiam aliarum causarum, praesidentes dicto iuditio
a dicti domini capitanei, circa ipsum dominum capitaneum met necnon aliorum praesentiam ibidem existentium considentes, videlicet
strennuorum et nobilium dominorum
b-cBogusio de Budzyslaw subiudice Calisiensi3, Nicolao Piaskowsky4, Mathia Rogalynsky
5 et aliorum quamplurimorum fidedignorum, componentes amicabiliter ac etiam iuditialiter sententiantes, composuimus, amicabiliter
sententiavimus et adiudicavimus tanquam veri, iusti et amicabiles compositores et arbitri hanc concordiam et compositionem
firmiter, inviolabiliter et in perpetuum duraturas inter venerabilem ac religiosum dominum Nicolaum praepositum Sancti Joannis
ante Gneznam
6 necnon fratres totius conventus ibidem ordinis Sancti Sepulchri Dominici ex una et nobilem dominum Joannem Czechowsky
7 et suos successores partibus ab altera, pro differentiis, litibus, gverris, displicentiis et controversiis inter ipsos de
utraque parte suscitatis et exortis in hunc, qui sequitur, modum: primo, quod praefato domino praeposito et suo conventui
duas literas, unam adiudicatoriam, aliam vero arbitralem et domini capitanei super lacum dictum Jezierzani
8 canentes, circa robur ipsarum et vigorem in perpetuum remansimus ipsis robur perpetuae firmitatis decernentes, ita tamen,
quod in nullo iure debent tangi aut violari, tam late, longe et profunde, prout praedictae literae canunt et demonstrant.
Praefato autem domino Joanni Czechowsky et ipsius posteritati adiudicavimus et sententiavimus, quod debet piscare [
k. 16v] pisces cum rethi dicto vulgariter zaiastka cum una cimba navigando alias zaiezdzacz per octo annos seu per decursum octo annorum et ibi non debent fieri stramina nec alia instrumenta dicta kliepi, solum prout spectat ad dictum rethe zaiazdka et hoc debet trahere ad suum littus pro sua duntaxat mensa vel ad suum adventum. Elapsis autem praedictis octo annis peramplius
piscare non debet sub pena vallata centum marcarum. Si autem contigerit, quod praefatus dominus Joannes Czechowsky aut sui
posteri dicta bona hereditaria venderet aut alienaret infra dictos octo annos, tunc ammodo nullus penitus suus successor mox
venditione aut emptione facta vigorem piscandi ibidem in dicto lacu habebit, sed super dictum dominum praepositum et suum
conventum debet redire et devolvi pleno iure. Insuper omnes cittationes
d, quibuscumque fuerant cittati
e de utraque parte ac etiam homines ipsorum, videlicet vulnera, iurgia, gverras et alias omnes discordias inter ipsos cassamus,
annullamus in perpetuum et mortificamus in nihilum redigentes tenore presentium mediante, et hoc specialiter debet tenere
sub poena vallata predicta centum marcarum. Adiudicavimus insuper et sententiavimus ipsi domino Joanni Czechowsky et ipsius
successoribus legittimis piscaturam cum rethe, vulgariter przewloka, quodquidem rethe debet habere triginta passus, vulgariter sanzonow, in longitudine et non minus, et in profunditate debet habere dictum rethe, prout consuetum est fieri in aliis lacubus circa
Powydz
9 et hoc a limitibus villae Velmycza
10 usque ad sepem Alberti Piotrowsky
11, ubi iam ministerialis de consensu parcium supradictarum et iudicis palum pro signo posuit, infixit et limitavit loco granitierum.
Quam vero piscaturam cum dicto rethe przewloka exercebunt a festo Paschae usque ad festum sanctae Heduigis [
15 X] ad partem ipsius cum manibus duntaxat trahendo, quod solum duo homines trahere possunt, quilibet in propria cimba, et non
instrumento, quod dicitur colowrot. Item predicto Joanni Czechowsky et ipsius successoribus adiudicavimus piscaturam cum gulgustris,vulgariter vienczierzmy, in dicta parte ipsius, non excedendo ultra arundines pro mensa ipsius et cum hamis parvis in rippa stando, cancros vero
cum vatha alias zabrodnią et cum lucerna seu facibus in dicta rippa potest et debet piscare a dictis limitibus Velmicza usque ad fluvium, qui ducit
ad vadum, vulgariter do brodv, qui lacus mediat inter dictum lacum Jezierzani et inter Lawyczno
12. Item adiudicavimus, quod predictus dominus Joannes Czechowsky racione medie partis narth vulgariter dicti tribus diebus in septimana debet piscare cum tribus retibus, vulgariter slapyczamy, videlicet feria quarta cum tribus, feria sexta cum tribus et sabbato cum tribus pro mensa dicti domini Czechowsky et ipsius
successoribus in parte eius circa hereditatem Piotrowo
11 [
k. 17]. Item predicto domino Joanni Czechowsky adiudicavimus medietatem fluvii ex parte ipsius et medietatem domino praeposito
et suo conventui ad aliam partem Jezierzani, ita tamen, quod nulla partium debet sepire fluvium et impedire transitum aquae
et piscium, sed quod via in dicto fluvio remaneat sic, ut possent se duae cimbae preterire. Nos itaque attentis ipsorum controversiis
ex utraque parte et differentiis, cupientes iurgia huiusmodi inter ipsos exorta suffocarre, quae ex convicinitate hereditatum
confinantium solebant mutuo plerumque evenire, huiusmodi contractum sententiavimus, mediavimus et amicabiliter composuimus
et presentibus arbitramus et mediamus sub vadio supradicto robur perpetue firmitatis obtinere, super quod ambae partes adiudicatum
solverunt. Actum et datum Gneznae feria tercia in crastino beatae Mariae Magdalenae anno Domini millesimo quadringentesimo
tricesimo septimo, sigillo nostro presentibus in fidem, testimonium et evidentiam pleniorem subappenso, per manus nobilis
Thome de Slawno notarii etc.
13
atak Kop.
b-ctak Kop. (abl. zamiast gen.)
dtak Kop., zapewne zamiast certationes Or.
etak Kop., zapewne zamiast certati Or.
1Mierucin par. Parlin, na pn. od Mogilna (Koz. 1 s. 173). Stanisław z M. i Czołnochowa burgrabia nakielski ok. 1425, kal. 1426-28,
1430-32, 1437-39, gnieźn. 1437 (tutaj), kasztelan ksiąski 1436-39, zm. 1439/40 (GUrz. s. 177).
2Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.
3Budzisław Kościelny, wieś par. na pn.-zach. od Kleczewa (Koz. 4 s. 84). Bogusław z B. i Kruchowa (na pn. od Trzemeszna) wyst.
już 1414 (KDW VII nr 741/5), podsędek kal. 1431, zm. 1440-42 (Spisy wlkp.).
4Mikołaj z Piaskowa, zob. wyżej, nr 1426/4.
5Rogalin par. Rogalinek, pomiędzy Kórnikiem a Mosiną (Koz. 3 s. 134). Maciej wyst. od 1419 (SHGWlkp.).
6Mikołaj prepozyt bożogrobców gnieźn., zob. wyżej, nr 1399/1.
7Czechowo par. Jarząbkowo, na pn.-zach. od Gniezna (Koz. 4 s. 139). Jan (i z Jarząbkowa) wyst. także 1426 (KDW V nr 435) oraz
1439 (Łaski, Liber beneficiorum I s. 37), nie wiemy czy ident. z Janem wyst. 1456-73 (SHGWlkp.).
8Jezioro Jezierzany (koło wsi tejże nazwy, dziś nie istniejącej, par. Strzyżewo Kościelne, zob. KDW VIII nr 787/3, 925/7),
na pn.-wsch. od Gniezna, koło Piotrowa, może dziś Jez. Wełnickie (ib. IX nr 1250/8).
9Powidz, miasto królewskie w powiecie gnieźn.
10Wełnica par. Jankowo Dolne, na pn.-wsch. od Gniezna (Koz. 1 s. 343-344).
11Piotrowo par. Św. Michała w Gnieźnie, wieś dziś nie istniejąca, na pn.-wsch. od Gniezna. Wojciech wyst. 1421-43 (SHGWlkp.;
KDW VIII nr 925).
12Ławiczno par. Św. Michała w Gnieźnie, wieś dziś nie istniejąca, w obrębie lasu wsi Dębowiec, na pn.-wsch. od Gniezna (KDW
VIII nr 925/11).
13Tomasz (zapewne ze Sławna par. Lubasz, na pd. od Czarnkowa), zapewne ident. z Tomaszem wyst. 1433-38, zob. wyżej, nr 1426/5.
Dokument Nr 1431
Poznań, 26 lipca 1437
Wymienieni panowie z Górki proszą biskupa poznańskiego Stanisława Ciołka o erygowanie ufundowanego przez nich kościoła parafialnego
w Kórniku.
Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176, s. 126-128. 2. Tamże, rkps 9175, s. 500-501, obydwa w transumpcie jak dok. nr 1424.
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino Stanislao
a-bDei gracia
episcopo Poznaniensi
c1, Nicolaus cancellarius, Vyschota
d prepositus eclesie Poznaniensis et Lucas heredes in Gorka nepotes sui debitam reverenciam cum prompta
e in cunctis beneplacita servitute. Reverendissime in Christo pater et domine, domine
f graciose
g. Consideravimus et in animis
h nostris sepe
a revolvimus, quam sit honestum et
i-jsaluti animarum
proficuum divinum cultum adaugere et ministros eidem cultui deputare dotatos, ea consideracione deliberavimus et decrevimus
eclesiam parrochialem in opido nostro Curnik, nuper per nos de nowa radice
k erecto
l, ad honorem omnipotentis Dei et gloriosissime Virginis Matris eius Omniumque Sanctorum et Beati Bartholomei Apostoli gloriosi
facere, dotare et cum adiutorio omnipotentis Dei edificare. Pro rectoreque sive plebano eiusdem eclesie in Curnik erigende
ł et successoribus eius ac pro eorum sustentacione de bonis nostris a Deo nobis
m collatis, bona infrascripta de certa nostra sciencia et bona deliberacione dedimus et
a con[
s. 127]tulimus
n, assignamus et donamus ac presentibus damus
o, conferimus, assignamus et donamus
p perpetuo irrevocabiliter et in ewm per ipsos rectores sive plebanos in Curnik
q habendum, tenendum et possidendum pacifice et quiete. Primo et principaliter octo marcas grossorum communis monethe
r, in quamlibet marcam XL
s octo grossos computando, per nos apud strenuum militem, dominum Nicolaum de Pleschewo
t vexilliferum
u Calisiensem, in et super tota
a hereditate sua Potarsicze
v, pro centum minus duabus marcis in reempcionem sive titulo reempcionis
w emptas et comparatas et ad
x-yid pyum
opus per nos deputatas. Item unum mansum
z agri iacentem inter
ź agros opidanorum [
s. 501] ibidem in Curnik cum prato ad ipsum mansum pertinente
aa. Licebit
ab autem plebano in Curnik et successoribus eius habere unum proprium
a piscatorem in lacu, qui consistit circa opidum Curnik, qui pro necessitate et usu plebani pisces in
ac eodem lacu libere cum omni genere rethium
ad piscari libere poterit. Item similiter damus aream pro dote sive domo pro
a plebano, pro vicario et scola penes eclesiam predictam cum uno orto competenti retro aream plebani. Insuper licebit
ae plebano pro tempore existenti in Curnik pro edificiis domus sue et foco
af ligna
ag-in borris
-ah nostris, in quibus opidani nostri predicti consueverunt
ai, pro usibus eorum ligna excidere
aj, tollere, deducere et excidere
ak. Quare vestre
al reverendissime
a paternitati humiliter
ał et devote supplicamus, quatenus vestra reverendissima paternitas auctoritate vestra ordinaria eclesiam predictam in Curnik
attenta ipsius opportunitate
am in opido dicto Curnik erigere
an et fundare ac census predictos et
ao alia bona sic, ut premittitur, per nos eidem eclesie
a donata, data et assignata, pro rectoribus sive plebanis eiusdem eclesie et eorum sustentacione [
s. 128] confirmare, incorporare, unire et annectere dignemini misericorditer et benigne, prout ad officium vestrum pastorale spectat
et pertinet premium
ap ab Altissimo recepturi. Datum Poznanie feria sexta in crastino beati
aq Jacobi Apostoli gloriosi anno Domini millesimo
ar quadringentesimo tricesimo septimo, nostris sigillis communibus subappensis
as.
a-bbrak Kop. 2
cPoznaniensem Kop. 2
dVischota Kop. 2
epromta Kop. 2
fbrak Kop. 1
ggreciose Kop. 2
hetc. Kop. 2
i-janimatum saluti Kop. 2
kdicze Kop. 2
lerrecto Kop. 2
łer(i)gendi Kop. 2
mvobis Kop. 2
nintullimus et Kop. 2
odonamus Kop. 1
pdamus Kop. 1
qKurnik Kop. 2
rmonet Kop. 2
squadraginta Kop. 2
tPleschovo Kop. 2
uvexiliferem Kop. 2
vPotarszycza Kop. 1
wirempcionis Kop. 2
x-yillud primum Kop. 2
zmensum Kop. 2
źante Kop. 2
aapertinentes Kop. 2
ablicebat Kop. 2
acde Kop. 2
adretum Kop. 2
aeliceat Kop. 2
affoce Kop. 2
ag-ahei nominis Kop. 2
aiconsuerant Kop. 2
ajexcedere Kop. 2
aktak Kop. 1 i 2
alvestra Kop. 2
ałhumilliter Kop. 1
amoportunitate Kop. 2
anerrigere Kop. 2
aoac Kop. 1
appienium Kop. 2
aqsancti Kop. 2
armillessimo Kop. 2
assub ipsa Kop. 2
1Por. wyżej, dok. nr 1424, tam też objaśniono wszystkie osoby i miejscowości. Por. też niżej w tej sprawie dok. nr 1432.
Dokument Nr 1432
Kórnik, 4 sierpnia 1437
Biskup poznański eryguje kościół parafialny w Kórniku.
Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176, s. 121-129. Tytuł: Curnik. 2. Tamże, rkps 9175, s. 494-502. Tytuł: Erreccio ecclesie parochialis in Curnik dotata per Gorka cancellarium Poznaniensem. Obydwie kop. w księgach formularzowych, j. w. nr 1381.
Uw.:Wyd. opieramy na Kop. 1, uwzględniając tylko istotne odmianki Kop. 2.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Stanislaus Dei et Apostolice Sedis gracia episcopus Poznaniensis
1 ad ea, que cultus divini incrementum et personarum eidem cultui deputatarum augmentum respiciunt, ferventi desiderio intendimus
illisque, ut illibata existant
a robur perpetue
b firmitatis impertimur. Sane cum
c-dvenerabiles viri
, dominus Nicolaus cancellarius
1, Vyschotha
e prepositus eclesie nostre Poznaniensis
1 et Lucas heredes de Gorka nepotes ipsius domini cancellarii
1, rebus nolentes incumbere perituris, sed ea operari in terris, quorum fructus perseverat in celis [
s. 495] ac cibum, qui non poterit, sed permanet in eternum facere. Salutique suarum et parentum suorum volentes occurrere, ut
f iugis diva
g memoria eos semper in conspectu comendet divine maiestati
h, eclesiam parrochialem in opido Curnik
1 nostre diocesis ad honorem
i-jDei omnipotentis
et specialiter sub titulo et vocabulo gloriosissime Virgini
k Matris Marie necnon Omnium Sanctorum et Beati Bartholomei Apostoli gloriosi, quem specialem patronum illi eclesie ipsis elegerunt
pyo affectu ducti et
b zelo devocionis accensi, erigi et fundari intensis desideriis desiderabant, pro rectoreque sive plebano eiusdem eclesie in
Curnik, qui pro tempore fuerit ac ipsius sustentacione de bonis ipsis a Deo collatis, in primis octo marcas communis monethe,
in quamlibet marcam XL octo grossos computando, in et
b super tota villa Potarszycze
11 pro centum marcis minus duabus aput strennuum militem, dominum Nicolaum vexilliferum Calisiensem, [
s. 122] heredem de ibidem per ipsos in reempcionem emptas et comparatas, prout in privillegio seu litera
b obligatoria
ł-inferius descripta
-m hec lacius continentur, et alia bona hereditaria, prout in privillegio donacionis ipsorum plenius sunt descripta, quod similiter
hic inseri et de verbo ad verbum inscribi fecimus et decrevimus, in dotem et titulum eiusdem eclesie in Curnik dederunt, donaverunt,
assignaverunt et pyo desiderio contulerunt, per ipsos rectores sive plebanos
n-oin Curnik
perpetuis temporibus tenendum, habendum et possidendum ac tenenda, habenda et possidenda, nichil iuris et proprietatis in
eisdem pro se et successoribus ipsorum
b reservantes, supplicantes nobis humilliter et devote, quatenus ex causis predictis dictam eclesiam in Curnik erigere et fundare
ac dotacioni supprascripte tamquam [
s. 496] pyo et animarum saluti operi proficuo, consensum et assensum nostros prebere auctoritateque nostra ordinaria auctorizare
dignaremur. Nos itaque Stanislaus episcopus suppradictus divinum cultum nostris temporibus et ex post cupientes et volentes
adaugeri, prout ex debito officii nobis commissi tenemur in nostra diocesi et sumus astricti, quantum cum Deo possumus, attentis
multis differenciis inter ipsos nepotes domini Nicolai cancellarii et nobiles heredes de Bnyn
2 diu satore
p zyzanie procurante suscitatis et occasione dicti opidi motis, propter quas opidani in Curnik in percipiendis eclesiasticis
sacramentis multa passi [
s. 123] sunt incomoda et maxime cum opidum predictum Curnik de nowa radice sit erectum et constructum, in quo necesaria
q eclesia parrochialis tamquam in loco insigni, poni et edificari debent, ad quod videndum et loci competenciam conspiciendum
b honorabiles fratres nostros dominos
r Jacobum de Grandi vicarium et officialem
3 et Nicolaum Szrzemsky
s4 canonicos Poznanienses miseramus, qui conspectis eisdem differenciis et possibilitate loci nobis fidelem fecerunt relacionem,
huiusmodi eclesiam parrochialem in Curnik fundavimus, ereximus et tenore presencium auctoritate nostra ordinaria fundamus
[
s. 497] et erigimus donacionemque et dotacionem sic, ut premittitur, per ipsos dominum Nicolaum cancellarium et suos nepotes factam
et factas, approbamus, ratificamus et confirmamus et tenore presencium approbamus, ratificamus et confirmamus ac ratas et
gratas habemus. Et dicte eclesie eiusdemque rectoribus, qui pro tempore fuerint, census et bona in privillegiis descripta
incorporavimus, univimus et
n-oannexuimus ac tenore presencium incorporamus, unimus et
annectimus iure perpetuo, hoc tamen addito, quod eclesia parrochialis in Bnyn in suo iure non fraudetur, ut missalia et decimas
allodiales, que proveniebant et pertinebant ante distribucionem agrorum allodii heredum in Curnik eisdem opidanis ad eclesiam
parrochialem in Bnyn ex anthiqua consuetudine, modo et futuris temporibus pertineat et proveniat ad dictam eclesiam in Bnyn
et ad eius rectores, demptis iuribus parrochialibus in dicto opido Curnik et villa Candzemino
t5, ut puta baptismo et sepultura christiana, que propter causas premissas ad eclesiam in Curnik ascribimus perpetuo et in ewm,
aliis tamen iuribus eclesie in Bnyn in nullo derogantes [
s. 124] iure patronatus eclesie parrochialis predicte in Curnik predicto domino Nicolao cancellario, nepotibus suis predictis et
suis successoribus legittimis in posterum et in ewm reservantes, quodque eclesia predicta vacante in Curnik
u-vnon alii sive alius nisi possessores sive possessor et heredes in Curnik
debet et debebit rectorem huiusmodi presentare, volentes et tenore presencium decernentes, quatenus huiusmodi census, proventus
et obvenciones ac alia bona sic, ut premittitur, per ipsos dominos fundatores sive dotatores [
s. 498] eidem eclesie et eius rectoribus pro tempore constitutis dati, donati et assignati et per nos modo premisso incorporati
iuribus, privillegiis et immunitati eclesiasticis subiaceant et gaudeant quociens, tociens necesse fuerit, et quod ad forum
eclesiasticum pro exigendis eisdem censibus, obvencionibus sive aliis quibusvis bonis specialis habeatur recursus. Verum quidem
si in futurum contingat predictum dominum Nicolaum vexilliferum Calisiensem censum
w octo marcarum iam dictum secundum consuetudinem terre redimere, extunc volumus et tenore presencium decernimus, quod prefati
domini Nicolaus cancellarius et nepotes sui seu eorum successores et heredes in Curnik cum consensu plebani et plebanus cum
consensu heredum alium censum similem pro eisdem centum minus duabus marcis pro usu plebani in Curnik ement, comparent et
disponant et pro aliis usibus eclesie predicte sive plebano pro tempore existenti in toto comittant. Alias autem omnes et
singulas donaciones, quas ipsi domini Nicolaus cancellarius et sui nepotes inspirante Domino ipsi
x eclesie in Curnik seu
b alie quevis persone seculares seu spirituales fecerint, ratas et gratas habemus et habere volumus [
s. 125] ac ipsas ac si facta fuissent, confirmamus et ratificamus. Tenores vero privillegiorum superius expressorum secuntur et
sunt tales. Et primo privillegii octo marcarum:
[
następuje dok. Rafała z Gołuchowa z daty: Kalisz, 10 maja 1437 - wyżej, nr 1424].
[
s. 126] Tenor vero privillegii dotacionis sequitur et est talis: [
s. 500]
[
następuje dok. panów z Górki z daty: Poznań, 26 lipca 1437 - wyżej, nr 1431].
[
s. 128, s. 501] In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas sive presens publicum instrumentum huiusmodi
nostram ereccionem et confirmacionem in se continentes seu continencia exinde fieri et per notarios publicos infrascriptos
huiusmodi cause
n-ocoram nobis
scribas scribi et subscribi mandavimus nostrique appensione sigilli iussimus communiri. Actum et datum in Curnik anno Domini
millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, indicione quintadecima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini
nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno septimo, die vero
b Solis quarta mensis Augusti, presentibus [
s. 502] venerabilibus et honorabilibus ac nobilibus viris, dominis Jacobo de Grandi canonico et vicario in spiritualibus nostro
3, Philipo decretorum doctore, custode Curzelouiensi
y6, Sbiluto
z de Vrbanowo canonico Vnyeowyensi
aa7, Jacobo Przaszmowsky
ab plebano in Dolsko
8, Bogussio de Rochuthi
b9, Czolkone filio Vigandi
10 et Alberto Vorowsky
ac11, testibus ad premissa vocatis et rogatis.
Et
x ego Johannes Alberti
b de Iuni Wladislauia clericus Wladislauiensis diocesis, imperiali auctoritate notarius
12, quia predictis eclesie dotacioni ac ipsius ereccioni, confirmacioni et consecracioni aliisque omnibus et singulis premissis,
dum
b sic fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus ac collega meo infrascripto presens interfui eaque sic fieri vidi
et audivi ac in hanc formam
n-opresens instrumentum ereccionis publicam
redegi
ad, aliis tamen occupatus arduis negociis presentes scribere per alium fidelem procuravi, signo et nomine meis solitis et consuetis
me consignando, in fidem et testimonium omnium premissorum unacum appensione sigilli reverendi in Christo patris, domini Stanislai
Poznanienis episcopi prefati et de mandato suo speciali.
[
s. 129] Et
x ego Miroslaus Benedicti de Bythyn clericus Poznaniensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
13, quia predictis eclesie dotacioni ac ipsius erreccioni, confirmacioni et consecracioni aliisque omnibus premissis, dum sic
fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus ac collega meo supprascripto presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi
ac in hanc publicam formam presens instrumentum erreccionis redegi allisque occupatus arduis negociis presentes scribere per
alium fidelem procuravi, signo et nomine meis solitis et consuetis consignando, in fidem et testimonium omnium premissorum
unacum appensione sigilli reverendi in Christo patris, domini Stanislai Poznaniensis episcopi prefati et de mandato suo speciali
14.
apersistant Kop. 2
bbrak Kop. 2
c-dvenerabilis vir Kop. 1
eWysschotha Kop. 2
fet Kop. 2
gdivini Kop. 2
hmaiestatis Kop. 1
i-jomnipotentis Dei Kop. 2
ktak Kop. 1 i 2
lPotarsicze Kop. 2
ł-minfrascripta Kop. 2
n-obrak Kop. 2
pdatore Kop. 2
qnecnon Kop. 2
rw Kop. 2 następuje fragment nie pochodzący najprawdopodobniej z tego dokumentu, ale będący wypisem z jakiś akt diecezjalnych:
canonici hic nominati non potuerunt facere totum capitulum, cum ad hoc mandatum vero habuerunt et sic episcopus fecit sub
consensu capituli, plebano eciam de Bnyn cond......... et eciam appellacione plebani pendente interposita et inde secuta a
tali errectione et nowa fundacione nec ita in signis locus Curnik sicut narratur et per consequens omnia hic per episcopum
facta approbata, erecta, confirmata, grata, habita ... fuerint facta et inde secuta sub consensu capituli contradicente plebano
in Bnyn.
srzemiky Kop. 2
tKandzemino Kop. 2
u-vbrak Kop. 1
wcentum Kop. 1
xbrak Kop. 1
yCiryclouiensi Kop. 2
zSbilutho Kop. 2
aaVyeyenensi Kop. 2
abParsnowasky Kop. 2
acWarawsky Kop. 2
adnastępuje etc. Kop. 2 i brak dalszego tekstu
1Por. wyżej, dok. nr 1424 i niżej, nr 1433, gdzie objaśniono osoby i miejscowości tu występujące.
2Bnin, miasto tuż na pd. od Kórnika (dziś część Kórnika). Kórnik leżał dotąd na terenie parafii bnińskiej.
3Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.
4Mikołaj Dobieszewski pleban śremski, zob. wyżej, nr 1429/18.
5Kędziemino (?) osada dziś nie istniejąca pod Bninem i Kórnikiem (Koz. 2 s. 275, 8 s. 42; KDW II nr 718; Roty I nr 913; Acta
capitulorum II nr 1262).
6Filip, zob. wyżej, nr 1407/8.
7Zbylut syn Piotra z Urbanowa (na pd. od Opalenicy) pleban w Brodach 1421-58, kanonik uniejowski 1437 (tutaj), pozn. 1441,
zm. 1458 (Now. I s. 461, 462; KDW VIII nr 775/5).
8Jakub Prażmowski, zob. wyżej, nr 1427/4.
9Bogusz z Koszut, Pierzchna i Górki wyst. 1413-50 (KDW IX nr 1186/6).
10Wigand z Powsina był bratem biskupa Stanisława Ciołka; nie wiemy o którego z licznych bratanków biskupich tu chodzi, por.
O. Jardetzky, The Ciolek of Poland, Graz 1992, s. 208-209.
11Zapewne z Worowa, wsi par. na Mazowszu, w Grójeckiem.
12Jan syn Wojciecha z Inowrocławia notariusz publiczny w Gnieźnie od 1432 (Not. nr 170), pisarz przy Stanisławie Ciołku już
1436 (KDW V nr 588), także potem 1438-39 (ib. nr 629; Acta capitulorum II nr 1071, niżej, nr 1563/8, potem 1446 przy kardynale
Zbigniewie Oleśnickim (KDM IV s. 452).
13Bytyń, wieś par. na zach. od Poznania. Mirosław syn Benedykta, student UJ 1425, wikariusz w katedrze pozn. 1429, pleban w
Radzimiu 1431, kanonik pozn. 1437-52, zm. 1452/53 (Now. I s. 726, II s. 375; SHGPoz. I s. 166). Jako notariusz publiczny wyst.
tylko tutaj i w dok. następnym.
14Now. II s. 84 podaje (za aktami kapituły pozn.), że dok. niniejszy został umocniony pieczęcią biskupią 14 listopada 1437,
już po śmierci Stanisława Ciołka, który zm. 10 listopada 1437.
Dokument Nr 1433
Kórnik, 5 sierpnia 1437
I. N. Połączenie kościoła parafialnego w Pierzchnie z kościołem w Kórniku.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 129-133. Tytuł: Sequitur aliud privillegium incorporacionis eclesie Pyrzchno ad eclesiam parrochialem in Curnik.
In nomine Domini amen. Anno a nativitate eiusdem millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, indicione quintadecima, pontificatus
sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii pape quarti anno septimo, die vero Lune quinta mensis Augusti,
hora terciarum vel quasi, in castro Curnik Poznaniensis diocesis
1, in reverendi in Christo patris et domini, domini Stanislai Dei gracia episcopi Poznaniensis
1 nostrorumque notariorum publicorum infrascriptorum specialiter vocatorum et requisitorum ac testium inferius annotatorum
presencia, personaliter constitutus venerabilis vir, dominus Nicolaus cancellarius eclesie maioris Poznaniensis
1 et magnificus dominus Lucas, heredes de Gorka, nepos ipsius domini Nicolai cancellarii
1, coram prefato reverendissimo patre, domino Stanislao episcopo Poznaniensi exposuerunt, qualiter eclesia parrochialis in
Pyrzchno
2 de collacione ipsorum in diocesi Poznaniensi consistens adiaceret et confinaret cum ecclesia [
s. 130] parrochiali in Curnik, nuper per ipsum dominum Stanislaum episcopum Poznaniensem erecta, fere in spacio unius medii miliarum,
que in suis proventibus et facultatibus, ut asseruerunt, sufficienter habundaret et ut divinus cultus per ipsas augeretur
anhelantes, considerantes, quod rector sive plebanus in opido Curnik nowe ereccionis hiis bonis et facultatibus per ipsos
eidem eclesie competenter sustentari non posset, ideo prefato reverendissimo patri, domino Stanislao episcopo humiliter et
devote intensis desideriis supplicarunt, et quilibet eorum supplicavit, quatenus attentis hiis et aliis racionabilibus causis
per ipsos tunc allegatis auctoritate ordinaria dignaremur ad cultus divini augmentum pro sustentacione plebani in Curnik fructus
et proventus eiusdem eclesie in Pyrzchno eclesie predicte in Curnik et eius pro tempore rectoribus incorporare, unire, annectere
et inscribere perpetue et in ewm. Quiquidem reverendus pater, dominus Stanislaus episcopus Poznaniensis, peticiones prefatorum
Nicolai cancellarii et Luce nepotis sui attendens fore iustas iuri et racioni consonas, habitis super huiusmodi negocio cum
nonnullis f(rat)ribus suis, dominis prelatis et canonicis eclesie sue tunc secum presentibus aliquibus tractatibus, discretum
Stanislaum plebanum in Pyrzchno
2 ad presenciam suam legittime vocavit et recepto primitus ab eodem corporali ad sancta Dei ewangelia iuramento, quod in huiusmodi
incorporacione [
s. 131] seu unione eclesie sue in Pyrzchno nulla fraus seu simoniaca pravitas intervenerit, coram nobis notariis infrascriptis ipsum
requisivit, an huiusmodi unioni et fructuum eclesie sue in Pyrzchno pro eclesia in Curnik et eius rectoribus incorporacioni
vellet stare et consentire. Quiquidem Stanislaus plebanus in omnibus et per omnia predicte unioni consensit, quare idem reverendus
pater, dominus Stanislaus episcopus Poznaniensis auctoritate ordinaria predictos fructus, proventus sive obvenciones eclesie
parrochialis in Pyrzchno eclesie parrochiali in Curnik univit, annexuit, incorporavit et perpetuis temporibus inscripsit per
rectores sive plebanos pro tempore existentes in Curnik tenendos, habendos et pacifice possidendos, decernentes, ut decetero
in Pyrzchno eclesia mater et in Curnik filia nuncupentur, et plebanus deinceps in Pyrzchno non nominetur, sed ipsum in Curnik
cum dictis proventibus et obvencionibus idem dominus episcopus transtulit, transposuit et ordinavit decreto auctoritatis sue
interposito. Preterea, ne cura animarum parrochianorum utriusque sexus eclesie predicte in Pyrzchno racione huiusmodi unionis,
transposicionis et ordinacionis defraudetur ac in percipiendis ecclesiasticis sacramentis negligatur, idem reverendus pater,
dominus Stanislaus episcopus statuit et per hoc presens instrumentum decrevit, quatenus rector parrochialis in Curnik pro
tempore existens tenetur et tenebitur tenere, habere et ordinare semper absque negligencia unum presbiterum ydoneum sub nomine
et vocabulo vicarii sui, qui onera ipsius eclesie in Pyrzchno rectoribus inposita fideliter [
s. 132] et studiose supplebit, ut puta sacramentis ecclesiasticis omnibus homines utriusque sexus eidem eclesie annexos procurabit
et eisdem verbum Dei ipse vicarius in Pyrzchno sive plebanus in Curnik pro tempore constitutus pronuncciabit singulis diebus
dominicis et festivis, racione cuius ipsum vicarium plebanus in Curnik salariabit competenter. Sepulturam quoque christianam
non alibi nisi in dicta eclesia in Pyrzchno idem populus habebit ac pro b(e)n(e)diccione cacei
a, panis et oworum tempore paschcali
a ad eundem vicarium in Pyrzchno confugient, prout ab anthiquo consuetum est, aliis consuetudinibus consuetis et approbatis
semper salvis. Hec autem omnia et singula superius descripta ipse dominus episcopus Poznaniensis confirmavit, ratificavit
et approbavit. Super quibus omnibus et singulis prefati dominus Nicolaus cancellarius et Lucas nepos suus a nobis notariis
publicis infrascriptis petiverunt ipsis unum vel plura publicum seu publica instrumentum seu instrumenta fieri et confici.
Acta sunt hec anno, indicione, pontificatus, die et mense, hora et loco, quibus supra, presentibus venerabilibus et honorabilibus
ac nobilibus viris, dominis
3 Jacobo de Grandi canonico et vicario in spiritualibus nostro, Philipo decretorum doctore, custode Curzelouiensi, Sbilutho
de Vrbanowo canonico Vnyeouiensi, Jacobo Praszmowsky plebano in Dolszco, Bogussio de Koschuthy, Czolcone filio Vigandi et
Alberto Vorowsky, testibus ad premissa vocatis et rogatis [
s. 133].
Et ego Johannes Alberti de Iuni Wlad(islaui)a clericus Wlad(islauiensis) diocesis, imperiali auctoritate notarius, quia predictis
eclesie incorporacioni, annexioni, unioni, inscripcioni, iunccioni aliisque omnibus et singulis, dum sic fierent et agerentur,
unacum collega meo et testibus infrascriptis presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo occupatus aliis arduis
negociis presens publicum instrumentum per alium scribam fidelem scribere procuravi, signo et nomine meis solitis et consuetis
in fidem et testimonium consignando.
Et ego Miroslaus B(e)n(e)dicti de Bythin clericus Poznaniensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notacius, quia predictis
eclesie incorporacioni, annexioni, unioni, inscripcioni, iunccioni aliisque omnibus et singulis, dum sic fierent et agerentur,
unacum collega meo et suprascriptis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo occupatus aliis arduis
negociis presens publicum instrumentum per alium scribam fidelem scribere procuravi, signo et nomine meis solitis et consuetis
consignando in fidem et testimonium omnium premissorum.
atak Kop.
1Por. wyżej, dok. nr 1424, gdzie objaśniono tu występujące osoby oraz dok. poprzedni.
2Pierzchno, wieś par. na pn.-wsch. od Kórnika (Koz. 3 s. 29-30), nabyta na wyderkaf przez Wyszotę i Łukasza Górków w 1433 r.
(KDW IX nr 1314). O połączeniu z Kórnikiem zob. Now. II s. 359. Pleban Stanisław był potem (1447) plebanem w Czestramiu, gdzie
w tymże roku był oskarżany o przywłaszczenie sobie w Pierzchnie i sprzedaż kielicha oraz pateny (SHGWlkp.); w Czestramiu wspomniany
został jeszcze 1450 (SHGPoz. I s. 315). Z Pierzchna odszedł przed 1441 r. (Acta capitulorum II nr 1089).
3Wszystkie poniższe osoby wyst. również w poprzednim dok.
Dokument Nr 1434
Gniezno, 4 września 1437
Starosta generalny Wielkopolski nakazuje burgrabiemu kaliskiemu rozsądzić sprawę Stanisława z Włoszczowy(?).
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 19, k. 36v-37. Wpis 9 września 1437. Bok karty wystrzępiony, powodujący ubytki tekstu.
Litera domini capitanei
1 ad dominum Iwonem de Czirmino burgrabium Kalisiensem
2 missa
a.
Nobilis domine, frater noster dilecte! Scire damus fraternitati vestre, quia nobilem Stanislaum de Wlosczewa
3 presencium ostensorem cum nobili Marco burgrabio seu procuratore Siradiensi
4 et Johannem Sczotrkowsky
5 ad presenciam vestri iudicandos remisimus et remittimus per presentes, qui hic coram nobis terminum pro quodam equo tercia
die post primum felicem nostrum in Kalis ingressum habuerunt. Ideo comittimus vobis per presentes, quatenus, assumpto vobis
nobili Byechowsky
6, dictas partes pro eodem equo, auditis ipsorum hincinde proponibus et responsionibus diiudicatis, quod factum vobis iudicandi
comittimus, tanquam nos metipsi iudicaremus, preterea captato tempore prefatum nobilem Marcum cum Johanne predicto scriptis
vestris avisetis, terminum ipsis coram vobis competentem asignantes eo celerius, quia idem Stanislaus non [
k. 37] est de presentibus nostris, sed de terra Sandomiriensi
b. Igitur sibi tanquam hospiti seu advene iusticiam prompcio[rius], quam poteritis, ministretis. Datum Gnezne feria quarta
proxima post festum beati Egidii Confessoris Domini anno Domini etc. XXXVII
mo.
abyć może jest to tylko tytuł, nadany listowi przez pisarza księgi, ale może adres sporządzony przez wystawcę
bnadpisane nad skreślonym przez kopistę Siradiensi Kop.
1Starostą generalnym był wówczas Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.
2Czermin (Czyrmin), wieś par. na pn.-zach. od Pleszewa (Koz. 1 s. 52-53, 4 s. 148-149). Iwan wyst. do 1441, był burgrabią w
Kaliszu z ramienia swego krewnego, Rafała z Gołuchowa 1436-37 (SHGWlkp.; GUrz. nr C 126).
3Stanisław zapewne z Włoszczowy w Sandomierskiem (zob. niżej, na końcu niniejszego dok.).
4Marek burgrabia sier. nie zidentyfikowany.
5Jan może ze Szczodrkowic (Szczotkowic) par. Działoszyce w Pinczowskiem (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego..., t. XI,
s. 861).
6Biechowski to Stanisław ze Skarszewa (par. Borków, na pn.-wsch. od Kalisza, Koz. 5 s. 296), wyst. od 1405, kasztelan ksiąski
1425-33, biechowski 1433-49 (Spisy wlkp.), częsty w tym czasie sędzia sądu grodzkiego w Kaliszu. Dnia 9 września 1437 Skarszewski
wraz z burgrabią Iwanem tworzył rzeczywiście zespół rozsądzający powyższą sprawę w grodzie kal. (Poznań, WAP, Kalisz Gr. 19
k. 37).
Dokument Nr 1435
Bolonia, 16 września 1437
I. N. Ugoda w sprawie dochodów z prepozytury katedralnej gnieźnieńskiej pomiędzy gnieźnieńskim prepozytem katedralnym Przedwojem
z Grądów a dziekanem włocławskim Janem z Niewiesza.
Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 19, k. 113-114v. Wpis w 1438 r., zapewne wg Or., który na zakładce lub na odwrociu miał inskrypcję
oficjała gnieźn. Stanisława z Uścia (jej tekst na końcu niniejszego dok.).
In nomine Domini amen. Per hoc presens publicum instrumentum cunctis pateat evidenter et sit notum, quod anno a nativitate
eiusdem Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo, indiccione quintadecima, die Lune sextadecima mensis Septembris,
pontificatus vero sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno septimo,
in mei notarii publici testiumque subscriptorum ad hoc specialiter vocatorum et rogatorum presencia personaliter constituti
venerabiles et circumspecti viri, domini Predwogius de Grandi prepositus ecclesie Gneznensis
1 ex una et Johannes de Nyewesch decanus Wladislauiensis ecclesie
2 partibus ab altera, idem dominus Predwogius prepositus et Johannes decanus unum capitulum ex capitulis in quodam instrumento
concordie super lite et questione, que erant inter dictos dominos Predwogium prepositum et Johannem de Nyewyesch super preposituram
dicte ecclesie Gneznensis die vicesima sexta mensis Augusti anni, indiccione et pontificatu predictorum, per discretum virum
magistrum Matheum Ambron clericum Morinensis diocesis
3, notarium publicum et reverendi in Christo patris et domini, domini Johannis Dei gracia episcopi Morinensis
4 secratarium
a conscito et publicato positis transferre et alterare, ut asseruerunt, volentes concordarunt in modum infrascriptum: Cum enim
in uno capitulo dicte concordie in effectu continent, quod ipse dominus Predwogius debebat facere conferri predicto domino
Johanni archidiaconatum dicte ecclesie Gneznensi
2 liberum et sine omne alicuius pensionis infra sex menses a data dicti instrumenti, sed quia reverendissimus pater, dominus
cardinalis Placentinus
5 super fructibus eiusdem archidiaconatus ac quorundem canonicatus et prebende eiusdem ecclesie Gneznensis, quos possidet dominus
Johannes Phalonis nepos dicti domini Predwogii
6, pensionem annuam centum quinquaginta florenorum de Camera, quorum solucionem terminus instat in festo sancti Johannis Baptiste
[
24 VI] proximum futuro, ad complacendum dicto domino Predwogio prefatus dominus Johannes est contentus et consentit, quod sibi
conferratur dictus archidiaconatus infra tempore
a predictum. Et quod idem dominus Predwogius debeat sibi in partibus intra dictum tempore
a semestre dare quatuor fideiussores, videlicet Johannem Phalonis archidiaconum et canonicum Gneznensem, Jacobum de Grandi
canonicum Poznaniensem
7 et nobiles viros Nicolaum et Phalonem heredes de Grandi fratres germanos dicti domini Predwogii, armigeros Gneznensis diocesis
8. Quorum quilibet et eciam ipse dominus Predwogius unacum eis sese et eorum bona presencia et futura necnon beneficiorum presencium
et futurorum fructus, redditus heredesque et successores suos principaliter in solidum et sub penis ac censuris Camere Apostolice
obligande debeant eidem domino Johanni decano solempniter promittere et obligare se curaturos et effecturos effectualiter
et realiter. Et quod idem dominus Predwogius super durante pensione huiusmodi suique successores et heredes dictam integram
pensionem solvant seu solvi faciant, ita et taliter, quod idem dominus Johannes vel quicumque alius, qui forsan habebit eundem
archidiaconatum per ipsius domini Johannis resignacionem ex causa permutacionis sive simpliciter de dicta pensione nullam
tenebit et habebit facere solucionem neque in toto neque in parte nec dampnum aliquod dicte pensionis occasione incurret (et)
pacietur. Et si contingeret, quod dicta pensio in termino statuto sic, ut predicitur, non solveretur per ipsum dominum Predwogium
vel alium ipsius ordinacionis vel voluntatis seu ipsius heredes et successores, et dictus dominus Johannes vel surrogandus,
ut premittitur, per eius resignacionem in dicto archidiaconatu ex huiusmodi non solucione haberet dampnum vel molestiam ac
occasione predicta excommunicaret, extunc dicti domini Predwogius et fideiussores incurrant penam tricentorum ducatorum de
Camera pro qualibet vice seu qualibet, quibus cessatum fuerit. Et nichilominus omnia et singula dampna aut interesse, que
dicta occasione dictus dominus Johannes pateretur, eidem domino Johanni resarciant et que predictus omnibus et singulis observandis,
ut predicitur, debeant ipsi Predwogius et fideiussores se obligare submittere iurisdiccionem domini archiepiscopi Gneznensis
et eius officialis necnon domini auditoris Camere Appostolice et ipsius locumtenentis in premissis. Item debent dicti fideiussores
renunciare omnibus privilegiis fideiussorie. Item quod pena predicta, quociens incurratur, tociens fuerit contraventum ratis
semper monentibus supradictis aliis contentis in instrumento concordie predicte. Item quod si dicti Predwogius et fideiussores
principaliter eciam et in solidum obligabunt et promittent eciam sub pena predicta, et ut supra. Quod si contingat ante dicte
pension(is) liberacionis
a aliquem mori ex eis, quod illi, qui supererunt, loco morientis alium eque idoneum canonicum infra sex menses post ipsius
obitum cum eis substituent et ponent in omnibus et per omnia obligandum, ut supra, quousque pensio dicta duraverit et hoc
sub pena predicta. Item fideiussione et obligacione predictis factis et illis intimatis reverendissimo patri, domino Johanni
episcopo Morinensi una[
k. 113v]cum aliis contentis in dicto instrumento concordie, quod tunc proinde habeatur in omnibus et per omnia ac si dictus archidiaconatus
esset liberatus a dicta pensione, qua ad hoc ut ipse dominus Johannes episcopus Morinensis resignare posset iuxta contenta
in dicto instrumento concordie ac si dictus archidiaconatus esset exoneratus a dicta pensione, reliquis omnibus aliis in dicto
instrumento contentis convencionibus, promissionibus, obligacionibus, penis et clausulis in suo robore duraturis. Item quilibet
predictorum dominorum Predwogii et fideiussorum iurabunt se promissa servaturos et quod nichil incontenter impetrabunt neque
utentur impetratis. Eciam propriis motu concessu neque petant ob salvacionem aliquam a iuramentis huiusmodi. Item quod dicti
Predwogius et fideiussores et eorum quilibet in solidum, exnunc omnes et singulos procuratores similiter in solidum in Curia
Romana presentes et futuros constituent ad comparandum coram dictis iudicibus, sub quibus est facta submissio supradicta et
ad confitendum debita et penas tricentorum ducatorum supradictas et quascumque censuras et sentencias huiusmodi in dictis
casibus sponte in se dicto nomine recipientes et iurabunt eos nunquam revocare in forma solempni et a iuramento huiusmodi
absolucionem nunquam petere, ut supra et renunciabunt quibuscumque privilegiis in forma Camere cum clausulis consuetis in
meliori forma, qua posset. Item protestantur dicti ambo domini Predwogius et Johannes de Nyewyesch, quod casu, quo presens
convencio a iure valida non esset seu fieri non posset, quod perinde debeat ac si facta non esset, sed in omnibus et singulis
suis partibus prima concordia per reverendum dominum Morinensem facta et eius secretarium et notarium magistrum Matheum sigilla,
valida et firma maneat, pro quibus omnibus et singulis firmiter observandis, complendis et adimplendis obligaverunt unus alteri
et alter alteri eorum et cuiuslibet eorum heredum successorum bona presencia et futura mobilia et immobilia ecclesiastica
et mundana, ubilibet constituta necnon iurisdicioni, compulsioni, cohercioni, viribus et censuris ac mero examini curie causarum
apostolice ipsius generalis auditoris locumtenentis et comissarii necnon per partim expressum solempni stipulacione vallatam
omnium aliarum curiarum ecclesiasticarum ubilibet constitutarum, in qua se quibus hoc presens publicum instrumentum exhiberi
contingerit seu produci, se ipsos supposuerunt et submiserunt et quilibet eorum supposuit et submisit, per quasquidam curias
quamlibet earum unus eorum ad instanciam alterius voluntatis sine requisicione voluit posse cogi, compelli, constringi et
coartari necnon realiter et pariter conveni, coepi, detineri usque ad integram satisfaccionem et observacionem omnium et singulorum
premissorum, renunciantes dicte partes et quelibet earum in premissis omnibus et singulis suprascriptis et infrascriptis accepcionibus
doli, mali, vis, metus, fraudis in facti accionem, condicionem indebid sive eam vel ob causam aut ex iusta causa non sic celebrati
contractus aliter fuisse scriptum quam dictum et e converso peticione et obligacione libelli et simplicis peticionis, provocacionis
et appellacionis remedio feriis mensium vindemiarum et recursum ad arbitrium boni viri et utriusque iuris auxilio et quibuscumque
aliis constitucionibus, graciis, privilegiis, indultis et statutis ac stabilimentis necnon ordinacionibus principalibus vel
regalibus a iure vel ab homine editis vel edendis, datis seu dandis, concessis vel concedendis in quem vel in spem omnibusque
aliis et singulis iuribus, excepcionibus, defensionibus et remediis quibus medientibus
a contra premissa et infrascripta aut aliorum dicere, facere, venire possent seu aliquis eorum posset aut se in aliquo opponere,
defendere vel tueri de iure vel de facto et presertim iura dicenti generalem renunciacionem non valere, nisi precesserit specialis.
Et ibidem incontinenti ad maiorem cautelam pro maiori securitate partis et contrafacientis prefati Predwogius et Johannes
et quilibet eorum in solidum omni meliori modo, via, iure, causa et forma, quibus melius, validius et efficacius potuerunt
et debuerunt, fecerunt et constituerunt, creaverunt et solempniter ordinaverunt suos veros certos legittimos indubitatos procuratores,
actores, factores, negociorum suorum gestores et nuncios speciales et generales, ita tamen, quod specialitas generalitati
non deroget nec econtra, videlicet providos et discretos viros, magistros Johannem de Prato, Venturam de Castello et Johannem
Colnar in Romana Curia causarum procuratores necnon Johannem Barney, Johannem Valiar, Petrum de Sancto Geminiano, Franciscum
de Piscia et Philippum de Piscia curie causarum Camere Apostolice notariis
9 omnesque alios et singulos, tam dictarum curiarum, quam quarumcumque aliarum curiarum ecclesiasticarum secularium procuratores
et notarios presentes et futuros, [
s. 114] absentes tamquam presentes et quemlibet eorum in solidum. Ita tamen, quod non sit melior condicio occupantis, sed quod unus
eorum incepit, alter eorum prosequi valeat et finire, et ad comparandum coram prefatis dominis auditore, viceauditore, locumtenenti
et commissariis et eorum quolibet dictaque omnia in hoc presenti publico instrumento contenta semel vel plures tociens, quociens
opus fuerit, prout alteri dictarum parcium non contrafacienti, prout melius videbitur expediri, confitendum et recognoscendum
ac petendum, audiendum et recipiendum omne preceptum, monicionem, condempnacionem, sentenciam et mandatum. Quod ad quam prefati
auditor, viceauditor, locumtenens et comm(i)ssarii ferre et facere voluerint contra aliquem eorum, qui contra premissa facere
vel venire vellet quoquomodo suosque heredes et successores ac bona predictas et predicta eisque sponte aquiescendum ac submittendum
et resubmittendum quemqumque ipsorum contrahencium premissis contrafacere volentem heredesque suos, successores ac bona predicta
iurisdiccionis Camere Curie Apostolice et dominorum predictorum et cuiuslibet ipsorum volendum quoque et consentiendum, quod
ipsi domini supradicti et eorum quilibet in eundem contrafacere volentem in scriptis excomunicacionis sentenciam ferant et
promulgent aliosque processus quoscumque faciant contra ipsum volentem premissis contrafacere suosque heredes successores
et bona predicta, quos voluerint et partim contra non facientes ac aliis prout visum fuerit expediri. Et omnia generaliter
et singula facientes dicendum, gerendum, exercendum et procurandum, que in premissis et circa premissa necessaria fuerint
et que ipsimet constituentes facere possent, si presentes interessent, promittentes ipsi constituentes unus alteri et alter
alteri adinvicem solempnibus stipulacionibus hincinde intervenientibus ac mihi notario publico infrascripto stipulacione et
recepcione vice et nomine omnium et singulorum, quorum interest aut intererit vel interesse poterit quemlibet in futurum inter
ipsos et quemlibet eorum in solidum et per se ratum, gratum atque firmum perpetuo habituros totum id et quidque predictos
eorum procuratores et quemlibet eorum actum, gestum, factum dictumve fuerint in premissis seu quemlibet premissorum sub ippoteca
et obligacione ipsorum, et cuiuslibet eorum omnium et singulorum bonorum mobilium et immobilium presentum et futurorum. Insuper
vero prefati domini contrahentes et constituentes iuraverunt et quilibet eorum iuravit ad sanctam Dei ewangeliam, tactis corporaliter
scripturis sacrosanctis, dictos suos procuratores seu alterum eorum in aliquo revocari facere neque contra in presenti instrumento
contenta seu aliquod eorundem dicte facere vel venire in iudicio vel extra, dirrecte vel indirrecte, tacite vel expresse,
sed ea firma, rata tenere et observare donec et quousque huic contractui satisfactum fuerint iuxta ipsius vim, formam atque
tenorem. Super quibus omnibus et singulis et prefati domini Predwogius prepositus, Johannes decanus contrahentes et quilibet
eorum sibi a me notario publico infrascripto unum vel plura publicum seu publica fieri peciit instrumentum seu instrumenta.
Acta fuerunt hec Bononie in domo habitacionis egregii viri, domini Anthonii de Caffarellis advocati consistorialis
9, sub anno, indiccione, die, mense et pontificatu, quibus supra, presentibus ibidem venerabilibus viris, dominis Nicolao de
Monsorini
b preposito, Valentino domino, Anthonio de Caffarellis advocato predicto et Johanne de Leuonia in Romana Curia causarum procuratoribus
9, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Jordanus Johannis de Nulteris publicus apostolica et imperiali auctoritate notarius necnon Apostolice Camere et ipsius
Curie causarum notarius et scriba
9, quia predictis omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, per supradictas partes agerentur et fierent, unacum prenominatis
testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, idcirco hoc publicum instrumentum concordie per alium me aliis occupato
negociis fideliter scriptum exinde confeci et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis
signavi, subscripsi et publicavi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.
c-Quod coram venerabili viro, domino Stanislao de Vscze decretorum doctore, vicario in spiritualibus et officiali Gneznensi
10 et in mei notarii publici infrascripti et testium infrascriptorum presencia personaliter constitutus nobilis vir Nicolaus
[
k. 114v] Phalonis de Grandi
11 ut fideiussor loco sui prenominati defuncti iuravitet obligavit se et successores suos et eorum bona et constituit procuratores
Johannem Tolnar et Matheum Humberti et alios procuratores et notarios Romane Curie
9 ad facienda omnia contenta in instrumento, cuius copia premittitur ipseque omnia et singula similiter promittit, iurat, fecit
et facit, que in dicta copia continentur, promittens habere ratum et gratum quidquid per dictos procuratores actum, factum
et ordinatum fuerit in premissis. Acta fuerunt hec Gnezne in domo prefati venerabilis viri, domini Stanislai vicarii in spiritualibus
et officialis predicti anno Domini millesimo CCCC tricesimo octavo, indiccione prima, pontificatus vero sanctissimi in Christo
patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno octavo, die Mercurii XXIIII mensis Iulii, hora
terciarum vel quasi, presentibus ibidem discretis viris Nicolao Dobyeslai de Thokari
12, Johanne Chorzepinski
13 et Petro Johannis de Janczewo notariis consistorii Gneznensis
14.
Et ego Johannes Gosthconis de Jablcowo clericus Gneznensis diocesis, notarius publicus auctoritate imperiali
15, premissis omnibus unacum testibus suprascriptis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, presens interfui eaque sic
fieri vidi et audivi ideoque hoc publicum instrumentum manu propria etc. scripsi, subscripsi et in hanc publicam formam redegi,
signo quoque et nomine meis consuetis unacum appensione sigilli officiolatus prefati venerabilis viri, domini Stanislai de
Vscze decretorum doctoris, vicarii et officialis in fidem et testimonium omnium [et] singulorum premissorum.
-d
atak Kop.
bodczyt niepewny Kop.
c-dw Or. zapewne na odwrociu
1Przedwój syn Dziersława z Grądów (w Sieradzkiem) bakałarz sztuk 1408 (Bullarium Poloniae III nr 1187), kanonik pozn. 1412,
kantor włocławski 1413, kustosz gnieźn. 1427, kanonik pozn. 1429, postulat Jagiełły na prepozyturę gnieźn. 1429 (spór o tę
prepozyturę w niniejszym dok.), potem wikariusz generalny i oficjał pozn. 1431-33, wikariusz generalny gnieźn. 1442-43, wikariusz
kapitulny gnieźn. 1448-49, zm. 1455 (PSB XXVIII s. 717-718). O jego sporze z Janem z Niewiesza zob. także Kor. II s. 124.
2Jan syn Chebdy z Niewiesza (w Sieradzkiem), dr praw, dziekan włocławski po 1417, kanonik uniejowski i kruszwicki, prepozyt
gnieźn. 1427 (por. niniejszy dok. i poprzedni przypis), kanonik gnieźn. 1433, pozn. 1434, archidiakon gnieźn. (od chwili niniejszej
ugody), wikariusz kapitulny pozn. 1437-39, protonotariusz Stolicy Apostolskiej 1448, zm. 1454 (PSB III s. 268-269; Now. I
s. 733, II s. 199; Fijałek, Polonia, s. 94).
3Nie identyfikowany.
4Jan biskup Morinnen (Terouanne) we Francji 1436-51 (Eubel, Hierarchia I, s. 331, II s. 86, 196).
5Branda de Castillione biskup Placencii 1404-11, kardynał 1411, zm. 1443 (ib. I, s. 33).
6Jan syn Chwała z Grądów archidiakon gnieźn. 1435-37, potem tylko kanonik gnieźn., pleban w Charłupi, zm. 1466 (Kor. II s.
129).
7Jakub z Grądów, brat Przedwoja, stryj Jana, zob. wyżej, nr 1389/1.
8Mikołaj z Grądów (brat Przedwoja) był 1427-35 pisarzem ziemskim sier. (Spisy sier. s. 112), zm. 1438 (zob. też niżej). Jego
brat Chwał, bliżej nie znany, ojciec kanonika Jana (wyżej, przypis 6). Obydwaj wyst. już 1424 (Acta capitutorum II nr 980).
9Kurialiści rzymscy nie identyfikowani.
10Stanisław syn Pawła z Uścia Solnego, student UJ 1400, dr, pleban w Dzierążni 1434, częsty surogator oficjała krak. Jana Elgota
(Cracovia artificum, supplementa 1433-1440, Kraków 1988, s. 33), oficjał i wikariusz generalny gnieźn. 1438, zm. 1440 (Hain,
s. 138; KDW V nr 655; Kor. IV s. 197-198).
11Mikołaj syn Chwała z Grądów, bratanek Przedwoja, bliżej nie znany.
12Mikołaj syn Dobiesława z Tokar w 1438 r. wyst. jako notariusz publiczny w Gnieźnie (niżej, nr 1450/16).
13Jan z Chorzepina wyst. także 1436, zob. wyżej, nr 1416/8.
14Piotr syn Jana z Juncewa, Janczewa (wieś par. w powiecie kcyńskim, własność arcybiskupów gnieźn.) skądinąd nie znany, por.
z Piotrem synem Mikołaja z tegoż J. wyst. współcześnie w Gnieźnie (wyżej, nr 1416/14).
15Jabłków par. Kramsk (na pn.-wsch. od Konina). Jan syn Gostka notariusz publiczny w Gnieźnie 1420 (Not. nr 193) i 1421 (KDW
VIII nr 928/22) oraz tutaj.
Dokument Nr 1436
Kraków, 2 listopada 1437 (1436?)
I. N. A. z C. oświadcza, że zrzeka się kanonii w kolegiacie Św. Jerzego na zamku gnieźnieńskim i ustanawia w tej sprawie swoich
prokuratorów.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 476. Tytuł: Instrumentum ad resignandum canonicatum et prebendam cum constitucione procuratoris.
Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 1.
In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo etc. XXX
o septimo, indicione quinta decima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Ewgenii divina providencia
pape quarti anno septimo, die vero Veneris secunda mensis Novembris
1, hora terciarum vel quasi, in ecclesia kathedrali Crac(ouiensi) et ante tumbam gloriosi martiris et pontificis, sancti Stanislai,
in meique notarii subscripti et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia constitutus personaliter
venerabilis vir, dominus A. de C.
2, non vi, dolo, fraude aut aliqua sinistra machinacione convinctus, ut asseruit, sed pure et simpliciter, sponte et libere
confessus est resignasse publice et resignavit canonicatum sive prebendam, quam de collacione serenissimi principis etc. in
ecclesia Sancti Georgii in castro Gneznensi obtinet seu obtinebat, in personam honorabilis domini talis etc. Idemque dominus
Franciscus
3 iuramento corporali prestito in huiusmodi cessione et resignacione predictorum canonicatus et prebende in dicta ecclesia
Sancti Georgii dixit et affirmabat nullam paccionem illicitam, simoniacam pravitatem, convencionem sive corruptelam intervenisse
vel intervenire. Demumque prenominatus Franciscus omni meliori modo, via, iure, causa et forma, quibus melius et efficacius
potuit et debuit, constituit et sollenniter ordinavit discretos dominos A., B., C. etc. suos veros et legittimos procuratores
negociorumque suorum gestores et nu(n)ctios speciales et generales, generalitati per specialitatem non derogando nec econverso,
omnes in solidum ad resignandum nomine suo, pure, libere et simpliciter, canonicatum sive prebendam in ecclesia Sancti Georgii
supradicta in manibus venerabilis viri, domini Jo(hannis) administratoris ecclesie Gneznensis sede vaccante
4 pro parte et in personam prefati domini Jo(hannis) etc. ipsamque resignacionem admitti petendum necnon iuramentum de simoniaca
prawitate, paccione illicita et corruptela aliquali non interveniente in huiusmodi resignacione, et aliud quodcumque sacramentum
licitum et honestum in animam ipsius domini constituentis prestari, et generaliter omnia et singula ad id necessaria et correquisita
faciendi et exercendi, que ipsemet faceret et facere posset, si premissis et premissorum aliquo interesset, personaliter promittens
idem dominus constituens mihi notario subscripto manu sollemniter stipulanti ratum et firmum perpetue habere et tenere omne
id, quicumque
a factum ordinatumve fuerit in premissis seu aliquo premissorum per procuratores premissos, et super quibus omnibus et singulis
prenominatus dominus constituens a me notario subscripto peciit sibi fieri et confici presens publicum instrumentum. Acta
sunt hec anno, indicione etc.
atak Kop., zamiast quodcumque lub quidcumque
1W 1437 r., do którego odnoszą się wszystkie elementy datacyjne (indykcja i pontyfikat), piątek przypadał 1, nie 2 listopada.
Może jednak chodzi tu o rok 1436, kiedy to rzeczywiście piątek wypadał 2 listopada, a przede wszystkim wakowała wówczas stolica
gnieźn. (por. niżej, przypis 4). Indykcja byłaby wówczas 14, rok pontyfikatu szósty - pomyłki kopisty byłyby możliwe i łatwe
do wytłumaczenia.
2Nie zidentyfikowany; zapewne chodzi o Franciszka z Orzka, zob. przypis następny.
3Zapewne Franciszek z Orzka, który był także altarystą gnieźn., zob. o nim KDW VIII nr 834/2.
4Jan z Brzostkowa wikariusz kapitulny w Gnieźnie po śmierci arcybiskupa Wojciecha Jastrzębca, zob. wyżej, nr 1407/5.
Dokument Nr 1437
[Poznań], 1437 [przed 18 listopada]
Oficjał poznański zaświadcza, że Józef z Markowic zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.
Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 618 (wg Kopiariusza pozn. wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k.
180, zaginionego w 1945 r.).
1437. Coram Jacobo de Grandi canonico et officiali Posnaniensi
1 nobilis vir Joseph alias Osep super bonis suis Markowice
2 summam 10 marcarum ex censu unius marcae minus 6 grossis vicariis inscribit.
1Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1. Oficjałem był do 17 listopada 1437, co wyznacza datę niniejszego dok.
2Markowice par. Krerowo, na pn.-zach. od Środy (Koz. 2 s. 445). Józef (Ożep) wyst. już 1400 (Roty I nr 478, 631; Kozierowski
w Roczniku Pol. Tow. Heraldycznego 5, 1920, s. 26), tutaj ostatnia wzmianka.
Dokument Nr 1438
Wschowa, 20 listopada 1437
Starosta wschowski zaświadcza, że sędzia wschowski Andrzej z Lasocic zapisał czynsz na rzecz altarii w kościele w Lasocicach.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 79, k. 44. Wpis 5 października 1500.
Reg.: KDW V nr 608 (wg Kop.).
Uw.:Dok. wydajemy w całości, ponieważ dok. starostów wschowskich są stosunkowo rzadkie.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Mathias Borek heres in Ossyeczna et capitaneus Wschowensis
1 significamus tenore presentium presentibus et futuris, presentium noticiam habituris, quibus expedit universis, quomodo ad
nostram necnon aliorum eiusdem terre nobilium veniens presentiam magnificus vir, dominus Andreas heres in Laszoczicze et iudex
Wschowensis
2 non compulsus, non coactus nec aliquo errore devio seductus, sed sanus mente pariter et corpore existens, usus suorum consilio
amicorum spontaneaque et matura desuper deliberatione prehabita, decem marcas annui census perpetui in una sorte seu parte
sua in Laszoczicze, hereditate in districtu Wschowenis sitis
2, que pars eiusdem hereditatis tendit versus hereditatem Dlugye
3, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando vel saltem eandem monetam, quam prefatus dominus Andreas aut sui
successores tunc temporis a kmetonibus suis recipiat et exigat, eundem censum, videlicet decem marcas, ut prefertur, dedit,
donavit, deputavit et nomine veri testamenti pro altari in prefata hereditate Laszoczicze de novo erigendo, fundando, dotando,
pure propter Deum pro primo discreto viro, domino Nicolao plebano in Nyechlod
4, sibi et suis successoribus prefatas decem marcas singulis annis super quotlibet festum beati Martini Episcopi [
11 XI] a proxime venturo incipiendo, dare et persolvere
a-bprefata pars hereditatis
tenetur et debet, omni dolo et fraude semotis, et coram nobis more solito et consueto iuxta terre consuetudinem ritte et
racionabiliter in perpetuum resignavit. Subyciens se etiam dominus Andreas prefatus et sui successores omnibus ecclesiasticis
censuris subiacere, nihilominus enim ius patronatus, omnia iura, dominia, proventus et obventiones universas, prefatam partem
hereditatis concernentes, quibus nunc dominus Andreas iam dictus utitur vel que sibi competere dinoscuntur in futuro, salva
pro se et suis successoribus in perpetuum reservavit. In quorum omnium fidem et testimonium sigillum nostrum presentibus est
appensum. Actum et datum in Wschowa feria quarta in crastino beate Helizabet anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo
septimo, presentibus ibidem nobilibus viris et dominis Jacobo Crosznyczski burgrabio protunc castri Wschowensis
5, Woyslao Janischewski
6, Andrea Krosniczki
7, Stephano Vnyeczski
8, Nicolao de Podrzecze
9, Jacobo Wyerzusch de Sczeszanczyna
10 et aliis quampluribus fidedignis in presentia tunc existentibus, vocatis specialiter et rogatis in testimonium premissorum.
a-bsłowa powtórzone Kop.
1Maciej Borek z Osiecznej, zob. wyżej, nr 1425/1.
2Lasocice, wieś par. na pd.-zach. od Leszna (SHGPoz. II). Andrzej Kotwicz (i z Siedlnicy) jako sędzia wschowski wyst. 1424-38
(Spisy wlkp.).
3Długie Stare i D. Nowe, wieś par. na wsch. od Wschowy (SHGPoz. I), na zach. od Lasocic.
4Niechłód wieś par. na pn.-wsch. od Wschowy (Koz. 2 s. 505-506). Pleban Mikołaj skądinąd nie znany.
5Jakub Krośnicki (w reg. w KDW V błędnie: Czornyczky) skądinąd nie znany, zapewne ze Śląska, por. z Krościną (dziś Chruścina)
w księstwie głogowskim lub Krośnicami w Milickiem.
6Janiszewo par. Poniec, na zach. od Ponieca. Wojsław, także z Górzna, wyst. 1423-37 (SHGPoz. II s. 21, I, s. 648).
7Andrzej Krośnicki, zob. wyżej, przypis 5.
8Zapewne Unięcice, Uniątki, dziś Chumiętki par. Krobia, na pn.-zach. od Krobi (Koz. 3 s. 350-351), gdzie Stefan wyst. od 1424
(Roty III nr 1071).
9Podrzecze par. Strzelce Wielkie, na pd.-wsch. od Gostynia, częściowo (?) dziedzictwo Borków (Koz. 3 s. 54). Mikołaj wyst.
od 1415 (Roty I nr 862), tu ostatnia wzmianka o nim.
10Zapewne Cieszęcin ("z Cieszęcina"), wieś par. na pn. od Wieruszowa w ziemi wieluńskiej (Rosin, Słownik s. 69). Jakub Wierusz
skądinąd nie znany.
Dokument Nr 1439
Rogoźno, 1 grudnia 1437?
Starosta wałecki nadaje młyn w Wałczu młynarzowi Klemensowi.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 79, k. 284v-285. Wpis w transumpcie króla Zygmunta Augusta z daty: Kraków, 23 grudnia
1550, z mylną datą: 4 grudnia 1457.
Reg.: MRPS V, nr 5061 (wg Kop., z błędną datą, j. w.).
Nos (Petrus de
a) Wilffin tenutarius in Walcz
1 significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, praesentem paginam inspecturis, lecturis vel legendum audituris
ac nostris successoribus, qui protunc in ibidem existerint, quia bona deliberatione ac de bona voluntate circumspecto Clementi
molendinatori in Walcz
2 perseveranti, considerantes eius fidele famulamen et assiduos labores, quos in aedificiis regiae maiestatis fortalicii ac
tenutae nostrae percepit, habens diligentiam famulaminis pro defensione praemissi fortalicii constantem volentesque eundem
promovere pro continuatione perseverationis circa praetactum fortalicium, sibi molendinum circa praefixum fortalicium contulimus
et damus et assignamus perpetuo tempore et suis successoribus legitimis habendum, tenendum, vendendum et ad suos usus beneplacitos
convertendum et utifruendum. Quiquidem supradictus Clemens metreta tercia in praenominato molendino omnium frumentorum et
emolimentorum uti debet, pro no[
k. 285]bis vero duas reservare. Insuper praefato Clementi ob eius magnas impensas, quas ad subsidium praetacti molendini peregit,
praelibatum molendinum, quod de novo pro supportacione praenominatae regiae maiestatis fortalitii construxit, sibi et suis
successoribus legitimis triginta marcas Polonicalis monetae, in quamlibet marcam quadraginta octo grossos computando, monetae
vero in terra currentis consuetae in praedicto molendino inscribimus et assignamus, et quicunque praenarratum molendinum successorum
nostrorum habere voluerint, sibi aut suis legitimis successoribus dando praetin(c)tas triginta marcas, eundem molendinum obtinebit.
Ipsum quoque Clementem alias quovis coacto servitio nobis aut nostris successoribus exceptum liberum permittimus ac pro reformatione
praetacti molendini nos aut nostri successores duos denarios et ipse tercium obligamur dare etc.
b, nostro sigillo praesentibus subappenso. Actum et datum in Rogozno
3 dominico proximo post festum sancti Andreae Apostoli gloriosi anno Domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo
c septimo.
abrak Kop., uzupełniono wg tekstu dok. transumującego
bzapewne opustka celowa w dok. transumowanym
ctak Kop. zamiast tricesimo, zapewne wskutek mechanicznej pomyłki pisarza kopii, piszącego w roku 1550
1Piotr Polak z Lichwina (Wilfina) w powiecie bieckim, husyta w Czechach, starosta drahimski, rogoziński, śremski, wałecki,
podolski, podkomorzy krak. 1441, zm. 1442 (PSB XXVI s. 378-380; GStar. s. 79; Spisy młp.).
2Wałcz, miasto królewskie w powiecie pozn. (ziemi wałeckiej). Młynarz Klemens skądinąd nie znany.
3Rogoźno, miasto królewskie w powiecie pozn.; Piotr Polak był wówczas również starostą rogozińskim.
Dokument Nr 1440
Gniezno, 5 grudnia 1437
Sędzia i podsędek kaliscy zaświadczają, że wymienieni sędziowie polubowni przeprowadzili rozgraniczenie i podział wsi Goranin.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 28, k. 67-67v. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Poznań, 19 kwietnia 1513. Tytuł:
Confirmacio privilegiorum super Gorinino in terra Calisiensi et districtu Gnesnensi sitta per Martinum de eadem Gorinino obtenta.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 713 (wg Kop.).
Nos Troianus de Lekna iudex
1 et Bogussius de Budzislaw subiudex Calisienses generales
2 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod de anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo septimo,
in terminis particularibus, feria quinta in vigilia sancti Nicolai Gnezne celebratis, in quibus nobiles domini Joannes de
Strzalkow palatinus
a3, Stanislaus Miruczki castellanus Posnaniensis
a et burgrabius Gneznensis
4, Wirzbiantha de Grzibowo iudex
a5, Andrziczka de Oblaczkowo succamerarius
a6, Nicolaus de Trampczino vexilifer
a7, Petrus de Zirniky castellanus
8 et Joannes Skierka (gladifer
b) Calisien(ses)
9 ceterique domini et officiales iudicio in regali tunc una nobiscum presidebant iudicantes ibique venientes nobiles Hector
de Gambarzewo
10 tanquam iudex et arbiter et Mathias de Czirnyewo
11 tanquam subiudex, amicabiles compositores, recognoverunt in facie iudicii, quomodo diviserunt amicabiliterque composuerunt
perpetue nobiles Michaelem et Martinum fratres germanos, heredes de Gorinino
12. Primo Martino cessit sors ista, quam Michael emerat apud Nicolaum fratrem suum
13, qui Michael ipsum Martinum admisit ad eandem sortem racione solucionis, quam sibi pro eadem fecit, ita prout littera resignacionis
eiusdem sortis canit
14. Item supradicti compositores diviserunt dictos fratres Michaelem et Martinum in silvis ipsorum: primo Martino cessit silva
Wirabyenyecz, penes viam, que ducit penes silvam Dambrowa
15, cessit Michaeli cum omnibus aliis quercetis ibi adyacentibus. Item idem fratres Michael et Martinus tenebuntur stare in
eadem divisione, eciam non obstante hoc, si alicui magis vel minus ipsorum, quam alteri cesserit. Item quod idem nobiles habebunt
libera unus in alterius silvis communia pascua pro peccoribus et pecudibus ipsorum, salvis tamen damnis aliquibus. Item ex
pacto eorumdem nobilium homines, qui voluerint in eisdem [
k. 67v] silvis emere glandines ab ipsis nobilibus, homines, qui resident in ipsorum villis propriis Gorinino, prout sors alias losz cuilibet ipsorum cessit et Martino area in Slywie
16, ita multum sicut Michael habet. Audientes nos recognicionem dictorum dominorum sentenciavimus perpetualem hoc teneri et
inviolabiliter observari. Et adiudicatum solverunt. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt appensa. Actum
et datum anno, die et loco, quibus supra.
atak Kop.
bbrak Kop.
1Trojan z Łekna, zob. wyżej, nr 1393/5.
2Bogusz z Budzisławia, zob. wyżej, nr 1430/3.
3Strzałkowo, wieś par. na pn.-zach. od Słupcy (Koz. 5 s. 358-359). Jan wyst. od 1416? (Roty II nr 447), był oczywiście wicewojewodą,
nie wojewodą, w Gnieźnie (GUrz. nr C 8, 545, 578).
4Stanisław z Mierucina, zob. wyżej, nr 1430/1.
5Wierzbięta Piętka z Grzybowa Pięcinego (koło Skoków) i z Przysieki (par. Lechlin) wyst. od 1415, tenutariusz Rogoźna do 1434,
zm. po 1442 (GStar. s. 79; SHGWlkp.).
6Obłaczkowo par. Września, na pn.-zach. od Wrześni (Koz. 1 s. 196). Andrzej, Andriczka, także z Nadarzyc, wieloletni żupca
w sądach gnieźn. i pyzdrskim, tu oczywiście wicepodkomorzy.
7Trąbczyn, wieś par. na pn.-wsch. od Zagórowa (Koz. 5 s. 414). Mikołaj wyst. od 1402 (SHGWlkp.), wicechorąży w Gnieźnie 1434-40
(GUrz. nr C 95).
8Piotr z Żernik (miasteczko na pn.-wsch. od Janowca Wlkp.) chorąży kal. 1411, kasztelan kal. 1428-45, zm. 1445 (PSB XXVI s.
440).
9Jan Skierka z Sarbinowa (par. Kołdrąb, na zach. od Żnina - Koz. 5 s. 277-278), miecznik kal. 1433-50, zm. 1450/51 (Spisy wlkp.).
10Gębarzewo par. Pawłowo, na pn.-wsch. od Czerniejewa (Koz. 1 s. 73, 4 s. 222). Hektor wyst. 1430-45 (Acta capitulorum I nr
1617, 1735; KDW V nr 612, 613).
11Czerniejewo (Czerniewo), miasto i wieś w powiecie gnieźn., na pn.-zach. od Wrześni. Maciej, właściciel połowy dóbr czerniejewskich,
zapewne ident. z występującym 1444 Maciejem z Cz. i Opieczyc, zwanym Pieczygroch (SHGWlkp.), w Opieczycach znanym już 1433
(Acta capitulorum II nr 290), por. też Koz. 5 s. 100.
12Goranin (Gorynino) par. Pawłowo, na pn. od Czerniejewa (Koz. 1 s. 80, 4 s. 251). Bracia Michał (wyst. od 1430) i Maciej, wyst.
od 1437 (SHGWlkp.).
13Mikołaj z Goranina wyst. w 1437 r. w akcie rezygnacji części G. Michałowi z G. (Poznań, WAP, Poznań Gr. 1 k. 134v).
14Dok. nie zachował się, por. jednak przypis poprzedni (akt rezygnacji).
15Nazwy lasów nie przetrwały?
16Śliwie nie zidentyfikowane; może to nazwa polna?
Dokument Nr 1441
Ujście, 13 grudnia 1437
Tenutariusz ujski sprzedaje sołectwo w nowo zakładanej wsi Brodna Pawłowi sołtysowi z Zelgniewa.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 1099. Pergamin 405 x 167 x + 40 mm. Plamy i dziurki w tekście. Na zielonym sznurze pieczęć wystawcy
w zielonym wosku, o średnicy ok. 24 mm z h. Zaremba, napis nieczytelny. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVIII
w.).
aIn nomine Domini amen. Qnoniam ea, que geruntur in tempore, simul labuntur cum tempore, nisi fuerint literarum testimonio
cum annotacione testium postremorum / noticie commendata. Proinde nos Martinus de Slawsko palatinus Calisiensis et tenutarius
Wscziensis
1 notum facimus universis, ad quorum noticiam devenerit / scriptum presens, quomodo attendentes mentis intuitu perpendentesque
grate fidelitatis studiosa obsequia et multiplicium meritorum constanciam, quibus laboriosus Paulus scoltetus de / Zelignewo
2 fidelis noster complacuit et imposterum aucto fidelitatis studio poterit prestancius complacere, horum intuitu volentes ipsum
specialis nostre gracie prerogativa prevenire et ad obsequia regalia et nostra reddere prompciorem, sibi de consensu domini
regis et consilio sapientum, scolteciam in et super hereditate Brodna in nowa radice sitam
3 pro quadam summa peccunie vendidimus presentibusque et suis successoribus perpetuo tenendam, habendam, possidendam, commutandam
et ad usus beneplacitos, prout sibi suisque successoribus legittimis videbitur, convertendam. Cui scolteto ac suis successoribus
damus presentibus et assignamus quatuor mansos agri, ubi sibi elegerit, tam late et longe, uti kmethonibus eiusdem ville dimensurantur.
Eciam dicto scolteto et ipsius successoribus adiungimus lacum Czarna Brodna
4 sic nunccupatum, de ipso frui quibuscumque rethibus aut instrumentis piscandi valuerit. Eciam pretacto scolteto et incolis
seu kmethonibus in dicta hereditate collocandis a data presencium duodecim annos concedimus libertatem libere sedere et sine
quovis impedimento ipsismet laborare, quibus elapsis idem kmethones nobis et nostris successoribus de quolibet manso per mediam
marcam monete et numeri Polonicalis ad festum sancti Martini [
11 XI] presentabunt sicuti kmethones in Zelignewo solvunt.
Eciam dicti kmethones cum ipsorum scolteto tria iudic(i)a alias vyecza in villa habere tenebuntur, unum iudicium scoltetus propriis expensis expediat, kmethones vero duo, et hoc quolibet anno.
Item eciam infrascripto scolteto suisque liberis successoribus in eadem hereditate centum arbores pro mellificiis fiendis
sive faciendis damus absque inpedimento nostri dominii et kmethonum. Eciam sepedicto scolteto et ipsius successoribus damus
et assignamus unum pratum penes fluvium Gwda
5, ubi sibi elegerit, kmethones vero eiusdem ville prata sua penes hocque fluvium habebunt pro ipsorum utilitate et possidebunt
absque periculo nostri dominii et kmethonum aliarum villarum. Eciam iam dictus scoltetus suique successores habebit insulam
hereditate in eadem, quam sibi elegerit, absque nocumento dominii nostri et kmethonum nostrorum. Eciam adiungimus sepedicto
scolteto et eius successoribus tercium denarium de omnibus culpis, parvis sive magnis, que iudicabunt dicta in hereditate
infrascripta. Eciam sibi damus venacionem cum omnibus rethibus ferarum. Eciam sibi ac suis posteris damus et assignamus terciam
thabernam in dicta hereditate. Eciam causa huius scoltecie dictus scoltetus et sui successores nobis ac nostris successoribus
in equo valente quatuor marcas servire tenetur, kmethones vero eiusdem ville Brodna tenentur quolibet anno servicia exhybere,
uti kmethones in Zelignew serviuntur et tenentur servire. Eciam idem kmethones pullos et ova iuxta ritum in Zelignew [.........
b] presentabunt, uti in certis villis regalibus habentur et observantur. In cuius rei testimonium [..........
c] scribi fecimus nostri sigilli appensione roborare. Datum in Wscze
1 in die sancte Lucie anno Domini millesimo quadringentesimo trecesimo septimo, presentibus hiis testibus, nobili Stephano
Radostowski burgrabii tunc temporis in Wscze
6, Petrassio advocato Wscziensi
7, Johanne Drosth Golczewsky
8 et aliis quamplurimis fidedignis.
ainicjał wysokości 4 wierszy Or.
bsłowo zatarte Or.
cdziura Or.
1Marcin ze Sławska, zob. wyżej, nr 1393/1. Starostą królewskiego Ujścia nad Notecią był 1430-53 (GStar. s. 66).
2Zelgniewo (Zeligniewo) par. Śmiłowo w ziemi nakielskiej, na pd.-zach. od Łobżenicy (Koz. 1 s. 381) w starostwie ujskim (KDW
V nr 515). Paweł skądinąd nie znany.
3Brodna par. Śmiłowo, na pd.-zach. od Zelgniewa (Koz. 1 s. 404).
4Jezioro Czarna Brodna to bądź maleńkie oczko w samej wsi Brodna, bądź jeziorko bez nazwy na zach. od Brodnej (koło leśniczówki
B.).
5Rzeka Gwda przepływa w odległości ok. 10 km od Brodnej.
6Szczepan (Stefan) Radostowski (z Radostowa pod Żninem?, zob. Koz. 5 s. 227) skądinąd nie znany, podobnie jak i wójt ujski.
W pół roku później (niżej, nr 1456) wyst. już inni burgrabia i wójt ujscy.
7Szczepan (Stefan) Radostowski (z Radostowa pod Żninem?, zob. Koz. 5 s. 227) skądinąd nie znany, podobnie jak i wójt ujski.
W pół roku później (niżej, nr 1456) wyst. już inni burgrabia i wójt ujscy.
8Zapewne z Gulczewa (Golczewa) par. Marzenin, na pn. od Wrześni (SHGWlkp.). Jan Drozd może ident. z Janem wyst. już 1419 (ib.).
Dokument Nr 1442
Kraków, 16 grudnia 1437
Król Władysław III zakazuje pozywać przed sądy poddanych biskupstwa poznańskiego podczas wakansu na stolicy biskupiej.
Kop.: Poznań, WAP, Pyzdry Z. 8, k. 154. Wpis 14 czerwca 1440?
Wladislaus Dei gracia rex Polonie.
Pallatinis, castellanis, capitaneis, iudicibus, subiudicibus, dignitariis et officialibus iudiciis nostris ubilibet in Regno
nostro Polonie constitutis eorumque camerariis, presentibus requirendis, fidelibus nostris sincere dilectis, graciam nostram
et omne bonum. Magnifici, nobiles et strenui sincere dilecti! Constat vobis ecclesiam Poznaniensem ad presens sui pastoris
solacio viduatam
1 admodum neglectam et in bonis suis mense episcopalis non mediocriter dampnificatam ac oppressam. Propter quod volentes, ut
ipsa ecclesia achephala nostra accedente gracia condicione gaudere queat pociori pontificem suum futurum prestolando, talem
sibi graciam bonisque ipsius mense episcopalis universis more circa alias ecclesias kathedrales, dum et quociens per vacacionis
occurrit casus antiquitus,
a-bservato nostrorum nostrorum consiliorum adlatus
nostrum presencium ad instantes preces venerabilis capituli eiusdem ecclesie Poznaniensem
c damus et presentibus concedimus specialem, quod eadem ecclesia bona mense sue episcopalis universa ac tenutarii, procuratores,
factores et kmethones eorundem bonorum, omnes et singuli, non debeant iudicari pro omnibus et quibuscumque causis, tam magnis,
quam parvis, mensam episcopalem prenotatam et bona sua tangentibus ad instanciam quarumcumque et quarumlibet personarum, usque
ad futuri eiusdem ecclesie pontificis consecracionem et presenciam. Quocirca vobis et cuilibet vestrum de consilio pretactorum
consiliariorum nostrorum discrecius precipimus et mandamus, quatenus bona dicte ecclesie mense episcopalis ac tenutarios et
procuratores, factores, kmethones et quaslibet personas eorundem bonorum occasione cuiuslibet rei sive cause quomodolibet
ad instanciam cuiuslibet persone masculine aut feminine intentate aut forsitan intentande usque ad consecracionem et presencium
c futuri pontificis prefate ecclesie, ut premissum est, iudicare nulla presumatis racione, alioquin si quid interim per vos
aut vestrum aliquem in premissis foret factum aut cassum irritumque presentibus decrevimus et inane. Datum Cracouie feria
secunda proxima post festum sancte Lucie anno M
o etc. tricesimo septimo
2. Quoniam et nomine capituli hic apud nos constituti dixerunt ad premissa vestram fore voluntatem.
Relacio magnifici Nicolai de Michalowo castellani Cracouiensis
3.
a-btekst zepsuty Kop.
ctak Kop.
1W związku ze śmiercią biskupa pozn. Stanisława Ciołka: zm. 10 listopada 1437 w Poznaniu (Now. II s. 84).
2Data zgodna z itinerarium królewskim.
3Mikołaj z Michałowa, Kurozwęk, zw. Białucha, zob. wyżej, nr 1406/5.
Dokument Nr 1443
Kalisz, 30 grudnia 1437
I. N. Świemma z Rososzycy z synami1 sprzedaje mansjonarzom kolegiaty kaliskiej2 roczny czynsz z Sieroszewic3 i Rososzycy.
Or.: do 1944 r. w Warszawie, w Bibliotece Ordynacji Krasińskich, spalony.
Reg.: A. Wolff, Zniszczone dokumenty Biblioteki Ordynacji Krasińskich, w: Straty bibliotek i archiwów warszawskich..., III, Warszawa
1955, s. 272, nr 683.
1Rososzyca, wieś par. na pn.-wsch. od Mikstatu w Kaliskiem (Koz. 1 s. 258, 5 s. 248, 7 s. 380). Świema wyst. 1403-38. Zapis
tegoż (?) czynszu dokonany 8 marca 1438 przed starostą generalnym Wlkp. (KDW V nr 611 = Gniezno, AAG, ACons. A 21 k. 130v-131),
por. też KDW V nr 668, wymienia trzech synów Świemy: Mikołaja, drugiego Mikołaja i Świemę (zob. też o nich niżej, nr 1448
i 1492).
2Chodzi tu o kolegiatę NMPanny w Kaliszu (KDW V nr 611, 668).
3Sieroszewice par. Rososzyca, na zach. od Rososzycy (Koz. 5 s. 292).
Dokument Nr 1444
Kościan, 31 grudnia 1437
Pozew sądu ziemskiego kościańskiego dla Jana Wilkowskiego.
Kop.: Poznań, WAP, Kościan Z. 12, k. 45. Wpis 11 marca 1438 (wg Or.?).
Raphael de Goluchowo succamerarius Kalisiensis et capitaneus M(aioris) P(olonie) generalis
1 nobili Johanni Wylkowsky de Smyczina
2 et de omnibus bonis tuis, que habes in districtu Costenensi mobilibus et immobilibus, auro et argento, de frumentis, pecudibus
et pecoribus, ovibus, iumentis mandamus, quatenus in terminis particularibus in Costen proxime celebrandis iudicio in regali
compareas nobilibus Nicolao et Andree fratribus germanis, heredibus in Schelewo
3 pro eo, quia tu fideiussisti pro exbrigacione et verendacione alias o wyczslyenye pro hereditate Schelyewo, sicut tua litera fideiussoria canit et pro totidem dampnis, sicut eciam litera tua canit, pro quibus
te citant de iusticia iudicialiter responsurum. Datum in Costen feria tercia in die sancti Siluestri anno Domini M
o CCCC
o XXXVII
o.
1Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.
2Smyczyna par. Radomicko, na pd. od Śmigla (Koz. 3 s. 226). Jan Wilkowski (z Wilkowa Niemieckiego w ziemi wschowskiej) zapewne
ident. z późniejszym podkomorzym wschowskim 1448-66 (GUrz. nr A 376).
3Szelejewo par. Strzelce Wielkie, na pd.-zach. od Borku Wlkp. (Koz. 3 s. 302). Mikołaj wyst. 1435 (Roty I nr 1653) i 1450-59
(SHGWlkp.). Andrzej skądinąd nie znany.
Dokument Nr 1445
Zbąszyń, 1 stycznia 1438
Abraham Głowacz ze Zbąszynia sędzia ziemski poznański publikuje ugodę pomiędzy wdową po Ramfoldzie Treplinie z Gulszyna i
opatem klasztoru w Obrze o prawie połowu ryb na Jeziorze Kramskim.
Or.: Poznań, AAP, D. perg. 31 (Obra - klasztor A 22). Pergamin 340 x 137 + 25 mm, pozalewany, dziurki w tekście. Pasek pergaminowy
do przywieszenia jednej pieczęci. Na odwrocie informacje o treści (XVII-XVIII w.).
In nomine Domini amen. Ich Abraham Glowacz herre zu Bencze vnnd richter czu Poznan
1 bekenne offintlichin in deszem / offin briffe allin, den dy en zehen, horin
a adir lesz[in
b], daz ich sulche tedinge, dy do czwusschen dem einwirdigin hern apte des / closters Obra
2 an eyme teyle vnnde Ramfoldynne von Treppelyn czu Gulsin
3 gesessin, in herczuge Heinrichs lande
4, vnnd iren erbin / am andern teyle habe, vnndin nemlich von der czoge
a wegin czweyr off dem Crampczky zehe
5, dy gelegin seyn czwuschin vnszern landen vnnd herczuge Heinrichs lande, nemlich Gulsin vnnd Crampczk des closters gutis
5 czu dem Obra also, das der obegenante apt vnnd co(n)vent des selbigin closters Obra dy czoge czyen sullin also, wy vnsers
gnedigin hern des koniges vnnd auch der alde
c dewcze briff
6 ynne haldin vnnd ansagin, nemlich wen der obegenante apt vnnd der co(n)vent, ire nochkomlinge dy czoge lossin czyen werden,
zo sol der apt vnnd der co(n)vent, ire nochkomlinge der vorgenantin frawin czu Gulsin vnnd erin erbin adir nochkomlinge esse
d fische gebin in ire kuche noch redlichkeyt, vnnd sullin dy obgenante frowe, ire geerbin eynen freyin fischer habin vnnd ire
nochkomlinge czu ir kuchin uf dem obegenanten zehe vngehindert von deme obegenanten apte vnnd irn nochkomlinge, auch sal dy
frowe von Gulsin ere erbin daz do in dem furstim gelegin ist nochkamlinge
e czu Gulsin sulche freyet in vnsern heydn vnnd hortin habin czu Crampczke vnnd czu Kaszko
7 frey holcz hawin czu irin hoffe vnnd dy vorgenante frawe vnnd ire nochkomlinge vnnd lewtin. Des czu eynem bekentnisse habe
ich obegenanter Abraham herre czu Bencze meyn ingesigel an deszin brif gehangin, der gegeben ist in die Circumcisionis Domini
noch Gotis Geburt tausint virhundert ior dornoch in dem achtindreysigistin jore.
anad literą o przegłos w postaci małej literki e Or.
bdziura Or.
cnastępuje skreślone briff Or.
dnad pierwszą literą e przegłos w postaci małej literki a Or.
enad literą a przegłos w postaci małej literki e Or.
1Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.
2Opatem w klasztorze cystersów w Obrze był wówczas Herman (zob. wyżej, nr 1414/1).
3Gulszyn (?) (niem. Goltzen), dziś Kolesin, na pd.-zach. od Babimostu, obok Nowego Kramska, już w księstwie głogowskim, władztwie
Henryka IX Starszego głogowskiego (zm. 1467). O rodzinie Treplinów pisze Kozierowski, Obce ryc., s. 108-109.
4Gulszyn (?) (niem. Goltzen), dziś Kolesin, na pd.-zach. od Babimostu, obok Nowego Kramska, już w księstwie głogowskim, władztwie
Henryka IX Starszego głogowskiego (zm. 1467). O rodzinie Treplinów pisze Kozierowski, Obce ryc., s. 108-109.
5Kramsko Stare i Nowe (Krąpsko), wieś par. na pd.-zach. od Babimostu (Koz. 2 s. 349). Jez. Kramskie (jez. Tuchola, dziś Jez.
Wojnowskie), dzieli Nowe Kramsko od Kolesina.
6Może chodzi tu o ugodę opactwa oberskiego z Treplinami z Gulszyna z 1388 r. (KDWIII nr 1874), znaną jednak w łacińskim, nie
niemieckim tekście.
7Kaszko (Kasztolko), las w pobliżu Kramska (SHGPoz. II).
Dokument Nr 1446
Poznań, 21 stycznia 143[8]
Poznański wikariusz kapitulny udziela inwestytury ołtarza w kaplicy Św. Krzyża w Poznaniu Pawłowi Peszlowi.
Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 414, w or. potwierdzeniu Stefana opata lubińskiego z daty: Lubiń, 3 lipca 1448.
Johannes de Nyewiesch archidiaconus Gneznensis necnon canonicus et administrator in spiritualibus et temporalibus sede vacante
Poznaniensis ecclesiarum
1, discretis viris, rectoribus ecclesie ad Sanctum Martinum ante Poznaniam et aliis, qui presentibus fuerint requisiti, salutem
in Domino. Quia ad altare Sancte Crucis in capella eiusdem Sancte Crucis ante civitatem Poznaniensem, vacans per obitum discreti
Nicolai, ultimi et immediati possessoris altaris memorati
2, discretum Paulum Peschlonis presbiterum de Poznania
3 ad presenciam honeste Gertrudis relicte olim Peschlonis civis Poznaniensis, patrone eiusdem altaris
3 per nostre manus suo capiti imposicionem investivimus et tenore presencium investimus, curam et administracionem spiritualium
et temporalium ac regimen animarum sibi committentes ai eodem. Quare vobis presentibus committimus et sub excomunicacionis
pena mandamus, quatenus eundem Paulum inducatis ad eundem ac in realem et in corporalem posessionem ponatis, facientes a reddituariis
et censitis dicti altaris, de omnibus et singulis censibus, redditibus, fructibus, proventibus et obvencionibus universis
integre responderi. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est subappensum. Datum Poznanie die vicesima prima
mensis Ianuarii anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo (octavo
a).
abrak Kop.
1Jan z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1435/2. Był administratorem diecezji poznańskiej, wybranym przez kapitułę pozn. po śmierci
Stanisława Ciołka. Jego funkcja wyznacza jednocześnie datę niniejszego dok., która jest popsuta w Kop. (zob. niżej).
2Mikołaj (Peszel) zapewne ident. z plebanem kościoła szpitalnego Świętego Krzyża w Poznaniu (fundacji i patronatu Peszlów)
wyst. 1421-33 (Now. II s. 652).
3Paweł Peszel, syn rajcy pozn. Mikołaja Peszla (zm. ok. 1419) i Gertrudy (zm. po 1450) z Ditmarów (o niej PSB XXV s. 665),
student UJ 1421, potem kanonik i prepozyt kolegiaty w Środzie, zm. ok. 1465? (M. J. Mika, Studia nad patrycjatem poznańskim
w wiekach średnich, Poznań 1937, s. 66 n.; Now. II s. 652).
Dokument Nr 1447
Poznań, 7 marca 1438
Wymienieni delegaci kapituły poznańskiej zaświadczają, że prawo patronatu kościoła w Konarzewie należy do właściciela Konarzewa,
Tomasza Owieczki.
Or.: Poznań, WAP, Zbiór dokumentów kościelnych XI/23. Pergamin 413 x 385 + 51 mm, pismo nieco wyblakłe. Na pasku pergaminowym miska
pieczętna z resztką pieczęci w czerwonym wosku. Nacięcia po drugim pasku. Z. N.: na gradusach ośmiopłatkowa rozeta.
aIn nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Johannes de Nyewyesch decanus Wladislauiensis, archidiaconus Gneznensis
/ necnon canonicus et administrator in spiritualibus et temporalibus ecclesie Poznaniensis sede vaccante
1, Hector de Coszemyno
2 et Johannes Furman custos / Gneznensis
3 et Nicolaus Czothczani canonici Poznanienses
4, per venerabile capitulum Poznaniense ad infrascripta nominati et deputati, significamus / tenore presencium, quibus expedit
universis, presentibus et futuris, presenciam noticiam habituris, quomodo orta inter venerabiles et honorabiles viros, dominos
prelatos et canonicos dicti capituli ex una et nobilem Thomam Owyeczka heredem in Conarzewo
5 pro et super iure patronatus et presentandi ecclesie parrochialis in ibidem et eius occasione ex alia partibus materia questionis,
super qua ecclesia et eiusdem iure patronatus inter ipsas partes et earum parcium presentatos, coram venerabili viro, domino
Nicolao de Kiki decretorum doctore, vicario olim in spiritualibus Poznaniensis generali
6 auctoritate ordinaria lis vertebatur, qui dominus Nicolaus Kiczka vicarius in spiritualibus in causa huiusmodi servatis,
servandis et usque ad calculum diffinitive sentencie procedens, cognito de merito cause huiusmodi per suam diffinitivam sentenciam
dictum capitulum in eodem iure patronatus et presentandi dicte ecclesie pro media parte conservavit dictasque partes in vocibus
hincinde pacificavit, prout hoc ex prolacione dicte sentencie diffinitive clarius continetur. Tamen ex post die date presencium
venerabiles et honorabiles viri, domini Andreas de Bnyn ecclesie Poznaniensis ellectus
7, magister Vischota de Gorka prepositus
8, Nicolaus de Gorka cancellarius
9, Nicolaus de Nyewesch cantor
10, Petrus custos
11, Predwogius de Grandi prepositus Gneznensis
12, magister Strzeschko scolasticus Lanciciensis
13, Nicolaus Lanthman
14, Jaroslaus de Cankolewo
15, Jacobus de Grandi
16, Nicolaus Srzemski
17, Philippus Czeczierad
18, Thomas de Strzampyno decretorum doctor
19, Paulus de Gyszycze scolasticus Cracouiensis
20, Jacobus de Vigonowo
21, Petrus de Pnyewi
22, Andreas de Lychin
23 et Johannes Rakuicz
24 prelati et canonici dicte ecclesie Poznaniensis ad sonum campane ad actum presentem una nobiscum capitulariter congregati,
informacione plenaria et sufficienti recepta et prehabita, quomodo ius patronatus et presentandi dicte ecclesie in Conarzewo
eidem capitulo non compeciit neque competere videbatur. Igitur ius patronatus sive presentandi predictum eiusdem ecclesie
pro se contra conscienciam vendicare nolentes ex hiis et aliis causis, quas tunc inter se revoluebant, peticione dicti nobilis
Thome Oweczka super restitucione dicti iuris patronatus ipsis humiliter facta, nobis Johanni administratori, Hectori, Johanni
et Nicolao canonicis prescriptis comiserunt consencientes, quatenus dictum ius patronatus in personam dicti nobilis Thome
Oweczka et ipsius successores transferre et transfundere eique iuri in parte sua totaliter cedere et abrenuncciare debeamus
in effectu. Nos igitur Johannes administrator, Hector, Johannes et Nicolaus canonici voluntate, consensu simul et assensu
dictorum dominorum prelatorum et canonicorum super hiis prehabitis, dictum ius patronatus et presentandi dicte ecclesie in
prefatum nobilem Thomam Oweczka in Conarzewo heredem ac ipsius successores legittimos duximus transferendum et transfundendum
eidemque iuri venerabilium et honorabilium virorum prelatorum et canonicorum prescriptorum nostroque ac tocius dicti capituli
Poznaniensis nominibus cessimus et renuncciamus cedimusque et renuncciamus perpetualiter et in ewm per presentes, ita tamen,
quod prefatus nobilis Thomas Oweczka posessionem corporalem, realem et actualem dicte ecclesie in Conarzewo domino Johanni
de Szyroslauice
25 dicti capituli presentato cum omni iure et dominio dumptaxat ista vice assignare literasque presentacionum suo sub sigillo
eidem dare teneatur. Quam ecclesiam idem dominus Johannes eiusdem capituli presentatus ad tempora vite sue debeat pacifice
possidere. Ut autem hec cessio et renuncciacio robur sue obtinere valeant perpetue firmitatis, presentes literas per Johannem
notarium publicum infrascriptum coram ipsis gestorum omnium capitularium scribam scribi ipsasque per nos Johannem de Nyewesch
administratorem dandas ac nostro necnon dicti capituli Poznaniensi sigillo fecerunt roborari. Actum et datum in ecclesia Poznaniensi
in loco capitulari anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octavo, indiccione prima, pontificatus sanctissimi in
Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno septimo, die Veneris septima mensis Marcii,
hora terciarum vel quasi, presentibus venerabilibus et honorabilibus viris, dominis prelatis et canonicis ad sonum campane
capitulariter congregatis et ad premissa omnia et singula consencientibus suprascriptis.
[
Z. N.]
b-cEt ego Johannes Pauli olim de Sziroslawice clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius25 et coram venerabilibus et honorabilibus viris, dominis prelatis et canonicis capituli Poznaniensis facti presentis et gestorum
omnium capitularium scriba, quia dictis iuris patronatus cessioni et renuncciacioni aliisque omnibus et singulis premissis,
dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, cum prenominatis testibus presens interfui et ea omnia ac singula sic fieri
vidi et audivi, sed tamen aliis officii mei occupatus negociis presentes literas per alium fideliter scribi procuravi, me
manu propria hic subscribens, signo et nomine meis solitis et consuetis unacum appensione sigillorum dicti domini Johannis
administratoris ac prefati capituli Poznaniensis de scitu et voluntate eorum specialibus consignando, in fidem et testimonium
omnium premissorum rogatus
.
ainicjał wysokości prawie całego tekstu Or.
b-cinną ręką Or.
1Jan z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1446/1.
2Hektor z Koźmina, Jan Furman i Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1391/15, 20, 14.
3Hektor z Koźmina, Jan Furman i Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1391/15, 20, 14.
4Hektor z Koźmina, Jan Furman i Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1391/15, 20, 14.
5Konarzewo, wieś par. na pn. od Stęszewa (SHGPoz. II). Tomasz Owieczka wyst. od 1423, nie żył już 1446 (ib.).
6Mikołaj Kicki był wikariuszem generalnym w Poznaniu 1423-28, zm. 1429 (KDW VIII nr 1110/2).
7Andrzej z Bnina biskup pozn. 1438, zm. 1479 (PSB II s. 143-145; WSB s. 60-61; Now. II s. 84-86).
8Wyszota z Górki i Mikołaj z Górki, zob. wyżej, nr 1396/6, 5.
9Wyszota z Górki i Mikołaj z Górki, zob. wyżej, nr 1396/6, 5.
10Mikołaj z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1391/9.
11Piotr Wysz, syn Macieja z Lubstowa (na pn. od Konina), student w Padwie 1411, kanonik krak., kustosz pozn. 1426?, zm. 1440
(ZDKDK II nr 454; Now. I s. 732).
12Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.
13Strzeszek z Ułanowa, Mikołaj Lantman, Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1391/11, 12, 16.
14Strzeszek z Ułanowa, Mikołaj Lantman, Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1391/11, 12, 16.
15Strzeszek z Ułanowa, Mikołaj Lantman, Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1391/11, 12, 16.
16Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.
17Mikołaj z Dobieszewa pleban śremski, zob. wyżej, nr 1429/15.
18Filip Ciecierad z Chwałkowa, zob. wyżej, nr 1387/25.
19Tomasz ze Strzępinia, zob. wyżej, nr 1388/9.
20Paweł z Giżyc (w Sochaczewskiem), student w Pradze, bakałarz 1419, kanonik, potem scholastyk płocki, kanonik, potem scholastyk
krak., kanonik gnieźn. 1427, pozn. 1432, biskup płocki 1439, zm. 1463 (PSB VIII s. 23-25).
21Jakub z Wyganowa i Piotr Pniewski, zob. wyżej, nr 1391/18, 24.
22Jakub z Wyganowa i Piotr Pniewski, zob. wyżej, nr 1391/18, 24.
23Andrzej Łaskarz z Lichenia i Gosławic (na pn. od Konina) bratanek biskupa Andrzeja Łaskarza, student UJ 1433, kanonik pozn.
1437, gnieźn. 1438, dziekan łęcz., zm. 1454? (Kor. II s. 445).
24Jan Rakwicz wikariusz w katedrze pozn. 1430, kanonik pozn. 1437, wrocławski, zm. 1450/51 (KDW IX nr 1280/6).
25Notariusz Jan, zob. wyżej, nr 1391/2.
Dokument Nr 1448
Kraków, 10 marca 1438
Król Władysław III nakazuje staroście generalnemu Wielkopolski, aby pozostawił wdowę po Janie Kurskim w posiadaniu folwarku
Kurza z młynem.
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Z. 7, k. 298v-299. Wpis w 1438 r.
a-cStrennuo ac generoso Raphaeli deb Goluchowo succamerario Kalisiensi, capitaneo Maioris Polonie1 sincere dilecto, in sui absencia burgrabio suo Kalisiensi
.
Wladislaus Dei gracia rex Polonie etc.
Generose ac strennue sincere dilecte. Veniens hec pauperima relicta Johannis Cursky
2 per tam longam distanciam ad presenciam nostri, exposuit [
k. 299] in effectu, quomodo Nicolaus Swemma
3 quasdam literas nostras regales aput nos impetratas tibi attulit, vigore quarum intenderemus eidem relicte cuiusdam predii
Curza
4 et molendini ad ipsam spectentis aufferre possessionem, et dicto Swemme eandem assignare, supplicans celsitudini nostre humiliter,
quatenus propter servicia eiusdem mariti sui, in quibus aput genitorem nostrum carissimum a tempore sui regiminis usque ad
mortem eiusdem persistit in suorum custodia thezaurorum, ipsam in possessionem dicti predii et molendini conservare dignaremur.
Moti igitur misericordia ad eandem et pueros suos committimus tue nobilitati mandantes, quatenus non precipites de dando dicto
Swemme dicti predii et molendini possessione, sed volumus et ita ma(n)damus consibis baronum nostrorum, quatenus sepedictam
relictam in possessione pacifica dicti predii et molendini serves interim, quod de proximo Christo duce ibi in Maiori Polonia
constituemur
5 et de hac aliter disponemus. Datum Crac(ouie) feria secunda post Reminiscere anno Domini etc. XXXVIII
o6.
Relacio magnifici Nicolai de M(ichalow) castellani Crac(ouiensis)
7.
a-cna końcu dok. Kop.
bsłowo powtórzone Kop.
1Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.
2Kurza nad Prosną, par. Rychnów, na pd.-zach. od Stawiszyna (Koz. 4 s. 438). Jan wyst. 1420 (Roty IV nr 774).
3Mikołaj Świema, najpewniej z Rososzycy (zob. wyżej, nr 1443/1), syn Świemy, potem kasztelan kruszwicki, zwany Portugał, nie
żył już 1451 (S. Kozierowski, Studia nad pierwotnym rozsiedleniem rycerstwa wielkopolskiego: XII. Ród Korabitów, Łomża 1933,
s. 26; KDW V nr 611; Now. II s. 494; Acta capitulorum II nr 502).
4Zob. wyżej, przypis 2.
5Władysław III nigdy nie przyjechał do Wielkopolski.
6Zgodne z itinerarium królewskim.
7Mikołaj z Michałowa, zob. wyżej, nr 1406/5.
Dokument Nr 1449
Poznań, 11 marca 1438
Sędzia poznański publikuje wyrok poznańskiego roczku w sporze Ozjasza z Głęboczka z kapitułą poznańską.
Or.: Kraków, Bibl. PAN, dok. nr 602. Pergamin 315 x 160 + 33 mm, podarty, pismo miejscami zatarte. Nacięcie po pasku do przywieszenia
1 pieczęci, wyrwany fragment zakładki w miejscu przywieszenia drugiej pieczęci. Na odwrocie streszczenie z XVII w.
Reg.: Jak wyżej, dok. nr 1423.
Nos Abraham Glowacz heres in Dzbanschyn necnon iudex Poznaniensis generalis
1 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod dum sub anno Domini / millesimo quadringentesimo tricesimo
octavo feria tercia post dominicam Reminiscere in claustro fratrum predicatorum ordinis sancti Dominici Poznanie
2 cum strennuis dominis Dobro/gostio de Colno castellano Camenensi
3, Luca de Gorka subpincerna Poznaniensi
4 et Johanne de Czarnkow heredibus
5 sedebamus, ibi presentata est nobis litera / papirea aperta sub sigillo citatorio ex parte iudicii regalis Poznaniensis,
cuius litere tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[
następuje dok. poznańskiego roczku ziemskiego z daty: Poznań, 18 kwietnia 1437 - wyżej nr 1423].
Nos igitur iudex prefatus visa sufficienti attestacione d[ominorum in presenti litera
a] conscriptorum tenoremque presentis litere conspicientes et plenarie intelligentes solumque Deum et iusticiam pre oculis
habentes, presentem literam ex info[rmacione et peticione dominorum
a] tunc nobiscum sedencium duximus confirmandam et eam presentibus confirmamus, decernentes ipsam exnunc et imperpetuum robur
optinere perpetue firmitatis. In cuius rei testimonium sigillum nostrum et domini Petri de Gay subiudicis
6 presentibus est appensum. Actum et datum anno, die, loco et testibus, quibus supra, ad premissa.
atekst zatarty Or.
1Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.
2Data dok. budzi wątpliwości. 11 marca 1438 potwierdzony jest pobyt Abrahama Zbąskiego na rokach w Kościanie (WAP Poznań, Kościan
Z. 12 s. 40) i zasiadał tam w innym, niż tu podano, towarzystwie. Nie można wykluczyć, że pisarz pomylił miejsce wystawienia.
Księga ziemska poznańska (ib., Poznań Z. 14 k. 27v-39v) nie notuje posiedzenia sądu w Poznaniu 11 marca 1438; nie można jednak
wykluczyć, że dok. wystawiono poza sądem.
3Dobrogost z Kolna i Łukasz z Górki, zob. wyżej, nr 1393/4, 7.
4Dobrogost z Kolna i Łukasz z Górki, zob. wyżej, nr 1393/4, 7.
5Jan Czarnkowski, z Czarnkowa, potem podkomorzy pozn. 1438, kasztelan gnieźn. 1454, zm. 1466/67 (WSB s. 127; SHGPoz. I s. 291-292).
6Piotr Skóra z Gaju, zob. wyżej, nr 1381/10.
Dokument Nr 1450
Gniezno, 17 marca 1438
Oficjał gnieźnieński rozsądza spór o dziesięcinę z Chlebowa.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 769-773. Tytuł: Instrumentum concordie Johannis Gosdzalka vicarii Gneznensis cum plebano in Cleczko occasione decime in villa Chlebowo.
In nomine Domini amen. Nos Stanislaus de Vscze decretorum doctor necnon reverendissimi in Christo patris et domini, domini
Vincencii Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopi et primatis vicarius in spiritualibus et officialis Gneznensis
generalis
1, cunctis, quibus expedit, notum facimus presencium noticiam habituris, quomodo mota alias coram venerabilibus viro, domino
Benedicto de Modla canonico
2 et dehinc domino Johanne de Brzostkowo cantore, officialibus
3 et tandem coram nobis inter discretos Johannem Gusdzalka vicarium perpetuum concanonicalem prefate eclesie Gneznensis
4, actorem ex una, et Swanthoslaum rectorem parrochialis eclesie in Cleczsko Gneznensis dyocesis
5, de et super decima manipulari campestri omnis grani et seminis in villa Chlebowo eiusdem dyocesis
6, de agris et laboribus omnium et singulorum kmethonum dictam villam Chlebowo inhabitancium et eius occasione parte ab altera
reum, materia questionis et controversie, prefato Johanne Gusdzalka vicario instante et petente, prefatum Swanthoslaum ad
resumendam causam huiusmodi nostris patentibus citacionum litteris ad nostri presenciam evocare legittime fecimus ad certum
terminum peremptorium competentem. Quoquidem termino adveniente nobis ad iura reddenda causasque audiendas, iudicio pro tribunali
sedentibus, idem Johannes Gusdzalka principalis reproductis huiusmodi nostris citacionum litteris, iuxta morem et conswetudinem
patrie debite executis, resumpta quoque per nos causa huiusmodi quendam libellum articulatum coram prelibato domino Benedicto
de Modla antecessore nostro mediato alias per ipsum productum verbo repeciit et reproduxit petens, in quantum sub forma libelli
extitit, producto litem contestari, in quantum vero articuli partem sibi adversam per verbum credit vel non credit cogi et
compelli [
s. 770] ad respondendum eidem sibique iusticie ministrari complementum. Cuiusquidem libelli artic(u)lati tenor de verbo ad verbum
sequitur et est talis:
Coram vobis venerabili viro, domino Benedicto, canonico et officiali sancte eclesie Gneznensis, ego Johannes Gusdzalka vicarius
Gneznensis contra et adversus discretum virum, dominum Swanthoslaum plebanum in Cleczsko et contra quamlibet aliam personam
pro eo vestro in iudicio legittime intervenientem, propono et dico posicionesque et articulos infrascriptos, do, facio, exhibeo
et produco, quibus peto singulariter singulis, tam coniunctim, quam divisim, medio iuramento responderi non astringens me
ad superfluam probacionem, sed ad ea dunptaxat, que pro intencione mea sufficiunt, de quo solempniter protestor. In primis
itaque pono, propono et si negatum fuerit, probare intendo, quod ab anno Domini millesimo quadri(n)gentesimo quadra(g)esimo
secundo
7 et usque ad annum Domini millesimum quadri(n)gentesimum tricesimum septimum ego Johannes fui, eram et nunc sum vicarius sancte
eclesie Gneznensis et in eiusdem vicarie possessione usque ad presentem annum extiti, et sic fuit et est verum. Item pono
et probare intendo, quod ego prefatus Johannes Gusdzalka vicarius racione dicte mee vicarie habui et habere conswevi decimam
manipularem in Chlebowo post araturas omnium et singulorum kmethonum in dicta villa Chlebowo ipsamque decimam a septem annis
citra vel ultra percepi, et sic fuit (et) est verum. Item pono, ut supra, quod discretus vir, dominus Swanthoslaus plebanus
in Cleczsko, nescitur quo ductus spiritu, me prefatum Johannem Gusdzalkam vicarium eclesie Gneznensis decimam manipularem
ibidem in Chlebowo de quinque mansis, quos olim Mathias Dlugi, Johannes Czorzek, Johannes Crawyecz, Paulus Parczewsky, Albertus
Zablothni, Petrus Carboska, Wyath Glambek, Nicolaus Cruczwal
8 colebant et quos agros Mathias, Symon modo colunt heredes in Chlebowo
9, tribus annis continue sese sequentibus spoliavit, ipsam decimam dictis nobilibus vendendo pro libito sue voluntatis, valoris
quolibet anno duarum marcarum, et sic fuit et est verum. Item pono et probare intendo, quod de omnibus et singulis fuit et
est publica vox et comunis fama. Peto igitur per vos venerabilem virum, dominum Benedictum canonicum et officialem Gneznensem
vestram sentenciam [
s. 771] diffinitivam pronunciari, decerni et declarari decimam manipularem post agros kmethonum predictorum, quos nunc colunt Mathias
et Symon heredes in Chlebowo
9, ad me Johannem vicarium et dictam meam vicariam pertinuisse et spectasse, et nunc pertinere et spectare predictumque dominum
Swanthoslaum plebanum in Cleczsko me memoratum Johannem vicarium eadem decima tribus annis continue sese sequentibus spoliasse
sibique talia facere non licuisse neque licere, et ob hoc me prefatum Johannem vicarium et dictam meam vicariam ad possessionem
dicte decime fore restituendum et restitui debere predictumque dominum Swanthoslaum plebanum in Cleczsko racione spoliacionis
dicte decime trium annorum in sex marcas mihi prefato Johanni condempnandum fore et condempnari debere prefatoque Swanthoslao
super ulterioribus impedimentis predicte decime perpetuum silencium inponendum vestra sentencia diffinitiva iusta mediante,
salvo iure addendi, minuendi, corri(g)endi et aliis iuris beneficiis sibi in omnibus semper salvis. Item peto expensas in
lite factas et protestor de faciendis.
Ad quemquidem libellum prescriptum primo per partem adversam in uno alio certo termino litte legittime contestato ac demum
responsionibus negativis, in quantum posiciones et articuli ad eosdem subsecuti nonnullisque deposicionibus
a testium pro parte prefati Johannis Gusdzalka vicarii inductorum receptis et per nos admissis visisque eorundem testium deposicionibus
omnibusque et singulis propositis et responsis iuribusque et munimentis hincinde productis ac equa lance iusticie discussis,
matura deliberacione intra nos prehabita, ad nostram sentenciam diffinitivam processimus ac ipsam de iurisperitorum consilio
pro parte dicti Johannis Gusdzalka vicarii et sue vicarie predicte et contra prefatum dominum Swanthoslaum plebanum in Cleczsko
tulimus et pronunciamus huiusmodi sub tenore:
Christi nomine invocato, pro tribunali sedentes, ipsum solum pre oculis habentes, iurisperitorum comunicatis consiliis in
causa et causis inter honorabiles Johannem Gusdzalka vicarium eclesie Gneznensis actorem ab una et Swanthoslaum in Cleczsko
plebanum, reum, partibus ex altera, de et super manipulari decima cuiuslibet [
s. 772] seminis in villa Chlebowo, post araturas omnium et singulorum kmethonum proveniente, que causa coram venerabilibus viris
Benedicto de Modla canonico et dehinc domino Johanne de Brostkowo cantore, officialibus Gneznensibus et tandem successive
coram nobis vertebatur, visis actis acticatis et diligenter masticatis, per hanc nostram sentenciam diffinitivam, quam ferimus
in hiis scriptis, pronunciamus, decernibus
b, diffinimus et declaramus decimam manipularem in villa predicta Chlebowo de agris et de laboribus Stanislai Scharschycza,
Jacobi Chwasth, Nicolai Candzerza, Ja(co)bi fratris Candzerza, Mathie Dlugy, Nicolai Mixa, Johannis Costrzewa, Petrum
c Carboska necnon Petrum
c Golambek, Nicolai Czuthwal, Woyslai, Mathie Wrobl et Stanislai filii Alberti Zablothni, Johannis Coschel, Pauli Parczewsky
ac omnium et singulorum kmethonum dictam villam Chle(bo)wo inhabitancium
8, provenientem, ad dictum dominum Johannem vicarium et dictam vicariam suam ex donacione venerabilis viri, domini Mathie Drya
canonici Gneznensis
10 pertinuisse et spectasse et nunc pertinere et spectare. Ipsumque dominum Swanthoslaum plebanum in Cleczsko prefatum dominum
Johannem vicarium tribus annis continuis spoliasse eadem decima et de possessione eiusdem decime eiecisse sibique talia facere
non licuisse neque licere, propter quod prefatum Johannem vicarium ad possessionem dicte decime in Chlebowo restituendum fore
et restitui debere, ipsum dominum Swanthoslaum plebanum in Cleczsko racione spoliacionis dicte decime trium annorum in tribus
marcis occasione perceptoris, que medio suo iuramento declaravit prefato Johanni vicario, condempnandum fore et condempnari
debere ac super ulterioribus vexacionibus et inpedimentis eidem Swanthoslao perpetuum silencium inponendum fore et imponimus.
Nichilominus in expensis in huiusmodi causa legittime factis ipsum condempnamus
d et condempnamus per presentes, taxacionem ipsarum nobis in posterum reservantes. Lecta et in scriptis pronunciata est hec
nostra sentencia diffinitiva per nos Stanislaum de Wscze decretorum doctorem vicariumque in spiritualibus [
s. 773] et officialem Gneznensem generalem predicta Gynezne, in domo habitacionis nostre, die decima septima mensis Marcii anno
Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octawo, indiccione prima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini
nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno ipsius octawo, hora quasi terciarum, nobis ad iura reddenda causa(s)que
audienda(s) iudicio pro tribunali presidentibus, presentibus ibidem scientificis et circumspectis Peregrino Petri de Pampicze
11, Alberto Romano
12, Thoma de
a Kzansch
13, Paulo Appostolo procuratoribus
14, Michaele Petri de Domaslaw
15, Nicolao Dobyeslao
c de Thocari
16 et Johanne etc. publicis imperiali auctoritate notariis
17 et causarum coram nobis scribis, presbiteris et clericis Gneznensis dyocesis, testibus circa premissa, in quorum omnium fidem
et testimonium premissorum per unum notarium ex notariis et scribis, Petrum Nicolai de Srzeschewo
c tabellionem scribamque nostrum
18 infrasubscriptum hoc presens publicum instrumentum nostram sentenciam diffinitivam in se continens scribi et publicari nostrique
officialatus appensione sigilli mandavimus et fecimus comuniri. Actum et datum Gnezne, anno, indicione, pontificatus, die,
mense, hora et loco, quibus supra.
Et ego Petrus Nicolai de Strzesche(wo) clericus Gneznensis dyocesis, publicus etc. causarumque et facti huiusmodi coram prelibato
venerabili et egregio viro, domino Stanislao vicario in spiritualibus et officiali Gneznensi scriba, quia predicte prolacioni
sentencie unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula premissa apud consistorium Gneznense acta acticata
comperi vidi ac fideliter extraxi, ideo hoc presens publicum instrumentum manu mea propria scripsi, subscripsi et in hanc
publicam formam redegi, quod
c signo et nomine meis propriis solitis et conswetis unacum appensione sigilli officialatus Gneznensis memorati venerabilis
a viri, domini Stanislai de Vscze decretorum doctoris, vicarii et officialis de mandato, scitu et voluntate specialibus consignavi
et roboravi in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum, rogatus specialiter et requisitus etc.
asłowo powtórzone Kop.
btak Kop., zamiast decernimus
ctak Kop.
dtak Kop., zamiast condempnandum fore
1Stanisław syn Pawła z Uścia Solnego, zob. wyżej, nr 1435/10.
2Benedykt z Modły był oficjałem gnieźn. do śmierci w 1437 r. (wyżej, nr 1401/1).
3Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
4Jan Guzdziałka (Guzdrałka?) jako wikariusz wieczysty w katedrze gnieźn. wyst. już 1425 (KDW VIII nr 1065/6) i jeszcze 1444
(niżej, nr 1656/3).
5Kłecko, miasto w powiecie gnieźn. Pleban Świętosław wyst. także 1433 (KDW IX nr 1333/2).
6Chlebowo par. Kłecko, na pn.-zach. od Kłecka, dziś część wsi Michalcza (Koz. 1 s. 38, 4 s. 101; SHGWlkp.).
7Zapewne chodzi tu o rok 1432.
8Kmiecie skądinąd nie znani.
9Maciej i Szymon dziedzice Chlebowa skądinąd nie znani, por. jednak z Janem synem Szymona 1463 i Maciejem synem zm. Jana 1471
(SHGWlkp.).
10Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/3.
11Peregryn z Pępic, zob. wyżej, nr 1401/12.
12Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.
13Tomasz z Książa, zob. wyżej, nr 1385/1.
14Paweł Apostoł z Lubania, zob. wyżej, nr 1401/8.
15Domasław par. Juncewo w powiecie kcyńskim. Michał syn Piotra skądinąd nie znany, ale por. z Michałem synem Andrzeja z D.,
wyżej, nr 1401/22.
16Mikołaj syn Dobiesława z Tokar wyst. także 1437, wyżej, nr 1435/12.
17Jan nie zidentyfikowany.
18Strzyżewo (Strzeżewo) wieś par. pod Gnieznem. Piotr syn Mikołaja, zapewne student UJ 1437 (de Strzeszowo?), w tymże roku admitowany w Gnieźnie jako notariusz publiczny (Not. nr 567), jako taki wyst. pod Olkuszem 1437 (ZDKDK II s.
267), potem wyst. w Gnieźnie w otoczeniu Stanisława z Uścia oraz - już po śmierci oficjała - 1441 (niżej, nr 1483/3, 1493/12,
1500/9, 1565/12).
Dokument Nr 1451
Międzyrzecz, 25 marca [1438?]
Stanisław z Ostroroga podstoli kaliski prosi wielkiego mistrza krzyżackiego Pawła Russdorfa o zadośćuczynienie za szkody,
wyrządzone przez poddanych Zakonu w Trzebiszewie i w Sępólnie.
Or.: Berlin-Dahlem, GStAPK, XX HA OBA 7825. List papierowy 247 x 304 mm, wcześniej złożony i zamknięty okrągłą pieczęcią, której
ślady widoczne na odwrociu.
Reg.: Reg. Teut. I, nr 4829 (wg Or.).
a-bMagnifico et venerabili viro, domino Paulo de Russdorff ordinis Beate Marie domus Theutunicorum de Prussia magistro generali1, domino dilecto
.
Venerabilis et magnifice domine dilecte! Quemadmodum serenis/simus dominus noster graciosissimus rex ad dominacionem vestram
strennuum dominum / Dobrogostium de Ostrorog
2 in legacione dirrexerat idemque dominus Dobrogostius / inter cetera magnificencie vestre perorabat graviter conquerendo de
violenciis s(erenissimo) domino regi et Corone et michi in tenuta mea pendente termino perpetue pacis illatis per advocatum
Noue Marchie in villa Trzebyeschowo
3. Que violencia est multum gravis ad tollerandum. Nam spero in Deum, si firmamenta et incramenta
c consideracionis perpetue pacis ita graviter perpetue pacis pre oculis non haberem, similem recompensa(cione)m aut maiorem
facere potuissem. Sed quia, tunc temporis, cum hec violencia fiebat, aput serenissimum dominum regem fui et a serenitate sua
habui in comissis, ut de eadem violencia pacienciam haberem usque serenitas sua dominacioni vestre eadem significaret. Sed
quia post legacionem prefati domini Dobrogostii pro eadem violencia nulla est facta serenissimo domino regi et michi satisfaccio,
nam usque hunc familiares nostri graviter vinculati sedebant et villa usque huc deserta permanet, peto igitur dominacionem
vestram, velit gracia donacionis vestre idem advocato comittere, ut se de hiis non intromitteret et sic ordinarie eadem gracia
vestra dignaretur, ut pro eadem violencia fieret satisfaccio. Reduco etenim dominacioni vestre in memoriam, quomodo comendator
de Slochow
4 opidum magnifici patris et domini michi carissimi
5 et meum Samperworg
6 unacum villis spohavit, devastavit, licet pluries dominacioni vestre de hiis est conquestum, actamen eciam procedere nulla
facta est satisfaccio. Considerat igitur dominacio vestra, quod talia sunt graviter sustinenda eaque serenissimus dominus
rex et Corona cum dominacione vestra et ordinem in tam laudabilem confirmacionem pacis perpetue devenistis parte ex utraque,
invitus vellem peramplius dominacioni vestre et ordini in aliquo displicere, sed pocius complacere et servire, si et in quantum
talia gravamina a vestris michi non evenierent. Datum in Medzirzecz
7 in festo Beate Marie Virginis Anunciacionis.
Stanislaus de Ostrorog subdapifer Calissiensis
8.
a-bna odwrocie Or.
ctak Or.
1Paweł Russdorf wielki mistrz krzyżacki 1422-41.
2Dobrogost z Ostroroga, syn Sędziwoja wojewody poznańskiego, brat Stanisława, wystawcy niniejszego, potem kasztelan kamieński
1443, gnieźn. 1468-78, zm. 1478 (PSB XXIV s. 497).
3Trzebiszewo (Trzebieszewo) par. Skwierzyna, na pn.-zach. od Skwierzyny (Koz. 5 s. 421), najpewniej należące do starostwa (tenuty)
skwierzyńskiej, której tenutariuszami byli Ostrorogowie.
4Człuchów na Pomorzu krzyżackim.
5Tj. Sędziwoja z Ostroroga wojewody poznańskiego.
6Sempelbork czyli Sępólno Krajeńskie w powiecie nakielskim (Koz. 5 s. 280).
7Międzyrzecz, miasto w zach. Wielkopolsce.
8Stanisław z Ostroroga, syn Sędziwoja wojewody pozn., podstoli kal. 1432, potem kolejno kasztelan międzyrzecki 1445, gnieźn.
1450, wojewoda kal. 1453, pozn. 1475, starosta generalny Wlkp. 1439-40, 1448-51, zm. 1476/77 (PSB XXIV s. 524-527).
Dokument Nr 1452
Ferrara, 26 marca 1438
Papież Eugeniusz IV nakazuje opatowi klasztoru w Paradyżu inkorporację kościoła Św. Andrzeja pod Przemętem do klasztoru cystersów
w Wieleniu (Przemęcie).
Or. przechowywany był zapewne jeszcze podczas ostatniej wojny w kościele par. w Przemęcie. O jego istnieniu informował listownie
wydawców jeszcze w 1976 r. ówczesny proboszcz przemęcki. Poszukiwania w Przemęcie przeprowadzone 5 czerwca 1982 przez A. Gąsiorowskiego
i dra Ryszarda Walczaka nie dały rezultatu - w aktach par. znaleźliśmy jedynie kilka późnych odpisów bulli, z których kilka
lekcji zostało uwzględnionych w niniejszym wyd.
Odpis z XX w.: Poznań, WAP, Kl. Przemęt 52, dawniej A 11a (wg Or.).
Reg.: Bullarium Poloniae t. V, ed. I. Sułkowska-Kuraś i Stanisław Kuraś, nr 796, w druku.
Eugenius episcopus, servus servorum Dei
1 dilecto filio .. abbati monasterii in Paradiso Poznaniensis diocesis
2 salutem et apostolicam benedictionem. Pastoralis officii nobis licet immeritis commissi debitum coadiuvante Domino exequi,
utiliter cupientes ecclesiasticas personas, presertim illas, que mundanis abiectis vanitatibus voto se Domino sub regulari
habitu manciparunt, apostolicis favoribus libenter prosequamur et eis, ne premantur indigencie sarcina, de provisionis accomode
subsidio providemus. Dudum siquidem pro parte clare memorie Wladislai regis Polonie ac dilectorum filiorum .. abbatis et conventus
monasterii Velin alias Lacus Sancte Marie cisterciensis ordinis Poznaniensis diocesis
3 bone memorie Baldassari episcopo Tusculano in sua obedientia, de qua partes ille erant, tunc Joanni XXIII nuncupato
4, exposito, quod olim idem rex pie considerans, quod dictum monasterium, in quo decem et octo fuerunt monachi continue residentes
ac quotidie divinis obsequiis insistentes, et quod olim in primeva fundatione sua sufficienter dotatum fuerat, temporum causante
malitia et propter predonum discursus ac guerras, que in illis partibus viguerant, in suis facultatibus adeo diminutum extiterat,
quod dicti abbas et conventus ex eis comode sustenteri
a, solitam hospitalitatem tenere et alia ipsis incumbentia onera supportare non valebant, ius patronatus parrochialis ecclesie
Sancti Andree opidi Przemanth dicte diocesis
5 ad ipsum regem pleno iure tunc pertinens ad finem, ut ipsa ecclesia cum omnibus usibus et pertinentiis suis eidem monasterio
in subventionem, sustentationem et hospi[tationem
b] ac supportationem onerum huiusmodi perpetuo incorporaretur, prefatis abbati et conventui pure et libere concesserat et donaverat,
ipse episcopus tunc Johannes XXIII nominatus per suas litteras
6 certo iudicii dedit in mandatis, ut si esset ita, dictam ecclesiam cum omnibus iuribus et pertinentiis prefatis eidem monasterio
imperpetuum incorporaret, uniret et annecteret, prout in ipsis litteris plenius continetur. Subsequenter vero, sicut exhibita
nobis nuper pro parte dictorum abbatis et conventus petitio continebat, postquam incorporatio, unio et annexio huiusmodi vigore
dictarum litterarum facte fuerant ac felicis recordationis Martinus papa V predecessor omnes actiones quavis auctoritate factas
et que tunc effectum sortite non extiterant, revocarat, cassarat et annullarat
7 eoque, sicut Domino placuit, ab hac luce subtracto, nos divina favente clementia ad apicem summi apostolatus assumpti fueramus,
ipsa ecclesia per obitum quondam Nicolai Wantzkonis illius rectoris, qui extra Romanam Curiam decessit
8, vacante, abbas et conventus predicti litterarum necnon incorporationis, unionis et annexionis earundem pretextu possessionem
ipsius ecclesie apprehendentes, illam per triennium vel circiter detinuerunt, prout detinent in usus, eorundem fructus ex
illa percipientes licet de facto. Cum autem dilectus filius Laurentius Grabic clericus eiusdem diocesis
9 asserens, sibi de dicta ecclesia sic vacante fuisse auctoritate ordinaria provisum, illam necnon omne ius sibi in ea vel
ad ipsam quomodolibet competens per dilectum filium magistrum Henricum Senftleben, litterarum apostolicarum scriptorem et
abbreviatorem, archidiaconum ecclesie Beate Marie Maioris Glogovie Wratislaviensis diocesis
10, procuratorem suum ad hoc ab eo specialiter constitutum, in manibus nostris sponte et libere resignaverat nosque resignationem
huiusmodi decernimus admittendam et sicut eadem petitio subiungebat, ipsi abbas et conventus occasione litterarum necnon incorporationis,
unionis et annexionis predictarum gravia pertulerunt onera expensarum et nisi dicta ecclesia, cuius octo, prefato monasterio,
cuius triginta marcharum argenti puri fructus, redditus et proventus secundum communem extimationem valorem annuum non excedunt,
denuo incorporetur, non modica predicto monasterio iacture et dispendia provenirent, pro parte carissimi in Christo filii
nostri Wladislai regis Polonie illustris ac eorundem abbatis et conventus nobis fuit humiliter supplicatum, ut monasterio
necnon abbati et conventui prefatis super hiis oportune providere de benignitate apostolica dignaremur.
Nos itaque, qui de premissis expositis certam notitiam non habemus, huiusmodi supplicationibus inclinati necnon omnem inhabilitatis
et infamie maculam sive notam per abbatem predictum et singulares ex ipsius conventu personas occasione detentionis huiusmodi
contractam auctoritate apostolica penitus abolentes, discretioni tue per apostolica scripta mandamus, quatinus super huiusmodi
expositis auctoritate nostra te diligenter informes et si ea repereris veritati subniti, super quo tuam conscientiam oneramus,
ipsam ecclesiam cum omnibus iuribus et pertinentiis supradictis eidem monasterio auctoritate nostra prefata imperpetuum incorpores,
unias et annectes, ita quod, si dicta ecclesia vacat ad presens, exnunc alioquin, quam primum illam per cessum vel decessum
aut alias quovismodo vacare contigerit, liceat ipsis abbati et conventui per se vel alium seu alios corporalem ecclesie iuriumque
et pertinentiarum predictorum possessionem auctoritate propria de novo libere apprehendere ac huiusmodi illius fructus, redditus
ac proventus, reservata tamen super illis pro perpetuo vicario in dicta ecclesia instituendo pro tempore congrua, de qua ipse
decenter sustentari, episcopalia iura solvere et alia sibi ratione prefate ecclesie incumbentia onera comode supportare possit,
portione, in suos ac eorundem monasterii et ecclesie usus convertere perpetuo pariter retinere, diocesani loci et cuiusvis
alterius super hoc licentia minime requisita, non obstantibus constitutionibus et ordinationibus apostolicis ac monasterii
et ordinis predictorum iuramento, confirmatione apostolica vel quavis alia firmitate, roboratis statutis et consuetudinibus
ceterisque contrariis quibuscunque. Aut si aliqui super provisionibus sibi faciendis de huiusmodi vel aliis beneficiis ecclesiasticis
in illis partibus speciales vel generales Apostolice Sedis vel legatorum eius litteras impetrarint, eciam si per eas ad inhibitionem,
reservationem et decretum vel alias quomodolibet sit processum, quasquidem litteras et processus habitos per easdem ad ecclesiam
predictam volumus non extendi, sed nullum per hoc eis, quo ad assecutionem beneficiorum aliorum preiudicium generari, et quibuslibet
privilegiis, indulgentiis et litteris apostolicis generalibus vel specialibus quorumcunque tenorum existant, per que presentibus
non expressa vel totaliter non inserta effectus eorum impediri valeat quomodolibet vel differri et de quibus quorumqumque
tolis
c tenoribus de verbo ad verbum habenda sit in nostris litteris mentio specialis. Nos enim exnunc irritum decernimus et inane,
si secus super hiis a quoquam quavis auctoritate scienter vel ignoranter contigerit attemptari. Datum Ferrarie anno incarnationis
Dominice millesimo quadringentesimo tricesimo octavo, septimo Kalendas Aprilis, pontificatus nostri anno octavo
11.
atak Odpis, zamiast sustentari
bwedług kopisty dziura w pergaminie Or.
ctak Odpis
1Eugeniusz IV papież 1431-39, usunięty przez sobór bazylejski 1439, uznawany przez większość środowisk kościelnych w Polsce
i po 1439, zm. 1447.
2Paradyż-Gościkowo, opactwo cystersów w zach. Wielkopolsce. Opatem był wówczas Konrad Zoellner.
3Opactwo cystersów w Wieleniu (Przemęcie) nad Obrą.
4Baltazar Cossa biskup Tusculum, (anty)papież pizański 1410-15.
5Kościół Św. Andrzeja w Przemęcie, zob. Now. II s. 436-437.
6Najpewniej chodzi tu o bullę (anty)papieża Jana XXIII z 6 maja 1412 (Bullarium Poloniae III nr 1370).
7Bullarium Poloniae IV nie notuje żadnego dok. Marcina V w tej sprawie.
8Mikołaj Waniek (Wanconis, syn Wańka), wyst. 1422-33 (Now. II s. 436).
9Wawrzyniec skądinąd nie znany.
10Henryk Senftleben z Głogowa archidiakon głogowski 1429, kanonik wrocławski 1441, archidiakon legnicki 1441, dziekan wrocławski
1451-66, kurialista rzymski (Dola, Prałaci, s. 285-286).
11Por. w tejże sprawie postanowienie biskupa pozn. Andrzeja z Bnina, KDW V nr 629.
Dokument Nr 1453
Ostroróg, 25 kwietnia [1438?]
Sędziwój z Ostroroga wojewoda poznański skarży się wielkiemu mistrzowi krzyżackiemu Pawłowi Russdorfowi na wójta Nowej Marchii.
Or.: Berlin-Dahlem, GStAPK, XX, HA OBA 7826. Papier 306 x 251 mm, złożony, na odwrocie ślady po odciśniętej pieczęci w zielonym
wosku.
Reg.: Reg. Teut. I, nr 7826 (wg Or.).
a-bMagnifico et venerabili domino Paulo de Rusdorff magistro generali ordinis Beate Marie Virginis domus Theutunicorum1, domino et amico prestantissimo etc.
Venerabilis et magnifice domine amiceque nosterque prestantissime! Quemadmodum per serenissimum dominum nostrum regem et /
graciosissimum et conciliarios sue serene graciositatis querulose dominacioni vestre per venerabilem et strenuum / dominos,
comendatorem de Radzin
2 et iudicem Gniewensem
3 contra advocatum Noue Marchie extitit deductum / racione violenciarum domino nostro regi gracioso in villis, videlicet Trzeboschewo
4 et Cchoczyme
5 et Corona sue serenitatis illatarum, quinymmo et nobis in familia nostra, quam in una prescriptarum villarum habuimus, factarum
eademque vestra dominacio nobis filioque nostro, strenuo Stanislao
6 per literas uniformes
c rescripsera quomodo magnificencia vestra eidem advocato Noue Marchie strictissime comisisset, ut idem advocatus amplius de
villis prescriptis non deberet audere se intromittere receptaque per ipsum villanis et nostre familie deberet restituere,
predictos villanos in ipsorum sessionibus et hereditacionibus quovismodo non inpediendo. Nos vero pro maiori testimonio, ut
idem advocatus nullam haberet excusacionem erga nos, unam ex literis
d per vestram magnificenciam nobis missis sibi transmisimus ad conspiciendum, volentes, ut fieret per ipsum satisfaccio mandatis
vestre dominacionis. Quas literas eiusdem vestre magnificencie coram consilio domini nostri regis legi fecimus copiasque ipsarum
serenitati domini regis transmisimus. Nam in mandatis optinemus a sue serenitatis gracia, ut predictas villas in nostra gubernacione
et aspeccione sine quavis negligencia habeamus. Nam serenissimus dominus noster rex cum consilio sue serenitatis hac satis
ponderant, qualiter hoc sit, ex quo cupientes concordiam et amicabilem mansionem Corone cum Ordine ad tempora perpetua, multas
possessiones et alia sine quavis contrarietate obmiserunt et quod illud, quod est parve aut nullius reputacionis
e et iam Coronam concernens respectu prescriptorum, circa Coronam sine tali contrarietate permanere non valetis. Nam dictus
advocatus vestre dominacionis mandata non advertens, nichil dictis villanis restituere wlt nec ipsos absque impedimento in
ipsorum hereditariis fructibus et usibus et earum villarum sessione sedere permittit. Eapropter petimus vestram dominacionem,
velitis taliter cum dicto advocato efficere, ut literis et mandatis vestre magnificencie obedieret aut dominacio vestra nobis
non dignetur inputare, ut nos erga ipsius talem inobedienciam homines domini nostri regis et nostras violencias defendamus,
quod tamen faceremus inviti hoc, quod esset contra articulum aliquem perpetue pacis, sed mallemus complacere in omnibus vestre
dominacioni et Ordini quam displicere, si talis oppressio prefati advocati nos ad alia non coartari. Petimus a vestra magnificencia
responsum, ut sciremus, quid in eo finaliter sumus acturi. Datum in Ostrorog feria sexta post festum beati Adalberti.
Sandiuogius de Ostrorog palatinus Poznaniensis
7.
a-bna odwrocie listu Or.
cnastępuje skreślone scripserat Or.
dnastępuje skreślone vr Or.
enastępuje skreślone respectu Or.
1Por. z listem do tegoż z 25 marca [1438?], wyżej, nr 1451.
2Radzyń Chełmiński i Gniew, komturie krzyżackie w ziemi chełmińskiej i na Pomorzu.
3Radzyń Chełmiński i Gniew, komturie krzyżackie w ziemi chełmińskiej i na Pomorzu.
4Trzebiszewo, zob. wyżej, nr 1451/2.
5Chocimie, Chocim, dziś Gościm nad Notecią, na pd.-zach. od Drezdenka (por. SHGPoz. I s. 199).
6Stanisław z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1451/8.
7Sędziwój z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1381/2.
Dokument Nr 1454
Dobrzec, 29 kwietnia 1438
Piotr z Iwanek sędzia we wsi Dobrzec rozsądza spór o grunty w tejże wsi pomiędzy miejscowym sołtysem a miastem Kaliszem.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3486. Pergamin 305 x 171 + 63 mm. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje
o treści (XVI-XVII w.).
Wyd.: KGV 1870, 1, s. 8.
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 50.
aPetrus de Iwanky iudex locatus
1 in villa Dobrcza
2 in causa parcium, videlicet honestorum virorum .. prothoconsulis et consulum civitatis / Kalisiensis parte ab una et honesti
Nicolai Gothard vicini ipsorum sculteti in Dobrcza
3 parte ab altera, recognosco tenore presencium mediante, / quibus expedit universis, quod in mea presencia parentes personaliter
honesti viri .. prothoconsul et consules nomine tocius communitatis / civitatis predicte Kalissiensis iusto iudicio iudicialiter
acquisiverunt super Nicolao Gothard sculteto ipsorum predicto Dobrczensi duos ortos, unum in fine ville eiusdem Dobrczensis
a parte civitatis Kalissiensis et alium in fine ville a parte ville Zacouicze
4 et fines agrorum et pratorum ex opposito viginti laneorum in fine ville a parte civitatis et hoc per meam requisicionem dominorum
capitanei, palatini, castellani, iudicis, subiudicis et aliorum dignitariorum in terminis maioribus in Kalis assedencium,
ex quorum informacione premissa sentenciavi, videlicet quod domini predicti cognito eo, quod Nicolaus Gothard predictus eosdem
ortos neque fines agrorum laneorum predictorum in suo non habuit privilegio, michi eosdem ortos et fines agrorum civitati
adiudicare informaverunt et mandaverunt, unde ego cognita dominorum predictorum informacione racionabili ipsos ortos et agrorum
fines viginti laneorum, ut prefertur, ipsis prothoconsuli, consulibus et civitati predicte Kalissiensi adiudicavi perpetuis
temporibus quiete possidere. Et super hoc ipsi prothoconsul et consules nomine civitatis predicte adiudicatum persolverunt.
In cuius rei testimonium sigillum meum presenti littere est appensum. Actum et datum in villa Dobrcza feria tercia post festum
beati Adalberti proxima anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octavo in fidem premissorum.
ainicjał wysokości połowy tekstu Or.
1Iwanki par. Kucharki, osada dziś nie istniejąca na pn.-zach. od Kalisza, koło Kucharek (SHGWlkp.). Piotr wyst. 1424-46, m.
in. jako wicepodkomorzy w Kaliszu z ramienia Rafała z Gołuchowa (GUrz. nr C 238; SHGWlkp.), przez tegoż delegowany do niniejszego
sądu.
2Dobrzec Wielki i D. Mały, wsie miejskie na zach. od Kalisza.
3Mikołaj syn Gotarda mieszczanin kal. wyst. od 1405, rajca 1423 n., sołtys w Dobrcu i w Tłokini, zm. przed 1445 (KDW VIII nr
927/3).
4Żakowice par. Kościelna Wieś, na zach. od Kalisza (Koz. 5 s. 555, 7 s. 412).
Dokument Nr 1455
Gniezno, 30 kwietnia 1438
Arcybiskup gnieźnieński włącza nowo lokowaną wieś Włoszczanowo do parafii w Janowcu.
Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnesn.), k. 22, wpis w XV w. w transumpcie arcybiskupa Jakuba z Sienna
z daty: Gniezno, 23 kwietnia 1479. Tytuł: Innovacio privilegii Janowmlyn super villa Vloschonowo.
In nomine Domini amen. Nos Vincencius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas significamus tenore presencium,
quibus expedit universis, quod nobiles Nicolaus et Albertus heredes in Janowmlin
1 ad nostram accedentes presenciam nobis exposuerunt, quomodo decima post araturas allodii nuncupati Wloschonouuo
2 ad ius et proprietatem dictorum nobilium Nicolai et Alberti pertinentis dudum iure parrochiali ad ecclesiam parrochialem
in opido Janowmlyn legittime pertinebat, sicut et pertinet. Ipsique nobiles prefati Nicolaus et Albertus volentes fructus
et redditus suos et parrochie in Janowmlyn ad presentacionem eorum pertinentis augere, in eodem allodio dicto Wloschonowo
de nowo locaverunt villam, que per homines utriusque sexus in futurum inhabitari agerque eiusdem allodii excoli deberet, nobis
supplicarunt, quatenus eandem villam Wloschinowo sic, ut predicitur, per eos de novo locatam ad predictam ecclesiam in Janowmlyn
parrochialem perpetuo annecteremus et asscriberemus. Cuiusquidem peticioni tanquam iuste et racionabili nostrum prebentes
assensum, de fratrum nostrorum prelatorum et capituli Gnezn(ensis) consilio et assensu, dictam villam Wloschonowo sic, ut
prefertur, de nowo locatam, prefate ecclesie in Janowmlyn perpetuo annectimus et asscribimus eandemque villam Wloschonowo
ad prefatam parrochiam in Janowmlyn iure parrochiali pertinere volumus in perpetuum cum decima ex agris eiusdem ville Wloschonowo
iam extirpatis et in futurum extirpandis proveniente vel que in futurum provenire poterit infra limites eiusdem ville, volentes,
quod homines utriusque sexus prefate ville sacerdoti parrochiali in Janowmlyn subsint iure parrochiali et ab eo ecclesiastica
percipiant sacramenta, ad omnia iura parrochialia danda sint astricti iuxta consuetudinem aliarum ecclesiarum nostre diocesis
et obsevanciam earumdem, iura nostra et ecclesie nostre ac archidiaconi Gneznensis ibidem nobis et nostris successoribus ac
archidiacono Gneznensi integraliter reservantes. In cuius rei testimonium sigillum nostrum et capituli nostri Gneznensis presentibus
sunt appensa. Actum et datum Gnezne in octava natalis sancti Adalberti anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octavo,
presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus viris, dominis Predvogio de Grandi preposito
3, Johanne decano
4, Johanne archidiacono
5, Johanne cantore
6, Johanne Furman custode
7, Nicolao de Gorka
8, Adam de Bandkowo
9, Jaroslao de Kankoleuo
10, Mathia Dria
11, Johanne de Rudzicza
12, Nicolao Glamboczky
13, Andrea Jaczkowsky
14, Petro Pnyewsky
15, Andrea Laskary
16, Thoma de Strampyno
17, Nicolao de Nyewyesch
18, Johanne de Brzostkowo
19, Johanne de Grandi
20 et Stanislao de Byelawi
21 prelatis et canonicis ecclesie Gneznensis ad capitulum generale congregatis.
1Janowiec Wlkp. (Janów Młyn), miasto nad Wełną w powiecie gnieźn. Mikołaj syn Jana, student UJ 1429, potem burgrabia kcyński
1447-48, 1452-54, gnieźn. 1452-53, kasztelan śremski 1461-87 (GUrz. s. 172; Spisy wlkp.). Wojciech brat (?) Mikołaja skądinąd
nie znany.
2Włoszczanowo par. Janowiec, na pn. od Janowca (Koz. 1 s. 359, 5 s. 484).
3Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.
4Jasiek z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.
5Jan syn Chebdy z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1435/2.
6Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
7Jan Furman, Mikołaj z Górki, Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa i Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/20, 5, 7, 16, 3.
8Jan Furman, Mikołaj z Górki, Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa i Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/20, 5, 7, 16, 3.
9Jan Furman, Mikołaj z Górki, Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa i Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/20, 5, 7, 16, 3.
10Jan Furman, Mikołaj z Górki, Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa i Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/20, 5, 7, 16, 3.
11Jan Furman, Mikołaj z Górki, Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa i Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/20, 5, 7, 16, 3.
12Jan syn Prędoty z Rudzicy (R. par. Morzysław, na pn.-wsch. od Konina - Koz. 5 s. 259), pleban w Lisewie, kanonik gnieźn. instalowany
9 sierpnia 1422 (AAG, ACap. B 14 k. 95v), kanonik krak. 1411-29, zarządca klucza Opatówek, zm. po 1447? (Bullarium Poloniae
III; ZDKDK II s. 8; Kor. III s. 419-420).
13Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/4.
14Andrzej syn Dziersława z Jackowa (Jacków w Łęczyckiem) kanonik gnieźn. 1423, pleban w Juncewie, zm. 1451 (Kor. II s. 175).
15Piotr Pniewski, zob. wyżej, nr 1389/24.
16Andrzej Łaskarz, zob. wyżej, nr 1447/19.
17Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.
18Mikołaj z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1389/9.
19Jan z Brzostkowa młodszy, zw. nepos, bratanek Jana starszego, kanonik gnieźn. 1435, zm. ok. 1463 (Koz. I/2 s. 103-104).
20Jan z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/6.
21Stanisław z Bielaw (w Łęczyckiem) kanonik gnieźn. 1438, archidiakon łęcz. 1457, zm. 1479 (Kor. I/2 s. 44-45).
Dokument Nr 1456
Wałcz, 1 maja 1438
Starosta wałecki nadaje sołectwo w Skrzatuszu Stanisławowi Ćwikliczowi i Marcinowi Oszczepnikowiczowi.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 47, k. 321v-322v. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 21 lutego 1537. Tytuł:
Confirmacio et innovacio privilegii scultetorum ville Srathusch ad castrum Walcz pertinentis.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 716 (wg Kop.).
In nomine Domini amen. Quoniam ea, que geruntur in tempore, simul labuntur cum tempore, nisi fuerint literarum testimonio
cum annotacione testium postremorum noticie commendata. Proinde nos Petrus de Wolffin, Walcz et Drahym castrorum tenutarius
1, notum facimus, quibus expedit universis et singulis, tam modernis quam posteris, presentem literam inspecturis sive audituris,
quod volentes pro [....
a] regie maiestatis et eiusdem castri Walcz in meliores ac utiliores fructus convertere, villam nomine et vocabulo Srzathuss
2 de nova radice exposuimus ad locandum, dantes et donantes in eadem villa Stanislao Czwyklycz et Martino Osczepnykowycz
2 quatuor mansos agri scultecie et suis legittimis successoribus iure hereditario pacifice et quiete perpetuis annis et secure
habendam, possidendam, tenendam, commutandam et ad usus suos beneplacitos convertendam, prout ipsis et eorum successoribus
legittimis utilius videbitur expedire. Quibus eciam scultetis et ipsorum scultetorum
b damus et concedimus ducenta arborum pro mellificiis frendis sive faciendis. Etiam ipsis scultetis et eorum successoribus
adiungimus duos hortulanos et unam tabernam, etiam lacum Okunko
3 sic nuncupatum, ipsis libere conferimus et in lacu Strzathusch
3 pro eorum mensa et omnibus hominibus in predicta hereditate colocandis liberam concedimus piscaturam omnibus retibus ceterisque
piscandi instrumentis, sagena excepta. Gregem ovium et equiream iumentorum pascere libere, pacifice et quiete
a. Etiam iam dictis [
k. 322] scultetis ac ipsorum successoribus assignamus duas insulas, ubi eradicare et extirpare poterint absque cmethonum nocumento
et duo prata super eqwm, in quo nobis et successoribus nostris servire tenebuntur. Adiungentes prefatis scultetis et suis
successoribus tercium denarium de omnibus culpis parvis sive magnis, que iudicabunt dicta in hereditate suprascripta. Etiam
sepenominati sculteti et successores eorum cum hominibus in eadem hereditate collocandis quamcumque venacionem ferrarum exercere
voluerint sic retibus subterreis aut quibusvis aliis retibus, nobis, nostris successoribus quartam partem dare tenebuntur,
laqueis et powyc demptis, quod ipsis libere concedimus utifrui. Etiam cuilibet tabernatori duo stadia alias morgy insule assignavimus. Etiam ius, quod hoc oppidum Walcz, ipsi cmethones habebunt. Etiam causa huius scultecie iam notati sculteti
cum suis successoribus nobis et nostris successoribus in equo valente duas sexagenas servicia tenebuntur. Nos vero pro emendacione
et reformacione ville ac locacione predicte Strzathusch a data presencium damus et concedimus istis hominibus ac incolis in
dicta hereditate collocandis benivole et graciose quindecim annorum libertatem ab omni solucione et labore sive dolo proculmoto,
quibus elapsis sepedicti cmethones nobis et nostris successoribus de quolibet manso per octo scotos monete Crac(oviensis)
et numeri Polonicalis annuatim in festo sancti Martini [
11 XI] presentabunt, in festo Pasche viginti ovorum, ad festum Nativitatis Marie Gloriose [
8 IX] per duos pulos dare tenebuntur. Etiam hiidem cmethones nobis et nostris successoribus debent ter arare, unam diem fenum
falcare, secundam rastrare [
k. 322v], terciam cumulare. In cuius (rei
c) testimonium presentem literam scribi iussimus et eam nostri sigilli munimine roborari. Actum et datum in Walcz feria quinta
in die beatorum Philipi et Jacobi anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octavo, presentibus nobili Joanne burgrabio
tunc temporis in Walcz
4, Nicolao advocato de Wscze
5 ceterisque plurimis fidedignis testibus.
az kontekstu wynika, że brak tu jednego lub kilku słów Kop.
btak Kop., zamiast successoribus
cbrakKop.
1Piotr Polak z Lichwina, zob. wyżej, nr 1439/1.
2Skrzatusz, wieś par. na pd.-wsch. od Wałcza (Koz. 3 s. 204). Sołtysi skądinąd nie znani.
3Wokół Skrzatusza leżą liczne drobne oczka jezierne, dziś bez nazw?
4Jan burgrabia wałecki z ramienia Piotra Polaka, skądinąd nie znany.
5Ujście nad Notecią; pół roku wcześniej wyst. tutaj wójt Pietrasz (wyżej, nr 1441/7).
Dokument Nr 1457
Gniezno, 3 (4?) maja 1438?
Wikariusz kapitulny gnieźnieński eryguje altarię fundacji Zofii wdowy po mieszczaninie gnieźnieńskim Niemście w kościele Św.
Trójcy w Gnieźnie.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. nr 1281. Pergamin 430 x 417 + 62 mm, dziury na złożeniach, pismo miejscami zatarte. Na zielono-różowym
sznurze pieczęć średnicy 30 mm w żółtym wosku, nieczytelna, sznur niebiesko-różowy po drugiej pieczęci. Z. N. jak Not. nr
5. Na odwrocie noty z XVI w.
Uw.:Data dok. budzi wątpliwości. W maju 1438 r. Jan z Brzostkowa nie był już wikariuszem kapitulnym w Gnieźnie, którą to funkcję
sprawował po śmierci arcybiskupa Wojciecha Jastrzębca (1436), a przed objęciem stolicy prymasowskiej przez Wincentego Kota
z Dębna - ten ostatni już 14 lutego 1438 mianował swym oficjałem w Gnieźnie Stanisława z Uścia (KDW V nr 610). W datacji dok.
dzień tygodnia nie zgadza się z datą miesięczną: w 1438 r. 4 maja przypadało w niedzielę, nie w sobotę; sobota wypadała 4
maja w 1437 r. i ta data koresponduje z tytułem Brzostkowskiego, z kolei jednak pierwsza indykcja odpowiada rokowi 1438, nie
1437. Za 1437 r. zdają się znów przemawiać osoby świadków (zob. niżej, przypisy 7 i 11). Pozostaje sprawą otwartą, czy data
jest błędem ingrosatora, czy też wynikiem rozbieżności pomiędzy actum i datum.
//
aIn nomine Domini// amen. Ad perpetuam rei memoriam. Johannes de Brzostkowo cantor, / in spiritualibusque et temporalibus sancte
ecclesie Gneznensis sede vacante administrator
1 ad ea, que cultus Domini incrementum et personarum eidem cultui deputatarum augmentum / respiciunt, ferventi desiderio intendimus
illisque, ut illibata existant, robur perpetue firmitatis impertimur. Sane quia nobilis et honesta olim domina Zophia relicta
olim Nyemste / civis Gneznensis
2 rebus nolens intendere perituris, sed ea operari in terris, quorum fructus perseverat in celis ac cibum, qui non poterit,
sed permanet in eternum facere salutique sue et suorum parentum cupiens providere, ut iugis divaque memoria eos semper in
conspectu commendet divine maiestatis, altare ad gloriam et honorem omnipotentis Dei et nativitatis gloriosissime Virginis
Marie, sancti Bartholomei Apostoli et beate Katherine Virginis et Martiris in ecclesia Sancte Trinitatis Gneznensi pyo affectu
ducta et zelo devocionis accensa, intensis desideriis fundavit et erexit ipsumque quatuor marcis currentis monete numeri Polonicalis,
quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, annui census dotavit ac easdem pro ipsius altaris ministro et rectore
pro tempore irrevocabiliter temporibus perpetuis assignavit et deputavit. Quasquidem quatuor marcas dicta domina Zophia super
villa et hereditate Gurowo in districtu Gneznensi sita apud nobiles Albertum, Stanislaum et Derslaum fratres germanos necnon
Nicolaum filium Alberti, heredes de Gurowo
3, sub titulo reempcionis alias na wederkoff emit et comparavit, dicto ministro pro tempore ipsius altaris per ipsos nobiles et ipsorum legitimos successores ad festum
sancti Martini Confessoris [
11 XI] singulis annis persolvendas, prout hec et alia in literis magnifici domini Sandiwogii de Ostrorog palatini Poznaniensis
et capitanei Maioris Polonie generalis, ipsius veris sigillis de comuni cera in cordula sericea flavei coloris impendentibus
comunitis, plenius habentur et continentur. Quarum tenor sequitur et est talis:
[
następuje dok. Sędziwoja Ostroroga starosty generalnego Wlkp. z daty: Gniezno, 7 maja 1433 - KDW IX nr 1323].
Verum quia antequam huiusmodi erectio et fundacio ac donacio aliaque omnia et singula in prescriptis literis contenta, ratificata,
approbata, confirmata ac de nowo erecta, fundata, incorporata, ascripta, unita atque annexa fuissent, dicta domina Zophia,
sicut Altissimo placuit, viam universe carnis fuit ingressa, propter quod honesta domina Anna filia legittima dicte olim Zophie
4 tamquam legittime succedens in antescriptis literis nominata, coram nobis Johanne administratore memorato ac venerabili capitulo
Gneznensi capitulariter congregato, personaliter constituta nobis debita cum instancia supplicavit, quatinus huiusmodi erectionem
et fundacionem dicti altaris ac donacionem census omniaque et singula in dictis literis contenta ratificare, approbare, confirmare
ac censum huiusmodi quatuor marcarum eidem altari ascribere, unire et annectere ac ministro deputare dignaremur. Nos igitur
Johannes de Brzostkowo cantor et administrator memoratus divinum cultum adaugere cupientes, prout ex debito officii nobis
pro hac vice crediti et commissi tenemur et sumus astricti, attenta ipsius fundatricis et donatricis ferventi devocione et
pya intencione, quantum cum Deo possumus, de dicti venerabilis capituli Gneznensis consensu huiusmodi erectionem et fundacionem
ipsius altaris ac donacionem census quatuor marcarum omniaque et singula in prescriptis et aliis quibuscu(n)que literis ad
ipsum altare spectantibus ratificamus, approbamus et confirmamus ac rata et grata habuimus et habemus idemque altare de novo
ereximus et fundavimus ac censum predictum ipsis altari et ministro pro tempore incorporavimus, ascripsimus, anneximus et
univimus erigimusque fundamus, incorporamus, ascribimus, unimus temporibus perpetuis
b, presencium sub tenore. Iusque patronatus et presentandi dicti altaris prefate domine Anne filie dicte olim Zophie et ipsius
successoribus legitimis reservamus. Volumus autem et auctoritate nobis in hac parte concessa decernimus, quod huiusmodi census
per dictam olim Zophiam fundatricem et donatricem factus et alia bona imposterum eidem altari donanda iuribus, privilegiis
et immunitatibus ecclesiasticis subiaceant et gaudeant tociens, quociens necesse fuerit et quod ad forum eclesiasticum pro
exigendis eisdem censibus et aliis quibuscunque bonis eidem altari applicandis recursus habeatur. Quodque minister sive altarista
eiusdem altaris tenebitur et sit astrictus temporibus sempiternis qualibet septimana duas missas legere, unam feria secunda
et aliam die sabbato de Beata Virgine, super quo ipsius ministri conscienciam oneramus. In quorum omnium et singulorum fidem
et testimonium premissorum presentes literas exinde fieri et per notarium publicum dictique venerabilis capituli scribam infrascriptum
subscribi et publicari nostrique Johannis administratoris et capituli prefatorum sigillorum appensione iussimus communiri.
Datum et actum Gnezne in loco capitulari infra ecclesiam Gneznensem sito, anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo
octavo, indictione prima, die vero sabbati quarta mensis Maii
5, hora terciarum vel quasi, presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus viris, dominis Johanne decano
6, Johanne de Grandi archidiacono
7, Andrea scolastico
8, Johanne cancellario
9, Nicolao Gorka
10, Benedicto de Modla
11, Adam de Bandkowo
12, Jaroslao Kankolowsky
13, Mathia Drya
14, Nicolao Glamboczsky
15, Paulo Gigisky
16, Andrea Jaczskowsky
17, Sandkone de Czechel
18, Petro Pnyewsky
19, Johanne de Brzostkowo
20, Lascario
21, Stanislao de Byelawy
22 et Niklino de Nyewyesch
23 canonicis dicte ecclesie Gneznensis, testibus circa premissa.
[
Z. N.]
c-dEt ego Adam Zauissii de Smolicze, clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius24 ac coram prefatis dominis Johanne administratore et capitulo Gneznensi actorum et conclusionum factique huiusmodi scriba,
quia predictis donacioni, ratificacioni, errectioni et confirmacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur,
agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula premissa sic fieri vidi et audivi,
ideo hoc presens publicum instrumentum, occupatus officii mei negociis, per alium fidelem scribi procuravi meoque hinc manu
mea subscripsi et in hanc formam publicam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis, unacum appensione sigillorum
memoratorum dominorum administratoris et capituli consignavi in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum
.
ainicjał wysokości połowy tekstu Or.
bsłowo powtórzone Or.
c-dinną ręką Or.
1Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5 oraz uwagę na wstępie niniejszego dok.
2Zofia i Anna z Gniezna oraz panowie Gurowscy objaśnieni w KDW IX nr 1323, gdzie o fundacji niniejszej altarii.
3Zofia i Anna z Gniezna oraz panowie Gurowscy objaśnieni w KDW IX nr 1323, gdzie o fundacji niniejszej altarii.
4Zofia i Anna z Gniezna oraz panowie Gurowscy objaśnieni w KDW IX nr 1323, gdzie o fundacji niniejszej altarii.
5O dacie zob. uwagę na wstępie.
6Jasiek z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.
7Jan z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/6. Archidiakonem gnieźn. był tylko w l. 1435-37.
8Andrzej Myszka syn Prędoty z Nieprześni (w Krakowskiem) archidiakon krak. 1413, scholastyk gnieźn. 1427, zm. 1446 (PSB XXII
s. 364-366).
9Jan z Kozichbród, zob. wyżej, nr 1407/6.
10Mikołaj z Górki, zob. wyżej, nr 1391/5.
11Benedykt z Modły, zob. wyżej, nr 1401/1. Zmarł 15 października 1437 (Acta capitulorum II nr 325).
12Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa, Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1389/7, 16, 3, 4.
13Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa, Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1389/7, 16, 3, 4.
14Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa, Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1389/7, 16, 3, 4.
15Adam z Będkowa, Jarosław z Kąkolewa, Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1389/7, 16, 3, 4.
16Paweł z Giżyc, zob. wyżej, nr 1447/20.
17Andrzej z Jackowa, zob. wyżej, nr 1455/14.
18Sędziwój z Czechla, zob. wyżej, nr 1399/8.
19Piotr Pniewski, zob. wyżej, nr 1389/24.
20Jan młodszy z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1455/19.
21Andrzej Łaskarz, zob. wyżej, nr 1447/19.
22Stanisław z Bielaw, zob. wyżej, nr 1455/21.
23Mikołaj z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1389/9.
24Adam syn Zawiszy ze Smolic (w Łęczyckiem) wyst. 1426-49 (Not. nr 5).
Dokument Nr 1458
Kraków, 9 czerwca 1438
Król Władysław III nakazuje zawiesić postępowanie sądowe przeciw Marcinowi Zajączkowskiemu i zabezpiecza Żydom poznańskim
jego długi.
Kop.: Poznań, WAP, Poznań Z. 14, k. 133-133v. Wpis 5 lutego 1443.
Wladislaus Dei gracia rex Polonie etc. Palatino, castellano, capitaneo, iudici, subiudici ceterisque dignitariis et officialibus
iudiciorum nostrorum Poznanie presentibus requirendis, sincere nobis dilectis, graciam regiam et omne bonum. Magnifici, strennui
et nobiles sincere nobis dilecti! Ex quo instante nobis necessitate presenti nobilis Marti(n)us Zayanczkowsky
1 se nobis obtulit serviturum versus Bohemiam cum aliis armigeris in XX
ti equis et personis armatis
2 in propriis sumptibus, dampnis et inpensis, racione cuius servicii sui nobis taliter faciendi sibi Martino de omnium baronum
nostrorum consilio hic presencium centum XX
ti marcas, quas tenetur ipse Iudeis nostris Helie, Manlin, Czwlkoni, Pyessak et Hes in Poznania
3, per omnes communiter Iudeos ibidem intercedere pro eo mandavimus ad racionem pecunie nostre, quas ipsis Poznaniensibus sicut
et aliorum omnium civitatum Regni nostri Iudeis solvendas pro huiusmodi neccessitate nostra inposuimus ipsumque Martinum pro
totali usura, que crevit ex predictis CXX marcis et generaliter pro omnibus debitis et condempnatis absolvimus, per eum quomodolibet
aput eosdem Iudeos contractis eumque finaliter pro absoluto habere, dictis Iudeis per patentes literas nostras mandavimus,
ut amplius eundem Martinum et suos fideiussores tam pro capitali debito, quam eciam pro omni usura non insedeant neque vexent.
In casu enim, quo communitas Iudeorum non sufficeret nobis contribuere ex integro CXX marcas, tunc eisdem Iudeis Helie, Manlin,
Pyessak et Hess residuitatem solucionis huiusmodi eorum debiti CXX marcarum et ultra si quid esset debitum capitale, in aliis
exaccionibus nostris volumus demonstrare et solucionem facere efficaciter. Iuxta igitur premissa vobis omnibus prescriptis
firmius precipientes mandamus de consilio baronum nostrorum hic presencium, quatenus prefatum Martinum et suos fideiussores
generaliter pro omnibus debitis et usuris aput eosdem Iudeos quomodolibet [
k. 133v] contractis ad instanciam iam dictorum Iudeorum amplius ne iudicetis quo comodo omniaque condempnata et penas in causa predicta
contra dictum Martinum et suos fideiussores quomodolibet facta et lata in nichilum redigentes omnesque inscripciones, tam
in libris terrestribus contentas, quam eciam inter dictum Martinum et suos huiusmodi fideiussores ex una et eosdem Iudeos
parte ex altera quibuscumque modis factas, mortificetis destruatisque, anichiletis destruique ac de libris cum omnibus bonis
deleri faciatis, quas et presentibus cassamus, mortificamus et annulamus decernentes eas nullius roboris esse et momenti.
Aliud in premissis non facturi. Datum Crac(ouie) feria secunda post diem Sancte Trinitatis anno Domini M
mo CCCC
mo XXXVIII
o4.
Relacio magnifici domini Johannis de Czyszow palatini Crac(ouiensis)
5.
1Zajączkowo, wieś par. na pn.-wsch. od Pniew (Koz. 3 s. 440). Marcin wyst. 1430-40 (Roty I nr 1362, 1364; Acta capitulorum
II nr 1097).
2Chodzi o wyprawę związaną z wyborem Kazimierza Jagiellończyka na tron czeski, por. R. Heck, Tabor a kandydatura jagiellońska
w Czechach, Wrocław 1964.
3Żydzi pozn. nie zidentyfikowani.
4Data zgodna z itinerarium królewskim.
5Jan z Czyżowa, Bogumiłowic, wojewoda krak. 1437-38, kasztelan krak. 1438-58, namiestnik (locumtenens) królewski w Małopolsce
i na Rusi 1440-47, zm. 1457 (Spisy młp.).
Dokument Nr 1459
[Gniezno], 9 czerwca 1438
Mikołaj prepozyt bożogrobców gnieźnieńskich, sędzia z ramienia soboru bazylejskiego, wydaje wyrok w sprawie uposażenia prebend
obsadzanych przez magistra teologii i doktora praw w kapitule gnieźnieńskiej.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. nr 423. Pergamin 603-570 x 420-435 + 43 mm, dobrze zachowany, cerowany na zakładce. Nacięcie po pasku
do przywieszenia pieczęci. Z. N.: jak Not. nr 561. Na odwrocie późne informacje o treści.
Ekscerpt: KDW V nr 620 (wg Or.).
//
aIn nomine Domini amen.// Nos Nicolaus prepositus domus Sancti Johannis ante Gneznam ordinis Sacri Sepulcri Dominici Jerosolimitani
sub regula sancti Augustini, / iudex commissarius ad infrascripta a sacrosancta sinodo Basiliensi, in Spiritu Sancto legitime
congregata, specialiter deputatus
1, ad omnium et singulorum, quorum interest, noticiam deducimus per presentes, iam dudum literas commissionis et mandati eiusdem
sacrosancte sinodi Basiliensis, / eius vera bulla plumbea in cordula canapea more Romane Curie bullatas, sanas et integras
omnique prorsus vicio et suspicione carentes, pro parte reverendissimi in Christo patris et domini, domini Alberti olim archiepiscopi
et primatis
2 suique capituli ecclesie Gneznensis coram notario / et testibus wenerabili ac religioso viro, domino Stanislao predecessori
nostro immediato
3, dum adhuc in humanis ageret presentatas et coram nobis consequenter nutu divino per mortem eiusdem immediate succedentibus
reproductas et receptas, noveritis huiusmodi, ut sequitur sub tenore:
[
następuje mandat soboru bazylejskiego z daty: Bazyleja, 7 marca 1436 - zob. wyżej, nr 1399].
Post quarumquidem literarum presentacionem et recepcionem fuit pro parte prefati reverendissimi in Christo patris, domini
Alberti archiepiscopi et primatis suique capituli ecclesie Gneznensis cum instancia supplicatum, quatenus ad execucionem literarum
ipsarum et in eis contentorum procederetur. Ipseque dominus Stanislaus predecessor noster immediatus, iudex et commissarius
prefatus, mandatum huiusmodi exequi, ut tenebatur, ac in negocio commisso, rite et legitime procedere volens, in ecclesia
Gneznensi, ubi huiusmodi statuta Sede Apostolica confirmata declaracionis indigencia affixa pendebant, uno pro tribus publico
proposito per patentes citacionum literas, omnes et singulos, si qui forent sua interesse putantes, citari fecit ac certum
terminum peremptorium et competentem ad dicendum et opponendum, quicquid dicere vel opponere vellent, verbo vel in scriptis,
tam contra predictam commissionem, quam eciam contra iurisdicionem suam necnon ad procedendum et procedi videndum ad omnes
et singulos actus in huiusmodi causa et negocio declaracionis necessarios gradatim et successive et usque ad sentenciam diffinitivam
inclusive. Quoquidem termino adveniente comparuit in iudicio magister Thomas de Xansch clericcus Cracouiensis diocesis et
prefatorum reverendissimi in Christo patris, domini Alberti archiepiscopi et sui capituli ecclesie Gneznensis procurator
4, docto de sue procuracionis sufficienti mandato ac huiusmodi citacione sic, ut premissum est, per edictum publicum debite
executa et iudicialiter reproducta, citatorum in eadem contentorum non comparencium contumaciam accusavit, et in eorum contumaciam
nonnullos articulos et posiciones ex dictis literis sacri concilii ac aliis ad causam pro verificacione expositorum pro parte
dominorum archiepiscopi et capituli Gneznensis in literis pro parte eorum obtentorum in scriptis obtulit, petens cum instancia
sibi contra sua interesse putantes, si qui forent, ad dicendum et opponendum, si quid dicere et opponere vellent, verbo vel
in scriptis, contra huiusmodi posiciones et articulos citacionem aliam decerni, que tunc fuit dictis contumacibus reputatis
iudicialiter decreta. Tandem prefato reverendissimo in Christo patre, domino Alberto archiepiscopo et primate ecclesie Gneznensis
de hac luce sublato et consequenter eodem fere anno predicto domino Stanislao predecessore nostro defuncto, nobis in preposituram
et regimen domus Sancti Johannis canonice succedentibus fuit per circumspectum magistrum Thomam supradictum reverendissimi
in Christo patris et domini, domini Wincencii archiepiscopi et primatis suique capituli Gneznensis suppliccatum, quatenus
sibi nostras citacionis literas ad resumendam causam huiusmodi a punctis, in quibus mansit indecisa necnon ad respondendum
posicionibus et articulis alias oblatis et iudicialiter productis ac ad videndum illos admitti ad probandum. Quam citacionem
reassumpta commissione concessimus ad diem certum, quem pro termino statuimus competenti. Quo termino adveniente idem magister
Thomas procurator et procuratorio nomine partis sue suprascripte iudicialiter coram nobis comparens, huiusmodi citacione nostra
legitime executa, in iudicium producta, citatorum in ea contentorum non comparencium nec termino eis prefixo satisfacere curancium,
contumaciam accusavit et in eorum contumaciam dictos posiciones et articulos suos, et se ad probandum per nos admitti debita
cum instancia postulavit, quos prout admittendi fuerant, iuxta petita admisimus ad probandum, dictis citatis contumacibus
merito reputatis. Et tandem fuit pro parte dicti domini archiepiscopi et sui capituli coram nobis expositum, quomodo nonnulle
ecclesiastice persone haberent et aput se retinerent privilegia, iura et munimenta ad causam pro verificacione in literis
sacri concilii contentorum faciencia, sine quibus veritas liquescere non poterat, propter quod fuit instancius supplicatum,
quatenus de remedio iuris providere dignaremur et literas compulsorias decernere et dare curaremus. Nos via iuris suadente,
ipsas dedimus et dare decrevimus, quibus iuribus, instrumentis et munimentis ac nonnullis probacionibus receptis et fideliter
conscriptis, fuit per prefatum magistrum Thomam petitum, quatenus primo ad videndum et audiendum per nos publicari huiusmodi
probacionum genera, alias ad dicendum et opponendum, quicquid dicere et opponere voluit contra huiusmodi privilegia et munimenta
et alias probaciones, nostras citacionis literas in dicta ecclesia Gneznensi contra omnes sua interesse putantes dedimus ac
citari eosdem fecimus ad certos terminos successive peremptorios et competentes, in quibus terminis nobis pro tribunali sedentibus
prefato magistro Thoma iudicialiter comparente et huiusmodi nostris citacionibus singulis debite executis, et in iudicium
per eum exhibitis et contumacia dictorum citatorum non comparencium nec terminis ipsis satisfacere curancium accusata, nos
ad petita eiusdem magistri Thome procuratoris predictis citatis contumacibus, quo ad actus eosdem singulos reputatis, postremo
instante eodem magistro Thoma procuratore, omnes et singulos supradictos sua interesse putantes per alias nostras citacionum
literas in dicta ecclesia Gneznensi lectas et walvis affixas citari peremptorie
iussimus ad videndum et audiendum per nos ferri in dicta causa et negocio huiusmodi nostram sentenciam diffinitivam ad diem
et horam infrascriptam. Quibusquidem die et hora venientibus comparuit coram nobis pro tribunali sedentibus prefatus magister
Thomas procurator et procuratorio nomine partis sue et dicta citacione ab auditorio nostro emissa, debite executa, in iudicio
representata, contumaciam dictorum citatorum non comparencium accusavit et in eorum contumaciam sentenciam nostram per nos
ferri cum instancia postulavit. Nos itaque prefatos citatos, prout merito fuerat, reputavimus contumaces. Visis igitur et
per nos diligenter inspectis omnibus et singulis actis coram nobis acticatis necnon instrumentis, literis, privilegiis et
munimentis exhibitis et productis, et eis cum debita diligencia recensitis et discussis, deliberacione matura cum iurisperitis,
quibus de merito cause eiusdem relacionem fecimus plenariam et fidelem, instante et petente dicto magistro Thoma procuratore,
ad nostram duximus procedendam et processimus ferendam diffinitivam sentenciam ipsamque in scriptis tulimus contentaque in
literis et privilegiis ac statutis Sede Apostolica roboratis approbavimus et confirmavimus ac dubia declaravimus et per presentes
approbamus, confirmamus et declaramus perpetuo valitura. Cuius tenor sentencie sequitur et est talis:
Cristi nomine invocato, pro tribunali sedentes et soltum Deum pre oculis habentes, matura nobiscum et cum iurisperitis deliberacione
prehabita, quia per ea, que in presenti causa et negocio declaracionis nobis commissa, in processu et ex probacionibus pro
parte reverendissimi in Christo patris, domini Wincencii archiepiscopi et primatis suique capituli ecclesie Gneznensis coram
nobis habitis et factis, vidimus et cognovimus, constitit atque constat nobis legitime, quod omnia et singula in literis sacri
concilii Basiliensis exposita et contenta nitantur et fulciantur veritate quodque plena literis ipsis fides sit adhibenda.
Idcirco per hanc nostram sentenciam, quam ferimus in hiis scriptis auctoritate nobis commissa pronunciamus, decernimus et
declaramus, quod magister in theologia et doctor in iure canonico in ecclesia Gneznensi pro erudicione cleri deputati vel
in futurum deputandi valeant et possint canonicatum et prebendam eiusdem ecclesie unacum alia prebenda ipsis racione lecture
assignata et deputata licite insimul tenere et dummodo fuerint
b eis canonice collate iuxta statutum huiusmodi libere possidere omniaque et singula in statutis dicti domini archiepiscopi
et primatis suique capituli Gneznensis auctoritate Sedis Apostolice roborata contenta, auctoritate nobis desuper concessa,
approbanda et confirmanda fore ac approbamus et presentibus confirmamus imperpetuum valitura, non obstantibus quibuscunque
contrariis, supplendo eadem auctoritate omnes defectus, si qui forsan intervenerint in eisdem. Omnibusque sua interesse putantibus
perpetuum silencium imponendum fore et imponimus per presentes. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes
nostras declaracionis literas seu presens publicum instrumentum huiusmodi nostram declaracionem in se continens, per notarium
publicum infrascriptum et cause huiusmodi coram nobis scribam scribi et publicari ac sigillo nostro maiori mandavimus sigillari.
Lecta, lata et in scriptis pronunciata atque facta est hec nostra sentencia diffinitiva et declaracio per nos Nicolaum prepositum
domus Sancti Johannis ante Gneznam, iudicem commissarium predictum, in curia habitacionis nostre, Lune die nona mensis Iunii
anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octavo, indicione prima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini
nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno actavo, hora terciarum, presentibus ibidem nobilibus viris Michaele
scolteto in Iwno
5, Petro Brzozogaysky
6 et Petro Dzeczmarowsky
7, testibus circa premissa.
[
Z. N.] Ego Petrus Nicolai de Janczewo clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius et coram prefato venerabili
ac religioso viro, domino Nicolao preposito domus Sancti Johannis ante Gneznam, iudice commissario facti huius scriba
8, predicto processui coram eo habito necnon probacionum recepcioni, sentencie promulgacioni, confirmacioni et declaracioni
aliisque omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens fui eaque
sic fieri vidi et audivi presentesque sentencie diffinitive seu confirmacionis et declaracionis literas sive presens publicum
instrumentum manu mea propria scriptum exinde conficiens, in hanc publicam redegi formam, signo et nomine meis solitis et
consuetis unacum appensione sigilli maioris dicti domini Nicolai prepositi et iudicis commissarii et de mandato eiusdem consignando,
in fidem et testimonium omnium et singulorum requisitus.
ainicjał wysokości 2/3 tekstu Or.
bpoprawiane Or.
1Prepozyt Mikołaj, zob. wyżej, nr 1399/1.
2Tj. Wojciecha Jastrzębca, arcybiskupa w l. 1423-36.
3Stanisław prepozyt bożogrobców gnieźn. wg Nakielskiego, Miechovia, s. 438, w l. 1430-35, zob. też KDW IX nr 1250/2.
4Tomasz z Książa, zob. wyżej, nr 1385/1.
5Iwno par. Kcynia, na pn.-zach. od Kcyni (Koz. 1 s. 92, 4 s. 289), choć nie można wykluczyć i Iwna na zach. od Kostrzyna. Sołtys
Michał skądinąd nie znany.
6Brzozogaj par. Dębnica, na pd.-wsch. od Kłecka (Koz. 4 s. 79). Piotr skądinąd nie znany.
7Dziećmiarki (Dziećmiarowice) par. Waliszewo, na pd.-zach. od Kłecka (Koz. 1 s. 66, 4 s. 198). Piotr skądinąd nie znany.
8Piotr z Juncewa, zob. wyżej, nr 1416/14.
Dokument Nr 1460
Krzywiń, 29 (27?) lipca 1438
Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spory pomiędzy opatem klasztoru benedyktynów w Lubiniu i radą miasta Krzywinia a
plebanem krzywińskim.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Krzywinia I/5. Pergamin 403 x 314 + 43 mm. Na pasku pergaminowym ułamki pieczęci w mandorlę w zielonym wosku. Pasek po drugiej pieczęci. Z. N.: Na dwu gradusach cztery skrzyżowane
pręty (strzały?) z rozetką na skrzyżowaniu. Na odwrocie późne sygnatury i notatki o treści.
aIn nomine Domini amen. Nos Nicolaus Czothczani officialis
1 necnon Nicolaus Dobyeschowsky canonici Poznaniensis ecclesie cathedralis
2, / arbitri, arbitratores et amicabiles compositores per partes infrascriptas, videlicet venerabilem in Christo patrem dominum
Nicolaum divina paciencia abbatem / et suum conventum monasterii in Lubin
3, proconsulem et consules totamque communitatem opidi Crzywyn ac discretum virum, dominum Paulum rectorem par/rochialis ecclesie
ibidem in Crzywyn Poznaniensis diocesis
4 unanimiter et concorditer nominati, electi et assumpti ex potestate nobis per ipsos ex compromisso in nos facto et per nos
assumpto in causis, quas inter se dicte partes a multis annis habebant coram nonnullis iudicibus et officialibus ipsius ecclesie
Poznaniensis et signanter coram honorabilibus viris, dominis Clemente de Drzewicza
5 ac Jacobi
b de Grandi
6 pro et super duobus mansis agrorum ad ipsam ecclesiam in Crzywyn spectancium necnon pro orreis alias wlgariter stodoli et eorum locacione ac certis areis et fossione argille ante dictum opidum Crzywyn sitis inter vias eundo de ipso opido in
dextra parte ad villam Wyschkowo
7 et sinistra in Lubyn necnon pro celebracione missarum et decantacione vesperorum singulis diebus necnon matutinarum omnibus
diebus festivis ac eciam destruccione, anichilacione et alienacione librorum aliarumque rerum ipsius ecclesie ac aliis omnibus
et singulis controversiis, quas ipse partes inter se habebant, huiusmodi compromisso in nos sponte facto et per nos assumpto,
petiverunt hincinde per nos fieri nostram arbitratoriam sentenciam, quam nos matura deliberacione per nos facta et convocato
consilio fidedignorum ac ex subieccione nostris oculis facta, que est rerum magistra, et decidentes lites et controversias
inter ipsas partes ad huiusmodi nostre arbitratorie prolacionem sentencie processimus, quam tunc in scriptis tulimus in hunc
modum. In primis itaque per hanc nostram arbitrariam sentenciam, quam in nomine Domini in hiis scriptis ferimus, pronuncciamus,
dicimus, decernimus et declaramus, duos mansos agrorum ac omnia et singula, que in ambitu dictorum agrorum seu mansorum continentur,
usui dicte ecclesie in Crzywin etrectoribus ipsius addicimus et incorporamus, prout in privilegio ecclesie predicte in Crzywin
continentur, et per limitacionem cumulorum et eorum grenicciem et distinccionem ab aliis agris sunt distincti ac ipsi domino
Paulo plebano et sue ecclesie eiusque successoribus adiudicandos fore et adiudicamus perpetuis temporibus tenendos, habendos,
possidendos, utifruendos et
c collendos per se vel per aliam quamcumque personam. Item per eandem sentenciam areas et fossionem argille, quam ipse dominus
Paulus plebanus allegaverat suas esse et ecclesie sue abiudicamus, salvo tamen, dum et quando neccesitatem argille habuerit,
pro edificiis suis ibidem in Crzywin seu ante predictum opidum nowis elevandis seu veteribus reficiendis ipse [.....
d] pro tempore existens liberam habebit fodiendi facultatem. Item sentenciamus et arbitramur, prout supra, quod idem dominus
Paulus plebanus et sui successores liberum habebunt usum librorum quorumcumque in dicta ecclesia Crzywin, salva notabili destruccione
et anichilacione ac alienacione eorundem et aliarum rerum utensilium in eadem. Item pronuncciamus, quod predictus dominus
Paulus et sui successores diebus dominicis dupplicibus et solempnibus vesperas primas et secundas, et missam summam ac vesperas
feriis sextis, dum et quam officium tenebitur, de Beata Virgine Maria gloriosa decantabunt seu decantari procurabunt, decernentes
eciam hoc ipsum singulis diebus adventus Domini et Quadragesime missis vesperis diligenter observari, matutinalia vero officia
non ad plura intelligimus nisi ad unum nocturnum cum Te Deum laudamus et conclusione colecte presonori
e. Item sentenciamus omnes controversias, lites et displicencias inter ipsas partes quomodolibet exortas et suscitatas anichilandas
fore et esse, quas extinguimus et anichilamus per presentes. Item arbitramur, quod ipse dominus Paulus plebanus, prout grave
periculum videtur ecclesie et curie dicti domini Pauli plebani ac omnium et singulorum ibidem in Crzywyn habitancium propter
orreum, quod ipse dominus Paulus plebanus habet in curia sua, dictum orreum destruat et transferat seu nowum construat in
suis agris extra opidum, ubi sibi melius videbitur, prout alii eciam opidani sua construxerunt. Item quocienscumque ipse dominus
Paulus plebanus aut sui successores negligentes fuerint in premissis per nos arbitratis, extunc execuccionem presentis nostre
arbitrarie sentencie pro officiali, qui pro tempore fuerit, ecclesie Poznaniensis reservamus. Item wallamus penam ducentorum
florenorum, qua partem contravenientem dicte nostre sentencie seu suis capitulis declaramus puniendam hoc modo videlicet,
quod centum florenos Vngaricales pro ecclesia cathedrali Poznaniensi, quinquaginta vero monasterio Lubinensi pro fabrica,
reliquas vero quinquaginta parti tenenti det, solvat omni excusacione proculmota. Et ibidem mox et incontinenti post prolacionem
et pronuncciacionem huiusmodi, partes supradicte eandem sentenciam nostram arbitratoriam approbarunt et emologarunt ac penam
predictam duocentorum florenorum assumpserunt et eidem se sponte submiserunt. Super quibus omnibus et singulis premissis predicte
partes pecierunt ipsis hincinde confici publica instrumenta sentenciamque arbitrariam nostram sigillis nostris subappendentibus
sigillari. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes nostras litteras sentencie arbitrarie
per notarium infrascriptum scribi, publicari ac nostrorum sigillorum appenssione et signanter sigillo officiolatus iussimus
comuniri. Acta sunt hec sub anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octawo, indicione prima, pontificatu sanctissimi
in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno octavo, die Martis vicesima septima
mensis Iulii, hora terciarum vel quasi ante hostium in porticu ecclesie ibidem in Crzywin, presentibus ibidem discretis et
nobilibus viris, dominis Jacobo altarista, Nicolao Glupczicz vicario in Crzywin
8, Crzywoszando herede in Salasszowo
9, Martino de Czyrequicza
10, Johanne Czarni
11, Michaele de Goslina Templi
12 et Nicolao notario domini Nicolai abbatis monasterii in Lubin
13, testibus circa premissa.
[
Z. N.]
f-gEt ego Boguslaus Laurencii de Lekna clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius14, quia predictis compromissioni ac potestatis dacioni ac ipsius assumpcioni, sentencie arbitrarie prolacioni ac per partes
emologacioni, pene vallacioni et eius assumpcioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, per prefatos
dominos arbitros agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et per alium fideliter
ingrossari procuravi meque hinc subscribens in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis unacum
appensione sigillorum et signanter officiolatus sigilli consignando, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium
et singulorum premissorum
.
ainicjał wysokości połowy tekstu Or.
btak Or.
cpoprawiane Or.
dwyraz zatarty Or.
etak Or., zamiast presonari
f-ginną ręką Or.
1Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.
2Mikołaj z Dobieszewa, zob. wyżej, nr 1429/15.
3Mikołaj opat benedyktynów lubińskich wyst. 1431-39, zm. 1440 (MPH n. s. IX/2 s. XLIII).
4Krzywiń, miasteczko w powiecie kościańskim należące do opactwa lubińskiego. Pleban Paweł wyst. 1425-38 (SHGPoz. II s. 510).
5Klemens syn Bogusława z Drzewicy student UJ 1420, bakałarz praw, notariusz publiczny 1421, kanonik pozn. 1433, oficjał pozn.
1433-35, scholastyk pozn. 1435 i potem 1454?, zm. 1469 (Now. II s. 210, 229, 316; MPH n. s. V s. 156).
6Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.
7Wieszkowo par. Krzywiń, na pd.-zach. od Krzywinia (Koz. 3 s. 386).
8Wikariusz Mikołaj skądinąd nie znany.
9Zalasewo (Zalasowo) par. Swarzędz, na pd. od Swarzędza (Koz. 3 s. 444). Krzywosąd z Wławy, mąż Katarzyny z Z., wyst. 1433,
nie żył już 1446 (SHGWlkp. s. v. Wława, Zalasewo).
10Cerekwica, wieś par. na pn.-wsch. od Borku Wlkp. (Koz. 2 s. 69). Marcin wyst. 1438 (tutaj) - 1444 (SHGWlkp.), chyba różny
od wyst. 1401-06 (ib.).
11Jan Czarny nie zidentyfikowany.
12Goślina Murowana (Kościelna), miasto w powiecie pozn. (SHGPoz. I). Michał skądinąd nie znany, może chodzi tu o plebana?
13Por. z Mikołajem z Ponieca pisarzem opackim 1424 (KDW V nr 397).
14Bogusław z Łekna, zob. wyżej, nr 1389/4 - czy jednak nie chodzi tu o dwie różne osoby, jest bowiem mało prawdopodobne, aby
prepozyt funkcjonował nadal jako notariusz publiczny.
Dokument Nr 1461
Kraków, 6 sierpnia 1438
Król Władysław III potwierdza zapis 120 grzywien na wsi Rogoziniec sędziemu poznańskiemu Abrahamowi ze Zbąszynia.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 329. Pergamin 254 x 100 + 33 mm, skasowany. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym
wosku, dobrze zachowana (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 23). Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVIII w.).
Wladislaus Dei gracia rex Polonie Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus tenore presencium universis,
/ quomodo consideratis multis serviciis strennui et nobilis Abrahe de Dzbanschin iudicis Poznaniensis
1, dilecti nobis fidelis, que / nobis et dive memorie carissimo genitori nostro exhibuit et in futurum offert se studiosius
exhibiturum, horum intuitu sibi centum / et viginti marcas numeri et monete Polonicalis, quas ab eodem genitore nostro super
quittacione habuit, in et super villa nostra Rogoszinecz in terra Maioris Polonie et districtu Costensi sita
2, de consilio consiliariorum nostrorum inscribimus et inscripsimus tenore presencium mediante. Quamquidem villam Rogoszinecz
ipse Abraham iudex cum omnibus ipsius ville redditibus, fructibus, censibus, campis, pratis, silvis, borris, gaiis, molendinis,
emolimentis, lacubus, fluviis, rivis, aquis et earum decursibus ac utilitatibus universis tenebit, utifruetur et pacifice
possidebit, quousque dicte centum et viginti marce sibi aut suis successoribus plene per nos aut nostros successores fuerint
persolute. Quibus persolutis, possessio eiusdem ville ad nos et nostros successores revertetur pleno iure. Stacionibus nostris
pro nobis reservatis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Cracouie feria quarta ipso die
sancti Sixti anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octawo
3.
Ad relacionem magnifici Johannis de Coneczpole Regni Polonie cancellarii
4.
1Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.
2Rogoziniec par. Chociszewo, na pd.-zach. od Trzciela (Koz. 3 s. 136). Zapisy na R. dla Zbąskiego i Piotra Oganki (od 1425),
por. SHGWlkp., s. v. Rogoziniec, zob. też niżej, nr 1510.
3Z kilku możliwych świąt św. Sykstusa tylko 6 sierpnia przypadało w 1438 r. w środę. Data zgodna z itinerarium królewskim.
4Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
Dokument Nr 1462
Kraków, 8 sierpnia 1438
Król Władysław III zezwala podkomorzemu kaliskiemu, staroście generalnemu Wielkopolski Rafałowi z Gołuchowa na lokację nowego
miasta Światłowo w jego dobrach przygodzickich.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 7277. Pergamin 625 x 330 + 150 mm, miejscami wyblakły, dziurki na złożeniach. Dziurki po sznurze
do przywieszenia pieczęci.
Wyd.: KPol. I nr 178 (wg Or. z archiwum nieborowskiego).
//
aIn nomine Domini amen.// Ad perpetuam rei memoriam. Cum inter humana comoda nichil dignius memoria habeatur, oportunum existit,
ut actus hominum literarum apicibus et testium annota/cione perhennentur, ne lapsu temporis evanescant. Proinde nos Wladislaus
Dei gracia rex Polonie necnon terrarum Cracouie, Sandomirie, Syradie, Lancicie, Cuyauie, Lithwanie princeps supremus, Pomeranie
Russieque / dominus et heres etc. significamus tenore [presencium], quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris
noticiam presencium habituris, quomodo attentis plurimis fidelium serviciorum comoditatibus, quibus nobis magnificus Raphael
/ de Goluchow subcamerarius Calisiensis et capitaneus Maioris Polonie generalis
1 nobis sincere dilectus gratum se iugiter reddidit et acceptum, horum gracia ac ad humilem precum suarum instanciam, sibi
de consilio consiliariorum nostrorum civitatem seu opidum in bonis suis Przigodzicze
2 et in desertis Rczyelini in terra Maioris Polonie et districtu Calisiensi sitis
3, de benignitate nostra speciali, de nowa radice erigere atque locare indulsimus et indulgemus tenore presencium mediante,
iure tamen Theutunico Maidburgensi. Quodquidem opidum sive civitatem taliter de nowo locandam, Szwyathlowo hoc nomine decernimus
et volumus appellari
4, dantes ipsi Raphaeli plenam ac totalem potestatem homines cuiuscumque lingwaii de partibus extraneis Regno nostro contiguis
ad dictam civitatem sive opidum convocandi et eam frequencia hominum collocandi, sine tamen preiudicio nostrarum regalium
civitatum et, ut ipsa civitas sive opidum tanto celerius condicionem possit recipere meliorem ac hominum pluralitate collocari,
in ea forum annuale sive nundinas in festo Assumpcionis Beatissime Virginis Marie [
15 VIII] annis singulis, forum vero septimanale feriis quintis in qualibet septimana anni cuiuslibet statuimus et ponimus temporibus
perpetuis celebrandum, dantes et concedentes plenam libertatem omnibus et singulis mercatoribus et quibusvis hominibus sexus
utriusque ad predictam civitatem sive opidum et ad dicta fora annualia et septimanalia cum ipsorum rebus et mercanciis universis,
cuiuscumque generis, ponderis vel speciei fuerint, veniendi, emendi, comutandi ac secundum beneplacitum ipsorum disponendi
ac ad propria dispositis vel non dispositis redeundi, decementes ipsos in accedendo et recedendo nostra potiri securitate,
nisi tales sint, quos iura non permittunt et quibus merito fidedignorum consorcia denegantur, mandamus eapropter omnibus et
singulis capitaneis, castellanis, burgrabiis, procuratoribus et aliis officialibus Regni nostri quibuscumque et presertim
Maioris Polonie, quatenus ipsos mercatores et homines sexus utriusque ad pretactam civitatem sive opidum Szwyathlowo ac ad
predicta fora annualia et septimanalia cum eorum bonis mercanciis et rebus, libere et sine quovis impedimento ire, venire
et redire, stare ac morari, prout ipsis eorum necessitas persuaserit, permittatis et faciatis permitti gracie nostre sub obtentu.
Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Actum Cracouie feria sexta proxima ante festum sancti Laurencii
Martiris anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo octawo
5, presentibus ibidem magnificis nobilibus et strennuis Johanne de Czyszow Cracouiensi
6 et Johanne de Lichin Brestensi palatinis
7, Paulo de Byscupicze Malogostiensi
8 et Dobrogostio de Colno Camenensi castellanis
9, Abraham de Dzbanschyn Poznaniensi
10 et Johanne Rey Cracouiensi iudicibus
11 ac aliis pluribus fidedignis. Datum per manus magnifici ac generosi virorum Johannis de Coneczpole cancellarii
12 et Petri Wode de Schczekoczyny vicecancellarii Regni Polonie
13 nobis sincere dilectorum.
Ad relacionem magnifici Johannis de Coneczpole Regni Polonie cancellarii predicti.
ainicjał wysokości całego tekstu Or.
1Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.
2Przygodzice par. Wysocko Wielkie, na pd. od Ostrowa Wlkp. (Koz. 3 s. 102, 5 s. 211).
3Trzcieliny, tuż na pd.-zach. od Przygodzic (Koz. 3 s. 330).
4Lokacja Przygodzic nie doszła zapewne do skutku i występują one nadal jako wieś. Nie przyjęła się też nazwa Światłowo.
5Data zgodna z itinerarium królewskim.
6Jan z Czyżowa, zob. wyżej, nr 1458/5.
7Jan z Lichenia Starego (na pn. od Konina) wojewoda brzeski 1430, starosta tamże 1434-38, zm. 1448/49 (PSB XVII s. 294-295;
WSB s. 422).
8Paweł, Paszek, Złodziej z Biskupic i Pilchowic kasztelan małogojski 1426-38, zawichojski 1439-45 (PSB XXV s. 372-374; Spisy
młp.).
9Dobrogost z Kolna i Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/4, 3.
10Dobrogost z Kolna i Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/4, 3.
11Jan Rej z Szumska sędzia ziemski krak. 1436-40, potem łowczy krak. 1440-66 (PSB XXXI s. 187-189; Spisy młp.).
12Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
13Piotr Woda ze Szczekocin podkanclerzy koronny 1438-54, starosta łukowski, chełmski, zm. 1454 (PSB XXVI s. 434-436).
Dokument Nr 1463
Słupca, 13 sierpnia 1438
Władze miasta Słupcy zaświadczają, że mieszczanin słupecki Wojciech Strzeszych sprzedał jatkę mięsną w mieście burmistrzowi
Burchardowi.
Or.: Kraków, Bibl. Czart., perg. nr 1210 (vol. X/45). Pergamin 292 x 138 + 18 mm, plamy wilgoci. Nacięcie po pasku do przywieszenia
pieczęci. Na odwrocie informacje o treści.
Reg.: W. Szelińska, J. Tomaszkiewicz, Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, cz. I, Kraków 1975,
nr 471 (wg Or.).
In nomine Domini amen. Ea, que tractantur per opera, ne ab eorum memoria avenescant
a, consonum est, ut litterarum munimine cautissime / solidentur. Nos vero consules Slupczenses Philippus thabernator, Johannes
Paczoldi, Swench Godzamba, Jacobus Col, Johannes / Chudi
1 significamus tenore presencium, tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam habituris publice protestantes universis
et singulis, / quomodo nobis pleno consulatui presidentes in nostro pretorio ad nostram presenciam venientes providi et honesti
viri, videlicet Johannes Walteri advocatus unacum scabinis civitatis Slupczensis, videlicet Petrus Czirmi, Andreas Czirmy,
Johannes Luciani, Nicolaus sutor, Swench textor, Petrus Dobek, Jacobus Curz
1, librum ipsorum scabinorum nobis offerentes, in quo libro continetur, qualiter veniens providus vir Albertus dictus Strzeszich
civis Slupczensis
1 suum maccellum carnium resignavit viva voce expressa de anno Domini M
o CCCC
o XXX octavo in bannito iudicio magno predicti advocati in stuba ipsius habitacionis feria quinta ante dominicam Circumdederunt
[
6 II], sanus mente pariterque et corpore existens, non compulsus nec coactus neque per aliquem dolorem dolosum sinistre seductus,
sed deliberato animo suorumque amicorum et voluntate prehabita, salubri consilio coram nobis predictis advocato et scabinis
rite et racionabiliter sibique domino Burchardo proconsuli civitatis Slupczensis
2 unum maccellum carnium emptum et comparatum pro arge(n)teo cingulo in valore sedecim marcarum monete currentis et cum addito
duas marcas similiter monete predicte, quod maccellum carnium est sextum a fine seu in ordine maccellorum carnium in manu
dextra, uti quis pertranssiet
a maccella carnium a meridie ad septemtrionem, dictus Albertus Strzeszich publice viva voce expressa resignavit predicto domino
Burchardo cum omni iure et dominio ita late et longe, prout in suis differenciis est distinctum, prout ipse solus tenuit et
possedit et nichil pro se aut suis legittimis posteris dominii vel utilitatis in eodem retinendo. Nos vero consules prenominati
civitatis Slupczensis ex sufficienti protestacione iuratorum predictorum visa et recognicione eorundem dicti resignacionis,
eciam confirmamus, ratificamus predictam resignacionem et quodquidem maccellum carnium ipsum prenominatum Burchardum ad perpetua
tempora possidendum, tenendum, vendendum, habendum, utifruendum, donandum, comutandum, prout sibi melius et utilius videbitur
expediri. Ut autem hec resignacio robur habeat, nostre munimine (sigilli
b) civitatis Slupczensis ad maiorem evidenciam iussimus subappendi. Actum et datum in Slupczensi pretorio feria quarta ante
Assumpcion(em) Marie gloriose Virginis illibate anno, prout supra.
atak Or.
bbrak Or.
1Mieszczanie ze Słupcy (miasto biskupów pozn. pomiędzy Wrześnią a Koninem) skądinąd nie znani, jedynie rajca Jan syn Paczołda
(Petzolda) może ident. z wyst. 1415 i 1421 (KDW VII nr 761/2 i VIII nr 928/5).
2Burmistrz Burchard wyst. również w tej funkcji 24 kwietnia 1449 (mat. KDW).
Dokument Nr 1464
Kraków, 19 sierpnia 1438
Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na Babimoście kasztelanowi kamieńskiemu Dobrogostowi Koleńskiemu.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 366. Pergamin 338 x 175 + 45-50 mm, podarty na złożeniu, plamy i miejsca wyblakłe, 1 dziura. Pasek
pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).
Wladislaus Dei gracia rex Polonie necnon terrarum Cracowye, Sandomirie, Syradie, / Lancicie, Cwyawye Littwanieque princeps
supremus, Pomerawye
a Rusieque dominus et heres / significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo habito respectu constantis
/ fidelitatis grata obsequia et pure fidei merita, quibus celsitudini nostre magnificus Dobrogostius Colensky castellanus
Cameniensis
1 nobis sincere dilectus meruit et poterit aucta fide in futurum complacere, horum intuitu volentes ipsum gracie nostre favore
prosequi et ad obsequia nostra plus reddere prompciorem et obligatinus
b, sibi in et super castro nostro et opido Babymosth
2 ac villis duplici Grodcze
3, duplici Podmocle
4 nostris in districtu Costinensi sitis, ducentas marcas monethe et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos marcam in
quamlibet computando, damus, donamus, inscribimus presentibus et largimur per ipsum in dictis ducentis marcis cum omnibus
utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, silvis, nemoribus, indaginibus, borris,
mericis, mellificiis, pinetis, quercetis, venacionibus, pascuis, lacubus, paludibus, aquis, fluviis, fluminibus, piscinis
et omnium aquarum decursibus, molendinis et eorum emolimentis ac proventibus universis habendum, tenendum, utifruendum, possidendum
pacifice et quiete tamdiu, quousque sibi et ipsius successoribus legittimis prefate pecunie integraliter fuerint persolute.
Quibus exsolutis dictorum castri et opidi ac villarum possessio ad nos et ad nostros successores pleno iure diwolvetur
c. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus semper salwis. Harum quibus sigillum nostrum presentibus est appensum testimonio
literarum. Datum Cracowye feria tercia proxima post festum Assumpcionis Beate Marie semper Virginis gloriose anno Domini millesimo
quadringentesimo tricesimo octavo
5.
Ad relacionem magnifici Petri Voda de Sczekoczyn R(egni) P(olonie) vicecancellarii
6.
atak Or.
btak Or., zamiast obligatiorem
ctak Kop., zamiast devolvetur
1Dobrogost z Kolna, zob. wyżej, nr 1393/4.
2Babimost, miasto królewskie w powiecie kościańskim. O zapisach sum na B. zob. GStar. s. 37-38.
3Grójce Stare i G. Nowe (obecnie Grójec Wielki i G. Mały) na pn.-wsch. oraz Podmokle Małe i P. Wielkie na pn. od Babimostu
(SHGPoz. I; Koz. 3 s. 53-54).
4Grójce Stare i G. Nowe (obecnie Grójec Wielki i G. Mały) na pn.-wsch. oraz Podmokle Małe i P. Wielkie na pn. od Babimostu
(SHGPoz. I; Koz. 3 s. 53-54).
5Data zgodna z itinerarium królewskim.
6Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1465
1438
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Piotr z Głęboczka zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.
Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 620 (wg Kopiariusza pozn. wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., k.
197, zaginionego w 1945 r.).
1438. Coram Raphaele de Gołuchowo succamerario Calisiensi et Maioris Poloniae capitaneo
1, Petrus de Głęboczek
2 summam 36 marcarum ex censu annuo 3 marcarum super bonis Gać
3 et Sliwniki
4 vicariis inscribit.
1Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.
2Głęboczek, wieś par. na wsch. od Murowanej Gośliny. Piotr, Pietrasz, wyst. od 1415, potem kasztelan rogoziński 1453 (SHGPoz.
I s. 486; Spisy wlkp.).
3Gać, wieś par. na pd.-zach. od Skoków (SHGPoz. I).
4Wg SHGPoz. I s. 486, chodzi tu o wieś Sławica par. Goślina, na pd. od Skoków (Koz. 3 s. 211).
Dokument Nr 1466
[Poznań], 1438
Oficjał poznański zaświadcza, że Wierzbięta z Sierakowa zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.
Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 622 (wg Kopiariusza, j. w., nr 1465, k. 217).
1438. Coram Nicolao Czotczani officiali etc.
1 nobilis Wierzbientha de Sierakowo
2 summam 24 marcarum ex censu annuo super bonis Rozbitek
3 iisdem [vicariis cathedralibus Posnaniensibus] inscribit.
1Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.
2Sieraków, miasto w powiecie pozn., nad Wartą. Wierzbięta, także z Rozbitka (zob. niżej), wyst. 1403-38 (SHGWlkp.; Mies. Heraldyczny
6, 1913, s. 52).
3Rozbitek par. Kwilcz, na pd. od Sierakowa (Koz. 3 s. 146).
Dokument Nr 1467
1438
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Wierzbięta z Sierakowa zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.
Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 624 (wg Kopiariusza, j. w., nr 1465, k. 246).
1438. Recognitio inscriptae vicariis summae 24 marcarum [per nobilem Wierzbientham de Sierakowo
1] super bonis Rozbitek
1 coram Raphaele de Gołuchowo succamerario Calisiensi et Maioris Poloniae capitaneo
2.
1Objaśniono w poprzednim dok.
2Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.
Dokument Nr 1468
[Poznań], 1438
Oficjał poznański zaświadcza, że Jan i Grzymka z Jagodna zapisali czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.
Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 617 (wg Kopiariusza, j. w., nr 1465, k. 165).
1438. Coram Nicolao Czotczani canonico et officiali Posnaniensi
1 nobilis Joannes cum Grzymka uxore sua censum 9 fertonum cum summa capitali 27 marcarum vicariis super Jagodno
2 inscribit.
1Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.
2Jagodno par. Kostrzyn, na pn. od Kostrzyna (Koz. 2 s. 243-244). Jan wyst. 1418-45, jego żona Grzymka tylko tutaj i w następnym
dok. (SHGWlkp.).
Dokument Nr 1469
1438
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że [Jan i Grzymka] z Jagodna zapisali czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.
Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 625 (wg Kopiariusza, j. w., nr 1465, k. 255).
1438. Coram eodem [Raphaele de Gołuchowo Maioris Poloniae] capitaneo
1 inscriptio iisdem vicariis [cathedralibus Posnaniensibus] census 9 fertonum a summa capitali 27 marcarum super bonis Jagodno
2.
1Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.
2Zob. dok. poprzedni.
Dokument Nr 1470
1438
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że NN [z Milesznej Górki?] zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.
Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 625 (wg Kopiariusza, j. w. nr 1465, k. 254 i 259).
1438. Coram Raphaele de Gołuchowo Maioris Poloniae capitaneo
1 inscriptio vicariis census annui trium marcarum monetae parvorum denariorum super bonis Milesna Gorka
2 et Mała Wieś
3.
1Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.
2Mileszna Górka, dziś Targowa Górka, na pd.-zach. od Wrześni (Koz. 2 s. 465; Now. II s. 365). Właścicielem Górki był wówczas
bliżej nie znany Andrzej z G., Górecki (Rocznik Polskiego Tow. Heraldycznego 9, 1928/29, s. 123).
3Mała Wieś par. Targowa Górka, osada dziś nie istniejąca (Koz. 2 s. 441, 8 s. 64).
Dokument Nr 1471
[Poznań], 1438
Oficjał poznański zaświadcza, że NN [z Kamieniewic?] zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.
Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 627 (wg Kopiariusza j. w., nr 1465, k. 282).
1438. Coram Nicolao Czotczani officiali
1 inscriptio vicariis census unius marcae pro 12 marcis monetae currentis super Kamieniewice
2.
1Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.
2Kamieniewice, dziś Kamionki, par. Głuszyna, na pn.-zach. od Kórnika (SHGPoz. II). Ok. 1438 r. wyst. tu kilku właścicieli (ib.).
Dokument Nr 1472
Gniezno, 11 stycznia 1439
I. N. Mikołaj syn Witosława ze Stępocina ustanawia swoich prokuratorów.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa j. w., nr 1381), s. 918-920, z błędami gramatycznymi. Tytuł: Instrumentum procuracionis seu mandatum ad acceptacionem beneficium [sic].
In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo tricesimo nono, indicione secunda, pontificatus
sanctissimi in Cristo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno ipsius octavo, die vero
undecima mensis Ianuarii, hora terciarum vel quasi, in stuba domus habitacionis venerabilis viri, domini Jaroslai de Kancolewo
canonici Gneznensis et Poznaniensis ecclesiarum in Summo Gneznensi sita
1, in mei notarii publici testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia, constitutus personaliter
honorabilis vir, dominus Nicolaus Vithoslai de Stampoczyn rector parrochialis eclesie in Kyczino Poznaniensis diocesis
2, omnibus melioribus modo, via, iure, stilo, causa, forma et ordine, quibus melius et efficacius potuit et debuit, creavit,
fecit, constituit et sollempniter ordinavit suos veros, certos ac indubitatos procuratores, factores, actores ac negociorum
suorum gestores et nunccios speciales et generales, honorabiles, nobiles et circumspectos viros, dominos Johannem prepositum
Srzedensem et canonicum Gneznensem
3, Stanislaum de Rudzicza rectorem parrochialis ecclesie in Strzezewo Gneznensis diocesis
4, Johannem heredem de Strzesewo armigerum eiusdem diocesis
5, Dobeslaum vicedecanum ecclesie maioris Poznaniensis
6, Petrum Bnin procuratorem causarum consistorii Gneznensis
7, absentes tamquam presentes, omnes et quemlibet eorum in solidum, cum potestate substituendi, ita quod non sit condicio melior
occupantis, sed quod unus eorum inceperit, alter eorum prosequi mediare valeat et finieri
a, ut supradictum est generales et speciales gener(alitat)i per specialitatem non derogando, nec econtra, ad acceptandum nominis
ipsius domini constituentis
b beneficium seu beneficia ecclesiasticum vel ecclesiastica, eciam si unum cum cura aut officium et in metropolitana vel alia
cathedrali, sed quodlibet eorum canonicatum et prebendam in aliaque huiusmodi metropolitana vel cathedrali ecclesia existat,
ad reverendissimum reverendumque patrum et dominorum archiepiscopi Gneznensis et episcopi Poznaniensis ac venerabilium virorum
presbiterorum, decanorum, archidiaconorum, scolasticorum, canonicorum, custodum, thezaurariorum et capitulorum singulorumque
canonicorum et personarum Gneznensis et Poznaniensis [
s. 919] ecclesiarum, eciam racione dignitatum, personarum et officiorum, que in illis obtinent, collacionem, provisionem, presentacionem
seu quamvis aliam disposicionem communiter vel divisim pertinens seu pertinentes, si quod vel si qua vacat seu vacant ad presens
vel cum vacaverit aut similiter vel successive vacaveint, vigore gracie per prefatum dominum nostrum, dominum papam eadem
c domino constituenti graciose facte et concesse ac processus inde sec(u)ti ex speciali mandato et decreto eiusdem domini nostri
papa
c date
c et fulminianto
d sibi de dictis beneficio seu beneficiis provideri ac ad huiusmodi beneficium seu beneficia investiri et institui petendum,
postulandum et obtinendum, de observandisque statutis et consuetudinibus ecclesie, sub qua iurisdicione seu in qua huiusmodi
beneficium vacari contingerit, in animam ipsius constituentis et aliud quodcumque licitum et honestum sacramentum prestandum
cum protestacionibus circa talia fieri consueta, videlicet si ius sibi in dicto beneficio non competenti, quod dicta gracia
et ius suum salva et illesa remanerent ad aliud beneficium sibi debitum acceptandum possessionemque seu possessiones huiusmodi
beneficii sen beneficiorum recipiendum et apprehendum actualem, realem et corporalem, fructus, redditus, proventus universasque
obvenciones percipiendum, tollendum, levandum ac de levatis et perceptis finem et quittacionem ac pactum de ulterius non petendo
faciendum et ordinandum, copias quarumcunque literarum seu processuum petendum et recipiendum et ab eis, si necesse fuerit,
appellandum appellacionemque huiusmodi insinuandum intimandum et prosequendum et generaliter omnia et singula faciendum, exercendum,
procurandumve, ordinandum, que veri et legitimi procuratores circa talia facere possent et deberent, et que ipsemet dominus
constituens faceret, si talibus personaliter interesset, promittens michi notario solemniter stipulanti gratum, ratum atque
firmum perpetuo habiturum et tenere quitquid per dictos huiusmodi ipsius procuratores seu alterum ipsorum et substitutos ab
eis vel ab eorum [
s. 920] alterum actum, factum, gestum et ordinatum seu procuratum fuerit in prenussis sub omnium suorum mobilium et immobilium obligacione
et ypotheca, super quibus omnibus et singulis premissis prenominatus dominus constituens peciit sibi fieri et confici unum
vel plura publicum seu publica instrumentum seu instrumenta necessaria a me notario infrascripto. Actum et datum anno, indicione,
pontificatus, die, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem etc. [...
e]
atak Kop. zamiast finire
bwyraz poprawiany z błędnej lekcji constituendis Kop.
ctak Kop.
dtak Kop., zamiast fulminato
edalszego ciągu brak Kop.
1Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1389/16. Summum tu w znaczeniu wzgórza katedralnego w Gnieźnie.
2Kicin, wieś par. kapituły, pozn. na pn.-wsch. od Poznania. Pleban Mikołaj ze Stępocina (wieś biskupów pozn. na zach. od Wrześni),
wyst. 1434-43 (SHGPoz. II).
3Jan z Rudzicy, zob. wyżej, nr 1455/12.
4Stanisław z Rudzicy (jak w przypisie poprzednim) wikariusz wieczysty w katedrze gnieźn. 1425, altarysta w Pyzdrach 1425, pleban
w Strzyżewie Kościelnym (zob. niżej), zm. 1439 (niżej, nr 1483 i 1487; KDW VIII nr 1056/2).
5Strzyżewo Kościelne, wieś par. na pn.-wsch. od Gniezna (Koz. 1 s. 310). Jan nie zidentyfikowany, z S. K. lub S. Paczkowego
(Paskowego), por. też niżej, nr 1487 i 1488.
6Wicedziekan Dobiesław skądinąd nie znany, może ident. z wikariuszem wieczystym D. z Koszut wyst. 1425-33 (KDW VIII nr 1017/9,
IX nr 1179/11).
7Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1399/10.
Dokument Nr 1473
Poznań, 8 czerwca 1439
Oficjał poznański w związku z procesem apelacyjnym o prawo patronatu kościoła parafialnego w Siedlcu przesyła oficjałowi gnieźnieńskiemu
Stanisławowi z Uścia dokument ustanawiający surogatora poprzedniego oficjała poznańskiego.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 204-206. Tytuł: Instrumentum surrogationis.
Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 11.
Venerabili viro, domino Stanislao de Vscze decretorum doctori vicarioque in spiritualibus et officiali sancte Gneznensis ecclesie
generalis
1, iudici appellacionis in causa iuris patronatus ecclesie parrochialis in Syedlecz Poznaniensis diocesis
2, Nicolaus Czothczany canonicus et officialis ecclesie Poznaniensis generalis
3 requisitus ad infrascripta oraciones devotas cum promptitudine famulandi. Venerabilis domine! Scire dignemini, quod constitutus
coram nobis personaliter discretus vir, dominus Mathias vicarius perpetuus et tunc ebdomadarius cori ecclesie Poznaniensis
4, executor, ut dicebat, ad infrascripta, per vestras literas compulsoriales in pargameno scriptas, sigillo oblonge (figure
a) de cera rubea, albe cere impressa, pendenti sigillatas, medientibus ipsis literis ac per preces, monita et requisicionem
discreti viri, domini Mathie plebani in Syedlecz
5 nos monit et requisivit, quatinus fidem de potestate audiendas causas et causam supradictam iuris patronatus ecclesie in
Syedlecz honorabili viro, domino Boguslao Sancti Spiritus ante Poznaniam preposito
6 traditam, vobis fateremus. Et quia, quo errore ducti, notarii consistorii nostri Poznaniensis eundem actum surrogacionis
in personam prefati domini prepositi surrogati factum, scribentes omnia et singula in causa predicti iuris patronatus ecclesie
in Syedlecz acta producta, scripturas et munimenta, quibus se partes collitigant, videlicet nobilis Janussius et Albertus
heredes
7 cum prefato Mathia, ipsorum presentato ad ecclesiam in Syedlecz ex una, et nobilis Mroczko cum Swenthoslao
8 ipsius ad dictam ecclesiam finaliter presentato, coram prefato domino Jacobo de Grandi canonico vicarioque in spiritualibus
et officiali Poznaniensi generali
9 in prima instancia iuvare valebant, aufere obmiserunt et non alter credimus, quin ducti oblivione. Ne autem propter huiusmodi
surrogacionis defectum ipsa causa in secunda instancia coram venerabilitate vestra wlneracionem pati videatur, iuxta ipsius
seriem et ut in actis coram prefato domino Jacobo officiali acticatis comperimus, fecimus notariis nostri(s) scribendum vestreque
venerabilitati pro elidendo dubio dirigend(um) comisimus in hunc, qui sequitur, modum:
[
następuje dok. oficjała pozn. Jakuba z Grądów z daty: Poznań, 10 września 1435 -
wyżej, nr 1389].
[
s. 205] In cuius rei testimonium presentes literas sive presens surrogacionis publicum instrumentum per Nicolaum Nicolai de Swecothky
clericum Poznaniensis diocesis, publicum imperiali auctoritate notarium
10 [
s. 206] ac coram nobis causarum scribam scribi nostrique officialatus appensione sigilli iussimus communiri, anno Domini millesimo
quadringentesimo XXX, indicione secunda, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini, domini Ewgenii divina providencia
pape quarti anno nono, die Lune octava mensis Iunii
11, hora terciarum vel quasi, in portico ecclesie kathedralis Poznaniensis, presentibus ibidem honorabili et discretis viris,
dominis Jacobo de Viganowo canonico vicarioque in spiritualibus reverendissimi in Christo patris et domini, domini Andree
Dei gracia episcopi Poznaniensis
12, Nicolao Cordos vicario perpetuo
13 et Petro Alberti de Pleschewo notario consistorii Poznaniensis
14, testibus circa premissa vocatis et rogatis.
Et ego Nicolaus de Swekotkhy clericus Poznaniensis diocesis, publicus imperiali auctoritate necnon venerabilis viri, domini
Nicolai Czothczani canonici et officialis Poznaniensis notarius ac coram eo causarum scriba, quia omnia et singula subscripta,
dum modo et forma prescriptis, in actis coram prefato venerabili viro, domino Jacobo de Grandi canonico vicarioque in spiritualibus
reveren(dissimi) in Christo patris et domini, domini felicis recordacionis Stanislai Dei gracia episcopi Poznaniensis
15 acticatas et per eundem fierent et agerentur, testes, locum et actum surrogacionis aliaque omnia et singula, dum sic, ut
premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens fuit eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens
publicum instrumentum etc. [...
b]
abrak Kop.
bdalszego ciągu brak Kop.
1Stanisław z Uścia, zob. wyżej, nr 1435/10.
2Siedlec, wieś par. na pd.-wsch. od Kostrzyna (Koz. 3 s. 184).
3Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.
4Maciej trudny do identyfikacji.
5Siedlec, wieś par. na pd.-wsch. od Kostrzyna (Koz. 3 s. 184). Pleban Maciej może ident. z wyst. także 1425 (KDW VIII nr 1066/22).
6Prepozyt Bogusław, zob. wyżej, nr 1384/4 i 1460/14.
7Siedlec (jak wyżej, przypis 2). Janusz wyst. od 1413, Wojciech od 1429, Mroczek od 1417, Świętosław skądinąd nie znany (SHGWlkp.).
8Siedlec (jak wyżej, przypis 2). Janusz wyst. od 1413, Wojciech od 1429, Mroczek od 1417, Świętosław skądinąd nie znany (SHGWlkp.).
9Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.
10Mikołaj ze Świekotek, zob. wyżej, nr 1401/19.
11Wszystkie elementy daty zgadzają się z rokiem 1439 i tylko z nim, nie zaś 1430, zapewne kopista opuścił końcowe nono.
12Jakub z Wyganowa, zob. wyżej, nr 1389/18.
13Mikołaj Kordos wyst. także 1440; pisał się wówczas z Miłosławia (inf. mgr Izabeli Skierskiej).
14Piotr syn Wojciecha z Pleszewa (miasto w powiecie kal.); por. też z Not. nr 557.
15Stanisław Ciołek biskup pozn. zm. 10 listopada 1437.
Dokument Nr 1474
Opatówek, 26 czerwca 1439
I. N. (?) Maciej z Koła profesor teologii i Andrzej Renis precentor mansjonarzy kaliskich oraz burmistrz i rajcy kaliscy zdają
się w swych sporach na rozjemstwo arcybiskupa gnieźnieńskiego.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 606-607. Tytuł: Mansionariorum Calisiensium.
Uw.:Nie mamy pewności, czy jest to niekompletny instrument notarialny, czy raczej tylko zapiska.
Anno Domini M
o CCCC
o XXX IX, indicione secunda, die Veneris XXVI mensis Iunii in Oppathowo
1, coram reverensissimo in Christo patre, domino Vincencio Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopo et primate constituti
personaliter honorabilis et providi viri, domini Mathias de Colo decretorum doctor, sacre theologie professor
2 ac Andreas precentor mansionariorum ecclesie collegiate Calisiensis
3 ab una ac preconsul et consules civitatis Calisiensis partibus ex altera, de omnibus et singulis litibus, odiis, controversiis
et displicenciis, materiarum questionibus inter eos occasione mansionarie Calisiensis exortis, in prenominatum reverendissimum
in Christo patrem, dominum Vincencium sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopum et primatem, de alto et basso, tanquam in
loci ordinarium arbitrumque, amicabilem compositorem compromiserunt et procubuerunt
a, dantes et concedentes eidem plenum mandatum et omnimodam potestatem arbitrandi et amicabiliter eosdem componendi ac penam
inter eos de servanda concordia apponendi et vallandi. Quiquidem reverendissimus in Christo pater, dominus V(incencius) archiepiscopus
ereccionem et confirmacionem huiusmodi mansionarie ac omnes et singulas clausulas et sentencias in ipsa contentas reverendissimi
in Christo patris, domini Alberti archiepiscopi Gneznensis, sui predecessoris
4, compromisso huiusmodi in se assumpto penam mille florenorum per partem concordiam non tenentem, medietatem ecclesie Calisiensi
Sancte Marie et pro altera medietatem
b parti concordiam seu arbitrium tenenti solvendam interposita, quam dicte partes in se susceperunt per ipsius sentenciam arbitralem
pronuncciatam, quod ab hac parte et a die presencium ipsius pronuncciacionis mansionarii predicti licite poterint habere alia
beneficia usque ad XII annorum decursum, interim quod fructus, redditus et proventus eorum usque ad XII marcas annuatim succrescent
[
s. 6
07] et augerentur, et se extendent. Si autem infra XII annos in proventibus et redditibus dicte mansionarie ad XII annos non
capiant incrementa, extunc dictis XII annis evolutis, prenominatus reverendissimus in Christo pater, dominus V(incencius)
archiepiscopus Gneznensis et primas sibi et suis successoribus interpretacionem et declaracionem super eo reservavit pronunnciare
c, insuper quod quomodocumque et quotiescumque aliquem mansionariorum predictorum absentare a dicta mansionaria aut eciam visitare
aliud beneficium contigerit, quod ille loco sui substituat personam ydoneam actu presbiterum, qui ipsius onus portabit seu
eciam officium, que concernunt, supplebit, licenciam nichilominus a precentori accipiat, cui mansionarii in licitis omnibus
et honestis intendere debebunt, obedient et parebunt, ipse vero precentor archidiacono Calisiensi obedire sit astrictus iuxta
ordinacionem in privilegia erreccionis predicte contentam. Presentibus ibidem honorabilibus viris, dominis Thoma de Strzempino
decretorum doctore
5 et Symone Calisiensi canonico
6, et Alberto Galca vicario et altarista Calisiensi
7.
aodczyt niepewny
btak Kop.
cpronunciavit Kop.
1Opatówek, miasto arcybiskupów gnieźn. w powiecie kal.
2Maciej z Koła bakałarz praski 1395, mgr sztuk, profesor UJ 1403, rektor 1423/24, dr (praw czy teologii?) 1426, kanonik pozn.
1434, zm. 1441 (PSB XIX s. 20-21).
3Andrzej syn Jana Renis mieszczanina kal. (o nim niżej, nr 1609) brat Jana i Stanisława, student UJ 1424, bakałarz sztuk, pleban
w Iwnie 1440, precentor w kolegiacie NMPanny w Kaliszu i mansjonarz tamże, kanonik wieluński (Acta capitulorum II nr 1938;
KDW V nr 665), zm. po 17 stycznia 1468 (testament: Bibl. PAN w Krakowie, rkps 9176 s. 333-338).
4Tj. Wojciecha Jastrzębca, zm. 1436.
5Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.
6Szymon syn Macieja ze Stawu kanonik kolegiaty NMPanny w Kaliszu, oficjał kamieński 1426-28, kal. 1439, pleban w Chełmcach
1425, potem w Popowie 1450? (KDW VIII nr 1063/2).
7Wojciech Gałka, zob. wyżej, nr 1408/2.
Dokument Nr 1475
Środa, 19 (18?) lipca [1439]
Starosta generalny Wielkopolski poleca burgrabiemu kaliskiemu, aby wezwał Marcina Piątkowskiego dla dania poręki w związku
z jego sporem z Przedpełkiem Kopydłowskim.
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 19, k. 134v. Wpis 27 lipca 1439.
Uw.:O dacie i odbiorcy listu zob. niżej, przypisy 5 i 6.
Nobilis, sincere nobis dilecte! Quod hic strinximus caucione fideiussoriali generosum dominum Pelka Copidlowsky castellanum
Landensem
1, quod stare debet in pace cum nobili Martino Pyanthkowsky
2, pro quo fideiusserunt nobiles Thomas Babinsky
3 et Johannes Jaroslawsky
4 sub tricentis marcis. Mandamus eatenus tibi, quatenus tu nomine nostro vocato ad se nobili Martino Pyanthkowski predicto
similiter eum stringas caucione fideiussoriali sub eadem pena et amborum in libro castri inscribe nomina cum fideiussoribus.
Et si coram te stare noluerit et de se facere caucionem, scis, quid in hac re spectat ad capitaneale officium, hoc facias
nostra potestate, quam tibi in hoc concedimus negocio. Secus ne facias. Datum in Srzoda ipso die dominico sancti Arnolfi
5.
Stanislaus de Ostrorog subdapifer Kalisiensis et capitaneus Maioris Polonie generalis
6.
1Kopydłowo par. Wilczyn w Konińskiem (Koz. 4 s. 385-386). Przedpełk kasztelan łędzki 1426, zm. 1451-53 (PSB XXVIII s. 703-704;
Spisy wlkp.).
2Marcin Piątkowski nie zidentyfikowany.
3Babin par. Środa, na pn. od Środy (Koz. 2 s. 3, ib. 4 s. 5). Tomasz, Tomisław, wyst. od 1418?, potem burgrabia w Pyzdrach
1440-43, marszałek dworu biskupa pozn. Andrzeja z Bnina 1443 i 1446 (inf. mgr Izabeli Skierskiej), jeniec pod Chojnicami 1454,
zm. przed 1462 (SHGWlkp.; GUrz. nr C 549).
4Jan ze wsi Jarosławiec par. Środa, na pn.-zach. od Środy (Koz. 2 s. 249). Jan wyst. tu od 1413 (Roty II nr 369, 390), tutaj
ostatnia wzmianka.
5List nie ma daty rocznej. Osoba wystawcy (starosta generalny w l. 1439-40) oraz data wpisu listu do księgi pozwalają na przyjęcie
tylko roku 1439. W tym roku św. Arnulfa Biskupa (18 lipca) przypadało jednak na sobotę, nie niedzielę.
6Stanisław z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1451/8. Adresatem listu, jak wynika z tekstu zapiski poprzedzającej wpis w księdze,
był burgrabia kal. Chwalęta z Lubicza.
Dokument Nr 1476
Kalisz, 21 lipca 1439
Oficjał kaliski publikuje i potwierdza dokumenty fundacyjne altarii w kościele NMPanny w Kaliszu.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3491. Pergamin 380 x 478 + 75 mm, dziura w tekście i na zakładce. Nacięcie po pasku do przywieszenia
pieczęci. Z. N.: jak Not. nr 554. Na odwrocie informacje o treści (XVI-XVII w.).
Wyd.: KGV, 1869, 47, s. 767-769.
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 52.
aIn nomine Domini amen. Nos Simon canonicus et officialis Kalisiensis
1, comissarius ad infrascripta per reverendissimum in Christo patrem et dominum no/strum, dominum Vincencium sancte Gneznensis
archiepiscopum et primatem specialiter deputatus, significamus tenore presencium, quibus expedit universis, / quomodo in nostra
notariique publici et testium infrascriptorum presencia constitutus discretus vir, dominus Mathias vicarius perpetuus ecclesie
collegiate Sancte Marie Kalisiensis
2 / tanquam executor testamenti per bone memorie dominum Nicolaum presbiterum vicariumque perpetuum ac altaristam in eadem
ecclesia Sancte Marie Kalisiensis, Gneznensis diocesis
3 conditi, quasdam duas litteras seu privilegia in pargameno, unam sub tytulo et sigillo bone memorie domini Johannis olim
archiepiscopi Gneznensis, aliam vero sub titulo et sigillo maiori civitatis Kalisiensis, sanas, salvas et integras, non viciatas,
non cancellatas nec in aliqua sui parte suspectas, sed omni prorsus vicio et suspicione carentes, nobis exhibuit
b et produxit, quarum unius tenor sequitur in hec verba:
[
następuje dok. arcybiskupa gnieźn. Jana Suchywilka, z daty: Królikowo, 19 grudnia 1379, wyd. (wg or.) w KDW III nr 1769].
Unde tenor alterius littere seu privilegii sequitur et est talis:
[
następuje dok. rady miejskiej Kalisza z daty: (Kalisz), 10 marca 1379, wyd. (wg kopii niniejszego transumptu) w KDW III nr
1760].
Cui prime littere quoddam sigillum oblonge figure de alba cera in zona sericea glauci coloris subappendebat. In cuius sigilli
medio quedam ymago magna hominis, qui pontificalibus induta sedens in sedili, unam dextram manum quasi ad benedicendum erectam
sursum habens et alia manu sinistra crucem sursum eciam erectam tene(n)s subtilissimis ab utrisque lateribus et supra caput
circumornata ciboriis fore videbatur. Sub cuius ymaginis et ciboriis quasi pedibus alia minor ymago similiter pontificalibus
induta tenens, ambabus manibus ante se crucem sursum erectam in quadam speciali circumferencia flexis genibus apparebat, penes
quam ymaginem retro unum et ante unum quedam clenodia figura(m) trium turrium cum meniis, fenestris et hostiis inferioribus
in se continencia similiter visa sunt. In circumferencia vero dicti sigilli circulariter hec littere gramaticaliter legi videbantur:
"S. Johannis Dei gracia archiepiscopi Gneznensis"
4. Secunde vero littere civium Kalisiensium, eciam quoddam rotundum sigillum de alba cera in appensula pargameni subappendebat.
In cuius sigilli medio quasi quidam murus cum meniis, bostium in medio, de infra habens in extremitatibus sui, videlicet a
dextra, ut a sinistra partibus, duas turres quasi lateribus tectas et globos supra se continentes eminentes fore videbatur,
de quo muro inter dictas turres quasi quedam imago hominis stantis, sinistra manu quasi tubam in ore et alia dextra manu quasi
lapidem ad latus dextrum tenentis apparebatur, et supra predictam tubam, precise ante caput eiusdem ymaginis, stella sculpta
continebatur. In circumferencia vero dicti sigilli circulariter hec littere in gramatica legi videbantur: "Sigillum civitatis
Kalis"
5.
Post quarumquidem litterarum seu privilegiorum exhibicionem et presentacionem providus vir, dominus Mathias Maczuda consul
civitatis Kalisiensis
6 tanquam procurator et procuratorio providorum virorum, dominorum proconsulis et consulum Kalisiensium suoque nominibus, de
cuius procuracionis mandato nobis constabat atque constat, ne dicte littere seu privilegia vetustate earum corrumpantur, aut
aliquo casu infortuito deperdantur, nobis cum instancia debita suplicavit, quatinus ipsas litteras seu privilegia exemplari,
transumi et in publicam formam redigi mandaremus, interpositis ad hac nostris ordinaria auctoritate et decreto. Nos itaque
prescriptis litteris visis et sigillis ipsis subappendentibus diligenter conspectis ac eisdem sigillis, cuius esse dicuntur
compertis, peticionem predicti domini Mathie Maczuda consulis, iuri utpote et racioni consonam attendentes quodque iusta petentibus
non est denegandus assensus, predictas litteras seu privilegia per Petrum notarium publicum nostrumque et causarum coram nobis
scribam infrascriptum
11 exemplari, transumi ac in formam publicam redigi, nichil addendo, nichil minuendo, quod sensum mutaret vel variaret intellectum,
mandavimus sicque transsumptis nostram auctoritatem ordinariam interposuimus et interponimus ac decretum, volentes et per
scripta decernentes, quod eisdem litteris transsumptis in iudicio de et extra stetur, credetur fidesque plenaria adhybeatur
ac se littere originales apparerent. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras litteras seu presens
transsumptum scribi et publicari nostrique officialatus sigilli, quo ad causas utimur, appensione iussimus communiri. Actum
et datum in Kalis in curia archiepiscopali die vicesima prima mensis Iulii anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo
nono, indicione secunda, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape
quarti anno nono, hora quasi terciarum, presentibus honorabili et discretis ac providis viris, dominis Mathia canonico Poznaniensi
et plebano in Tlokina ecclesiarum
7, Alberto de Wydawa notario publico
8, Alberto de Modla campanatore ad Sanctam Mariam
9, Mathia Corczak
10 et Petro familiaribus proconsulis et consulum Kalisiensium
10, testibus ad premissa.
[
Z. N.] Et ego Petrus Martini de Michalowo clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
11 et causarum coram prefato honorabili viro, domino Simone canonico et officiali Kalisiensi scriba, quia predictarum litterarum
exhibicioni, presentacioni et earundem in hanc publicam formam redigi peticioni aliisque omnibus et singulis, dum sic, ut
premittitur agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo predictarum
litterarum seu privilegiorum transsumptum de verbo ad verbum, nichil addendo, nichil minuendo aut mutando, quod facti mutaret
substanciam aut variaret intellectum fideliter manu propria scripsi, subscripsi et publicavi et signo et nomine meis solitis
et consuetis unacum appensione sigilli officialatus eiusdem domini Simonis officialis Kalisiensis de suo speciali mandato
comuniri in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.
ainicjał wysokości 15 wierszy Or.
bpoprawiane Or.
1Szymon ze Stawu, zob. wyżej, nr 1474/6.
2Wikariusz Maciej nie zidentyfikowany; może ident. z wyst. 1439 (KDW V nr 633).
3Wikariusz Mikołaj nie zidentyfikowany.
4Pieczęć arcybiskupa Jana Suchywilka opisana także w innej kopii dok. z 1379 r. (KDW III nr 1769, wstęp), najpewniej ident.
jak opisana przez wydawcę KDW III nr 1787 oryginalna pieczęć zachowana przy innym dok. tegoż wystawcy.
5Pieczęć miasta Kalisza jak KDW IV tabl. LVIII.
6Maciej Maczuda, zob. wyżej, nr 1413/2.
7Tłokinia, wieś par. tuż na wsch. od Kalisza. Maciej, w 1436 r. kanonik kruszwicki (KDW V nr 574), jako kanonik pozn. i pleban
w T. wyst. jeszcze 1443 (Łaski, Liber beneficiorum II s. 66), zapewne ident. z którymś z kilku wyst. wówczas kanoników pozn.
(z Koła?, z Modliszewa?, z Tarnowa?).
8Wojciech syn Bartłomieja z Widawy (w Sieradzkiem) student UJ 1433, dopuszczony do notariatu publicznego w Gnieźnie 1438 (Not.
nr 10).
9Modła, zapewne M. par. Chlewo w Kaliskiem (Koz. 5 s. 42), siedziba drobnej szlachty podkaliskiej. Dzwonnik Wojciech nie zidentyfikowany.
10Maciej Korczak jako służebnik miasta wyst. także 1442 (niżej, nr 1592/3). Piotr nie zidentyfikowany.
11Piotr syn Marcina z Michałowa (par. Opatówek) dopuszczony do notariatu publicznego w Gnieźnie 1437 (Not. nr 554), wyst. także
1439 (KDW V nr 609, 611) i 1446 (mat. KDW).
Dokument Nr 1477
Biecz, 9 września 1439
Król Władysław III nakazuje zawiesić sprawy sądowe dotyczące dóbr biskupstwa poznańskiego.
Kop.: 1. Poznań, WAP, Poznań Z. 14, k. 43v. Wpis 8 marca 1440; 2. Tamże, Kościan Z. 12, k. 126. Wpis 15 marca 1440.
Wladislaus
a Dei gracia rex Polonie etc. Palatinis, castellanis, capitaneis, iudicibus, subiudicibus ceterisque dignitariis et officialibus
iudiciis nostris Poznanie et in Costen presidentibus eorumque camerariis, fidelibus nostris dilectis
b, graciam nostram
c et omne bonum. Magnifici, nobiles et strennui, fideles dilecti! Ex verbis reverendi patris, domini Andree episcopi Poznaniensis
1 sincere dilecti, didicimus, quomodo antecessor suus
2 adeo in rebus et causis negligens fuit, quod bona mense sue episcopalis per negligenciam suam plurima receperunt dampna,
et nonnulli termini, tam per nobiles, quam eciam cives, et signanter super advocacia in Dolsko
3, et debitis sunt attemptati, qui ecclesiam Poznaniensem, episcopum suum Andream modernum et bona mense sue gravare videntur
supra modum. Expedit igitur, ut de meritis harum causarum soli expergiscamur et pro tanto vobis presentibus stricte precipimus,
quatenus
d-eomnes has
causas iudicare nulla debeatis racione, sed eas cum earum toto effectu usque ad nostrum proximum Poznaniam adventum
4 suspendatis. Alioquin, si quid contra ipsum per vos fuerit in premissis attemptatum, id cassum irritumque
f presentibus decernimus et inane. Datum in Byecz feria quarta proxima post festum Nativitatis Sancte Marie anno Domini M
mo etc. XXX nono
5.
g-hRelacio magnifici Petri Woda de Schczekoczini R(egni) P(olonie) vicecancellarii
6.
aVladislaus Kop. 1
bbrak Kop. 1
cregiam Kop. 1
d-ehas omnes Kop. 1
fnastępuje et Kop. 2
g-hbrak Kop. 1
1Andrzej z Bnina, zob. wyżej, nr 1447/7.
2Chodzi tu o biskupa Stanisława Ciołka, zm. 1437.
3Dolsk miasto biskupa pozn. w powiecie kościańskim.
4Władysław III nigdy nie zdołał przyjechać do Wielkopolski.
5Pobyt w podkarpackim Bieczu potwierdzony itinerarium królewskim.
6Piotr Woda, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1478
Nowy Korczyn, 17 września 1439
Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Mosinie z przyległościami kasztelanowi gnieźnieńskiemu Piotrowi Bnińskiemu.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. nr 382. Pergamin 328 x 179-190 + 60-66 mm, dobrze zachowany, skasowany. Na pasku pergaminowym pieczęć
wystawcy w czerwonym wosku dobrze zachowana (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24), brzegi poobłamywane. Na odwrocie: Posnaniensi et Costensi (XV/XVI w.), sygnatury i informacje o treści (XVI i XVII w.).
Wyd.: KPol. I, nr 179 (wg Or.).
Wladislaus Dei gracia rex Polonie Lithwanieque princeps suppremus et heres Russie etc., significamus tenore presencium, /
quibus expedit universis, quomodo attendentes grate fidelitatis studiosa obsequia, quibus magnificus Petrus / de Bnin castellanus
Gneznensis
1 magestati nostre complacuit et in futurum aucto fidelitatis studio prestancius poterit / complacere, horum intuitu cupientes
ipsum graciarum nostrarum prosequi favoribus et ad obsequia nostra continuo reddere promciorem, sibi in
a et super opido Mossina
2 villisque Pozegowo
3, Schovynyecz
4, Crosno
5 Zabnoque
6 in districtibus Poznaniensi et Costensi sitis, centum marcas monethe et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos marcam
in quamlibet computando, dedimus, donavimus et tenore presencium damus et donamus, inscribimus et largimur per ipsum Petrum
et ipsius legittimos successores tenendas, habendas, utifruendas et pacifice ac quiete in predictis centum marcis possidendas,
cum omnibus et singulis fructibus, censibus, redditibus, proventibus et utilitatibus, agris, pratis, campis, pascuis, silvis,
borris, nemoribus, gaiis, mericis, rubis, rubetis, fluviis, rivis, lacubus, piscinis, aquis, molendinis, emolimentis, appendiis
ac obvencionibus universis tamdiu, quousque sibi aut successoribus suis legittimis per nos aut successores nostros predicte
centum marce fuerint persolute integraliter et ex toto, quibus exolutis possesio opidi et villarum predictarum ad nos et ad
successores nostros reddibit et devolvetur. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus in omnibus semper salvis. Harum
testimonio literarum, quibus sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum in Noua Ciuitate alias Corczyn feria quinta
in die sancti Lamperti anno Domini millesimo CCCC
o tricesimo nono
7.
Ad relacionem magnifici Petri de Sczekocin Regni Polonie vicecancellarii
8.
anadpisane innym atramentem Or.
1Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1423/4.
2Mosina, miasto królewskie na pd. od Poznania i należące do tenuty mosińskiej wsie Pożegowo, Sowiniec, Krosna, Żabno. O innych
zapisach dla Bnińskich zob. GStar. s. 51.
3Mosina, miasto królewskie na pd. od Poznania i należące do tenuty mosińskiej wsie Pożegowo, Sowiniec, Krosna, Żabno. O innych
zapisach dla Bnińskich zob. GStar. s. 51.
4Mosina, miasto królewskie na pd. od Poznania i należące do tenuty mosińskiej wsie Pożegowo, Sowiniec, Krosna, Żabno. O innych
zapisach dla Bnińskich zob. GStar. s. 51.
5Mosina, miasto królewskie na pd. od Poznania i należące do tenuty mosińskiej wsie Pożegowo, Sowiniec, Krosna, Żabno. O innych
zapisach dla Bnińskich zob. GStar. s. 51.
6Mosina, miasto królewskie na pd. od Poznania i należące do tenuty mosińskiej wsie Pożegowo, Sowiniec, Krosna, Żabno. O innych
zapisach dla Bnińskich zob. GStar. s. 51.
7Pobyt w Nowym Mieście Korczynie potwierdzony itinerarium królewskim.
8Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1479
Wąchock, 21 września 1439
Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na wsiach Tuleja i Pietrzyków Stanisławowi Czarnemu.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 374. Pergamin 315 x 125 + 47 mm, skasowany. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie
informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).
Wladislaus Dei gracia rex Polonie Lythwanieque princeps supremus et heres Russie etc., significamus tenore presencium, quibus
expedit universis, quomodo / nobili Stanislao dicto Czarni
1 pro serviciis suis Bohemicalibus, que anno preterito pro nostro et germani nostri, domini Kazimiri honore et / profectu fecit
2, centum marcas monete et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, remansimus / obligati,
de quibusquidem centum marcis prefatum Stanislaum volentes reddere cerciorem, sibi prefatas centum marcas monete et numeri
premissorum in et super Petrzikow
3 et Tuleya in Maiori Polonia et districtu Pysdrzensi sitis, villis nostris
4, demonstramus, assignamus et inscribimus, per ipsum Stanislaum et ipsius legittimos successores tenendas, habendas, utifruendas
et pacifice ac quiete in predictis centum marcis possidendas, cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, redditibus,
censibus, agris, pratis, campis, pascuis, silwis, mericis, gaiis, borris, nemoribus, rubis, rubetis, fluviis, rivis, aquis,
lacubus, piscinis, piscaturis, molendinis, emolimentis, coherenciis, appendiis ac obvencionibus universis, tamdiu, quousque
per nos aut successores nostros sibi aut suis successoribus legittimis prefate centum marce fuerint persolute integraliter
et ex toto, quibus exsolutis possessio villarum predictarum ad nos et successores nostros reddibit et revertetur pleno iure.
Iuribus tamen et stacionibus nostris regalibus in omnibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio
literarum. Datum in Wachoczsko feria secunda ipso die sancti Mathei Ewangeliste anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo
nono
5.
Dominus rex per Johannem Sprowsky notarium
6.
1Stanisław Czarny, bliżej nie znany, zapisy na Pietrzykowie i Tulei musiał mieć już wcześniej, bowiem pisał się z P. już jako
uczestnik konfederacji Spytka z Melsztyna, której akt podpisał jako ostatni, tuż obok Piotra Polaka z Lichwina (Epist. II,
s. 390). Dalsze zapisy otrzymał w 1440 r. (niżej, nr 1520, 1521, 1532). Być może był zarządcą tenuty pyzdrskiej z ramienia
podskarbiego Andrzeja z Lubina; wyst. tu jeszcze 1444 r. (Acta capitulorum II nr 1184).
2Kazimierz Jagiellończyk, młodszy syn Władysława Jagiełły, wyprawiał się na czeski Śląsk jesienią 1438, po wybraniu go na tron
czeski. Może tu jednak chodzić o odbyte już latem ekspedycje polskich oddziałów, por. o nich R. Heck, Tabor a kandydatura
jagiellońska w Czechach, Wrocław 1964, s. 122 n.
3Pietrzyków i Tuleja (wieś dziś nie istniejąca), wsie królewskie par. Szamarzewo, na pn.-wsch. od Pyzdr (Koz. 5 s. 151, 3 s.
341), zastawiane przeważnie łącznie.
4Pietrzyków i Tuleja (wieś dziś nie istniejąca), wsie królewskie par. Szamarzewo, na pn.-wsch. od Pyzdr (Koz. 5 s. 151, 3 s.
341), zastawiane przeważnie łącznie.
5Pobyt króla w opactwie cysterskim w Wąchocku (Radomskie) zgodny z jego itinerarium.
6Jan Odrowąż, syn Jana ze Sprowy (w Krakowskiem) notariusz i sekretarz królewski 1423-44, potem arcybiskup gnieźnieński 1453,
zm. 1464 (PSB X s. 479; KDW IX nr 1365/4).
Dokument Nr 1480
Opatówek, 9 października 1439
Arcybiskup gnieźnieński odnawia Wawrzyńcowi sołtysowi w Godzieszach Małych dokument dotyczący tamtejszego sołectwa.
Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnesn. z XVI w.), k. 83v-84v.
Wzmianka: Wizytacje, s. 414.
In nomine Domini amen. Ne gestarum rerum memoria processu temporis deducatur in oblivionis abissum sapientum, decrevit auctoritas
facta hominum scripture testimonio cum annotacione testium posterorum noticie commendata. Proinde nos Vincencius Dei gracia
sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus et primas notificamus, quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris, presencium
noticiam habituris, quod in nostri presencia personaliter constitutus providus Laurencius scultetus de [
k. 84] Gosdzyeszew
1 exposuit suum privilegium, quod habuit super dictam suam sculteciam in Gosdzyeszew casu fortuito perdidisse, cuius copiam
allegabat in nostris regestris advocatorum haberi, supplicans debita cum instancia, quatinus iuxta prioris privilegii tenorem
aliud sibi dare dignaremur. Cuiusquidem privilegii rescriptum in nostris regestris comperimus huiusmodi sub tenore:
[
następuje dok. Stefana i Janusza dziedziców Sośnicy z daty: Kalisz, 6 lutego 1346 - KDW VI nr 140].
Nos igitur Vincencius archiepiscopus Gneznensis et primas prefatus, attendentes predicti Laurencii sculteti in Gosdzieschew
fidelia, quibus nobis et predecessori ac eclesie nostris placere meruit, servicia et in futurum aucto fidelitatis studio prestancius
poterit complacere, dictum suum privilegium super advocacia in Gosdzyeschewo de consensu venerabilium fratrum nostrorum capituli
Gneznensis innovavimus, confirmavimus, gratificavimus et approbavimus ac presentis scripti patrocinio cum omnibus punctis
et clausulis in dicto suo privilegio descriptis innovamus, confirmamus, ratificamus [
k. 84v] et approbamus perpetuo duraturum. In cuius rei testimonium sigillum nostrum et capituli nostri Gneznensis predicti presentibus
sunt subappensa. Actum et datum in Opatow
2 feria sexta proxima post festum sancti Francisci Confessoris gloriosi anno Domini millesimo quadringentesimo tricesimo nono,
presentibus venerabili et honorabilibus viris, dominis magistro Thoma de Strzampino decretorum doctore, canonico Gneznensi
3, Derslao de Graboszevo in Crobya, tenutario Opathoviensi
4, Bronyssio de Laskownycza in Ludomye
5 et Martino de Tharnow in Parzno rectoribus eclesiarum parrochialium
6, testibus circa premissa. Transivit per manus Jo(hannis) cancellarii etc.
7
1Godziesze Małe, wieś par. na pd. od Kalisza (Koz. 4 s. 237). Sołtys Wawrzyniec skądinąd nie znany. O sołectwie zob. też Wizytacje,
s. 413.
2Opatówek, miasto arcybisskupa gnieźn. w Kaliskiem.
3Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.
4Dziersław z Graboszewa, zob. wyżej, nr 1407/11.
5Ludomy (Ludomie), wieś par. na pn. od Obornik (Koz. 2 s. 407). Pleban Bronisz z Laskownicy (par. Grylewo, na pd.-zach. od
Gołańczy) wyst. już 1429 (Poznań, AAP, CP 14 s. 617), w otoczeniu arcybiskupa także 1440 (niżej, nr 1495/11, 1507/6), pleban
w Górze koło Żnina 1443 (KDW V nr 698), w Ryczywole 1445 (KDW mat.: 22 kwietnia 1445, 13 października 1446), zapewne ident. z plebanem w Chełmcach 1441 (niżej, nr
1563/7).
6Parzno, wieś par. arcybiskupów gnieźn. w powiecie piotrkowskim. Marcin z Tarnowa (którego?) zapewne ident. ze studentem UJ
1418, wikariuszem w katedrze pozn. 1430, kanonikiem wieluńskim 1440, nazwanym 1447 wikariuszem wieluńskim i łęcz. (KDW IX
nr 1238/9), w otoczeniu arcybiskupa przebywał w Opatówku również 1440 (niżej, nr 1495/10).
7Jan z Kozichbród, zob. wyżej, nr 1407/6.
Dokument Nr 1481
Ląd, 9 października 1439
Opat klasztoru cystersów w Lądzie przyjmuje precentora mansjonarzy kaliskich Andrzeja Renis do swej wspólnoty mszalnej.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 908. Tytuł: Litera fraternitatis domini precentoris.
Universis sancte matris ecclesie katholice filiis, quorum dileccionibus presentium tenor fuerit presentatus, frater Richardus
abbas monasterii Landensis
1 totusque conventus ordinis Cisterciensis Gneznensis diocesis cum subscriptorum noticia orationes in Domino salutares, quamvis
caritatis stimulus, quo universos christifideles zelo pye affeccionis intuemur exigit, ut opera religionis, que per nos divina
bonitas dignatur perficere, omnibus communicemus, specialius tamen hii, qui singulari devocionis affectu erga nos nostrosque
amplioris caritatis gestant incrementum, nostrorum operum participacionem se reddunt dignos provide devocionis ardore honesti
magneque discrecionis viri, domini Andree Renis arcium baccalarii, precentoris mansionarie collegiate ecclesie Sancte Marie
in Calis et altariste excitati
2, quem erganos dinoscitur habere, ipsum in nostram, veram recepimus et tenore presencium recipimus fraternitatem omnium missarum,
vigiliarum, ieiuniorum, oracionum ceterarumque religiosarum accionum, quarum unus in nostro cenobio habetur oculte vel manifeste,
diebus et noctibus ipsum participem facientes, tam in vita, quam in morte. Et postquam divina vocante clemencia predictum
dominum Andream ab hac vita migrare seu decedere contigerit, in amplioris remedii emolimentum anime sue speciales quedam oraciones
erunt faciende, absolvendus insuper a capitulo nostro ad instar unius fratris domus nostre professi. Harum quibus sigilla
nostri cenobii, abbacialis videlicet et conventus, in literarum roboracionem sunt appensa. Datum in nostro predicto Landensi
monasterio anno Domini M
o CCCC
o XXXIX ipso die beatorum Dionisii Sociorumque eius.
1Opat lędzki Ryszard być może ident. z plebanem i klucznikiem tamże 1435 (wyżej, nr 1383/7). Opatem mógł być pomiędzy 1437
a 1441 r. (MPH V s. 471).
2Andrzej Renis, zob. wyżej, nr 1474/3. Nie notują go obituarze lędzkie (MPH V).
Dokument Nr 1482
Kościan, 5 listopada 1439
Pozew sądu ziemskiego kościańskiego dla Andrzeja i Wojsława Gryżyńskich.
Kop.: Poznań, WAP, Kościan Z. 12, s. 322. Wpis 26 marca 1443 (wg Or.?).
Stanislaus de Ostrorog subdapifer Kalisiensis et capitaneus Maioris Polonie generalis
1 nobilibus Andree et Voyslao de Grizyna
2 et de omnibus bonis vestris, que habetis in districtu Costinensi, mandamus, quatenus in terminis particularibus in Costen
proxime celebrandis iudicio in regali compareatis nobili Andree Jaschcowsky
3 pro equali divisione villarum, videlicet Wloschacowicze
4, Cola
5, Wirzchoye
6, Brenno utrumque Maius et Minus
7, Grothnyky
8, Charbyelino
9, Bukowecz utrumque Maius et Minus
10, Lipno
11 Dluszyna
12, Machczino
13, Crzemyenewo
14, Drobnyno
15, Boyanicza
16, medietate Gorzicze Maioris
17 et medietate Minoris Borowo
18 et pro molendinis et lacubus, piscinis, riwlis et pro omnibus bonis ad easdem hereditates spectantibus, ut vos secum eadem
bona hereditaria et omnia suprascripta divideretis equali divisione, quia ipse ad predictas hereditates et ad bona ita bonum
ius habet, sicut et vos post patruum germanum ipsius et vestrum, dominum Przybislaum Grizinsky
19, et in ista bona vos iniecistis se existentes tutores sui et quando ipse etatem non habuit et ipse omnia facere opportuit,
que vos sibi fecistis tamquam tutores ipsius et vos tenetis bona, ad que bona ipse ita bonum ius habet, sicut et vos. Et ex
quo iam exivit de manibus vestris, tunc citat vos, ut sibi suam partem divisionis daretis, quam tenetis post patruum suum,
ad que ipse ita bonum ius habet, sicut et vos. De iusticia iudicialiter responsuri. Datum Costen feria quinta proxima post
festum Omnium Sanctorum anno Domini M
o CCCC
o XXX
o nono.
1Stanisław z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1451/8. Pozwy sądów ziemskich w Wielkopolsce wychodziły w tym czasie pod tytułem starosty
generalnego.
2Gryżyna, wieś par. na pd.-zach. od Kościana. Andrzej syn Jana wyst. 1428-50, jego brat Wojsław - 1428-59 (SHGPoz. I).
3Jaszkowo, wieś par. nad Wartą, na pn.-zach. od Śremu. Andrzej Borek, syn Wyszaka z J. i Gryżyny, wyst. 1430-66 (SHGPoz. II).
4Włoszakowice, wieś par. na pd.-zach. od Śmigla (Koz. 3 s. 402).
5Koła par. Włoszakowice, na pd.-zach. od Śmigla (SHGPoz. II).
6Wierzchuje, osada dziś nie znana koło Brenna (Koz. 8 s. 131).
7Brenno Wielkie i Małe to najpewniej wieś par. Brenno na pn.-zach. od Przemętu oraz tuż obok położone Miastko czyli miasto
Brenno. O nich SHGPoz. I. Zob. też przypis następny.
8Grotniki na pn.-wsch. od Brenna (SHGPoz. I s. 696 - tu wskutek mylnie położonego przecinka w niniejszym dok. powstało mylne
pojęcie Grotnik Wielkich i Małych, zamiast Wielkiego i małego Brenna - zob. przypis poprzedni).
9Charbielin oraz Bukowiec Wielki i Mały, wsie na pd.-wsch. od Przemętu (SHGPoz. I).
10Charbielin oraz Bukowiec Wielki i Mały, wsie na pd.-wsch. od Przemętu (SHGPoz. I).
11Lipno, wieś par. na pn. od Leszna (SHGPoz. II).
12Dłużyna, wieś par. na pd.-zach. od Śmigla (SHGPoz. I).
13Machcin par. Charbielin, na pd.-zach. od Śmigla (SHGPoz. III s. 71-72).
14Krzemieniewo par. Oporowo, na pn.-wsch. od Ponieca (SHGPoz. II)
15Drobnin par. Świerczyna, na pn. od Ponieca (SHGPoz. I).
16Bojanice, wieś par. na wsch. od Osiecznej (ib.).
17Gorzyce par. Czempiń, na pn. od Czempinia (ib.).
18Borówko, wieś par. na pd.-wsch. od Czempinia (ib.).
19Przybysław z Gryżyny (jak wyżej, przypis 2), stolnik pozn. 1416-32, zm. 1432-34 (SHGPoz. I s. 705-708).
Dokument Nr 1483
Nidom, 8 grudnia 1439
Wymienieni dziedzice Strzyżewa prezentują Bodzętę z Jankowa na plebana w Strzyżewie.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 348. Tytuł: Tenor alterius presentacionis.
Uw.:W tej samej sprawie zob. niżej, dok. nr 1487 i 1488.
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino Vincencio etc.
1 Johannes Pauli de Strzezewo
2, Barthosius de Galompky
3, Mathias et Dobeslaus de altera Strzezewo
4 subi(e)ctam obedienciam, reverencia cum totali. Reverendissime pater et domine graciosissime! Quia vaccante ecclesia parrochiali
in Strzezewo per mortem et obitum olim domini Stanislai de Rudzicza ipsius ecclesie ultimi et inmediati rectoris
5, cuius ius patronatus ad nos dinoscitur pertinere et spectare, vestre igitur r(everendissime) p(aternitati) honorabilem dominum
Bodzetam Dobeslai de Nankowo presbiterum vestre Gneznensis diocesis
6 duximus presentandum ad eandem et presentamus per presentes cum affectu. Pro eo et cum eo v(estre) r(everendissime) p(aternitati)
humiliter supplicando, quatenus ipsum ad eandem ecclesiam instituere et investire dignemini graciose, curam animarum ac regimen
temporalium sibi in eadem comittentes premium ab Altissimo recepturi. Datum in Nydom
7 ipso die Concepcionis gloriose Virginis Marie anno Domini M
o CCCC
o XXXIX. In cuius rei testimonium sigill(a) [...
a].
adalszego ciągu brak Kop.
1Wincenty Kot z Dębna arcybiskup gnieźn.
2Strzyżewo Kościelne (Strzeżewo), wieś par. na pn.-wsch. od Gniezna (Koz. 5 s. 361) i położone obok niego S. Paczkowe (Paskowe).
Patronimicum Jana może wskazywać, że pochodził on ze S. Paskowego.
3Gołąbki par. Strzyżewo Kościelne, na pn. od S. Paczkowego (Koz. 4 s. 242). Bartosz skądinąd nie znany.
4Maciej i Dobiesław być może ze Strzyżewa Smykowego, leżącego pomiędzy S. Kościelnym a Paczkowym.
5Stanisław z Rudzicy, zob. wyżej, nr 1472/4.
6Jankowo Dolne (Ninkowo, Niankowo), wieś par. na pn.-wsch. od Gniezna (Koz. 5 s. 62). Bodzęta syn podsędka kal. Dobiesława
z J., także z Nidomia, zob. wyżej, nr 1407/9.
7Nidom par. Pawłowo, na pn.-wsch. od Czerniejewa (Koz. I s. 190, 5 s. 66, 7 s. 364); należał wtedy do brata postulata, Piotra
(zob. niżej, nr 1538/1).
Dokument Nr 1484
Kazimierz, 13 grudnia 1439
Prepozyt klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie ustala obowiązki Macieja młynarza młyna koło Kazimierza.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. nr 77. Pergamin 283 x 193 mm, zakładka obcięta. Dziury po dwu sznurach do przywieszenia dwu pieczęci.
Na odwrocie: Scrinio 8, 31; informacje o treści (XV-XVIII w.).
aIn nomine Domini amen. Quia cunctorum perit memoria, nisi litterarum testimonio roborentur, proinde nos / Peregrinus providencia
divina prepositus monasterii Trzemeschnensis
1 cum suo conventu canonicorum regularium notum / facimus universis, presentibus et futuris, quomodo molandinum in fluvio nostro
Lupczina
2 construentes, vocavimus labo/riosum virum Mathiam
2, cui dicti molendini terciam partem donavimus et suis legittimis successoribus hereditarie possidendam, vendendam, donandam,
commutandam et ad suos usus convertendam, ex eo, quia receptis tribus marcis minus fertone, recessit perpetualiter a iure
molendini novi in fluvio Nir iuxta opidum nostrum Kazimirzs
3 per nos constructi, ita tamen, ut de nominato nostro molendino Lupczina ex omni frumento nos duas, ipse terciam habeat mensuram,
item ipse unum denarium, nos duos ad lapides molares tenebitur reponere et eosdem cum nostris kmethonibus propriis inpensisque
ad se conducere. Similiter ferramenta acuere et aptare nos duabus partibus excedendo. Item nos duos, ipse unum porcos saginare.
Item terciam partem aggeris et omnia pauca inpedimenta tenebitur reformare. Violenciam autem aquarum aggerem destruencium
omnes nostri homines, tam civitatis, quam villarum tenebuntur reformare. Item more aliorum molendinatorum in terra Lanciciensi
sitorum sine voluntate nostra et scitu, non alteri vendat, nisi utili et fideli, quem inter tres eligere possumus pociorem.
Item nominatus Mathias et sui successores tenebuntur in curia nostra labores breves, ut reformaciones tectorum stillancium,
hostiorum, mensarum, scampnorum, quociens fuerint requisiti, ad magnos autem et longos non tenebuntur. In quorum fidem et
testimonium sigilla nostrum et capituli nostri presentibus sunt appensa. Datum et actum in curia nostra nominati Kazimirzs
3 die dominica in festo sancte Lucie sub anno nativitatis Domini millesimo quadringentesimo tricesimo nono, presentibus honorabilibus
et religiosis viris, dominis Andrea et Nicolao Trzemesnensibus canonicis
4, item nobilibus et generosis Jacobo de Czyenya
5, Nicolao de Rosdzicze
6 et Nicolao de
b Pyaskow
7, item providis civibus Michaele proconsule, Nicolao Szivocha, Alberto
c Sekman
8 et aliis fidedignis, testibus circa premissa sollempniter acta in curia nominati nostri opidi Kazimirzs.
ainicjał wysokości 10 wierszy Or.
bnastępuje Pa, podkropkowane na znak skreślenia Or.
cnastępuje Sekl, podkropkowane, j. w., Or.
1Pielgrzym z Łaska prepozyt trzemeszeński, zob. wyżej, nr 1395/1.
2Lubzina, prawy dopływ Neru (Zajączkowscy, Materiały I, s. 169). Młynarz nie zidentyfikowany, podobnie nazwa młyna, który leżał
w pobliżu Kazimierza.
3Ner, prawy dopływ Warty i położone nad nim miasto Kazimierz, własność klasztoru trzemeszeńskiego, por. KDW IX nr 1285, 1286.
4Kanonicy trzemeszeńscy Andrzej i Mikołaj trudni do identyfikacji.
5Jakub z Cieni, zob. wyżej, nr 1409/10, gdzie występuje również w otoczeniu prepozyta trzemeszeńskiego.
6Rozdzice (Różyce) par. Leźnica Wielka, na pd. od Łęczycy (Koz. 7 s. 77-78; Zajączkowscy, Materiały II, s. 76-77). Mikołaj
skądinąd nie znany.
7Mikołaj z Piaskowa zob. wyżej, nr 1426/4.
8Mieszczanie Kazimierza nie zidentyfikowani.
Dokument Nr 1485
Kościan, 13 grudnia 1439
Władze miasta Kościana zaświadczają, że mieszczanin kościański Jan Adam zapisał czynsz na rzecz altarii w kościele parafialnym
w Kościanie.
Or.: Poznań, AAP, D. perg. 32 (Kościan - kościół parafialny A 2). Pergamin 275 x 160 + 17 mm, zetlały, podarty, pismo miejscami
nieczytelne. Nacięcie po pasku do przywieszenia jednej pieczęci.
Nos iurati infrascripti [civitatis Costen
a] Nicolaus Czewszeler preconsul
1, Nicolaus Adam, Johannes Bawsman
b, Albertus, / Nicolaus, Petrus Herman, Math[ias Zyganda
a] Paulus Welker et Nicolaus Gernegros consules
2, significamus tenore presencium, / universis et singulis, presentem li[teram inspec
c]turis vel lecturis, quia coram nobis pleno in consulatu residentibus, constitutus / personaliter providus Johannes [Adam
c] concivis
3 libero arbitrio et animo bene deliberato recognovit, quod ipse in et super sua domo in Textorum pla[tea...ex opp
d]osito Grasim et circa Michaelem Scholcz, ut itur ad Nowam Valvam sita
4, et in et super omnibus suis bonis [.....
e] que habet et adhuc est habiturus. Alteram dimidiam marcam latorum grossorum annui census pro de[.....
e] grossorum Pragensium monete et numeri Polonicalis consweti, quadraginta et octo grossos in quamlibet marcam [computando,
in vim reempcioni
a]s rite et racionabiliter vendidit scientifico ac illuminato viro, magistro Nicolao Heschen
5 p[...gr
d]ossorum. Quod altare providus Petrus Szenker noster concivis
6 sibi fundavit et easdem decem et [....al
e]tari imperpetuum condonavit. Quemquidem censum debet annuatim solvere et dare super festum [...singu
d]lis annis improtracte absque omni impedimento, interdicto et aresto cuiuslibet persone, tam spiritualis iudicii, qua[m secularis,
ita tam
a]en, quod istius census reempcio et liberacio pro totidem expressis pecuniis monete, numeri et ponderis super suprad[....
e] ad prefati duntaxat Johannis Adam et suorum successorum voluntatem prestabit. Eciam si predictus Johan[nes Adam et
a] sui legitimi successores dictos census ad predictam diem in tempore non daret, extunc nos consules aut nostri [successores...
f] ad id facere debemus iuxta, quantum statutum nostre civitatis edicit. Ibidem steterunt providi et honesti Nicolaus [....
g]ctus, censuratus Michael Adam noster concivis
7 et Johannes Adam de
h Poczlaw
8 et fideiusserunt [manu
c] coniuncta et indivisa pro dictis principalibus pecuniis et pro censibus circa ipsorum bona hereditaria et omnia bona mobilia
et immobilia, que habent vel habituri fuerint in civitate aut extra civitatem, sic quod si aliquod in bonis dicti Johannis
et Adam deficeret, hoc ipsi suis propriis bonis debent adimplere, isto nichilominus adiuncto, quod dum prenominatus Johannes
Adam aut sui successores predictum censum redimere vel liberare voluerit, hoc fieri debet duobus mensibus a[nte
c] diem census, omnibus iuribus nostre civitatis semper salvis. In cuius rei testimonium sigillum nostre civitatis presenti
litere iussimus subappendi. Actum et datum in Costen die dominica ipsa die sancte Lucie Virginis gloriose sub anno Domini
millesimo quadringentesimo tricesimo nono.
adziura Or.; tekst na podstawie formularza dokumentu rady Kościana z 28 czerwca 1441, zob. niżej, nr 1551
btekst zatarty Or.; odczyt niepewny
cdziura Or.
ddziura długości dwóch wyrazów Or.
edziura długości kilku wyrazów Or.
fdziura długości kilku wyrazów Or.; por. niżej formularz dokumentu nr 1551
gdziura długości kilku wyrazów, a następnie jeden wyraz zatarty Or.
hwyraz powtórzony Or.
1Mikołaj Czewscheler, zob. wyżej, nr 1400/1.
2Rajcy kościańscy Mikołaj Adam wyst. 1439-51, Jan Bawsman, Wojciech i Mikołaj nie zidentyfikowani, Piotr Herman znany w latach
1427-70, Maciej Zyganda - 1439-63, Paweł Welker skądinąd nie znany, wreszcie Mikołaj Gernegros, może ident. z Mikołajem Berngrab,
był rajcą także 1447 (SHGPoz. II s. 352 n.).
3Jan Adam, ze znanej rodziny kościańskiej, wyst. także 1455 (tamże, s. 354).
4O lokalizacji domu SHGPoz. II s. 354.
5Mikołaj Hesken syn Pawła mieszczanina z Kościana, student UJ 1434, mgr 1439, pisarz konsystorza pozn. 1444, altarysta kościański
(tutaj, niewiadomej altarii) i pozn., potem wikariusz generalny i oficjał pozn. 1449-50, kanonik kapituły NMPanny w Poznaniu
1452, kanonik i dziekan kapituły średzkiej, kanonik katedralny pozn. 1454, dr praw 1455, zm. 1485 (WSB s. 252-253).
6Piotr i jego altaria nie zidentyfikowane.
7Michał Adam wyst. 1430-51 (SHGPoz. II s. 353-354).
8Jan Adam chyba różny od poprzedniego, Poczlaw nie zidentyfikowany, chyba nie chodzi tu o Nacław pod Kościanem; por. też z tajemniczym Pęcławiem pod Poznaniem, wymienionym
tylko w dokumencie lokacyjnym Poznania (KDW I nr 321).
Dokument Nr 1486
Poznań, 26 grudnia 1439
I. N. Mieszczka poznańska Elżbieta Białowąsowa ustanawia swoim spadkobiercą poznańskiego altarystę Jana (Janika).
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 38, k. 115-115v. Wpis 30 grudnia 1457.
In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo tricesimo nono, indiccione secunda, pontificatus
sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno ipsius nono, die Saturni
vicesima sexta mensis Decembris, hora vesperorum vel quasi, in stuba domus habitacionis honeste domine Elizabeth Byolowanschowa
in platea Aquatica civitatis Poznaniensis site
1, in mei notarii publici testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum et rogatorum presencia, constituta personaliter predicta
domina Elizabeth Byalowanschowa civis Poznaniensis, sana mente pariter et corpore, non compulsa, non coacta neque aliquo errore
devio seducta et circumventa, sed sponte et voluntarie deliberacione matura intra se prehabita, ne post mortem suam aliqua
iurgia, contenciones et rixe inter amicos, fratres, sorores, consangwineos, nepotes et neptes et quoscumque alios propinquos
ipsius super bonis per ipsam de(re)linquendis in anime ipsius detrimentum oriantur et fiant, omnia bona sua, tam mobilia,
quam immobilia, videlicet pecunias, census et quascumque alias res parafarnales in auro et argento, quibusqumque nominibus
censeantur, necnon domum in platea Aquatica in civitate Poznaniensi et alibi consistentem post mortem dive recordacionis Stephani
mariti sui
1 et ipsius Elizabeth relinquendas et relictas, honorabili viro, domino Johanni Alberti alias Janik altariste in ecclesia Poznaniensi
2 mota zelo animarum [
k. 115v], quem erga prefatum dominum Johannem gerebat et gerit, pye et pure propter Deum donavit donacione inter vivos irrevocabiliter
fieri solita et consweta promittens fide bona irrefragabiliter, quod numquam dictam donacionem quoquomodo revocabit, sed pocius
ipsam firmam tenebit et servabit. Et primo, siquidem ipsi domino Johanni aput Johannem Roszyntal balistarium
3 unam marcam currentis monete emptam pro decem marcis latorum grossorum pro altari in ecclesia Omnium Sanctorum extra muros
Poznanienses, quod obtinet ipse dominus Johannes, donavit et assignavit. Item aliam marcam aput eundem Johannem Roszyntal
eidem domino Johanni, de qua anniversarium pro anima Stephani et ipsius Elizabeth uxoris post mortem disponet et ordinabit.
Item eadem domina Elizabeth quadraginta marcas mediorum grossorum eidem domino Johanni, quas Stanislaus molendinator et Margaretha
uxor sua de Bogdanka
4 mutuo sibi obligabantur et in testamento per dictam Margaretham facto publice se fatebatur obligari et teneri, donavit repetendas
et exigandas. Item aput dominam Srzenyawska contoralem olim Johannis Grabischa civem Poznaniensem
5 unam marcam census currentem
a ipsa domina Elizabeth ipsi domino Johanni similiter donavit ad tempora vite sue, post mortem vero ipsius Elizabeth pro altari
domini Theodrici, quod obtinet in ecclesia parrochiali Poznaniensi
6, eadem marca convertatur. Item sex marcas currentis monete annui census singulis Quatuor Temporibus, unam marcam cum media
in pretorio civitatis Poznaniensis eidem domino Johanni donavit levandas. Item aput Annam Mandra civem Poznaniensem
7 unam marcam census currentis monete eidem domino Johanni donavit tollendam. Item aput Stanislaum Byalek penes Nicolaum Curzanthko
in platea Wronicensi
8 similiter unam marcam eidem domino Johanni donavit. Item aput Michaelem kmethonem in Vinari
9 unam sexagenam currentis monete pro quindecim marcis comparatam ipsi domino Johanni ipsa domina Elizabeth donavit, post mortem
vero ipsius Elizabeth ille, cui ius quesitum fuerit, levabit et percipiet dictam sexagenam. Item aput Andream lanificem penes
murum in platea Wronicensi
10 mediam marcam currentis monete singulis Quatuor Temporibus per sex grossos solvi
b conswetos prefato domino Johanni ipsa domina Elizabeth donavit ad tempora vite ipsius domine Elizabeth percipiendam, ipsa
vero decedente is, qui de iure debebit, dictam mediam marcam tollet et levabit. Preterea dicta domina Elizabeth, videns se
confectam senio predictam donacionem ratificandam et gratificandam constituit, et ordinavit rite et legittime ac irrevocabiliter,
ut prefertur, prefatum dominum Johannem alias Janik altaristam, ut dicitur, suorum omnium bonorum, que nunc possidet, tutorem,
gubernatorem et iconomum, tam ipsa vivente, quam de medio sublata, dans et concedens ipsi omnimodam potestatem eadem bona
gubernandi, regendi et disponendi, prout sibi melius et utilius videbitur expedire, necnon dicta bona, quibuscumque nominibus
censeantur, petendi, exigendi et levandi, postulandi ac recipiendi, de levatisque et perceptis omnes et singulas personas
sive quoscumque creditores quittandi, transfundens ipsa domina Elizabeth omne ius et dominium sibi in omnibus bonis quoquomodo
compelendo in prefatum dominum Johannem, deinceps omnia et singula non revocatura, que per ipsum dominum Johannem actuve ordinata
fuerint in premissis, promittens nichilominus prefata domina Elizabeth michi notario sollemniter stipulanti omnia et singula
tenere, rata, grata perpetue et premissa ullo modo contravenire. Super quibus omnibus et singulis premissis prefatus dominus
Johannes peciit sibi a me notario publico infrascripto confici et fieri presens publicum instrumentum. Acta sunt hec anno,
indiccione, pontificatu, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem discretis et providis viris Nicolao Przeczslai
bacc(alaureo) arcium de Pozn(ania)
11, Stanislao de Lekna notario publico
12, clericis Gneznensis et Poznaniensis diocesis, Paulo antiquo campanatore
13 et Nicolao filio Crczon civibus Poznaniensibus
14, testibus circa premissa.
Et ego Johannes Stanislai de Szroda clericus Poznaniensis diocesis, sacra imperiali auctoritate notarius [...
c]
15
atak Kop., zamiast currentis monete
btak Kop., zapewne zamiast solutam
cdalszego ciągu brak Kop.
1Elżbieta, wdowa po mieszczaninie pozn. Stefanie Białowąsie (wyst. od 1419, KDW VIII nr 865/2) znana już 1419 (ib.), także
1434 (ib. IX nr 1355/4).
2O altaryście pozn. Janie (Janiku) wyst. 1434-42, zob. KDW IX nr 1355/3. Pochodził z pozn. rodziny mieszczańskiej Kurzątków
(niżej, przypis 8).
3Jan Rozental kusznik pozn., rajca 1433/34, ławnik 1442/43 (WSvP s. 446), żył jeszcze 1446 (ARP I nr 328).
4Młyn na Bogdance w Poznaniu. Młynarz Stanisław wyst. od 1418 (WSvP s. 105). Żona Małgorzata skądinąd nie znana.
5Mieszczanin pozn. Jan Grabisza nie zidentyfikowany; jego żona z podpoznańskiej Szreniawy?
6Teodor, altarysta w kościele par. Św. Marii Magdaleny w Poznaniu wyst. od 1436, w 1459 r. nazwany jeszcze najstarszym z tutejszych
altarystów (ARP I nr 82, 220, 761, 796, 807).
7Anna Mądra wyst. także 1442 (ib. nr 278).
8Stanisław Białek zapewne ident. ze Stanisławem wyst. 1432 (WSvP s. 277). Mikołaj Kurzątko nie żył już 1449 (KDW mat.: 27 grudzień).
Posiadłość Kurzątki (brata Jana, Janika, altarysty, j. w., przypis 2) na ul. Wronieckiej wspomniana jeszcze 1460 (ARP I nr
883).
9Winiary, wieś miejska na pn. od Poznania. Kmieć Michał może ident. ze zmarłym przed 1460 (ARP I nr 790, 791).
10Andrzej, zapewne rzeźnik z ul. Wronieckiej, nie zidentyfikowany.
11Bakałarz Mikołaj z Poznania nie zidentyfikowany; nie wymienia go chyba krakowska Liber promotionum wydziału sztuk.
12Stanisław z Łekna był 1434 pisarzem w konsystorzu pozn. (ARP I nr 1).
13Dzwonnik Paweł i Mikołaj syn Krystyna nie zidentyfikowani.
14Dzwonnik Paweł i Mikołaj syn Krystyna nie zidentyfikowani.
15Jan syn Stanisława ze Środy (Wlkp.), student UJ 1426, notariusz publiczny w Poznaniu 1426 (Not. nr 268), altarysta w katedrze
pozn. 1436 (KDW V nr 582).
Dokument Nr 1487
Gniezno, 8 stycznia 1440
Opatka i konwent klarysek gnieźnieńskich prezentują kanonika Jarosława z Kąkolewa na plebana w Strzyżewie.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 348. Tytuł: Presentacio sanctimonialium.
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino Vincencio Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo et primati
aut ipsius in spiritualibus vicario generali, dominis graciosissimis, Margaretha abbatissa, Elizabet, Dorothea vicaria, Machulka
celaria, Schechna, Katherina portarie, Thomislawa, Elizabet magistra scole, Heduigis, Clara, Schanthochna et Dorothea sorores
seniores totusque conventus sanctimonialium ordinis sancte Clare monasterii Gneznensis
1, oraciones in Christo devotas cum reverencia paternali. V(estra) r(everendissima) p(atemitas)! Ad ecclesiam parrochialem
in villa nostra Strzezewo vestre diocesis
2, vacantem per mortem et obitum felicis recordacionis domini Stanislai de Rudzycza, ipsius ultimi et inmediati rectoris
3, cuius ius patronatus et presentandi ad nos de iure dinoscitur pertinere et spectare, venerabilem virum, dominum Jaroslaum
de Kankolowo canonicum Gneznensis et Poznaniensis ecclesiarum
4 duximus concorditer presentandum et ea, qua decuit reverencia e(minentissime) v(estre) p(aternitati) presentamus in hiis
scriptis, supplicantes, quatenus ipsum pure propter Deum ad ecclesiam eandem in Strzezewo modo premisso vaccantem dignemini
instituere et investire, curam animarum et regimen spiritualium et temporalium sibi in eadem committentes, premium ab Altissimo
recepturi. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt subappensa. Actum et datum Gnezne die Veneris octava mensis
Ianuarii anno Domini M
o CCCC
o XL
o.
1Klaryski gnieźn. trudne do identyfikacji.
2Zob. wyżej, nr 1483/2, 5.
3Zob. wyżej, nr 1483/2, 5.
4Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1389/16. W tejże sprawie zob. też wyżej, dok. nr 1483 i niżej, dok. następny.
Dokument Nr 1488
Gniezno, 8 stycznia 1440
I. N. Jarosław z Kąkolewa kanonik gnieźnieński i poznański ustanawia swoim prokuratorem mieszczanina gnieźnieńskiego Wojciecha
Romanusa.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa j. w., nr 1381), s. 345-347. Tytuł: Instrumentum constitucionis procuratoris optimum apud acta.
In nomine Domini. Sub anno nativitatis eiusdem M
o CCCC
o XL
o, indicione tercia, pontificatus sanctissimi in Christo patris, domini et domini nostri Ewgenii divina providencia pape quarti
anno ipsius nono
1, die vero Veneris octava mensis Ianuarii, in domo habitacionis venerabilis et egregii viri, magistri Stanislai de Vscze decretorum
doctoris vicariique in spiritualibus et officialis Gneznensis generalis
2, ipso ad iura reddenda et causas audiendas iudicio pro tribunali presidente, in circumspecti Petri Nicolai de Strzezewo clerici
Gneznensis diocesis, publici imperiali auctoritate notarii causarumque et facti huiusmodi coram eo scriba
3 ac testium infrascriptorum presencia, constitutus personaliter venerabilis vir, dominus Jaroslaus de Kankolewo canonicus
Gneznensis et Poznaniensis ecclesiarum
4, fecit, creavit et constituit ac solemniter ordinavit omnibus melioribus modo, iure, via, stilo, causa, forma et ordine,
quibus melius et efficacius potuit et debuit, in suum verum, legittimum, certum ac indubitatum procuratorem negociorumque
suorum gestorem et nu(n)ccium specialem et generalem, ita tamen, quod specialitas generalitati non deroget nec econtra, circumspectum
magistrum Albertum Romanum civem Gneznensem advocatumque et procuratorem causarum consistorii Gneznensis
5, absentem tanquam presentem, in omnibus suis causis, quam et quas habet vel habiturus est coram quocumque iudice vel iudicibus
ordinariis, extraordinariis, comissariis delegatis vel subdelegatis, datis vel dandis ac ipsorum surrogatis vel surrogandis
aut eorum locatenentibus quarumcumque condicionum [
s. 346] vel auctoritatum cum quibuscumque personis spiritualibus vel secularibus et specialiter in causa iuris patronatus ecclesie
in Strzezewo Gneznensis diocesis
6 et eius occasione movet et movere intendit quibusdam nobilibus, videlicet Johanni Pascowicz, Jo(hanni) Smyczcowicz
7 et ipsorum litisconsortibus pro dicta ecclesia in Strzezewo, dans et concedens dicto suo procuratori plenum mandatum, liberam
et omnimodam potestatem ad agendum, defendendum, libellum seu libellos et quascumque peticiones sumarias dandum et offerendum
et oblata ex adverso recipiendum, litem seu lites contestandum, iuramentum de calumpnia vitanda et veritate dicenda ac quodlibet
aliud licitum et honestum sacramentum in animam ipsius domini constituentis prestandum et, ex adverso, prestari videndum,
ponendum et articulandum ponique et articulari videndum, posicionibus et articulis voce vel in scriptis, simul aut singulariter
singulis respondendum et responderi petendum, in arbitros quoscumque arbitratores seu amicabiles compositores et amicos comunes
ac super arbitrium in forma, que melior potest excogitari et alias secundum quantitatem negocii et cause, de alto et basso,
simpliciter et de plano paciscendum, emolgandum et transfigendum, pene compromissi se summittendo, testes, instrumenta, privilegia,
literas et scripturas ac quecumque alia iura et munimenta producendum et ex adverso producta impugnandum, crimina et defectus
ac excommunicacionis sentencias hominis sive iuris opponendum seu obiciendum, excipiendum, replicandum, duplicandum, triplicandum
et cum solennitate iuris quadruplicandum, allegandum, concludendum et concludi petendum, conclusionemque revocandum, sentencias,
tam interlocutorias, quam diffinitivas et quaslibet alias pronu(n)cciac(i)ones et decreta fieri et pronu(n)cciari petendum
et audiendum, et ab eis seu altera ipsarum et quocumque alio grawamine illato vel inferendo, cominato vel cominando, in iudicio
et extra appellandum, provocandum, appellacionem huiusmodi insinuandum, intimandum, publicandum et notificandum, apelaciones
petendum et recipiendum ac causa appellacionis prosequ(e)ndum, beneficium absolucionis a quacumque sentencia excomunicacionis
ab homine vel a iure inflicta simpliciter vel ad cautelam et restitucionem in integrum ac quodlibet aliud auxilium opportunum
implorandum et obtinendum, ui iudices et loca conveniendum, suspectos et suspecta refutenda
a et refutandos, terminos, dilaciones petendum et optinendum, caucionem fideiussoriam et ydoneam dandum et ponendum ac per
partem adversam dari atque poni videndum et recipiendum, expensas in lite factas taxari petendum et super eis iurandum ac
percipiendum, quittandum, quittacionem de perceptis dandum et de ulterius non petendum, protestaciones quomodolibet neccessarias
faciendum et copias quarumcumque scripturarum, tam in iudicio, quam extra postulandum et recipiendum, unum vel plures procuratorem
seu procuratores tociens, quociens opus fuerit, prout sibi videbitur utilius expedire, loco sui substituendum ac eosdem revocandum,
et omnes procuratores huiusmodi in se vice versa assumendum, presenti nichilominus mandato in suo robore duraturo literas
quascumque et cuiuscumque tenoris quorumcumque iudicum publicandum, intimandum, infirmandum et notificandum, et ipsorum execucionem
fieri petendum ac super huiusmodi execucionibus instrumenta [
s. 347] necessaria sibi fieri et confici petendum, et generaliter omnia et singula faciendum, agendum exercendumve, procurandum,
que in premisis et circa premissa ac eorum quo(d)libet necessaria fuerint seu quomodolibet oportuna, et que ipsemet dominus
constituens faceret seu facere posset, si premissis personaliter interesset. Eciam si talia sint, que mandatum exigant magis
speciale, promisit insuper dictus dominus constituens mihi notario publico infrascripto vice et nomine omnium et singulorum,
quorum interest, intererit seu interesse poterit quomodolibet in futurum, omnia et singula, quecumque per dictum ipsius procuratorem
sive substitutum aut substitutos ab eo in premissis et quomodolibet premissorum actum factum ve, procuratum fuerit, gratum,
rata atque firma perpetue tenere et habere ac unquam contravenire verbo, facto vel in scriptis dictumque procuratorem et (procuratores
b) ab eo substitutos vel substitutum et ipsorum quemlibet ab omni onere satisfaciendi necnon iudicio sisti et iudicatum solvi
sub omnium suorum presencium et futurorum mobilium et ymobilium obligacione, pariter ypotheca. Super quibus omnibus memoratus
dominus constituens peciit a me notario publico infrascripto sibi fieri et confici unum (vel
b) plura publicum seu publica instrumentum vel instrumenta necessaria. Acta sunt hec anno, indicione, pontificatu, mense, hora
et loco, quibus supra, presentibus etc. [...
d].
Et ego Petrus Nicolai de Strzezewo clericus Gn(eznensis) diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
3 causarumque et facti huiusmodi coram venerabili viro, domino Sta(nislao) de Vscze decretorum doctore, vicario in spiritualibus
et officiali Gneznensi generali scriba, quia predictis constitucioni procuratoris, rathihabicioni aliisque omnibus et singulis
premissis, dum sic, ut premittitur [...
c]
atak Kop.
bbrak Kop.
cdalszego ciągu brak Kop.
1Wystawca nie uznawał destytucji Eugeniusza IV.
2Stanisław z Uścia, zob. wyżej, nr 1435/10.
3Piotr ze Strzyżewa, zob. wyżej, nr 1450/18.
4Zob. dok. poprzedni.
5Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.
6Zob. wyżej. nr 1483.
7Zob. wyżej. nr 1483.
Dokument Nr 1489
Kraków, 10 stycznia 1440
Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Babimoście kasztelanowi kamieńskiemu Dobrogostowi Koleńskiemu.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 379. Pergamin 291 x 197 + 60-70mm, skasowany, dziurki w tekście. Pasek pergaminowy po przywieszeniu
pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVIII w.).
Wladislaus Dei gracia rex Polonie Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus tenore / presencium, quibus
expedit universis, quomodo habito respectu ad constantis fidelitatis grata obsequia
a / et pure fidei merita, quibus celsitudini nostre magnificus Dobrogostius de Colno castellanus / Camenensis
1, sincere dilectus, meruit et poterit aucta fide complacere in futurum, horum intuitu volentes ipsum gracie nostre favore
prosequi et ad nostra obsequia plus reddere obligatum atque prompciorem, sibi in et super castro et opido Babimosth
2 ac villis duplici Grodcze
3 et duplici Podmoclye nostris in districtu Costhinensi
4 centum marcas monete et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, damus, donamus, inscribimus
presentibus et largimur, per ipsum in dictis centum marcis, cum omnibus utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, agris,
pratis, campis, silvis, nemoribus, indaginibus, rubetis, borris, mericis, mellificiis, venacionibus, pascuis, lacubus, paludibus,
aquis, fluminibus, piscinis, molendinis, emolimentis ac proventibus universis, habendum, tenendum, utifruendum et possidendum
pacifice et quiete tamdiu, quousque sibi et suis successoribus legittimis predicte centum marce integraliter fuerint persolute.
Quibus exsolutis dictorum castri, oppidi ac villarum possessio ad nos et successores nostros devolvetur pleno iure. Stacionibus
tamen et iuribus nostris regalibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Cracouie
die dominico infra octavas Epiphanie Domini anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
5.
Ad relacionem magnifici Petri Woda de Sczekoczini R(egni) P(olonie) vicecancellarii
6.
aostatnia litera poprawiana Or.
1Dobrogost z Kolna, zob. wyżej, nr 1393/4.
2Babimost, miasto królewskie w powiecie kościańskim (SHGPoz. I).
3Grójce Stare i Grójce Nowe par. Babimost, na wsch. i pn.-wsch. od Babimostu (SHGPoz. I).
4Podmokle Małe i Podmokle Wielkie par. Babimost, na pn. od Babimostu (Koz. 3 s. 53-54).
5Data zgodna z itinerarium królewskim.
6Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1490
Kraków, 20 stycznia 1440
Król Władysław III zapisuje 352,5 grzywny na Rosochach podstolemu inowrocławskiemu Janowi z Kołudy.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 368. Pergamin 288 x 186 + 50 mm, małe dziurki w tekście. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci.
Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVIII w.).
Wladislaus Tercius Dei gracia rex Polonie Lythwanieque princeps suppremus [et
a] heres Russie etc. / significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo generoso Johanni de Coluthi subdapifero
/ Wladislauiensi
1 pro dampnis suis ac aliorum, quos pro nobis in solucione dampnorum huiusmodi effectualiter reddidit / contentos, que in Bohemia
pro nostro et germani nostri, domini Kazimiri
2 honore et profectu sustulerunt et passi sunt, tricentas quinquaginta duas cum media marcas, monete et numeri Polonicalium,
quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, remansimus obligati. De quibusquidem tricentis quinquaginta duabus
cum media marcis prefatum Johannem Coluczsky volentes reddere cerciorem, sibi easdem tricentas quinquaginta duas cum media
marcas monete et numeri premissorum in et super villa nostra Roschochi in terra Maioris Polonie et districtu Conynensi sita
3, demonstramus, assignamus et inscribimus, per ipsum tenendam, habendam et pacifice ac quiete in predictis pecuniis possidendam,
cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, agris, pratis, campis, pascuis, silwis, borris, mericis,
gaiis, rubetis, fluviis, riwis, lacubus, piscinis, molendinis, emolimentis et obvencionibus universis tamdiu, quousque sibi
aut suis successoribus legittimis per nos aut successores nostros predicte tricente quinquaginte
b due cum media marce fuerint persolute integraliter et ex toto. Quibus exsolutis, posessio ville predicte ad nos et successores
nostros revertetur pleno iure. Iuribus tamen et stacionibus nostris regalibus in omnibus semper salwis. Harum quibus sigillum
nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Cracouie feria quarta ipso die beatorum Fabiani et Sebestiani Martirum anno
Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
4.
Ad relacionem magnifici Petri de Sczekoczini R(egni) P(olonie) vicecancellarii
5.
aplama Or.
btak Kop., zamiast quinquaginta Or.
1Kołuda w pow. inowrocławskim. Jan, czy ident. z Januszem wyst. 1426 (KDW IX nr 1110/6)?, podstoli inowrocławski jeszcze 6
kwietnia 1448 (mat. KDW), potem chorąży inowrocławski, zaciężny Związku Pruskiego 1454, wyst. jeszcze 1457 (M. Biskup, Trzynastoletnia
wojna..., Warszawa 1967, passim).
2O wyprawie czeskiej królewicza Kazimierza Jagiellończyka, zob. wyżej, nr 1479/2.
3Rosocha par. Osiek Wielki, wieś królewska na pn. od Koła (Koz. 5 s. 247).
4Zob. dok. poprzedni, przypisy 5-6.
5Zob. dok. poprzedni, przypisy 5-6.
Dokument Nr 1491
23 stycznia 1440
Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spory pomiędzy chorążym kaliskim Mikołajem z Pleszewa i Marcinem z Cielczy.
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Z. 9, k. 235v. Wpis zapewne w 1446 r., wg or.: litere in pergameno scripte cum sigillis appensis.
Nos Lucas heres in Gorka suppincerna Poznaniensis
1 et Johannes heres in Suchorzewo
2 tamquam veri et leittimi arbitri cause infrascripte, par
a partes ambas specialiter deputati, notum facimus omnibus et singulis, quibus expedit universis, quod de anno Domini millesimo
quadricentesimo quadragesimo, die sabbatho proximo ante festum Conversionis beati Pauli Apostoli, Deum pre oculis habentes,
arbitravimus, concordavimus ac perpetue univimus amicabiliter et fraterne magnificum virum, dominum Nicolaum heredem in Pleschewo
vexilliferum Kalisiensem
3 ab una et strenuum militem Martinum heredem in Czyelcza unacum generosa Przechna matre uxoris predicti domini Martini
4 partibus ab altera, taliter, quod literas citatorias, qwytatorias ac obligatorias, quascumque haberet vel habiturus esset
predictus dominus Martinus et literas fideiussoriales predicti Martini unacum predicta Przechna, et hac super sortem suam
olim in Pleschewo et Mathie fratris sui germani, heredis in Czelcza
5 et super alia omnia bona, que ad Pleschewo pertinent, has omnes et singulas literas suffocamus, mortificamus necnon facimus
non valituras, puta citatorias, qwitatorias, quecumque esset inter partes predictas sub sigillis propriis sive fideiussorum,
demptis literis capitanei generalis, literis adiudicatoriis et libris terrestribus. Eciam e converso, si et in quantum predictus
dominus Nicolaus aliquas literas haberet vel habiturus esset, suffocamus et facimus non valituras, puta eciam citatorias,
qwitatorias et obligatorias sub sigillis propriis sive fideiussorum contra predictum dominum Martinum fratrem suum germanum,
dempta sola litera predicti domini Martini, prout induxit predictus dominus Martinus in caucionem fideiussorialem dictum dominum
Nicolaum erga Olbracht pye memorie Brzostkowski
6 et eciam citatorio pro eadem litera dempto, quibus vigorem relinquimus, quia idem Martinus tenetur predictum Nicolaum, prout
eadem litera ac citatorium canit, exbrigere. Quam nostram arbitracionem partes ambe consenserunt ac tenere compromisserunt
sub pena vallata quadringentarum marcarum, pro quibus ambabus partibus nobilis Vincencius heres in Gosticzina
7 fideiussit. Si enim peramplius partes predicte aliquid inter se agere habueri(n)t, extunc non suis literis propriis neque
fideiussorum, sed literis capitanei generalis, literis adiudicatoriis et libris terrestribus roborent et ratificent sub pena
predicta. Eciam omnia et singula suprascripta [...
b]
atak Kop.
bkoniec karty, dalszego ciągu brak Kop.
1Łukasz z Górki, zob. wyżej, nr 1393/7.
2Jan Suchorzewski, zob. wyżej, nr 1425/5, Mikołaj z Pleszewa - nr 1424/2, Marcin z Cielczy (wieś par. na pn.-zach. od Jarocina,
zob. Koz. 2 s. 96) i z Magnuszewa wyst. jeszcze 1459; jego teściowa Przechna w 1441 r. pisała się z Ostrowa (inf. dra Tomasza
Jurka), Maciej z Cielczy, brat trzech poprzednich, wyst. 1426-65 (Roty V, nr Konin 465; SHGWlkp.).
3Jan Suchorzewski, zob. wyżej, nr 1425/5, Mikołaj z Pleszewa - nr 1424/2, Marcin z Cielczy (wieś par. na pn.-zach. od Jarocina,
zob. Koz. 2 s. 96) i z Magnuszewa wyst. jeszcze 1459; jego teściowa Przechna w 1441 r. pisała się z Ostrowa (inf. dra Tomasza
Jurka), Maciej z Cielczy, brat trzech poprzednich, wyst. 1426-65 (Roty V, nr Konin 465; SHGWlkp.).
4Jan Suchorzewski, zob. wyżej, nr 1425/5, Mikołaj z Pleszewa - nr 1424/2, Marcin z Cielczy (wieś par. na pn.-zach. od Jarocina,
zob. Koz. 2 s. 96) i z Magnuszewa wyst. jeszcze 1459; jego teściowa Przechna w 1441 r. pisała się z Ostrowa (inf. dra Tomasza
Jurka), Maciej z Cielczy, brat trzech poprzednich, wyst. 1426-65 (Roty V, nr Konin 465; SHGWlkp.).
5Jan Suchorzewski, zob. wyżej, nr 1425/5, Mikołaj z Pleszewa - nr 1424/2, Marcin z Cielczy (wieś par. na pn.-zach. od Jarocina,
zob. Koz. 2 s. 96) i z Magnuszewa wyst. jeszcze 1459; jego teściowa Przechna w 1441 r. pisała się z Ostrowa (inf. dra Tomasza
Jurka), Maciej z Cielczy, brat trzech poprzednich, wyst. 1426-65 (Roty V, nr Konin 465; SHGWlkp.).
6Brzostkowo, wieś par. na pn. od Żerkowa. Olbracht wyst. także 1417 (Roty II nr 500) i 1435 (SHGWlkp.; inf. dra Tomasza Jurka).
7Gostyczyna, wieś par. na pd. od Kalisza (Koz. 1 s. 420, 4 s. 256). Wincenty, także z Korzkw i zapewne z Szadka, wyst. od 1417,
zm. 1442 (inf. j. w.; KDW VIII nr 888/8, 1293/9).
Dokument Nr 1492
Gniezno, 28 stycznia 1440
Pozew oficjała gnieźnieńskiego dla Pawła plebana z Drzążna.
Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 21, k. 49a: luźna karta wszyta do księgi wśród spraw z marca 1440 r.
Johannes de Nyewysch decanus W(ladislauiensis), archidiaconus Gneznensis et canonicus etc.
1, discretis viris, rectoribus ecclesiarum parrochialium in Lobsz(en)icza
2, in Luchowo
3, in Gliszno
4 et qui presentibus fuerint requisiti, aut eorum, quis requisitus, salutem in Domino. Mandamus vobis in virtute sancte obediencie
et sub excomunicacionis pena et sub penis synodalibus, quatinus personaliter accedentes si comode alias in ecclesiis vestris
publice proponentes, moneatis discretum Paulum plebanum in Drzyszno
5, quem presentibus nos monemus, ut (in)fra sex dies vestram monicionem inmediate sequentes, re(s)pondeat Gnezne de penis synodalibus
nobis aut nostro vicearchidiacho(no) et specialiter de concordia facta inter honorabilem virum, dominum Jacobum de Scoky
6 et plebanum de Smogvlecz
7 fratrem nostrum dilectum et pena valata decem marcis. Alioquin si secus faceret, extunc ipsum excomunicamus Christi nomine
invocato in hiis scriptis, quem vos in ecclesiis vestris publice proponentes sic excomunicatum denunccietis singulis diebus
dominicis et festivis tamdiu, donec vobis aliud habuistis in mandatis. Datum Gnezne XX octava die mensis Ianuarii anno Domini
M
o quadringentesimo XXXX
o.
1Jan syn Chebdy z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1435/2.
2Łobżenica, miasto oraz Luchowo i Glisno, wsie par. w ziemi nakielskiej. Plebani skądinąd nie znani.
3Łobżenica, miasto oraz Luchowo i Glisno, wsie par. w ziemi nakielskiej. Plebani skądinąd nie znani.
4Łobżenica, miasto oraz Luchowo i Glisno, wsie par. w ziemi nakielskiej. Plebani skądinąd nie znani.
5Drzążno na pd.-wsch. od Mroczy w ziemi nakielskiej (Koz. 1 s. 62, 4 s. 186) przynależało potem do par. Drzewianowo, wreszcie
Mrocza. Pleban Paweł skądinąd nie znany.
6Smogulec, zob. wyżej, nr 1381/6. Pleban Jakub ze Skoków (miasto na pn. od Poznania) zapewne z tamtejszych Nowinów Skockich,
ident. z wikariuszem wieczystym w katedrze pozn. 1425, plebanem w Lechlinie od 1425? (Bullarium Poloniae IV nr 1519), późniejszym
kanonikiem pozn. 1444-53 (Now. I s. 718, 721).
Dokument Nr 1493
Gniezno, 1 lutego 1440
Oficjał gnieźnieński wydaje wyrok w sprawie prawa patronatu prebendy św. Wojciecha w kolegiacie NMPanny w Kaliszu.
Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 162-165: z obszernego dokumentu oficjała zapisano
tu tylko końcową część, zawierającą wyrok; 2. Tamże, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w.), s. 1004-1007, fragment tekstu
jak w Kop. 1. Tytuł: Sententia iuris patronatus canonicatus Calysch(i)ensis.
Christi nomine invocato, pro tribunali sedentes et solum Deum pre oculis habentes, matura intra nos deliberacione prehabita
et de consilio iurisperitorum, quibus relacionem fecimus plenariam ac per ea, que in hac causa vidimus et cognovimus, per
hanc nostram sentenciam diffinitivam, quam ferimus in his scriptis, dicimus, pronunciamus, decernimus et declaramus prefatos
nobiles Martinum de Radliczycze
a et Corzuchi
b1 necnon Jacussium, Janussium, Gregorium, Nicolaum, Byenyak
c, Stephanum, Michaelem, Laurencium, Mathiam, Thomam et Joannem Cozlik
d de Cothoyeczko
e2 ac Adamum, Nicolaum et Peregrinum in Zakowycze
f3 g-hac Joannem in Grodzyelecz
dominos et heredes fuisse veros et indubitatos patronos racione earundem villarum canonicatus et prebende, tituli Sancti
Adalberti in ecclesia collegiata Calissiensi Sancte Marie, Gneznensis diocesis, seu ius presentandi canonicum pro tempore
ad eosdem canonicatum et prebendam pertinuisse et pertinere. Verum quia prefati Jacussius, Nicolaus, [
s. 163] Byenyak
c, Stephanus
i, Michael, Laurencius, Thomas, Michael et Joannes Cozlik
j de Cothoyeczko
e ac Peregrinus de Zakovycze
f rapinam comisisse post mortem olim domini Gregorii Derslay de Oczasch
k ultimo defuncti canonici
4 in bonis per eum derelictis sufficienter probati sunt contra canonicas et provincialium statutorum [
s. 1005] sanctiones, ideo ipsos fuisse et esse vigore earundem sanctionum suspensos duntaxat pro hac vice a presentacione facienda
et nichilominus prefatum
l dominum Derslaum Buthkonis de Czyechel
ł5 ad presentacionem dictorum Martini in Radliczicze
a et in Corzuchi
m, Janussii et Gregorii in Cothoyeczko
n et Ade et Nicolai in Zakovycze
f o-pet Joannis de Grodzyelecz
heredum, per eos de persona sua ad eosdem canonicatum et prebendam Calissiensem canonice factam instituendum fore et esse
ac investiri et institui debere dictasque opposiciones, perturbaciones, molestaciones, inquietaciones et impedimenta per prefatos
q nobiles Swiemam
r militem de Rossoschycza
s6, Adam de Psari
t7, Albertum et
u Joannem de Byelczewo
v8, Peregrinum de Zakowicze
f3, Petrum et Swyemam de Russoszchycze
w9, Mathiam de Sadovye
x10, petrum, Nicolaum et Joannem de Tramblycze
y11, Syedzyvoum
z, Swyemam, Janussium et Mathiam de Schethlewo
aa12 ac Swyethoslaum
ab-acde Minori Sobotka
heredes necnon Martinum Swieme
13 per eos ex adverso presentatum, prestitas et prestita fuisse et esse illicitas, temerarias et iniustas, illicita, temeraria
et iniusta ac de facto presumptas et presumpta et ob hoc eisdem super huiusmodi opposicionibus, molestacionibus, inquietacionibus
ac super iuris patronatus et presentandi canonicum ad dictos canonicatum et prebendam silentium perpetuum imponendum fore
et imponimus, condemnantes eosdem in expensis coram nobis in huiusmodi causa legittime factis, quarum taxacionem nobis imposterum
reservamus [
s. 1006]. Item pari nostra sentencia dicimus, decernimus et declaramus prefatos [
s. 164] Joannem Radlycza
ad militem ac Martinum de Raysko
14 fratres germanos fuisse dominos in solidum et indivisos villarum Radlycze
a et Corzuchi
ae, ius quoque
af patronatus et presentandi canonicum Sancti Adalberti in ecclesia Sancte Marie Calissiensi racione earundem villarum ad eos
ambos ex paterna et progenitorum suorum successione coniunctim et in solidum pertinuisse et spectasse ad dictos Joannem et
Aaron eidem Joanni patri suo in huiusmodi iure patronatus successisse et ob hoc ipsos Joannem et Aaron dictis compatronis
canonicatus et prebende prescriptorum, videlicet Martinum de Raysko patruo eorum necnon Janussio, Jacussio, Georgio, Nicolao,
Byenyak
c, Stephano
ag, Michaeli, Laurencio, Mathie, Thome, Joanni de Cothoyeczko
ah, Ade et Nicolao ac Peregrino de Zakovycze
f ai-ajac Joanni de Grodzyelecz
annumerandos fore et annumeramus in patronos in hac eadem sentencia, similiter dicimus, decernimus et declaramus nobiles
Joannem Laszki
ak vexilliferum Siradiensem
15 ex successione paterna et fraterna in dominio ville Crowycza
al16, Albertum et Jeronimum
ał Buthkonis ex successione paterna in dominio Sobothka Maiori
17 am-anet Czechel
fuisse et esse compatronos dictorum canonicatus et prebende Sancti Adalberti in ecclesia collegiata Sancte Marie Calissiensi
ipsosque eciam annumerandos fore et annumeramus dictis compatronis et dominis dictarum villarum Radlyczycze
a, Corzuchi
ae, Cothoyeczko
ah, Zakovycze
f et [s.
1007] Grodzyelecz
ao de domo Corab
ap ac prefatum dominum Derslaum Buthkonis ad eosdem canonicatum et prebendam Calissiensem sicut ad prenominatorum compatronorum.
Ita eciam ad dictorum Joannis Laszki
ak, Alberti et Jeronimi
aq Buthkonis ac Joannis et Aron [
s. 165] natorum Joannis Radlycza
ad presentacionem instituendam et investinendam fore ac institui et investiri, expensas per partes hincinde coram nobis factas
ex causis animum nostrum moventibus compensamus. Lecta, lata et in scriptis pronunciata fuit et est hec nostra sentencia diffinitiva
per nos Przedvogium
ar de Gra(n)di
as prepositum et iudicem
18 at-auprefatum de ipsius domini Joannis cantoris coniudicis nostri19 voluntate et assensu
, Gnezne, in domo habitacionis nostre, sub anno
at-a nativitate
-au Domini 1440, indicione tercia, die Lune prima mensis Februarii, presentibus ibidem honorabilibus viris, dominis Joanne Chwadonis
1 Gneznensis
20, Bodzetha
av de Nyankovo
aw Lanciciensis ecclesiarum canonicis
21, Jacobo Joannis de Borowskye
ax22 et Petro de Gra(n)di
at-aunepote dicti prepositi et iudicis prefati
23, clericis Gneznensis diocesis circa premissa testibus et me Joanne Alberti Romani clerico Gneznensis diocesis publico notario
at-auet huius facti scriba
24.
aRadliczicze Kop. 2
bCorzuchy Kop. 2
cBieniak Kop. 2
dKozlik Kop. 2
eKothowieczko Kop. 2
fZakowicze Kop. 2
g-hac Joannem in Grodzielecz skreślone Kop. 2
iSthephanus Kop. 2
jKoslik Kop. 2
kOcziasz Kop. 2
ltak Kop. 1 i 2
łDziechel Kop. 2
mKorzuch Kop. 2
nKothoieczko Kop. 2
o-pet Joannis in Grodzielecz skreślone Kop. 2
qskreślone Kop. 2
rSwyemam Kop. 2
sRossosicze Kop. 2
tPsary Kop. 2
ubrak Kop. 1
vBielczewo Kop. 2
wRussoczicze Kop. 2
xSzadowie Kop. 2
yTrablicze Kop. 2
zSediwogium Kop. 2
aaSethlyewo Kop. 2
ab-acskreślone Kop. 2
adRadlicza Kop. 2
aeKorzuchy Kop. 2
afque Kop. 1
agSthephano Kop. 2
ahKothoyeczko Kop. 2
ai-ajet Joanni de Grodzielecz skreślone Kop. 2
akLaski Kop. 2
alCrowiczą Kop. 2
ałGeronimum Kop. 2
am-anet Cziechel skreślone Kop. 2
aoGrodzielecz skreślone Kop. 2
apKorab Kop. 2
aqJeronimi Kop. 2
arPrzedwoyium Kop. 2
asGra(n)dy Kop. 2
at-aubrak Kop. 1
avBodzientha Kop. 2
awNiankowo Kop. 2
axBorowskie Kop. 2
1Radliczyce par. Rajsko, na pd.-wsch. od Opatówka (Koz. 5 s. 224, 7 s. 378-379). Marcin wyst. od 1415, pisał się także z Rajska
(KDW VIII nr 812/2, 904/1). Gorzuchy (Kożuchy) par. Staw, na pn.-zach. od Błaszek w Kaliskiem (Koz. 4 s. 253).
2Kotowiecko (Kotojedzko) par. Droszew, na zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 126, 4 s. 399), wieś drobnoszlachecka; z tu wyst. Janusz,
Stefan i Michał może ident. z wyst. 1433 (KDW IX nr 1332/7-9).
3Żakowice par. Kościelna Wieś, na zach. od Kalisza (Koz. 3 s. 762, 5 s. 555), wieś drobnoszlachecka; Peregryn (Pielgrzym) wyst.
także 1434 (SHGWlkp.), Adam i Mikołaj skądinąd nie znani.
4Ociąż, wieś par. na pn.-wsch. od Ostrowa Wlkp. (Koz. 1 s. 198, 5 s. 87). Ks. Grzegorz syn Dziersława (kasztelana biechowskiego
1423-32) wyst. także 1418 (KPol. II s. 360).
5Czechel par. Kucharki, na pd.-zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 51, 4 s. 139). Dziersław syn Butka, brat Sędziwoja i dziekana Jaśka
z Czechla, student UJ 1420, altarysta gnieźn. 1432, kanonik kal. 1440, kanonik gnieźn., pleban w Sobótce Wielkiej, zm. 1462
(Kor. I/2 s. 122, 180; SHGWlkp.; J. Wiesiołowski, Sędziwój z Czechla, Studia Źródłoznawcze 9, 1964, s. 78).
6Świema z Rososzycy, zob. wyżej, nr 1443/1.
7Psary par. Rososzyca, na pn.-wsch. od Ostrowa Wlkp. (Koz. 5 s. 215). Adam skądinąd nie znany.
8Zapewne Bielczewo (dziś Bilczewo) par. Kramsk, na pn.-wsch. od Konina (Koz. 4 s. 33). Wojciech i Jan skądinąd nie znani.
9Zapewne chodzi o Rososzyce (jak przypis 6), gdzie Piotr wraz ze Świemą wyst. także 1428 (KDW V nr 482), choć nie można wykluczyć
wsi par. Rusocice na pn.-zach. od Turku, gdzie Piotr, późniejszy wojski kal. 1457-79, wyst. od 1426 (SHGWlkp.).
10Sadowie par. Wysocko Wielkie na pd.-wsch. od Ostrowa Wlkp. (Koz. 3 s. 171, 5 s. 273, 7 s. 383). Maciej skądinąd nie znany.
11Nie zidentyfikowani.
12Szetlew par. Rzgów, na pd.-wsch. od Zagórowa (Koz. 5 s. 394-395), siedziba licznych Korabitów trudnych do identyfikacji.
13Marcin syn Świemy z Rososzycy (jak wyżej, przypis 6), najpewniej ident. ze studentem UJ 1429 i 1433, potem kanonikiem włocławskim
1443, pisarzem kancelarii królewskiej 1444, altarystą w katedrze gnieźn. 1447, kustoszem włocławskim 1453, kanonikiem kal.
1460 (Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, s. 260; niżej, nr 1687/1, mat. KDW).
14Rajsko, wieś par. na pn.-wsch. od Opatówka (Koz. 5 s. 232-233, 7 s. 379). Marcin Radlica wyst. 1431(?)-76 (SHGWlkp.), jego
brat Jan skądinąd nie znany.
15Jan Łaski, z Łaska, syn Wojciecha, chorąży mniejszy sier. 1433, zm. 1451 (Spisy sier.; MPH III s. 265).
16Krowica par. Rajsko (par. Chlewo?), na pd.-wsch. od Opatówka (Koz. 7 s. 349).
17Sobótka Wielka, wieś par. na zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 296, 5 s. 329), posiadłość rozrodzonych tu Korabitów, wśród których
Wojciech i Hieronim syn Butka skądinąd nie znani.
18Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.
19Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
20Jan syn Chwała z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/6.
21Bodzęta z Jankowa, zob. wyżej, nr 1407/9.
22Borowskie, dziś Zborowskie, wieś szlachecka par. Męka w powiecie sier. (Koz. 7 s. 31). Jakub syn Jana nie zidentyfikowany,
zapewne był dworzaninem Przedwoja z niedalekich Grądów.
23Piotr z Grądów, bratanek Przedwoja (syn Chwała?, Mikołaja?) bliżej nie znany.
24Jan syn Wojciecha Romanusa, uprawniony do wykonywania funkcji notarialnych w Gnieźnie 1434 (Not. nr 169), notariusz publiczny
jeszcze 1449 (KDW mat.; Acta capitulorum I nr 1783), wikariusz wieczysty w katedrze gnieźn. i wicedziekan tamże 1447-48 (ib.).
Dokument Nr 1494
Kraków, 3 lutego 1440
Król Władysław III zapisuje 80 grzywien na Podstolicach staroście nakielskiemu Włodkowi z Danaborza.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 365. Pergamin 296 x 160 + 42-47 mm, skasowany, dwie dziurki w tekście. Nacięcie po pasku do przywieszenia
pieczęci. Na odwrocie sygnatury i informacje o treści (XVI-XVIII w.).
Wladislaus Tercius Dei gracia rex Polonie Lythwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus / tenore presencium,
quibus expedit universis, quomodo habito respectu ad constantis fidelitatis grata obsequia et / pure fidei merita, quibus
maiestati nostre generosus Wlodek de Domaborz capitaneus Nakelensis
1, nobis sincere / dilectus, meruit et poterit aucta fide prestancius complacere in futurum, horum intuitu volentes ipsum gracie
nostre prosequi et ad nostra obsequia plus reddere obligatum atque prompciorem, sibi in et super villa nostra Podstholicze
nu(n)cupata in terra Maioris Polonie et districtu Kczinensi
2 octuaginta marcas, quas habuit in quittacionibus monete et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam
computando, damus, donamus, inscribimus presentibus et obligamur, per ipsum Wlodkonem in dictis octuaginta marcis, cum omnibus
et singulis utilitatibus, fructibus, censibus necnon agris, pratis, campis, silvis, borris, mericis, mellificiis, venacionibus,
pascuis, lacubus, aquis, fluminibus, vadis, piscinis, molendinis, redditibus, proventibus et obvencionibus universis habendam,
tenendam, utifruendam et possidendam pacifice et quiete tamdiu, quousque sibi et suis successoribus legittimis predicte octuaginta
marce integre et ex toto fuerint persolute. Quibus exsolutis, dicte ville possessio ad nos et successores nostros devolvetur
pleno iure. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio
literarum. Datum Cracouie feria quarta in crastino Purificacionis Beate Marie Virginis gloriose anno Domini millesimo quadringentesimo
quadragesimo
3.
Ad mandatum domini regis Johannes Sprowsky canonicus Gneznensis
4.
1Danabórz par. Łekno na Pałukach, na pn.-wsch. od Wągrowca (Koz. 1 s. 62, 4 s. 183). Włodek, Władysław, starosta nakielski
1436-67, potem i kasztelan nakielski 1453-67, zm. 1467 (Spisy wlkp.).
2Podstolice par. Chodzież, na pd.-wsch. od Chodzieży (Koz. 3 s. 55).
3Data zgodna z itinerarium królewskim.
4Jan ze Sprowy, zob. wyżej, nr 1479/6.
Dokument Nr 1495
Opatówek, 3 lutego 1440
Arcybiskup gnieźnieński eryguje wikariat wieczysty w kolegiacie NMPanny w Kaliszu fundacji Piechny, wdowy po mieszczaninie
kaliskim Pieczu.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 136-138. Tytuł: Erectio vicariatus Johannis de Sobothka ecclesie Sancte Marie Calisiensis. Drugi wpis (Kop. 2), z błędną datą 3 lutego 1446, tamże, s. 811-814. Tytuł: Instrumentum transsumpti ereccionis vicariatus Bank de collacione dominorum vicariorum Kalisiensium.
Uw.:1. Identyczny formularz ma przywilej tegoż wystawcy z tejże daty, dotyczący innej fundacji w tejże kolegiacie, wydany (wg
odpisu z oryginału) w KDW V nr 650. 2. Dok. wydajemy wg Kop. 1.
In nomine Domini amen. Nos Vincencius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas ad rei memoriam sempiternam.
Cum inter solicitudines officii nobis crediti nostra precipua cura esse debeat, cultum divini nominis per multiplicacionem
personarum adaugere et animarum saluti posse tenus providere profecto grato animo, nostram talibus studiis auctoritatem impartimur,
quibus huiusmodi cultus crescere cernitur et salus animarum exinde procuratur. Proinde noverint, tam presentes, quam futuri,
quomodo discretus Petrus Bank, arcium liberalium baccalaureus, mansionarius ecclesie collegiate sancte Marie Kalisiensis nostre
diocesis
1, in nostra constitutus presencia, nobis humiliter et devote supplicavit, quatinus in eadem ecclesia collegiata sancte Marie
Kalisiensi vicariam perpetuam, quam honesta Pyechna, coniux
a providi Pyeczonis de Calis
2 zelo devocionis ducta, de facultatibus suis ac certis censibus annuis apud sagaces dominos consules et totam comunitatem
civitatis Calisch pro certa summa peccunie emptis et comparatis, donavit, erigere, confirmare, fundare, privillegium quoque
largicionis et empcionis huiusmodi censum sigillo prefate civitatis Calisch, de communi cera intus et extra, in pensula pargameni
subappendente sigillatum, sanum et integrum, et quod tunc idem Petrus Bank coram nobis in evidenciam prefate dotacionis exhibuit
et obtulit, ratificare et approbare dignaremur. Cuiusquidem privilegii tenor sequitur et est talis:
[
następuje dok. władz miasta Kalisza z daty: Kalisz, 16 listopada 1436 - wyżej, nr 1416].
[
s. 137, s. 813] Nos vero Vincencius archiepiscopus et primas memoratus peticionibus huiusmodi tanquam iustis inclinati, volentes ecclesiam
prefatam in Calisch amplioribus per personarum auctionem insignire honoribus dicteque Pyechne Pyeczonis dotatricis pyam et
devotam in perfectam deducere voluntatem et signanter propter Domini cultus et glorie Dei, quam celi enarrant incessanter,
augmentum et honorem, predictam vicariam perpetuam in ecclesia collegiata sancte Marie Calisiensi erigimus et fundamus, dictumque
privilegium et singula in eo contenta recipimus, admittimus, ratificamus, approbamus et incorporamus ac in robur perpetue
firmitatis confirmamus, decernentes census huiusmodi deinceps ecclesiastice subiacere libertati necnon prefatum Petrum Bank
tanquam benemeritum eiusdem vicarie taliter per nos erecte, perpetuum creamus vicarium ipsumque collegio et consorcio dominorum
vicariorum tam canonicalium, quam aliorum ecclesie prefate Calisiensis adiungimus et aggeramus in Dei nomine per presentes,
volentes, quatinus ipse Petrus et sui successores eiusdem vicarie vicarii cure animarum et divinis officiis, tam diurnis,
quam eciam nocturnis, cum aliis dicte ecclesie vicariis intendant ac omnibus et singulis proventibus, oblacionibus, redditibus,
testamentis et quibusvis distribucionibus ac universis ad universitatem ipsorum dominorum vicariorum undecumque obvenientibus,
fructibus sicut ceteri vicarii canonicales et non canonicales [
s. 138] eiusdem ecclesie gaudeant et sint contenti. Ipsumque Petrum Bank et suos successores iuxta vetus privilegium iurisdicioni,
cohercioni et subiecioni dicti prepositi dicte ecclesie Calisiensis pro tempore existentis, subicimus et supponimus. Ius quoque
patronatus et presentandi personam ydoneam ad prefatam vicariam post cessum et decessum [
s. 814] dicti Petri et successorum eius dominis vicariis et eorum universitati ecclesie Calisiensis antedicte reservamus perpetuo
et in ewm. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum et datum in Oppathow
3 die Mercurii tercia mensis Februarii anno Domini M
o CCCC
o XL
mo, presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus viris, dominis Thoma de Strzampino decretorum doctore, canonico Gneznensis
4, Jacobo preposito
5, Simone canonico Calisiensis
6 et Stanislao Bochnek
7 vicario perpetuo Lanciciensis ecclesiarum, testibus circa premissa.
aconiuxit (!) Kop. 1
1Piotr Bąk i Piotr Piecz, zob. wyżej, nr 1413/8, 9.
2Piotr Bąk i Piotr Piecz, zob. wyżej, nr 1413/8, 9.
3Opatówek, miasto arcybiskupów gnieźn. w powiecie kal.
4Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.
5Prepozyt kal. Jakub wyst. także tegoż dnia we wspomnianym na wstępie dok. KDW V nr 650 a także, bez daty, w jednym z rękopisów
statutów kal.-wieluńskich 1420 r., zob. Statuty synodalne wieluńsko-kaliskie Mikołaja Trąby z r. 1420, Kraków 1915-1920-1951,
s. CIV.
6Najpewniej Szymon ze Stawu, zob. wyżej, nr 1474/6.
7Stanisław Bochnek nie zidentyfikowany.
Dokument Nr 1496
Opatówek, 8 lutego 1440
Arcybiskup gnieźnieński przenosi miasto Opatówek na prawo niemieckie i nadaje wójtostwo tamże Stefanowi z Jutrosina.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 989-990. Tytuł: Privilegium super advocaciam in Opathow.
Wyd. ekscerptu: Wizytacje, s. 407-408.
In nomine Domini amen. Mundus caducus est et diversis cottidie casibus variatur, idcirco necesse est acciones legittimas,
que memoria indigent, prescripti continenciam in noticiam transumti posterorum. Proinde nos Vincencius Dei gracia sancte eclesie
Gneznensis archiepiscopus et primas notum facimus, quibus expedit universis, quod pia recolentes affectu fidelia et grata
servicia fidelis nostri, providi Stephani Nicolai de Yvthroszyno
1 pluribus annis exhibita et in futurum Domino adiuvante exhibenda, eidem Stephano intuitu dictorum serviciorum advocaciam
in opido nostro Oppathow sito in districtu Kalischiensi
2, quod opidum de iure Polonico in ius Theuthunicum Srzedense videlicet transferimus per presentes, sub ratihabicione v(enerabilium)
f(ratrum) n(ostrorum) c(apituli) G(neznensis) dedimus, donavimus et contulimus graciose. Nomine cuius advocacie idem Stephanus
et sui successores legittimi duos mansos liberos, unum balneum, tercium maccellum carnificum, sutorum, pistorum, tercium denarium
iuramentorum, penarum ex cuiuslibet iudicati ac ortum consistentem inter plebani et incolarum Opathowyensium ortos et prata
in torrente seu circa torrentem Rudnyk
3, quam remote sui protendunt agri et unum alium pratum in loco dicto Szvthogrobla
4 et aream iacentem in areas seu domos Chwalyk et Barthoszy in circulo eiusdem opidi
5 necnon molendinum in fluvio Pokzywnycza
6 et in loco Zlobslye
4 nu(n)cupato situm, infra quod molendinum unum pratum et unum ortum habebit, tenebit, utifruetur temporibusque perpetuis et
in ewm possidebit, vendet et comutabit, persone tamen nobis grate et consensu nostro ad id accendente, sic tamen, quod idem
Stephanus et quilibet successor suus advocatus unicus habendus servicia facere more aliorum advocatorum nostrorum dicti districtus
Kalischiensis et decimam manipularem sit astrictus. Incole vero ipsius opidi Oppat(how) de quolibet manso per unam marcam
mediorum grossorum Polonicalium in festo beati Martini [11
XI] singulis annis et decimam manipularem temporibus perpetuis nobis et nostris successoribus iuxta consuetudinem antiquam solvere
et dare tenebuntur. Ab omnibus autem serviciis et angariacionibus dicti incole Oppat(howyenses) erunt liberi et soluti, dempto
eo [
s. 990], quod staciones in civitatem Kalysch pro nobis conducere et ingruentibus inundacionibus circa molendina Oppathowyensia reformare
et laborare, quociens opus fuerit, sunt astricti. Et quia iura Srzedensia sunt nobis incognita, ideo omnia iura et honores,
que utilitatem respiciunt dominorum, nobis et nostris successoribus salva reservamus. In cuius rei testimonium nostrum et
dicti nostri capituli Gneznensis sigilla presentibus sunt subappensa. Actum et datum in Opat(how) feria secunda in carnisprivio
anno Domini 1440, presentibus venerabili et honorabilibus Thoma de Strzyąpyno decretorum doctore
7, Jacobo de Dabno Gneznen(sibus)
8, Bodzątha de Nyankowo Lancicyensi canonicis
9, Martino de Tharnowo, de Parzno
10, Bronissio de Laszkownycza, in Ludonyo
11 et Nicolao in Oppat(how) eclesiarum parochialium rectoribus
12, testibus ad premissa. Transivit per manus Johannis Pauli cancellarii
13.
1Jutrosin, miasteczko prywatne w powiecie pyzdrskim. Stefan skądinąd nie znany.
2Zob. dok. poprzedni. Przed 1440 r. Opatówek zazwyczaj nazywany był zamkiem (castrum) arcybiskupim.
3Rudnik, rzeczka pod Opatówkiem, Cienią, Michałowem (Koz. 5 s. 258), czy ident. z Cienią, dopływem Pokrzywnicy, prawego dopływu
Prosny?
4Zapewne nazwa pospolita.
5Mieszczanie skądinąd nie znani.
6Pokrzywnica, zob. wyżej, przypis 3.
7Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.
8Jakub Kot z Dębna (brat arcybiskupa), student UJ 1436, kanonik gnieźn. 1440 (tutaj), pozn. 1443, dziekan gnieźn. 1443/44,
kanonik krak., włocławski, pisarz królewski 1447, zm. 1478 (PSB XIV s. 448).
9Bodzęta z Jankowa, zob. wyżej, nr 1407/9, 1483/6.
10Marcin z Tarnowa i Bronisz z Laskownicy, zob. wyżej, nr 1480/6, 5.
11Marcin z Tarnowa i Bronisz z Laskownicy, zob. wyżej, nr 1480/6, 5.
12Pleban Mikołaj wyst. w Opatówku także 1435, 1436 i 1443-49 (Acta capitulorum II nr 1064; KDW V nr 574; Łaski, Liber beneficiorum
II s. 84).
13Jan z Kozichbród, zob. wyżej, nr 1407/6.
Dokument Nr 1497
Solec, 11 lutego 1440
Biskup poznański nadaje kanonikat w kolegiacie w Środzie Pawłowi Peszlowi z Poznania.
Or.: Poznań, AAP, DS perg. 4 (Środa - kolegiata A 4). Pergamin 273 x 141 + 26 mm, dobrze zachowany. Nacięcie po pasku do przywieszenia
pieczęci. Na odwrocie wiadomości o treści (XVI-XVII w.).
Andreas Dei gracia episcopus Poznaniensis
1 honorabilibus viris, dominis preposito et canonicis ecclesie collegiate Sancte / Marie in Srzoda
2, seu illi vel illis, ad quem vel ad quos canonicorum recepcio et admissio in eadem ecclesia / pertinet, salutem in Domino.
Quia ad canonicatum et prebendam in eadem ecclesia collegiata vacantem post / mortem et obitum honorabilis domini Mathie Hanutha
ipsius ultimi et immediati posessoris
3, honorabilem dominum Paulum Peschel de Poznania
4 ad presentacionem providorum virorum Petri Paczerzs et Johannis oppidanorum ibidem in Srzoda
5, ad quos ius patronatus seu presentandi pleno iure dinoscitur pertinere, per bireti nostri capiti suo imposicionem investivimus
et presencium tenore investimus, curam et administracionem spiritualium et temporalium sibi comittentes in eisdem. Ideo mandamus
vobis in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis pena, quatinus tam pro parte prefati domini Pauli canonici requisiti
fueritis, sibi posessionem realem et actualem dictorum canonicatum et prebende assignetis, stallum in choro et vocem in capitulo
sibi cum plenitudine iuris canonici deputando, recepto tamen primitus de observandis statutis et consuetudinibus dicte ecclesie
licitis et honestis ab ipso corporali iuramento, facientes insuper eidem domino de omnibus fructibus, redditibus, censibus,
proventibus ac cerimoniis universis ad dictos canonicatum et prebendam quomodolibet spectantibus plene et integre responderi.
Harum quibus sigillum nostrum subappensum est testimonio literarum. Datum in Solecz
6 die Jovis undecima mensis Februarii anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo.
1Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.
2O kolegiacie w Środzie, zob. KDW VIII nr 978.
3Mikołaj Hanuta skądinąd nie znany, por. z mieszczaninem Hanutą 1423 (WSvP s. 134) i jego żoną? 1428 (Roty II nr 914).
4Paweł Peszel wyst. jako kanonik średzki 1444 n., a jako prepozyt kościoła Św. Krzyża w Poznaniu 1455-65 (SHGWlkp.; M. J. Mika,
Studia nad patrycjatem poznańskim w wiekach średnich, Poznań 1937, s. 66 n.).
5Piotr Pacierz (siostrzeniec poprzedniego?) wyst. także 1423, 1427 i 1436 (KDW VIII nr 978/7); Jan nie zidentyfikowany, chyba
różny od ks. Jana Pacierza dziekana kolegiaty średzkiej 1428 i 1433 (KDW IX nr 1326/2), może ident. z Janem Pacierzem (Paternostrem)
szwagrem Pawła Peszla.
6Solec, wieś par. na pn.-wsch. od Książa, nad Wartą (Koz. 3 s. 231).
Dokument Nr 1498
Kraków, 17 lutego 1440
Król Władysław III nadaje Maternie z Kręska prawo lokacji miasta we wsi Kręsko.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 19, k. 135-135v. Wpis w transumpcie króla Aleksandra z daty: Piotrków, 22 lutego 1504.
Tytuł: Renovacio privilegiorum generoso Petro Opalyenski castellano Landensi super villa Cransko.
Reg.: MRPS III, suppl. nr 125 (wg Kop.).
In nomine Domini. Ad perpetuam rei memoriam. Quia tunc errorum et dubiorum multis prudenter occurrimus incommodis, dum gesta
etatis nostre litterarum apicibus et fidedignorum testimonio perhennamus, proinde nos Vladislaus Tercius Dei gracia rex Polonie
necnon terrarum Cracouie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuyauie, Lithwanie princeps suppremus, Pomeranie Russieque dominus
et heres significamus tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris presencium noticiam habituris, quomodo
per nobilem Maternam Budischyn heredem de Cransko
1 fidelem nostrum dilectum oblata nostre celsitudini peticio continebat, quatinus villam suam Cransko in terra Maioris Polonie,
in districtu Costhenensi sittam, in civitatem iure Thevtonico, quod Maydburgense dicitur, erigi et transferri dignaremur.
Nos ita habito diligenti respectu ad constantis fidelitatis obsequia eiusdem Materne ac pure fidei merita, quibus nostre maiestati
complacuit et aduc complacere poterit aucto fidelitatis studio prestancius in futurum, volentes ipsum specialium graciarum
nostrarum prosequi favoribus [
k. 135v] et ad obsequia nostra continuo reddere prompciorem, peticionibus ipsius benigniter annuentes, sibi et suis successoribus
legittimis civitatem seu opidum de villa predicta Cransko iure Theutonico Maydburgensi nomineque et vocabulo eodem Cransko
appellandum, plenam damus tenore presencium erigendi facultatem. In quoquidem oppido forum septimanale singulis feriis quintis
statuimus in qualibet septimana celebrandum, nundinas vero sive forum annuale ad festum sancti Laurencii [
10 VIII] quolibet anno et duabus diebus immediate sequentibus indicimus et ponimus celebrandum. Ad quequidem fora, videlicet annuale
et septimanale, damus et concedimus omnibus et singulis mercatoribus et hominibus utriusque sexus huiusmodi fora visitantibus
plenam et omnimodam potestatem omnes mercancias et res ipsorum iuxta rittum, observanciam et consuetudinem aliarum civitatum
vendere, emere ac eciam permutare iuxta ipsorum beneplacitum voluntatis. Quodquidem opidum cum omnibus suis attinenciis, appendiis
et pertinenciis, prout in suis metis et graniciis longe, late et circumferencialiter est limittatum et distinctum, exnunc
de iure Polonico in ius Theutonicum, quod Maydburgense dicitur, quo alie civitates in Regno nostro sibi vicinale(s) gaudent
et fruuntur, transferimus perpetuo duraturum, removentes ibidem omnia iura Polonicalia, modos et consuetudines universas,
que ipsum ius Theutunicum plerumque consueverunt et solita sunt perturbare. Eximimus insuper et perpetuo liberamus omnes cives
et incolas predicte civitatis Cransko presentes et futuros ab omni iurisdicione et potestate omnium Regni nostri palatinorum,
castellanorum, capitaneorum et dignitariorum, iudicum, subiudicum ceterorumque officialium et ministerialium eorundem, ut
coram ipsis vel ipsorum aliquo pro causis, tam parvis, quam magnis, puta furti, homicidii, membrorum mutilacione seu quibusvis
aliis enormibus excessibus citati minime respondebunt nec aliquas penas solvere tenebuntur, sed cives et incole predicte civitatis
coram suo advocato et consulibus ac iuratis, qui pro tempore fuerint, advocatus vero coram predicto Materna vel suis successoribus,
non aliter, quam suo iure Teutonico Maydburgensi de se querulantibus respondere sit astrictus. In causis vero criminalibus
et capitalibus superius expressatis advocato eiusdem civitatis, qui pro tempore fuerit, in metis et graniciis eiusdem, iudicandi,
sentenciandi, puniendi, corrigendi plenam damus et concedimus omnimodam facultatem, prout hoc ipsum ius Maydburgense in omnibus
suis punctis, condicionibus, articulis et clausulis postulat et requirit, iuribus nostris regalibus in omnibus semper salvis.
Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio litterarum. Actum Crac(ouie) feria quarta proxima post dominicam Invocavit
anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
2, presentibus ibidem reverendissimo in Cristo patre, domino Sbigneo episcopo Crac(ouiensi)
3 magnificisque et strennuis Johanne de Czyssow castellano Crac(ouiensi)
4 [
k. 136], Sandiuogio de Ostrorog Poznaniensi
5, Johanne de Thanczyn Crac(ouiensi)
6, Alberto de Male Lanciciensi palatinis
7, Dobrogostio de Schamotuli Poznaniensi
8, Johanne de Olyeschnycza Sandomiriensi
9, Laurencio de Calinova Siradiensi castellanis
10, Abraam de Sbaschyn iudice Poznaniensi
11 et aliis quampluribus fidedignis. Datum per magnificorum manus Johannis de Conyeczpolye cancellarii
12 et Petri Voda de Sczekoczyn vicecancellarii Regni Polonie
13, sincere nobis dilectorum.
Relacio eiusdem magnifici Johannis de Conyeczpolye Regni Polonie cancellarii.
1Kręsko, wieś par. na pn.-zach. od Babimostu. Materna Budszem, Budziszyn, wyst. 1418-43 (SHGPoz. II).
2Data zgodna z itinerarium królewskim.
3Zbigniew Oleśnicki biskup krak. 1423, kardynał 1439 (1440), zm. 1455 (PSB XXIII s. 776-784).
4Jan z Czyżowa, zob. wyżej, nr 1458/5.
5Sędziwój z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1381/2.
6Jan Tęczyński kasztelan biecki 1433-35, starosta lubelski 1434-38, opiekadlnik (tutor) krak. 1434-36, kasztelan wojnicki 1435-37,
wojewoda sandom. 1437-38, krak. 1438-59, kasztelan krak. 1459-70, zm. 1470 (Spisy młp.).
7Wojciech Malski podkomorzy łęcz. 1419-30, kasztelan 1430-36, wojewoda 1436-52, namiestnik (locumtenens) królewski w Wielkopolsce
1440-47, starosta generalny Wlkp. 1443-47, wojewoda sier. 1454, zm. 1454 (PSB XIX s. 383-385; Spisy łęcz.).
8Dobrogost z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1393/2.
9Jan Oleśnicki zw. Głowaczem, brat kardynała Zbigniewa, kasztelan żarnowski 1425-30, marszałek koronny 1430-40, kasztelan sandom.
1440-43 i wojewoda 1441-60, starosta krak. 1439-40 (PSB XXIII s. 764-766; Spisy młp.).
10Wawrzyniec Zaremba z Kalinowy (w Sieradzkiem), syn Marcina, marszałek nadworny 1420-26, wielki koronny 1426-30, kasztelan
sier. 1431-52, potem wojewoda sier. 1453, starosta wieluński 1431-53, ostrzeszowski 1450-53, zm. 1453 (Spisy sier.).
11Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.
12Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
13Piotr ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1499
Gniezno, 22 lutego 1440
I. N. Jan Oganka z Ułanowa kasztelan rogoziński i Włodek Wałach z Łagiewnik zdają się na arbitraż wymienionych duchownych
w sporze o prawo patronatu kościoła parafialnego w Łagiewnikach i altarii w katedrze gnieźnieńskiej.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 503-506. Wpis w transumpcie wymienionych arbitrów -
zob. nr następny.
In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo, indicione tercia, pontificatus
sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno nono, die vero vicesima
secunda mensis Februarii, hora quasi terciarum, Gneznensi, in domo habitacionis venerabilis viri, domini Predvogii de Grandi
prepositi sancte Gneznensis eclesie
1 meique notarii publici testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum et rogatorum presencia, constituti strenuus Johannes Oganka
de Vlanowo castellanus Rogosiensis
2 ex una et nobilis Wlothko Valach de Kagewniky
a3 heredes, armigeri Gneznensis diocesis, ab altera, de et super omnibus et singulis littibus, controversiis, displicenciis,
odiis et rancoribus, dumtaxat occasione iuris patronatus et presentandi eclesie parrochialis in Kagewniky
a et altaris Corporis Christi in eclesia prefata Gneznensi ac in sorte, hereditate et villa Schemyanowo
4 fundati, erre(c)ti et siti, et eorum occasione inter partes quomodolibet suscitatis [
s. 504] necnon omnibus et singulis exinde emergenciis, incidenciis, dependenciis et connexis, volentes parcere sumptibus et expensis
de alto ad
b basso, simpliciter et in totum, non coacti, non compulsi nec aliquo errore devio seducti, sed de mera, unanimi et spontanea
voluntate compromiserunt in reverendissimum in Christo patrem et dominum, dominum Vincentium Dei gracia sancte Gneznensis
eclesie archiepiscopus
c et primas
c absentem necnon egregios, providos dominos Predvogium de Grandi prepositum
1, Johannem de Czechel decanum
5, Johannem de Brosthcovo cantorem
6, magistrum Thomam
d de Strampino
7, Stanislaum de Vscze decretorum doctores
e, vicarium in spiritualibus et officialium eclesie sancte Gneznensis
8, presentes et compromissum huiusmodi in se sponte suscipiendes
a ut et tamquam in arbitros, arbitratores et amicabiles compositores seu communes amicos compromiserunt, dantes et concedentes
eisdem dominis arbitris, arbitratoribus et cuilibet eorum in solidum plenam, liberam ac expeditam facultatem, quod ipsi super
premissis necnon emergenciis, incidenciis, dependenciis et connexis ex eisdem summarie aut simpliciter et de plano, sine strepitu
et figura iudicii partibus predictis, presentibus vel absentibus, vel una presente et alia absente ac ipsis partibus vel earum
altera vocatis vel non vocatis, die feriata vel non feriata, stando vel sedendo, scripto vel oraculo vive vocis, quandocunque
vel quocunque tempore, ubicunque et qualitercunque eis placuerit, semel vel pluries, tociens, quociens ipsis videbitur expedire,
iuris ordine vel solemnitate et terminis servatis et non servatis seu obmissis iuxta Deum et iusticiam, auditis preposicionibus,
responsionibus, iuribus et allegacionibus parcium utrarumque, possunt et valeant examinare, terminare, diffinire, arbitrando,
laudando, componendo et alias quomo(do)libet faciendo, promittentes dicte partes huiusmodi compromissum nullo unquam tempore
quovis ingenio vel colore, tacite vel expresse revocare nec ab eodem recedere sub pena per ipsos dominos arbitros [
s. 505], arbitratores et amicabiles compositores apponanda, quaquidem pena soluta vel non soluta ipsum compromissum nichilominus
in suo robore permaneat ac huiusmodi compromissi revocacione non obstante, possint precedere ad pronu(n)ciacionem, diffinicionem,
preceptum, composicionem et sentenciam arbitralem iuxta, quod ipsis melius videbitur expedire, quod si super premissis omnibus
et singulis capitulis, intencionibus et articulis per partes predictas et earum alteram proponendis, deducendis ac propositis
et deductis et circa premissa occurrentibus, dicti domini arbitri, arbitratores et amicabiles compositores bene et deliberate
uno die non poterint alium terminum recipere ac eundem dictis partibus prefigere necnon si opus fuerit ad interpretandum et
declarandum ipsorum arbitralem sentenciam sibi plenam reservare dicti domini arbitri debent habere plenum posse. Promittentes
dicte partes michi notario infrascripto solenniter stipullanti et recipienti vice et nomine, quorum interest vel intererit,
quod acceptabunt, recipient, approbabunt ac gratum et firmum habebunt arbitrium, laudum, pronunciacionem, ordinacionem, preceptum
et mandatum et alia omnia et singula, que per eosdem dominos arbitros et communes amicos, tam secundum formam huius compromissi,
quam aliter facta seu ordinata, laudata, pronunciata fuerunt super premissis predictis et quolibet premissorum rata, grata
atque firma tenebunt et habebunt ipsisque parebunt, obedient et aquiscient
f ac eisdem non contravenient in aliquo tacite vel expresse, directe vel indirecte ac ab ipsis nunquam appellabunt verbo vel
in scriptis nec super illis recurrent et recursum habebunt ad arbitrium boni viri. Renu(n)ciantes insuper dicte partes voluntarie
et expresse arbitrio boni viri et recursum habendo ad arbitrium boni viri ac omnibus et singulis iuribus et legibus canonicis
et civilibus concedentibus et promittentibus, quod in talibus recursus haberi valeat ad arbitri
a boni viri. Ut autem omnia et singula [
s. 506] predicte partes compleant, teneant firmiter et obediant et non contraveniant per se predictisque dominis arbitris, arbitratoribuis
et amicabilibus compositoribus michique notario infrascripto promiserunt sub pena ducentarum marcarum omnia et singula, que
per dictos dominos arbitros ordinata, pronunciata seu composita fuerit in premissis et quolibet premissorum, tenere et inviolabiliter
observare, que siquidem pena tociens, quociens sic commissa per partem inobedientem et contravenientem pronu(n)ciacioni et
sentencie arbitrali iuxta ipsorum dominorum arbitrorum decretum et voluntatem habeatur et exsolvatur, ita tamen, quod pars
inobediens vel non parens in toto vel in parte cum effectum medietatem parti tenenti arbitrium et medietatem pro fabrica eclesie
Gneznensis prescripte teneantur
g dare et solvere penam prenominatam. Ad cuius pene solucionem pars revillis in premissis per dictos dominos arbitros possit
et valeat compelli omni iudiciali strepitu et excepcionibus, quod in talibus posset obici de iure vel de facto conquiescentibus
quibuscunque. Super quibus omnibus et singulis predicte partes a me notario publico infrascripto (pecierunt
h) ipsis fieri et confici unum vel plura publicum seu publica instrumentum vel instrumenta. Acta sunt hec anno, indicione,
pontificatu, die, hora, mense et loco, quibus supra, presentibus ibidem honorabilibus, circumspectis et discretis Laurentio
rectore parrochialis in Blizanowo
9, Johanne Fallonis de Grandi canonico eclesie Gneznensis metropolitane ecclesia(ru)m
10, Petro de Bniin
a procuratore causarum consistorii Gneznenis
11, testibus ad premissa.
Et ego Petrus Nicolai de Stanszevo
a12 etc. [...
i]
atak Kop.
btak Kop., zamiast et
ctak Kop., zamiast accusativu
dmhomam Kop.
eokreślenie doktorskie odnosi się do Tomasza i Stanisława
ftak Kop., zamiast a(c)quiescent
gtak Kop., zamiast teneatur
hbrak Kop.
idalszego ciągu brak Kop.
1Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/1.
2Jan Oganka z Ułanowa (na pn. od Kłecka) i z Łagiewnik, kasztelan rogoziński 1433-47, zm. 1447/48 (Spisy wlkp.).
3Łagiewniki (Ł. Kościelne), wieś par. na pn.-zach. od Kłecka (Koz. 4 s. 481). Włodek Wałach wyst. od 1430, potem kasztelan
rogoziński 1448-52, zm. 1452/53 (SHGWlkp.; Spisy wlkp.).
4Siemianowo par. Dziekanowice, na zach. od Gniezna (Koz. I s. 276). O własności i czynszu na S. zob. Kor. II s. 95, 493, Kor.
IV s. 24.
5Jan z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.
6Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
7Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.
8Stanisław z Uścia, zob. wyżej, nr 1435/10.
9Blizanów, wieś par. na pd.-zach. od Stawiszyna (Koz. 4 s. 41). Pleban Wawrzyniec skądinąd nie znany.
10Chodzi tu zapewne o Jana syna Chwała, nie Jana i Chwała, zob. wyżej, nr 1435/6.
11Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1399/10.
12Najpewniej chodzi tu o Piotra syna Mikołaja ze Strzyżewa (zob. dok. następny, przypis 9), o nim wyżej, nr 1450/18.
Dokument Nr 1500
Gniezno, 22 lutego 1440
Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór pomiędzy Janem Oganką z Ułanowa a Włodkiem Wałachem z Łagiewnik.
Kop.: Jak dok. poprzedni, s. 502-507. Tytuł: Instrumentum sentencie arbitralis Lagewniky.
In nomine Domini amen. Nos Vincencius Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus et primas, Prodvogius
a de Grudi
a prepositus
1, Johannes Czechel decanus
2, Johannes de Brzothkowo
a cantor
3, Thomas de Stzampino
a canonicus
4, Stanislaus de Vscze decretorum doctores, vicarius in spiritualibus et officialis Gneznen(ses)
5, prelibati arbitri, arbitratorres
a et amicabiles compositores per et inter strenuum ac nobiles dominos Oganka de Wlanowo castellanum Rogosiensem
6 ex una necnon Wlthkone
a Walacus de Kagewniky
a7, heredes atque armigeros Gneznensis diocesis, partibus ab altera, electi, asumpti et concorditer nominati, significamus tenore
presencium, universis et singulis, tam presentibus, quam futuris, quomodo constituti coram nobis predicti domini, dominus
Johannes Oganka castellanus Rogosiensis [
s. 503] ex una et Wlothko Valach partibus ab altera, non coacti, non compulsi nec aliquo errore seducti, sed de mera, unanima et
spontanea voluntate de et super omnibus et singulis duntaxat questionibus, littibus, causis, dissensionibus, odiis, rancoribus
et displicenciis occasione iuris patronatus et presentandi eclesie parrochialis in Kagewnyky
a necnon altaris Corporis Christi in eclesia Gneznensi predicta ac in sorte, hereditate et villa Schemanovo
8 fundati, situati et errecti inter partes hincinde exortas necnon cum omnibus exinde emergenciis, incidenciis, dependenciis
et connexis de alto et basso in nos tanquam arbitros, arbitratores et amicabiles compositores simpliciter et in totum compromiserunt,
prout hec omnia et singula instrumenta compromissi per Petrum Nicolai de Strzesewo notarium publicum
9 desuper confecto
a plenius contine(n)tur. Cuiusquidem instrumenti compromissi tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[
następuje instrument notarialny z daty: Gniezno, 22 lutego 1440 - wyżej, nr poprzedni].
[
s. 506] Nos igitur arbitri, arbitratores et amicabiles compositores assumpto huiusmodi compromisso, auditis hincinde partium propositis
et responsis ipsisque diligenter masticatis, matura inter nos deliberacione prehabita [
s. 507] vallataque prius pena ducentarum marcarum inter easdem partes modo prescripto solvenda ex vi compromissi in nos facti et
huiusmodi nostram sentenciam arbitralem processimus ipsamque presentibus dictis partibus ad hoc personaliter comparentibus
in scriptis tulimus et pronunciavimus ac ferimus et pronunciamus huiusmodi sub tenore: Christi nomine vocato etc.[...
b]. Lecta, lata et in scriptis pronunciata (est
b) hec nostra sentencia arbitraria per nos Vincentium Dei gracia archiepiscopum et primatem sancte eclesie Gneznensis prefata
de unanimi voluntate et consensu nostrorum coarbitrium die, mense, hora, loco et presentibus, quibus supra
10. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes literas sive presens publicum instrumentum huiusmodi nostram
sentenciam arbitralem in se continentes seu continens exinde fieri et per Petrum Nicolai de Strzesewo notarium publicum et
facti huiusmodi coram nobis scribam infrascriptum subscribi et publicari nostrorumque appensione sigillo(rum) iussimus comuniri.
atak Kop.
bbrak Kop.
1Zob. dok. poprzedni, przypisy 1, 5-8.
2Zob. dok. poprzedni, przypisy 1, 5-8.
3Zob. dok. poprzedni, przypisy 1, 5-8.
4Zob. dok. poprzedni, przypisy 1, 5-8.
5Zob. dok. poprzedni, przypisy 1, 5-8.
6Zob. dok. poprzedni, przypisy 2-4, 12.
7Zob. dok. poprzedni, przypisy 2-4, 12.
8Zob. dok. poprzedni, przypisy 2-4, 12.
9Zob. dok. poprzedni, przypisy 2-4, 12.
10Data w dok. transumowanym.
Dokument Nr 1501
Środa, 24 lutego 1440
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że [Przedpełk] Mościc z Koźmina sprzedał 5 łanów w Pożegowie kasztelanowi gnieźnieńskiemu
Piotrowi z Bnina.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 1094. Pergamin 290 x 140 + 19 mm. Na zielonym sznurze okrągła pieczęć wystawcy w brązowym wosku,
średnicy 48 mm: na tle udrapowanego materiału herb Nałęcz na tarczy, nad którą hełm z koroną i z łopatami łosia. Napis w otoku,
mocno zatarty: S. Stanislai de Ostrorog Capitanei Maioris Pol. Kontrasigillum o średnicy ok. 22 mm: herb Nałęcz na tarczy zwieńczonej hełmem z rogami. Na odwrocie informacje o treści i
sygnatury (XVI-XVIII w.).
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Stanislaus de Ostrorog subdapifer Kalischiensis et capitaneus Maioris Polonie
/ generalis
1, significamus tenore presencium universis presentibus et futuris, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium presenciam
veniens / generosus Moscicius de Maiori Cosmin
2, non compulsus, non coactus neque aliquo alio sinistro modo seductus, quinymo / sanus mente pariter et corpore existens,
usus amicorum suorum, sano consilio et matura deliberacione prehabita, quinque mansos agri integros in villa Poszegowo in
districtu Poznaniensi sita
3, cum omni iure, proprietate et dominio, prout solus habuit et tenuit, nichil iuris, proprietatis aut dominii ibidem pro se
aut suis legittimis successoribus penitus reservando et cum omnibus utilitatibus, agris cultis et collendis, campis, pratis,
pascuis, silvis, borris, gaiis, mericis, nemoribus, indaginibus, dummetis, quercetis, sareptis, mellificiis, ortis, areis,
pomariis, curiis, prediis, allodiis, aquis et ipsarum decursibus, fluviis, fluminibus, rivis, torrentibus, lacubus, stagnis,
paludibus, piscinis, piscaturis, molendinis et ipsorum emolimentis, et generaliter cum omnibus et singulis fructibus, usibus,
proventibus, censibus, solucionibus, venacionibus, aucupacionibus et obvencionibus universis, quomodolibet ad predictos quinque
mansos agri integros in villa Poszegowo spectantibus vel spectare potentibus, quocumque nomine alio sive vocabulo censeantur,
ita longe, late et circumferencialiter, prout dicti quinque mansi agri integri in villa Poszegowo in suis metis, limitibus
et graniciebus sunt distincti, divisi et limitati ab aliis, pro centum marcis latorum grossorum Pragensis monete, numeri vero
Polonicalis, quadraginta videlicet et octo grossos in quamlibet marcam computando, magnifico domino Petro de Bnin castellano
Gneznensi
4 et eius legittimis successoribus imperpetuum vendidit et coram nobis more solito rite et racionabiliter perpetuo resignavit,
habendos, tenendos, possidendos, vendendos, comutandos, obligandos, alienandos et ad usus ipsius beneplacitos libere convertendos,
prout sibi et ipsius legittimis successoribus melius et utilius videbitur expedire. Harum quibus sigilla nostra presentibus
sunt subappensa testimonio literarum. Actum et datum in Sroda feria quarta proxima post dominicam Reminiscere anno Domini
millesimo quadringentesimo quadragesimo, presentibus ibidem magnific(is), generos(is) et nobilibus Dobrogostio Colensky
5, Thoma Quileczky
6, Laurencio Bieczinsky
7 et Thoma de ibidem
8, Johanne Dambiczky
9, Bogussio Chosuczky
10 et aliis quampluribus fidedignis, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis in fidem omnium premissorum.
1Stanisław z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1451/8.
2Koźmin, miasto w powiecie pyzdrskim. Przedpełk z K. i ze Stęszewa, zwany Mościcem, syn Mościca ze Stęszewa, starosta mosiński,
odolanowski, zm. 1448/49 (zob. PSB XXII s. 137; WSB s. 497-498; GStar. s. 80).
3Pożegowo par. Mosina, tuż na pn.-zach. od Mosiny (Koz. 3 s. 79).
4Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1423/4.
5Dobrogost z Kolna najpewniej ident. z późniejszym podsędkiem pozn. 1441-50, zm. 1450/51 (Spisy wlkp.; SHGPoz. II s. 258).
6Kwilcz, wieś par. na pd. od Sierakowa. Tomasz Kwilecki wyst. 1415-44 (SHGPoz. II).
7Bieczyny par. Głuchowo, na pn. od Czempinia. Wawrzyniec wyst. 1435-45, zaś jego brat Tomasz 1438-52 (SHGPoz. I).
8Bieczyny par. Głuchowo, na pn. od Czempinia. Wawrzyniec wyst. 1435-45, zaś jego brat Tomasz 1438-52 (SHGPoz. I).
9Dębicz par. Mączniki, tuż na pn.-wsch. od Środy (Koz. 2 s. 126). Jan wyst. 1424-49 (SHGWlkp.)
10Bogusław z Koszut (pomiędzy Kórnikiem a Środą) oraz z Pierzchna i Górki wyst. 1413-50 (Mies. Heraldyczny 6, 1913, s. 158;
SHGWlkp.). Był m. in. wicesędzią w Poznaniu 1419 i wicestarostą Sędziwoja Ostroroga w Pyzdrach 1432-34 (GUrz. nr C 980, 547).
Dokument Nr 1502
Kraków, 29 lutego 1440
Król Władysław III potwierdza dokument króla Władysława Jagiełły zakazujący pobierania ceł od mieszczan pyzdrskich.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 23, s. 648-649. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 21 czerwca 1509. Tytuł:
Privilegium super theloneum Pysdrense.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 731 (wg Kop.).
Wladislaus Tercius Dei gracia rex Polonie Lituanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus tenore presencium,
quibus expedit universis, quomodo accedentes nostre maiestatis presenciam providi cives civitatis nostre Pysdrensis quandam
litteram collende memorie serenissimi domini Wladislai regis Polonie, genitoris nostri charissimi, nobis obtulerunt et produxerunt
humiliter supplicando, quatinus ipsis ex innata nobis regie maiestatis clemencia eandem litteram ratificare, innovare et confirmare
dignaremur. Cuiusquidem littere tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[
następuje dok. króla Władysława Jagiełły z daty: Kalisz, 16 kwietnia 1433 - KDW IX nr 1320].
[
s. 649] Nos igitur peticionibus ipsorum tanquam iustis benigniter acclinati, predictam ipsorum litteram in omnibus suis punctis,
articulis et clausulis in ea contentis ratam habentes atque gratam ex certa nostra sciencia ratificamus, innovamus, confirmamus
et presentibus roboramus, decernentes ipsam robur perpetue obtinere firmitatis. Harum quibus sigillum nostrum presentibus
est appensum testimonio litterarum. Datum Crac(ouie) feria secunda post Oculi anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
1. Ad relacionem magnifici Joannis de Coneczpolye Regni Polonie cancellarii
2.
1Data zgodna z itinerarium królewskim.
2Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
Dokument Nr 1503
Kraków, 2 marca 1440
I. N. Jan Rytwiański kanonik gnieźnieński i łęczycki ustanawia Mikołaja Leszczeńskiego swoim prokuratorem do spraw swej prebendy
gnieźnieńskiej.
Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 21, k. 88v-89. Wpis 11 maja 1440.
In nomine Domini amen. Sub anno a nativitate eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo, indicione tercia, Sede Apostolica,
ut dicitur, vacante
1 sacraque concilio Basiliensi presidente, die vero Mercurii secunda mensis Marcii, hora terciarum, in domo habitacionis providi
Johannis Lubarth aurifabri in circulo Crac(ouiensi) sita
2, in mei notarii publici testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia constitutus personaliter
honorabilis vir, dominus Johannes de Rythwyani canonicus Gneznensis et Lanciciensis ac altarista in Zgerzs
3, omnibus melioribus via, modo et forma, quibus melius et efficacius potuit et debuit, fecit, constituit, creavit ac solempniter
ordinavit verum, certum, legitimum ac indubytatum procuratorem, actorem, factorem, negociorum suorum gestorem et nunccium
specialem et generalem, ita tamen, quod specialitas generalitati non deroget nec vice versa, videlicet nobilem virum, dominum
Nicolaum Lesczensky heredem de Lesczina, armigerum Gneznensis dyocesis
4, presentem et onus huiusmodi procuracionis in se sponte suscipientem, dans et concedens dictus dominus constituens prenominato
suo procuratori plenum mandatum et omnimodam potestatem omnes et singulos fructus, redditus, proventus, census, decimas, tam
pecunyales, quam manipulares campestres ad canonicatus et prebendam suas in Gnezna spectantem et provenientem levandi, tollendi,
percipiendi, decimandi, vendendi, exigendi de perceptis et levatis quittandi, processus quoscunque opportunos ac necessarios
extrahendi et vigore eorundem omnes et singulos kmethones et censuarios dictorum canonicatuum et prebendarum suorum ac eorum
quemlibet excom(un)icandi, denunciandi ac denunciacionem petendi et procurandi et ipsos et eorum cuilibet in absolucionem
consenciandi necnon coram quoque iudice seu iudicibus spiritualibus vel secularibus ocasione dictorum fructuum et proventuum
agendi, defendendi, libellum ac alyos proposiciones summarios offerrendi, legittime contestandi, iuramentum calumpnie prestandi,
articulandi, testes, instrumenta et quevis genera probacionum producendi, ex adverso produci respondendi, videndi et a quibusvis
gravaminibus illatis vel inferendis [
k. 89] appellandi et provocandi appellacionemque huiusmodi parti adverse insinuandi et notificandi, unum vel plures procuratorem
vel procuratores loco sui substituendi substitutosque nominandi et onus huiusmodi procuracionis in se vicibus iteratis reassumendi,
presenti nichilominus procuratorio in suo robore duraturo et generaliter omnia et singula faciendi, exercendi et ordinandi,
que in premissis et quolibet premissorum fuerint necessaria et opportuna, si talia sint, que mandatum magis exigant speciale
et quo ipsemet constituens faceret vel facere posset, si premissis omnibus et singulis personaliter interesset. Insuper volens
dictum suum procuratorem vel substitutum ab omni onere satisfaciendum relevare, promittens eciam ipse dominus constituens
michi notario publico infrascripto vice et nomine omnium et singulorum, quorum interest vel intererit seu interesse poterit,
per hoc instrumentum omnia et singula, que per dictum suum procuratorem vel substitutum ab eo acta, gesta vel ordinata fuerint,
rata atque firma perpetuo tenere et habere, nec unquam contravenire verbo, facto vel in scriptis, per se vel per alium, sub
omnium bonorum suorum mobilium et ymmobilium obligacione et ypoteca. Super quibus omnibus et singulis premissis prefatus dominus
constituens peciit sibi fieri a me notario publico infrascripto confici unum vel plura publicum aut publica instrumenta. Acta
sunt hec anno, indicione, pontificatu sedivacantis, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem nobilibus Johanne
Sokolowsky
5 et Stanislao Pyekarka
6, testibus circa premissa.
Et ego Gregorius Alberti de Michinicze clericus Wratislauiensis dyocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
7, quia predictis constitucioni, ordinacioni, ratihabicioni aliisque omnibus et
a singulis
a premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula
sic fieri vidi et audivi, ideo presens publicum instrumentum manu propria scriptum exinde confici et in hanc publicam formam
redegi signoque et nomine meis solitis et conswetis consignavi, rogatus et requisitus, in fidem et testimonium omnium et singulorum
premissorum.
apowtórzone Kop.
1Instrument wystawiony w Krakowie deklaruje uznanie destytucji papieża Eugeniusza IV. Hain, s. 168, wykorzystując tekst tego
dok. (wpisany, jak wiemy, do księgi konsystorza gnieźn.) używa go mylnie jako argumentu, jakoby 2 marca 1440 i w Gnieźnie
uznawano tę destytucję.
2Mieszczanin krak., złotnik Jan Lubart wspomniany także niżej, nr 1528/3, najpewniej ident. z Hannosem L. wyst. 1435 (Księgi
przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1392-1506, Kraków 1913, nr 4653), wyst. jeszcze 1453 (Arch. Metropolitalne w Krakowie,
A. Off. Crac. 1, s. 480), por. też Cracovia artificum. Supplementa, Wrocław 1988, s. 38.
3Jan Rytwiański, bratanek prymasa Wojciecha Jastrzębca, zaopatrzony przez stryja w beneficja kościelne (m. in. altarie w łęcz.
Zgierzu), potem starosta sandom. 1442-78, marszałek koronny 1462-77, kasztelan sandom. 1474-78 i wojewoda krak. 1477-78, zm.
1478/79 (Kor. III s. 437-438; Spisy młp.; PSB XXXIII s. 588-592).
4Mikołaj skądinąd nie znany, może z Leszczyn w Piotrkowskiem (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego... V s. 172), które
jednak najpewniej nie mają średniowiecznej metryki.
5Nie zidentyfikowani.
6Nie zidentyfikowani.
7Grzegorz nie zidentyfikowany, może z Mechnicy (niem. Mechnitz) koło Koźla (inf. dra Tomasza Jurka), nie znany też Luschkowi.
Dokument Nr 1504
Bnin, 4 marca 1440
I. N. Wymienieni dziedzice Błażejewa wyznaczają prokuratora do spraw toczonych przed konsystorzem gnieźnieńskim.
Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 21, k. 68v-69. Wpis 12 września 1440.
In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem M
o CCCC
o XL
mo, indiccione tercia, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti
anno ipsius nono
1, die vero Veneris IIII
ta mensis Marcii, hora vesperorum vel quasi, in opido Bnyn et in sala inferiori domus habitacionis nobilium et generosorum dominorum
Johannis, Petri et Alberti heredum in Bnyn
2 in meique notarii publici et testium infrascriptorum presencia constitutus personaliter nobilis dominus Vyschotha heres in
Baszeyowo
a, armiger Poznaniensis dyocesis
3, suo et fratrum suorum Johannis et Nicolai germanorum
3 ac omnium et singulorum kmethonum, agros allodii ibidem in villa Bloszeyowo collencium, nominibus, parendo efficaciter diffinitive
sentencie, dudum in causa inter olim nobilem dominum Andream patrem dictorum Vyschote, Johannis et Nicolai
3 ex una et discretum dominum Andream tunc plebanum in Bnyn
4, partibus ex altera, de et super decima manipulari de agris dicti allodii in Bloszeyowo per venerabilem dominum Benedictum
de Modla, tunc vicarium et officialem eclesie metropolitane Gneznensis
5 late, omnibus melioribus via, modo, forma, stilo et ordine, quibus potuit et debuit, fecit, constituit et ordinavit suum
verum legittimum et indubitatum procuratorem, factorem et negociorum suorum gestorem, circumspectum magistrum Albertum Romanum
advocatum causarum consistorii Gneznensis
6 [
k. 69], absentem tanquam presentem ad submittendum se et dictos suos fratres germanos ac kmethones, agros allodii in Bloszeyowo
colentes, solvendi singulis annis plenariam manipularem decimam honorabili domino Nicolao Pyeczykabath plebano in Bnyn
7 et suis pro tempore existentibus successoribus imperpetuum sub penis et censuris eclesiasticis, in ipsos nobiles Vyschotam,
Jo(hannem) et Ni(colaum) fratres ac kmethones, agros allodii in Bloszeyowo pro tempore collentes, ferendis et promulgandis
per reverendos in Christo patres et dominos episcopos Poznanienses et ipsorum vicarios et officiales necnon ad petendum et
obtinendum absolucionis beneficium a quibuslibet excomunicacionum sentenciis prefati domini Benedicti tunc officialis Gneznensis,
quibus prefati nobiles Vyschotha, Jo(hannes) et Ni(colaus) fratres ac ipsorum kmethones dictos agros collentes, ob non solucionem
dicte decime manipularis fuerant irretiti, ac omnia et singula facienda, gerenda, exercenda, que in premissis et quolibet
premissorum fuerint quomodolibet opportuna. Promittens idem nobilis Vyschota, suo et dictorum fratrum suorum Jo(hannis) et
Ni(colai) ac kmethonum, agros allodiales in Bloszeywo
a collencium, (nominibus
b), michi notario solempniter stipulanti vice omnium et singulorum, quorum interest seu interesse quomodolibet in futurum poterit,
omnia et singula, quecumque per dictum ipsorum procuratorem acta, gesta, facta et ordinata fuerint in premissis, rata, grata
atque firma tenere et habere sub omnium bonorum suorum mobilium et inmobilium obligacione et ypoteca. Super quibus omnibus
et singulis prefatus dominus Vischota a me notario publico infrascripto publica peciit sibi confici instrumenta. Acta sunt
hec anno, indicione, pontificatus, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem honorabilibus et nobilibus dominis
Nicolao de Sch(ob)otha
c canonico
8 et Alberto de Schamotuli altarista in eclesia cathedrali Poznaniensi
9 ac Philipo de Droszewo armigero Gneznensis dyocesis
10, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Nicolaus Johannis de Grodzysko clericus Poznaniensis dyocesis, imperiali publicus auctoritate notarius
11, quia dictis procuratoris constitucioni et ordinacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, fierent
et agerentur, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc publicum instrumentum
manu propria scriptum exinde confeci signoque et nomine meis solitis et conswetis consignando, in fidem et testimonium premissorum
rogatus et requisitus.
atak Kop.
bbrak Kop.
codczyt niepewny Kop.
1O uznawaniu Eugeniusza IV w Wielkopolsce zob. dok. poprzedni, przypis 1.
2Bnin pod Kórnikiem. Dziedzice, synowie Mikołaja, bracia biskupa Andrzeja: Jan, potem kasztelan międzyrzecki 1450, Piotr, potem
podstoli kal. 1447, kasztelan lędzki, wreszcie Wojciech (i ze Śmigla), potem kasztelan międzyrzecki (Spisy wlkp.).
3Błażejewo (Błożejewo) par. Bnin (potem par. własna), na pd. od Kórnika (Koz. 2 s. 26). Wyszota, Jan i Mikołaj synowie Andrzeja
(wyst. 1416-37) w B. wyst. do 1446 (SHGWlkp.).
4Andrzej był plebanem w Bninie do 1436, kiedy to zrezygnował (KDW IX nr 1278).
5Benedykt z Modły, zob. wyżej, nr 1401/1.
6Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/4.
7Mikołaj Pieczykabat (z pozn. rodziny mieszczańskiej tego nazwiska?), zapewne ident. z plebanem bnińskim tego imenia 1444 (niżej,
nr 1655/18), altarystą w kościele par. Św. Marii Magdaleny w Poznaniu 1434, jeszcze wcześniej plebanem w Pniewach 1423-32
(KDW IX nr 1345/7).
8Zapewne Mikołaj syn Dobrogosta z Soboty (pomiędzy Poznaniem i Szamotułami) i z Knyszyna, kanonik pozn. 1439, kustosz pozn.
1441, wikariusz generalny i oficjał pozn. 1457-79, zm. 1479 (Now. I s. 732, II s. 211 n.).
9Wojciech syn Piotra mieszczanina z Szamotuł, notariusz publiczny 1420, prokurator w konsystorzu pozn. 1420, prepozyt kaplicy
Św. Ducha pod Grodziskiem 1434, pleban w Buku 1440-44, altarysta w katedrze pozn. 1440 n., kustosz kolegiaty NMPanny w Poznaniu
1452-54 (KDW VIII nr 878/11, IX nr 1317/5).
10Filip z Droszewa, zob. wyżej, nr 1424/10.
11Notariusz Mikołaj syn Jana z Grodziska (Wlkp.?) zapewne ident. ze studentem UJ 1432, por. też z notariuszem Mikołajem 1444
(niżej, nr 1673/4), a może i z Mikołajem wyst. w konsystorzu pozn. 1428 i pod Grodziskiem 1431 (KDW IX nr 1259/5).
Dokument Nr 1505
Kraków, 5 marca 1440
Król Władysław III nadaje miastu Poznaniowi prawo używania czerwonego wosku do pieczętowania dokumentów.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 6. Pergamin 253 x 134 + 6 mm. Na pasku pergaminowym pieczęć sekretna wystawcy w czerwonym
wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24). Na odwrociu: Privilegium super ceram rubeam Wladislai 3 regis (XV? w.) i sygnatury (XVI-XVIII w.).
Wyd.: 1. Łukaszewicz, Obraz I s. 158 (z pomyloną datą roczną: 1400); 2. Wuttke nr 213 (wg wyd. 1).
Reg.: KDW V nr 656 (z błędną datą: 14 marca 1440).
//Wl/adislaus Tercius Dei gracia rex Polonie Lythwanieque princeps suppremus et heres / Russie etc. significamus tenore presencium,
quibus expedit universis, quomodo volentes civitatem / nostram Poznaniensem aliis Regni nostri maioribus coequari civitatibus,
ut ipsius incole intelli/gentes affeccionem nostram singularem, quam ad ipsos et predictam civitatem gerimus et nobis diligencius
obediant et ad nostra obsequia fideliores reddantur ac prompciores, de nostrorum baronum consilio et assensu, concedimus atque
damus tenore presencium mediante plenam facultatem ipsorum consulatui in sigillacione privilegialium et missilium aut aliarum
quarumcumque literarum cera rubea uti et sigillare, quemadmodum alie capitales seu maiores Regni nostri civitates ea utuntur
et sigillant, presentibus ad nostre tantummodo placitum voluntatis duraturis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio
literarum. Datum Cracouie die sabbato ante dominicam Letare anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
1.
Relacio magnifici Petri Woda de Sczekoczini Regni Polonie vicecancellarii
2.
1Data zgodna z itinerarium królewskim.
2Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1506
Kraków, 5 marca 1440
Król Władysław III przeznacza należne mu co roku od miasta Poznania 60 grzywien szosu na spłatę długów zaciągniętych w mieście
przez króla Władysława Jagiełłę.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 94. Pergamin 274 x 133 + 64 mm. Na pasku pergaminowym pieczęć sekretna (jak w dok. poprzednim),
mocno zniszczona. Na odwrocie zapiski o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).
//Wl//adislaus Tercius Dei gracia rex Polonie Lythwanieque princeps suppremus et heres Russie etc. / significamus tenore presencium,
quibus expedit universis, quomodo famosis consulibus civitatis nostre / Poznaniensis ad extenuandum debita, in quibus ipsis
serenissimus olim progenitor noster carissimus / remanserat obligatus, sexaginta marcas, quas nobis de exaccione, schoss dicta, annis singulis tenentur respondere, concedimus atque damus tollendas et percipiendas ac levandas ita diu, quousque
feliciter constituemur in terra Maioris Polonie, de quibus sexaginta marcis ipsos quittamus per presentes. Harum quibus sigillum
nostrum est appensum testimonio litterarum. Datum Cracouie die sabbato ante dominicam Letare anno Domini millesimo quadringentesimo
quadragesimo
1.
Relacio magnifici Petri Woda de Sczekoczini Regni Polonie vicecancellarii
1.
1Zob. dok. poprzedni.
Dokument Nr 1507
Gniezno, 9 marca 1440
Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór opata benedyktynów z Mogilna z Teodorykiem z Czarnotula o dziesięciny z Czarnotula.
Or.: Bydgoszcz, WAP, Klasztor Mogilno dok. 20. Pergamin 395 x ok. 290 + 37 mm, zniszczony, podarty, część środkowa przeżarta reagensem
i rdzą, nieczytelna. Pięć pasków pergaminowych do przywieszenia pięciu pieczęci, nacięcie po szóstym pasku. Z. N.: jak Not.
nr 169. Na odwrocie sygnatury: S 4, W 13 i późne streszczenia.
//
aIn nomine Domini// amen. Nos Predwogius de Grandi prepositus
1, Johannes de Czechel decanus
2 / ac Johannes de Brzostkowo cantor vicariusque in spiritualibus et officialis generalis sancte ecclesie Gneznensis
3 necnon Jaracz Slowykowsky
4, Wlotko / alias Walach de Lagewniky
5 et Johannes de Budzislaw heredes
6, arbitri, arbitratores et amicabiles compositores per et inter circumspectum magistrum Albertum Romanum causarum / consistorii
Gneznensis
7 ac venerabilis et religiosorum virorum, dominorum Petri abbatis monasterii in Mogilno ordinis sancti Benedicti
8 et Stephani eiusdem ordinis fratris et plebani Sancti Jacobi ibidem in Mogilno
9, procuratorem ad infrascripta legitime constitutum ab una et nobilem Theodoricum heredem in Czarnotyl
10 partibus ab altera, de et super omnibus et singulis questionibus, litibus, causis, dissensionibus, odiis, rancoribus et displicenciis
occasione decimarum per eundem nobilem Theodoricum in dicta villa Czarnotyl perceptarum, retentarum et usurpatarum necnon
processuum in et contra eundem nobilem [Theodoricum
b] ac fatigarum et expensarum propter huiusmodi decimas hincinde factarum necnon omnibus et singulis exinde emergencis, incidenciis,
dependenciis et connexis electi, assumpti et concorditer [nominati
b] per hoc presens publicum instrumentum compromissum et nostram sentenciam arbitralem in se continens notum facimus, quibus
expedit universis, quomodo die data presencium prefati magister Albertus Romanus procurator dictorum dominorum abbatis et
plebani in Mogilno ac nobilis Theodoricus in nostra notariique publici et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter
et rogatorum presencia personaliter hincinde constituti, volentes parcere sumptibus, fatigiis et expensis litium[que an
b]fractus amputare, de alto et basso, simpliciter et in totum, non coacti, non compulsi, nec aliquo [errore devio
b] seducti, sed de mera, unanimi et spontanea voluntate, in nos, ut et tamquam arbitros, arbitratores et amicabiles compositores
presentis et onus huiusmodi compromissi [in se sponte suscipientes ...
b] premissorum compromiserunt et compromissum fecerunt, dantes et concedentes nobis arbitris et compositoribus memoratis plenam,
liberam et expeditam facultatem [super huiusmodi compromisso arbitrandi
b], summarie, simpliciter et de plano sine strepitu et figura iudicii ipsis partibus presentibus vel absentibus vel una presente
et alia absente ac ipsis partibus vel [earum altera vocatis vel non vocatis
b] die feriata vel non feriata, stando vel sedendo, scripto vel oraculo vive vocis quandocumque, ubicumque vel qualitercumque
nobis arbitris placuerit, semel [quociens, tociens nobis arbitris videbitur
b] expedire solempnitate servata vel non servata iuxta [Deum
b] e[t iusticiam
b], auditis hincinde posicionibus, allegacionibus [....
c] partibus [....
d]ndi diffinendi [.......
e]llo vi[.....
d] tante vel ex [....
d]ccedere ac [......
e] aproba[......
f] [......
e] villa [......
e] [......
g] [......
e] sex ad [......
e] sex [......
e] Bartholomei festa se se[......
e] iudiciis [.......
e] racione dicte decime habitas [......
e] et sopimus sub eadem [......
e]gilno in stra[......
e] pena. Quamquidem sentenciam [......
e] predicte parte ibidem [......
e] et singulis suis capitulis [......
e] [......
e] articulis approba[.......
e] sentencie arbitrali parere et obedire submiserunt sub [....
h] dita. Lecta et in voce promulgata est hec nostra sentencia arbitralis [....
d] prefatum de dictorum nostrorum coarbitrorum voluntate et assensu, Gnezne in domo habitacionis nostre, anno Domini millesimo
quadringentesimo quadragesimo [....
c] die Mercurii nona mensis Marcii, hora vesperorum vel quasi, presentibus ibidem honorabilibus et discretis dominis Andrea
Wyerzbyanthe presbitero, notario publico
11, Nicolao [....
h12], Mathia Mathie de Ganszewa eciam notario publico Gneznensis diocesis
13, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes
literas sive presens publicum instrumentum huiusmodi compromissi nostram sentenciam arbitralem in se continentes sive continens
exinde fieri et per no[tarium ....
e]que et facti huiusmodi coram nobis scribam infrascriptum subscribi et publicari nostrumque prepositi, decani et cantoris
prefatorum sigillarum appensione, dumtaxat de aliorum coarbitrorum consensu et voluntate iussimus communiri.
[
Z. N]
i-jEt ego Johannes Alberti Romani clericus Gneznensis, publicus imperiali auctoritate notarius14, predictis omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, cum testibus prenominatis presens
interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi presentesque literas sive presens compromissi instrumentum manu alterius
scriptum exinde confeci in hancque publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis consignavi sigillisque
compromissariorum superius nominatorum roboravi et communivi rogatus et requisitus in fidem omnium et singulorum premissorum
.
ainicjał wysokości połowy dokumentu Or.
btekst zniszczony przez reagens chemiczny Or.; w nawiasie podano jedynie propozycje, opierające się tylko na analizie kontekstu,
formularza i rozmiarów uszkodzenia tekstu
ctekst zniszczony j. w., Or.; brak jednego lub dwóch wyrazów
dtekst zniszczony j. w., Or.; brak około sześciu wyrazów
etekst zniszczony j. w. Or.; brak kilku wyrazów
fnastępuje 10 wierszy zupełnie zniszczonych przez reagens Or.
8następują dwa wiersze zupełnie zniszczone j. w., Or.
htekst zniszczony j. w., Or.; brak około czterech wyrazów
i-jinną ręką Or.
1Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.
2Jan z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.
3Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
4Słowikowo par. Rękawczyn, na pd.-wsch. od Trzemeszna. Jaracz wyst. także 1444 (Koz. 5 s. 314).
5Włodek Wałach z Łagiewnik, zob. wyżej, nr 1499/3.
6Budzisław Kościelny, wieś par. na pn.-zach. od Kleczewa (Koz. 4 s. 84). Jan zapewne ident. z Januszem synem podsędka kal.
Bogusza 1435 n. lub Janem, bratankiem Bogusza, później kanonikiem pozn. (SHGWlkp.).
7Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/4.
8Opat Piotr, ks. Stefan i Teodoryk z Czarnotula, zob. wyżej, nr 1401/2-4.
9Opat Piotr, ks. Stefan i Teodoryk z Czarnotula, zob. wyżej, nr 1401/2-4.
10Opat Piotr, ks. Stefan i Teodoryk z Czarnotula, zob. wyżej, nr 1401/2-4.
11Andrzej syn Wierzbięty z Bartochowa, notariusz publiczny w Poznaniu 1428, w Gnieźnie 1440 (Not. nr 77).
12Mikołaj nie zidentyfikowany.
13Maciej syn Macieja z Gąsawy notariusz publiczny w Gnieźnie od 1431 (Not. nr 371).
14Jan syn Wojciecha Romanusa, zob. wyżej, nr 1493/24.
Dokument Nr 1508
Żnin, 11 marca 1440
Arcybiskup gnieźnieński mianuje kantora gnieźnieńskiego Jana z Brzostkowa swym wikariuszem generalnym i oficjałem gnieźnieńskim.
Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 21, k. 53v i 55. Wpis 12 marca 1440.
Wzmianka: KDW V nr 655 (wg Kop.).
Vincencius Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus et primas venerabili viro, domino Johanni de Brzosthkowo cantori
eclesie nostre Gneznensis predicte
1, fratri nobis in Christo dilecto, salutem et sinceram in Domino caritatem. Ex quo venerabilis vir, dominus Stanislaus de
Vscze decretorum doctor, vicarius in spiritualibus et officialis noster Gneznensis
2, prout Altissimo placuit de hac luce decessit et quia gravibus negociis certis adeo occupamur, quod ea, que ad nostrum pastorale
spectant officium forumque eclesiasticum et nostram iurisdicionem concernunt, in nostra persona, prout deberemus, exequi comode
non valemus, ideo de vestra legalitate et industria plurimum in Domino confidentes, vos officialem ac vicarium in spiritualibus
nostrum generalem Gneznensem tenore presencium constituimus, facimus et ordinamus, datis vobis plenam et liberam potestatem
de omnibus et singulis causis, tam civilibus, quam criminalibus, matrimonialibus,
a-busurarum, testamentariarum decimarum
et quibuscumque aliis ad forum nostrum eclesiasticum, tam de iure, quam de conswetudine spectantibus, inter quascunque personas
spirituales et seculares dyocesis nostre Gneznensis motis et movendis, intentis et intendentis, cognoscendi et eas tractandi,
iudicandi, finiendi, decidendi et in statu, in quo dimisse fuerant vel pendent indecise, resumendi, declarandi, concludendi,
sentencias interlocutorias et diffinitivas ferre(ndi) et pronunciandi ac easdem exequendi et debite execucioni demandandi,
processus quoscunque necessarios, utpote monicionis, excomunicacionis sentencias in se continentes contra quascunque personas
eclesiasticas, quam seculares, tam rebelles seu contumaces, quam de bonis mense nostre archiepiscopalis et aliarum quaruncumque
personarum eclesiasticorum nostre Gneznensis dyocesis predicte illicite et temerarie ingerentes, emittendi et promulgandi
easdemque aggrawandi et reaggrawandi, ab ipsis quoque excomunicacionum sentenciis simpliciter vel ad cautelam absolvendi,
interdictum eclesiasticum, tam vigore statutorum provincialium, quam synodalium propter violacionem cimiterii
c, sanctorum locorum et violentam in clericos ordinatos manum iniecionem sive captivitatem personarum eclesiasticarum et ob
despectum censure eclesiastice, in loca quecunque et personas, in quibus talia patrata fuerint, ferendi et ponendi ipsumque
interdictum satisfactione habita seu recepta simpliciter vel ad cautelam seu ad tempora tollendi et relaxandi necnon rectoribus
eclesiarum parrochialium ceterisque presbiteris curatis et non curatis auctoritatem nostram ordinariam, homines utriusque
sexus deputatos ipsorum absolvendi et penitencias salutares iniungendi, dandi et [
k. 55] concedendi, incorrigibiles quoque pro eorum excessibus quoscumque detinendi, arestandi, capiendi et incarcerandi ipsosque
et eorum quemlibet secundum qualitatem et quantitatem excesuum ad tempora puniendi et castigandi omniaque et singula faciendi
et exercendi, que officialium vicariumque in spiritualibus nostram Gneznensem generalem concernerent et que in premissis necessaria
fuerint seu quomodolibet opportuna. Preterea vobis ebdomadariis eclesie nostre Gneznensis in virtute sancte obediencie et
sub excomunicacionis pena mandamus, quatinus nostras huiusmodi constitucionem et ordinacionem in dicta eclesia nostra Gneznensi
publicetis et insinuetis, ut homines dyocesis nostre Gneznensis predicte pro petenda sibi iusticia ad dictum officialem vicariumque
in spiritualibus nostrum generalem confluant decetero et recurrant. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum
presentes nostras constitucionis literas per Jo(hannem) notarium infrascriptum
3 subscribi et publicari mandavimus nostrique sigilli appensione iussimus comuniri. Datum in Znen(a) die XI mensis Marcii anno
Domini M
o CCCC
o XL
mo, indiccione tercia, hora terciarum, in curia nostra, presentibus ibidem honorabilibus viris Bodzantha in Nankowo canonico
Lanciciensi
4 et Bronisyo de Laskownicza rectore parrochialis eclesie in Ludonye
5, testibus circa premissa.
Et ego Johannes Nicolai de Strzelcze clericus Gneznensis dyocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
3, quia predicte constitucioni aliisque omnibus et singulis premissis unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia
et singula premissa sic fieri vidi et audivi, ideo presentes literas aliis occupatus negociis per alium fideliter scribi procuravi
meque eisdem manu propria subscripsi et in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et conswetis unacum appensione
sigilli predicti reverendissimi in Christo patris, domini Vincencii Dei gracia archiepiscopi et primatis Gneznensis consignando,
in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.
a-btak Kop.; por. różnice w podobnym formularzu dok. nr 1607
ctak Kop.; lekcja poprawna, ale por. z dok. nr 1607, gdzie zamiast cimiterium występują emunitates
1Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
2Stanisław z Uścia, zob. wyżej, nr 1435/10.
3Notariusz Jan syn Mikołaja ze Strzelc (których?) nie zidentyfikowany.
4Bodzęta z Jankowa, zob. wyżej, nr 1407/9, 1483/6.
5Bronisz z Laskownicy, zob. wyżej, nr 1480/5.
Dokument Nr 1509
Gniezno, 15 kwietnia 1440
Oficjał gnieźnieński informuje Stolicę Apostolską, że Proces z Piotrkowic apeluje od wyroku w sporze o patronat altarii w
kościele parafialnym w Kościanie.
Or.: Poznań, AAP, D. perg. 33 (dawniej: Kościan - kościół parafialny A 3). Pergamin 510 x 272 + 36-43 mm, podarty, tekst miejscami
nieczytelny. Z. N.: jak Not. nr 169, jedynie dwie skośne kreski długości kresek pionowej i poziomej. Nacięcie po pasku do
przywieszenia jednej pieczęci.
//Sanctissimo in// Christo patri et domino, domino .. divina providencia sacrosancte Romane et universalis ecclesie summo
pontifici
1 Johannes de Brzostkowo cantor vicariusque in spiritualibus et officialis sancte ecclesie / Gneznensis metropolitane generalis
2 oraciones devotas cum humili obediencia ad pedum oscula beatorum provolutus. Ad b(eatitudinis) v(estre) noticiam deduco per
presentes, quomodo iam dudum venerabilis et egregius vir, magister Stanislaus de Vscze decretorum / doctor vicariusque in
spiritualibus et officialis generalis Gneznensis, predecessor meus immediatus
3 in causa, que coram eo inter nobilem, providos et discretos viros Processium heredem in Pyotrkowicze
4 et Johannem Gruschka in / ecclesia Poznaniensi vicarium
5, ipsius ad altare in honorem omnipotentis Dei sub titulisque et vocabulis gloriose Virginis Marie, sanctorum Stephani Prothomartiris,
Fabiani et Sebastiani Martirum ac beate Barbare Virginis fundatum et erectum in ecclesia parochiali in Costen situm, Poznaniensis
diocesis presentatum
5 ab una ac Petrum Rodeberg
6 et Petrum Herman cives de Costen
7 necnon Stephanum Laurencii
8, ipsorum ad id altare presentatum, de et super iure patronatus et presentandi eiusdem altaris et ipsius occasione partibus
ab altera, in vim appellacionis ad sanctam sedem metropoliticam ecclesiamque Gneznensem a sentencia diffinitiva venerabilis
viri, domini Jacobi de Grandi canonici et officialis Poznaniensis
9 [......
a] predictis Rodeberg et Herman ac Stephano ipsorum presentato et contra Processium et Johannem vicarium, eius presentatum,
predictos devolute vigore eiusdem appellacionis prescriptis partibus ad sui presenciam vocatis, cum eorundem procuratoribus
rite procedens et legittime servatis certis terminis et dilacionibus in causa gravaminum et appelacionum observari solitis,
iudice se partibus pronunciato competenti discussoque gravaminis articulo in appellacione predicta expresso continuatisque
ulterius in negocio principali lite, legitime contestata, omnibus et singulis terminis substancialibus et dilacionibus necessariis
per certa temporum intervalla, prout solus curie et consistorii Gneznensis acquirebat, in causa huiusmodi cum parcium predictarum
procuratoribus concludentibus et secum concludi petentibus conclusit habuitque et haberi voluit pro concluso in eadem. Tandem
vero dicto magistro Stanislao de Vscze decretorum doctore, officiali, predecessore meo, sicud Altissimo placuit, vita functo,
ego Johannes de Brzostkowo cantor memoratus ad dicta vicariatus et officialatus officia succedens, causa eadem in eisdem punctis,
clausulis et statu, in quibus coram eodem domino Stanislao de Vscze officiali, predecessore meo remanserat indecisa, debite
resumpta, de novo cum eisdem procuratoribus concludentibus; concludens, visis primitus omnis et singulis actis acticatis,
iuribus, privilegiis, instrumentis et munimentis dictisque et deposicionibus testium in huiusmodi causa coram domino Jacobo
de Grandi canonico et officiali Gneznensi memorato in prima factis, productis et exhibitis, et in secunda instanciis coram
prefato olim magistro Stanislao de Vscze officiali, predecessore meo, in terminis ad hoc statutis, repetitis et reproductis
aliisque merito videndis ipsisque rite recensitis et equa lance iusticie discussis, de iurisperitorum consilio deliberacioneque
intra me prehabita diligenti, ad meam duxi producendum sentenciam et processi eamque per ea, que vidi et cognovi, ac de presenti
video et cognosco ex eisdem actis coram prefato domino Jacobo de Grandi officiali Poznaniensi ac venerabili viro, domino Boguslao
preposito Sancti Spiritus ante Poznaniam, tunc locumtenente eiusdem domini Jacobi officialis
10 factis et habitis, in scriptis tuli et promulgavi diffinitivam sentenciam dicti domini Boguslai locumtenentis confirmando
tenorem, qui sequitur, continentem:
Christi nomine invocato pro tribunali presidentes et solum Deum pre oculis habentes, per hanc nostram sentenciam diffinitivam,
quam ferimus in hiis scriptis, pronunciamus, diffinimus, decernimus et declaramus per honorabilem virum, dominum Boguslaum
prepositum Sancti Spiritus ante Poznaniam, tunc locumtenentem venerabilis viri, domini Jacobi de Grandi canonici necnon vicarii
in spiritualibus et officialis generalis protunc Poznaniensis in causa, que coram eo inter providos Petrum Rodeberg, Petrum
Herman opidanos de Costan presentantes, et discretum Stephanum Laurencii de Stobnicza actu presbiterum
8 ipsorum ad altare in honorem Dei omnipotentis sub titulo et vocabulo gloriose Virginis Marie, sanctorum Stephani Prothomartiris,
Fabiani et Sebastiani Martirum ac beate Barbare Virginis, presentatum, ex una, et nobilem Processium de Pyotrkowicze heredem,
armigerum Poznaniensis diocesis, presentantem ac discretum Johannem Gruschka vicarium perpetuum in ecclesia Poznaniensi ad
dictum altare in ecclesia parochiali in Costen situm, ipsius consimiliter presentatum, auctoritate ordinaria, de et super
iure patronatus et presentandi eiusdem altaris et eius occasione, partibus ex altera, vertebatur et nunc coram nobis in vim
appellacionis vertitur, bene fuisse processum, sentenciatum et diffinitum ipsiusque sentenciam in huiusmodi causa latam atque
processium
b habitum confirmandum fore et confirmamus, necnon pro parte dictorum Processii et Johannis Gruschka sue presentati ab ipso
domino Boguslao et eius sentencia diffinitiva ad sanctam sedem metropoliticam Gneznensem male perperam fuisse et esse appellatum
ipsiusque appellacionem huiusmodi minime valuisse neque valere opposicionesque, perturbaciones, molestaciones et impedimenta
per ipsum nobilem Processium necnon discretum Johannem Gruschka ipsius ad dictam altare presentatum, Petro Rodberg, Petro
Herman ac Stephano ipsorum presentato prestitas et prestita esse temerarias, illicitas et iniustas, ac presumptas temerariaque,
illicita et iniusta ac ipsam presentacionem de persona dicti Johannis Gruschka facta(m) nullum robur momenti obtinere nec
valere, et ideo prefatum Stephanum ad presentacionem prescriptorum Petri Rodberg et Petri Herman de dicto altari instituendum
et investiendum fore et esse debere, ac pro institucione et investitura seu sentencie executorie remittendum fore et remittimus
ad reverendum in Christo patrem et dominum loci ordinarium Poznaniensem, aut suum in spiritualibus vicarium prefatoque Processio
et Johanni Gruschka suo presentato super premissis molestacionibus, inquietacionibus et perturbacionibus perpetuum silencium
imponendum fore et esse ac imponimus per presentes, hac nostra sentencia diffinitiva mediante, condempnantes nichilominus
prefatum Processium in expensis in utrisque instanciis in lite factis, quarum taxacionem nobis imposterum reservamus.
A quaquidem sentencia diffinitiva mox et incontinenti fuit et est pro parte dictorum nobilis Processii et Johannis Gruschka
ad b(eatitudinis) v(estre) audienciam vestram verbo appellatum et apelli cum instancia postulati. Cui appellacioni, licet
me credam, dante Domino, iustam tulisse sentenciam, ob reverenciam b(eatitudinis) v(estre) duxi deferendum humiliter et devote,
eidem appellanti et apostolos petenti presentes literas pro apostolis reverentialibus concedendo. Lecta, lata et in scriptis
pronunciata est hec mea sentencia diffinitiva et apostoli dati per me Johannem officialem prefatum hora terciarum pro tribunali
sedentem in domo habitacionis mee, sub anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo, indiccione tercia,
die vero quintadecima mensis Aprilis, presentibus ibidem circumspectis magistro Alberto Romano
11, [Petro de B
c]nyn
12, Stanislao Gosdz
13 [...........
d] procuratoribus causarum consistorii Gneznensis, testibus circa premissa. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum
presentes literas exinde fieri et per notarium publicum nostrumque et cause huiusmodi coram me [scribam
c] subscribi et publicari mandavimus nostrique officialatus sigilli appensione iussi communiri.
[
Z. N].
e-fEt ego Johannes Alberti Romani clericus Gneznensis, publicus imperiali auctoritate notarius ac coram prefato venerabili domino
Johanne de Brzostkowo cantore vicarioque in spiritualibus et officiali sancte Gneznensis eclesie generali causarum et facti
huius scriba14, quia predictis sentencie diffinitive pronuncciacioni, leccioni, appellacioni et superappellacionis peticioni et ipsorum
decreto aliisque omnibus, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, cum testibus prenotatis presens interfui eaque omnia
et singula sic fieri vidi et audivi, ideo presentes literas manu alterius scriptas exinde confeci, in hancque publicam formam
redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis consignavi officialatusque sigilli appensione communivi rogatus et requisitus
in fidem omnium et singulorum premissorum
.
adziurka Or.
btak Or.
cdziura Or.
dkilka wyrazów zatartych Or.
e-finną ręką Or.
1Zastąpienie imienia papieskiego dwiema kropkami, używanymi w kancelariach kościelnych w wypadku, gdy nie znano imienia adresata,
wskazuje najpewniej, że oficjał nie chciał się deklarować przy papieżu Eugeniuszu IV lub Feliksie V.
2Jan z Brzostkowa, oficjał i wikariusz generalny gnieźn. od 11 marca 1440, zob. wyżej, nr 1407/5.
3Stanisław z Uścia, zob. wyżej, nr 1435/10.
4Piotrkowice par. Czempiń, na zach. od Czempinia. Proces wyst. 1428-1440 (KDW IX nr 1298/2).
5Jan Gruszka z Pawłowic pisarz i adwokat w konsystorzu pozn. 1416, notariusz publiczny, wikariusz wieczysty i altarysta w katedrze
pozn., pleban w Skórzewie 1423-31, w Pniewach 1435-42, Niepruszewie 1442-47, na pozn. Śródce 1447, zm. 1451/52 (KDW IX nr
1179/10). O altarii w kościele par. w Kościanie zob. SHGPoz. II s. 383.
6O sporze o altarię i jego stronach zob. SHGPoz. II s. 383. Stefan syn Wawrzyńca ze Stobnicy (miasteczko na pn. od Szamotuł,
Koz. 3 s. 253) wyst. jako altarysta 1436 - ok. 1443 (SHGPoz. l. c.).
7O sporze o altarię i jego stronach zob. SHGPoz. II s. 383. Stefan syn Wawrzyńca ze Stobnicy (miasteczko na pn. od Szamotuł,
Koz. 3 s. 253) wyst. jako altarysta 1436 - ok. 1443 (SHGPoz. l. c.).
8O sporze o altarię i jego stronach zob. SHGPoz. II s. 383. Stefan syn Wawrzyńca ze Stobnicy (miasteczko na pn. od Szamotuł,
Koz. 3 s. 253) wyst. jako altarysta 1436 - ok. 1443 (SHGPoz. l. c.).
9Jakub z Grądow, zob. wyżej, nr 1389/1. Oficjałem pozn. był w l. 1435-37.
10Bogusław wiceoficjał pozn., zob. wyżej, nr 1384/4, 1460/14.
11Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.
12Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1399/10.
13Stanisław Goźdź, zob. wyżej, nr 1401/14.
14Jan syn Wojciecha Romanusa, zob. wyżej, nr 1493/24.
Dokument Nr 1510
(Nowy) Sącz, 20 kwietnia 1440
Król Władysław III zapisuje 50 grzywien na wsi Rogoziniec sędziemu poznańskiemu Abrahamowi ze Zbąszynia.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 452. Pergamin 247 x 135 + 32 mm, skasowany. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym
wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24). Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).
Wladislaus Tercius Dei gracia rex Polonie ac electus Regni Hungarie / Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc.
significamus tenore presencium / universis, quomodo pensatis per nos multiplicibus obsequiis et pure fidei meritis, / quibus
celsitudini nostre magnificus Abraham de Dzbanschin
1 cessit ad gratum et aucta fide cedere poterit gracior
a in futurum, ut huius rei grata favore nostro prosequatur, reddatur quoque ad huiusmodi servicia prompcior studio ampliori,
sibi in et super villa nostra Rogoszinecz districtus Costanensis
2 quinquaginta marcas monete et numeri Polonicalium damus et inscribimus per presentes, per ipsum et eius posteros, cum omnibus
utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, silvis, mericis, fluminibus, piscinis, lacubus,
molendinis, emolimentis et obvencionibus universis habendas, tenendas, utifruendas et possidendas quiete, ita diu, quousque
sibi vel suis posteris prefate quinquaginta marce per nos vel successores nostros ex integro persolvantur, quibus exsolutis,
dicte ville possessio ad nos et successores nostros devolvetur pleno iure. Stacionibus nostris semper salvis. Harum quibus
sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum in Sandecz feria quarta proxima post Jubilate anno Domini M CCCC
quadragesimo
3.
Relacio magnifici Petri R(egni) P(olonie) vicecancellarii
4.
atak Or., zamiast graciosius
1Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.
2Rogoziniec, zob. wyżej, nr 1461/2.
3Data zgodna z itinerarium królewskim.
4Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1511
Kieżmark, 27 kwietnia 1440
Król Władysław III nakazuje zawiesić terminy sądowe Borka z Osiecznej.
Kop.: Poznań, WAP, Kościan Z. 12, k. 210. Wpis 7 czerwca 1440 (wg Or.).
Wladislaus Dei gracia rex Polonie ac electus Regni Hungarie etc. Iudici, subiudici, camerariis, dignitariis et officialibus
quibuscumque in districtibus Costensi et Pysdrensi constitutis, presentibus requirendis, fidelibus nostris dilectis, graciam
regiam et favorem. Fideles nostri dilecti! Quia nobilis Borek de Ossyeczna miles noster grate dilectus
1 nobiscum ad Regnum Hungarie est equitaturus pro nostra felici corone eiusdem Regni adepcione, eapropter vobis seriose habere
omnino volentes mandamus, quatenus prefatum Borkonem, quousque ab inde redierit, nulla debeatis iudicare racione, gracie nostre
sub obtentu. Secus facere non ausuri. Datum in Keszmark feria quarta proxima post festum sancti Georgii anno Domini etc. quadragesimo
2.
Relacio magnifici Petri de Schczekoczini R(egni) P(olonie) vicecancellarii
3.
1Osieczna, miasto w powiecie kościańskim. Borek, syn(?) Andrzeja z Gryżyny wyst. 1413-41 (SHGWlkp.).
2Pobyt w Kieżmarku na Spiszu zgodny z itinerarium królewskim.
3Piotr ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1512
Kalisz, 27 kwietnia 1440
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Jan ze Śliwnik zapisał czynsz Maciejowi kaznodziei w kolegiacie NMPanny w Kaliszu.
Kop.: 1. Kraków, Muzeum Narodowe, jak niżej, dok. nr 1518, w or. transumpcie arcybiskupa Wincentego Kota z Dębna; 2. Kraków, Bibl.
PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 786-787. Wpis w transumpcie j. w.; 3. Tamże, rkps 9176, s. 9, w transumpcie
j. w.
Uw.:Dok. wydajemy wg Kop. 1.
Stanislaus de Ostrorog subdapifer Calisiensis et capitaneus Maioris Polonie generalis
1 significamus tenore presencium universis presentibus et futuris, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium presenciam
veniens nobilis Johannes heres de Slywniky
2 non compulsus, non coactus neque aliquo alio sinistro modo seductus, quinymmo sanus mente pariter et corpore existens, usus
amicorum suorum consilio sano et matura deliberacione prehabita, in et super totali sua villa predicta Slywniky, in districtu
Calisiensi sita
2, quatuor marcas communis monete census annui super quodlibet festum beati Martini Pontificis gloriosi [
I1 XI] solvendas pro sexaginta marcis eiusdem communis bone et valentis monete et numeri Polonicalis consweti, quadraginta videlicet
et octo grossos in quamlibet marcam computando, honorabili domino Mathie predicatori ecclesie collegiate Sancte Marie Calisiensis
3 ac ipsius successoribus tytulo reempcionis alias na wederkoff perpetue vendidit et coram nobis more solito, rite et racionabiliter perpetuo na wederkoff
a resignavit, per eundem dominum Mathiam et eius successores habendas, tenendas, utifruendas, possidendas, sublevandas, tollendas,
donandas et ad usus proprios libere convertendas, prout sibi et suis successoribus melius et utilius videbitur expedire, tamdiu,
quousque prefatus census quatuor marcarum per predictum nobilem Johannem de Slywniky vel suos successores legittimos pro prefatis
sexaginta marcis bone communis monete in Regno currentis liberabitur et redimetur. Harum quibus sigilla sunt nostra presentibus
subappensa testimonio litterarum. Actum et datum in Calisszs feria quarta proxima ante Jacobi et Philippi Apostolorum anno
Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo, presentibus ibidem honorabili et nobilibus Derslao de Czechel canonico in
ecclesia collegiata Sancte Marie Calisz(iensi)
4, Stanislao Krowiczsky
5, Nicolao Gaczsky
6, Thoma Gelitowsky
7, Naczkone de Czechel
8, Alberto de Blasky
9 et aliis quampluribus fidedignis, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis in fidem et testimonium omnium premissorum.
atak powtórzone Kop. 1
1Stanisław z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1451/8.
2Śliwniki, dziś Śliwniki Stare par. Skalmierzyce, na pd.-zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 285, 3 s. 726). Jan zapewne ident. z wyst.
1438 (Roty IV nr 1078), 1440 (niżej, nr 1518) i 1446 (SHGWlkp.).
3Kaznodzieja Maciej nie zidentyfikowany.
4Dziersław z Czechla, zob. wyżej, nr 1493/5.
5Stanisław z Krowicy (zob. wyżej, nr 1493/16) wyst. także 1433 i 1444 (KDW IX nr 1323/7).
6Zapewne Gać Powęzowa, wieś par. na pn. od Błaszek (Koz. 4 s. 210, 5 s. 194), gdzie Mikołaj wyst. także 1444 i 1445 (SHGWlkp.).
7Jelitów par. Pogrzybów, na pd.-wsch. od Raszkowa w Kaliskiem (Koz. 2 s. 258, 4 s. 310). Tomasz wśród licznych właścieli J.
wyst. także 1428 i 1435 (Roty IV nr 734; SHGWlkp.).
8Czechel par. Kucharki, na pn.-zach. od Kalisza. Naczko, Niczko, Naciek wyst. 1421-44 (SHGWlkp.).
9Błaszki w powiecie sier., pomiędzy Kaliszem a Sieradzem (Koz. 7 s. 21). Wojciech skądinąd nie znany; Kop. 2 ma tu zresztą
Wojciecha z Kalisza!
Dokument Nr 1513
Kalisz, 3 maja 1440 (1444?)
Arcybiskup gnieźnieński udziela inwestytury na altarię w kolegiacie NMPanny w Kaliszu oficjałowi kaliskiemu Ninocie.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 613-614. Tytuł: Provisio archiepiscopi cum investitura.
Uw.:Indykcja VII wskazuje raczej na rok 1444, nie 1440. Z 1444 r. zgadza się też itinerarium arcybiskupie: w 1440 r. Wincenty
Kot znajdował się pomiędzy Tumem a Chruścinem (Hain s. 46). Lista świadków nie przynosi rozwiązania pytania o datę.
Vincencius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas discret(o) vir(o) N. ebdomader(io) chori ecclesie
collegiate Sancte Marie Calischiensis
1 aliisque presentibus requirendis salutem in Domino. Quia vaccan(te) altar(ia) in dicta ecclesia collegiata Calisiensi sub
tytulo et vocabulo Beatissime Virginis Marie et Omnium Sanctorum per mortem et obitum discreti Nicolai Clinonis, ultimi et
immediati possessoris eiusdem
2, cuius provisio et quevis alia disposicio ad nos dinoscitur pertinere pleno iure, honorabili Nynothe officiali nostro Calisiensi
3, tamquam bene merito canonice providimus de eodem ipsumque per manus nostre capiti suo imposicionem instituemus et investivimus
de eodem ac tenore presencium providemus, investivimus et instituimus, curam spiritualium et administracionem temporalium
sibi comittentes. Quocirca vobis in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis pena mandamus, quatenus cum prefato
Nynotha taliter instituto ad dictam ecclesiam collegiatam Sancte Marie Calisiensis personaliter descendentes, ipsum in et
possessionem omnium pertinenciarum et iurium dicte altarie realem, actualem et corporalem inducatis et ponatis, facientes
sibi de omnibus et singulis censibus, redditibus et obvencionibus universis, quomodolibet ad dictam altariam spectantibus
per eos, ad quos pertinet, integre et plenarie responderi. In quorum omnium [
s. 614] et singulorum fidem et testimonium premissorum presentes nostras provisionis et institucionis literas per notarium nostrum
infrascriptum scribi et publicari nostrique appensione sigilli mandavimus co(mm)uniri. Actum et datum in Calisch, in curia
nostra archiepiscopali Calisiensi anno Domini M
o CCCC
o XL
o, indicione septima, die vero III mensis Maii, hora vesperorum vel quasi, presentibus ibidem honorabilibus dominis Martino
de Tharnowo canonico ecclesie collegiate Wyelunensis
4 et Nicolao Cucharsky cappellanis curie nostre
5 et aliis quampluribus fidedignis, testibus circa premissa.
Et ego Jacobus Stanislai de Cowalewicze clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius et coram memorato
reverendissimo in Christo patre, domino Vincencio Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopo et primate presentis
facti scriba
6, quia predictis provisioni et institucioni aliisque omnibus et singulis premissis dummodo
a, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi
et audivi, ideo presentes provisionis literas manu propria scriptas exinde confeci et in hanc publicam formam redegi, signo
et nomine meis solitis et conswetis unacum appensione sigilli prelibati reverendissimi patris, domini Vincencii archiepiscopi
et primatis consignavi in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.
atak Kop., zamiast dum sic
1Nie zidentyfikowani.
2Nie zidentyfikowani.
3Ninota (z Kościerzyna par. Glesno w ziemi nakielskiej), student UJ 1419, fundator altarii w katedrze gnieźn. 1446 (Kor. III
s. 94), jako oficjał kal. i zarządca arcybiskupiego klucza w Opatówku wyst. także 4 kwietnia 1446 (mat. KDW), w tymże roku
wyst. jako oficjał kal. i pleban w Małyniu nad Nerem w ziemi sier. (Bibl. PAN Kraków, rkps nr 9175, s. 96), nie żył już 8
kwietnia 1448 (mat. KDW).
4Marcin z Tarnowa, zob. wyżej, nr 1480/6.
5Mikołaj Kucharski ze Zdun, kapelan arcybiskupi, pleban w Maruszewie, wyst. jeszcze 1448 (Acta capitulorum I nr 1758, II nr
711; Hain s. 140).
6Jakub z Kowalewic, zob. wyżej, nr 1405/14.
Dokument Nr 1514
Wierzenica, 5 maja 1440?
Piotr Polak z Lichwina starosta podolski, tenutariusz Rogoźna i Śremu, zobowiązuje się zapłacić dług Marcinowi Zajączkowskiemu.
Kop.: Poznań, WAP, Poznań Z. 14, k. 217v. Wpis 24 września 1443.
Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 3.
Nos Petrus de Wylfyn heres in Maiori Wyerzenicza et capitaneus terre Podolie necnon tenorista Rogoszno, Srzem etc.
1 publice recognosco litera cum presenti, quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris, quia sum debitus et teneor
veri debiti tricenta marcas cum triginta marcis latorum grossorum monete bone Pragensis, numeri vero Polonicalis, computando
in quamlibet marcam quadraginta octo grossos, nobili Martino Zayanczkowsky heredi in Przetoczno
2 et suis legittimis successoribus dare et solvere super festum Nativitatis Christi nunc proxime venturum [
25 XII]. Quod absit, si prefatas pecunias non darem aut solvere non curarem super terminum prescriptum, videlicet trecenta marcas
cum triginta marcis latorum grossorum, extunc quodcumque dampnum prefatus Martinus vel eius legittimi successores acciperent,
hoc dampnum non debet fore eorum, sed meum prescripti Petri, sed promitto sub fide et honore solvere et dare prefatas pecunias
super terminum prescriptum pariter cum dampnis. Eciam promitto eum et eius successores nullo iure evadere, seculari nec spirituali
nec composicione terrestri, nec mandatis regis, nec aliquo iure, quod michi videlicet Petro esset proficuum et eis nociwm
inter celum et terram, inter christianos aut Iudeos citando, equitando, legando, sed promitto solvere et dare prefato Martino
vel eius legittimis successoribus prefatas pecunias super terminum pretactum. In cuius rei testimonium sigillum meum presentibus
est appensum. Actum et datum in Maiori Wyerzenicza
3 in die Ascensionis Domini anno Domini millesimo CCCC
mo quadragesimo.
1Piotr Polak, zob. wyżej, nr 1439/1.
2Marcin Zajączkowski, zob. wyżej, nr 1458/1.
3Wierzenica, wieś par. na pn.-wsch. od Poznania (Koz. 3 s. 385, 5 s. 461-462). Była wówczas w posiadaniu Piotra Polaka. Data
dok. budzi jednak wątpliwości: tę samą datę nosi bowiem dok. Piotra Polaka wystawiony w Kamieńcu Podolskim (MRPS IV, suppl.
nr 738).
Dokument Nr 1515
Poznań, 1 czerwca 1440
Wymienieni uczestnicy roczku sądowego w Poznaniu informują sędziego i podsędka poznańskich, że rozsądzili sprawę Tomasza z
Bieczyn i jego matki Anny dotyczącą Srocka Wielkiego.
Or. nie znany. Spisany był na papierze, pieczętowany pieczęcią do pozwów.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 23, k. 157-157v. Wpis 19 września 1440 w potwierdzeniu sędziego pozn. Abrahama Zbąskiego, z
daty: Poznań, 9 czerwca 1440 - por. niżej, dok. następny.
Wyd.: Acta capitulorum II nr 1092 (wg Kop.).
Magnificis et strennuis dominis Abrahe de Zbansin iudici
1 et Petro Scora de Gay subiudici Poznaniensibus generalibus
2, Johannes Comorniczsky burgrabius Poznaniensis
3, Zacharias Pyaskowsky palatini
4, Petrus Vatha de Cosiczino iudicis
5, Vincencius de Zborowo subiudicis
6, Johannes de Maiori Ruschicze subcamerarii
7 et Vincencius Schokolowsky vexilliferi dominorum locatenentes
8 sincere amicicie continuum incrementum. Magnifici et strennui domini! Noveritis, quod dum in terminis particularibus feria
quarta infra octavas Corporis Christi in monasterio fratrum predicatorum Poznanie presidebamus iudicio in regali iudicando
anno Domini ubi supra
9, ibidem veniens nobilis Thomek de Byeczini
10 coram iudicio recognovit, quia habet solvere decem marcas mediorum grossorum generose domine Anne matri sue de hereditate
Maiori Srzodsko
11 sortis sue super kmethonibus, agricolis ipsius medietatis hereditatis Maioris Srzodsko, super quodlibet festum sancti Martini
Confessoris gloriosi [
11 XI] singulis annis continue se sequentibus sub penis magnis, quod (si) huiusmodi censum decem marcarum sibi ad hoc tempus solvere
neglexerit vel noluerit, extunc habebit ipsum, tam pro pecuniis principalibus, quam eciam pro penis super Magna Srzodsko inpignorare,
et super hoc domina Anna adiudicatum solvit, prout in libro terrestri de verbo ad verbum est inventum et presentibus consignatum.
Propter quod vestras magnificencias affectamus et petimus sincero ex affectu, quatenus sibi vestram literam adiudicatoriam
sigillis vestris roboratam dare dignemini [
k. 157v] super premissis, prout aliis terigenis dare consuevistis, prout est moris, iuris et consuetudinis terestris. Actum et datum
anno, loco et testibus suprascriptis, citatorio sub sigillo.
1Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.
2Piotr z Gaju, zob. wyżej, nr 1381/10.
3Komorniki par. Tulce, na pd.-zach. od Kostrzyna. Jan wyst. 1418-47, burgrabia pozn. 1434-36, 1440, wicewojewoda pozn. 1442
n. (SHGPoz. II s. 271-272).
4Zachariasz z Piaskowa, zob. wyżej, nr 1381/14.
5Piotr Wata z Kosiczyna wyst. 1408-47, wicesędzia pozn. 1437-40 (KDW IX nr 1121/15).
6Wincenty ze Zborowa, zob. wyżej, nr 1423/8.
7Rusiec par. Dziewierzewo, na pd. od Kcyni (Koz. 1 s. 263). Jan jako wicepodkomorzy pozn. wyst. 1440-46 (GUrz. nr C 1040).
8Wincenty Sokołowski z Sierosławia (par. Lusowo), wyst. od 1424?, był wicechorążym pozn. 1440-43 (GUrz. nr C 1058), nie wiemy
czy tożsamy z jeńcem pod Chojnicami 1454 (M. Biskup w Przeglądzie Hist. 56, 1965, s. 98).
9Pozn. roki sądowe potwierdzone w księdze ziemskiej pozn. (Poznań, WAP, Poznań Z. 14, k. 78v n.).
10Tomasz z Bieczyn, zob. wyżej, nr 1501/8
11Srocko Wielkie par. Głuchowo, na pn. od Czempinia (Koz. 3 s. 240). Anna skądinąd nie znana.
Dokument Nr 1516
Poznań, 9 czerwca 1440
Sędzia poznański publikuje wyrok poznańskiego roczku sądowego dotyczący Srocka Wielkiego.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 23, k. 157-157v. Wpis 19 września 1440 (wg Or.?).
Wyd.: Acta capitulorum II nr 1092 (wg Kop.).
Nos Abraham Glowacz heres in Zbansin, iudex Poznanienis generalis
1 significamus tenore presencium, quibus expedit, quomodo sub anno Domini M
o CCCC
o XL
mo feria quinta proxima post dominicam, in qua decantatur: Factus est Dominus, in domo habitacionis nostre in Poznania sedebamus
cum nobilibus viris, dominis Petro Vatha de Cosiczino
2 et Johanne de ibidem
3, Henrico de Borzuslaw
4, Jacussio de Cikowo
5, Hinczka de Gosczichowo
6, Johanne de Lanky heredibus
7 sedebamus
a, presentata est nobis una litera papirea apperta, sigillo citatorio Poznaniensis sigillata, huius sub tenore:
[
następuje dok. roczku pozn. z daty: Poznań, 1 czerwca 1440 - wyżej, nr 1515].
[
k. 157v] Nos igitur iudex prefatus visa sufficienti attestacione tenoremque presentis litere exaudientes et plenarie inteligentes,
solum Deum pre oculis habentes, presentem literam ex informacione et peticione dominorum speciali tunc nobiscum sedencium
duximus confirmandam, decementes ipsam robur opptinere perpetue firmitatis. In cuius rei testimonium sigillum nostrum et domini
Petri Scora de Gay subiudicis Poznaniensis
8 presentibus sunt appensa. Actum et datum in Poznania anno, die et loco, quibus supra, testibus, quibus supra.
atak powtórzone Kop.
1Abraham ze Zbąszynia, zob. wyżej, nr 1393/3.
2Piotr Wata z Kosiczyna, zob. dok. poprzedni.
3Jan z Kosiczyna wyst. 1408-44 (SHGPoz. II s. 323).
4Borzysław par. Ptaszkowo, na pd.-wsch. od Grodziska Wlkp. Henryk, Jędrzych, wyst. 1434-56, burgrabia kal. 1448-50 (SHGPoz.
I s. 100).
5Cykowo par. Kamieniec, na pd.-wsch. od Grodziska Wlkp. Jakub, Jakusz, wyst. 1440-50 (ib. s. 270).
6Goździchowo par. Łęki, na pd.-wsch. od Grodziska Wlkp. Hinczka wyst. tylko tutaj (ib. s. 602).
7Łęki Wielkie, wieś par. na pn.-zach. od Kościana. Jan wyst. 1416-47 (SHGPoz. III s. 36).
8Piotr z Gaju, zob. wyżej, nr 1381/10.
Dokument Nr 1517
[Poznań], 17 czerwca 1440
Władze miasta Poznania zaświadczają, że Wiąchna Węglarka zapisała czynsz na swoim ogrodzie na Winiarach klasztorowi dominikanek
poznańskich.
Or.: Poznań, WAP, Kl. Dominikanek Poznań D 7 (A 5). Pergamin 209 x 120 + 24 mm, na górze, przy inicjale, dziura w tekście. Nacięcie
po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie daty oraz współczesny reg. częściowo zatarty: quindecim marcas super orto in Vinari [....]
Nos infrascri[pti Johann]es Phafkonis proconsul
1, Johannes Ponyeczki
2, Albertus Gerlin
3, Pau/lus Cros
4, Joh[annes Grzim]ala
5, Johannes Bheme
6 et Wirabyantha institor
7, consules civitatis / Poznaniensis publice [profi]temur per presentes, quod in presencia nostra scabinorumque ville nostre
Vinari, / videlicet Petri Korczbok, Thomal, Petri Karznik, Michaelis Natstawek iudicio in bannito, cui Pyochno concivis noster,
predicte ville scultetus hereditarie presidebat
8, per suum substitutum personaliter constituta provida Wyąchna Wąglarka
9 sana corpore et compos racionis
a, non compulsa, non coacta neque aliquo errore seducta, sed matura deliberacione prehabita, cum consilio amicorum suorum donavit,
dedit et presentibus resignavit quindecem marcas bonorum mediorum grossorum monete et numeri Polonicalis, quadraginta octo
grossos marcam in quamlibet computando, in et super orto suo in predicta nostra willa Winari inter Byala Broda ex una et Przybkowa
8 parte ex altera sito, religiosis ac devotis monialibus ad claustrum Sancte Katherine intra muros Poznanienses eviterne possidendum,
sub tali tamen condicione, quod predicte moniales debent predictam Wyąchnam aput se conservere ad tempora vite sue eidem dignerium
alias obrok, victus et amictus racione predicte donacionis amicabiliter tribuendo, post mortem vero predicte Wyąchne moniales antedicte
debent censum pro predictis quindecem marcis ad claustrum predictum emendo provide compa(ra)re. In quorum robur et testimonium
sigillum civitatis predicte presentibus est appensum. Actum et datum proxima feria sexta post festum sancti Viti anno Domini
millesimo quadringentesimo quadragesimo.
asłowo poprawione Or.
1Jan Fafko, zob. wyżej, nr 1387/11.
2Jan Poniecki, Ponicz, Falkenhain, ławnik i rajca pozn. 1413-43 (WSvP s. 441).
3Wojciech Gerlin ławnik pozn. 1436/37, rajca 1437/38, 1439/40, burmistrz 1438/39, 1441/42, 1442/43, wójt 1454 (ib. s. 442).
4Paweł Kros ławnik pozn. w l. 1423-50, rajca 1436-47 (ib. s. 440-441; ARP III s. 180-181).
5Jan Grzymała, Jan Beme i kramarz Wierzbięta, zob. wyżej, nr 1387/12, 13, 9.
6Jan Grzymała, Jan Beme i kramarz Wierzbięta, zob. wyżej, nr 1387/12, 13, 9.
7Jan Grzymała, Jan Beme i kramarz Wierzbięta, zob. wyżej, nr 1387/12, 13, 9.
8Ławnicy z Winiar (wieś miejska na pn. od Poznania) trudni do identyfikacji, podobnie i inni mieszkańcy Winiar, często jednocześnie
mieszczanie pozn.
9Wiąchna Węglarka może wdowa po ławniku z Winiar Stanisławie Węglarzu wyst. 1432 (WSvP s. 269).
Dokument Nr 1518
Gniezno, 10 lipca 1440
Arcybiskup gnieźnieński eryguje wikariat i predykaturę w kolegiacie NMPanny w Kaliszu, ufundowane przez kanonika gnieźnieńskiego
Jana z Rudzicy.
Or.: Kraków, Muzeum Narodowe, perg. MNK 533/18 (N. I. 163348). Pergamin 445 x 430 + 80 mm dobrze zachowany. Zielono-różowy jedwabny
sznur po przywieszeniu pieczęci. Z. N.: pięciolistna rozeta na gradusie, napis na nim: Ihesus Cristus. Na odwrocie późne streszczenia i noty własnościowe.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 785-788. Tytuł: Erectio vicarie et predicature in ecclesia colleg(iata) Sancte Marie in Cal(is).
Reg.: J. Tomaszewicz, Katalog dokumentów pergaminowych Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 1992, s. 8-9 (wg Or.).
//
aIn nomine Domini amen.// Cum ea, que aguntur in tempore succedencium temporum processu / oblivionis obruuntur obprobrio, prudenter
hiis hominum contemplata discrecio scripturarum testimonio suffragari suspexit, quatenus noticie posterorum comendentur. Proinde
nos Vincencius / Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas significamus tenore presencium, quibus expedit
universis, tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam habituris, quomodo constitutus personaliter / coram nobis honorabilis
vir, dominus Johannes de Rudzicza canonicus ecclesie nostre Gneznensis
1 exposuit, qualiter salubriter intendens terrestria in celestia et transitoria in eterna salutari comercio commutare, vicariam
et predicaturam ad laudem omnipotentis Dei et ipsius Matris intemerate virginis colendissime et totius celestis ierarchie
honorem, in salutis anime ipsius remedium singulare, in ecclesia collegiate Sancte Marie Kalisiensis fundavit et quatenus
vicarius sive ipsius vicarie minister debitis stipendiis sustentetur, censum annuum quatuor marcarum aput nobilem Johannem
heredem in Slywniky in et super hereditate predicta Slywniky
2 pro sexaginta marcis in comuni et bona Regni moneta emit et effectualiter comparavit, quem quatuor marcarum censum pro vicario,
qui debebit in dicta ecclesia Calisziensi predicacioni verbi Domini insistere, dedit, donavit et assignavit cum effectu. Et
literas resignacionis huiusmodi census quatuor marcarum per prenominatum Johannem predicto domino Johanni facte coram magnifico
viro, domino Stanislao de Ostrorog subdapifero Calisiensi et capitaneo Maioris Polonie generali, cuius vero sigillo orbiculari
in toto de comuni cera in pensula pargameni dependenti sigillatas, sanas, salvas, integras exhibuit et produxit huiusmodi
sub tenore:
[
następuje dok. Stanisława z Ostroroga z daty: Kalisz, 27 kwietnia 1440 - wyżej, nr 1512].
Postquam exposicionem ac earundem literarum exhibicionem predictus dominus Johannes canonicus Gneznensis aput nos cum debita
instancia postulavit, quatenus huiusmodi vicarie et predicature fundacionem erigere, approbare necnon huiusmodi donacionem
census quatuor marcarum sic, ut premittitur, aput prenominatum Johannem heredem in Slywniky in eadem hereditate Slywniky per
eundem dominum Johannem canonicum Gneznensem pro vicaria et predicatura empti et comparati ac resignacionem huiusmodi ratificare,
confirmare dignaremur. Nos vero piis votis supplicum libenter annuimus eaque favoribus prosequimur opportunis ad id semper
mentem nostrum reflectantes, ut cultum divinum, quantum in Domino valemus, uberioribus efferamus incrementis, votis salutaribus
et peticione iusta dicti domini Johannis canonici attentis, eandem fundacionem vicarie et predicature in Dei nomine ereximus
et erigimus tenore presencium mediante ac donacionem census annui quatuor marcarum predicti eidem vicarie et predicature in
dicta ecclesia Calisiensis et eius vicario, qui predicator esse debebit, necnon resignacionem huiusmodi ratificamus, confirmamus,
annectimus et incorporamus per presentes perpetuis temporibus duraturam. Volumus autem, quod idem vicarius dicte vicarie,
qui fuerit pro tempore, cum predicacione verbi divini in dicta ecclesia vacabit et sermonem Domini pronuncciabit, ab onere
chori sit de facto eo die absolutus iuxta dicti fundatoris intencionem. Ut autem prefatus dominus Johannes in votis suis tam
salutaribus in posterum non fraudetur, volumus, quod dum huiusmodi census redimetur, predicta summa sexaginta marcarum pro
censu alio convertatur et pro stipendio dicte vicarie et predicature applicetur. Ius autem patronatus et presentandi eiusdem
vicarie prenominato domino Johanni canonico Gneznensi, quamdiu aget in humanis, reservamus, eo autem de medio sublato, ad
universitatem vicariorum ecclesie Calisiensis predicte devolvatur. In et super volumus eundem vicarium sive predicatorem parte
singulari distribucionum ac omnium obvencionum inter vicarios distribui solitarum, quemadmodum et alios vicarios eiusdem ecclesie
Calisiensis utifrui et gaudere. Et nichilominus cura animarum eisdem vicariis annexa eundem vicarium vicarie predicte oneramus
sicud et ceteros vicarios eiusdem ecclesie canonicales. In cuius rei testimonium et evidenciam pleniorem presentes nostras
literas scribi et publicari mandavimus nostrique maioris sigilli in robur perpetue firmitatis appensione iussimus communiri.
Actum et datum Gnezne die Solis decima mensis Iulii anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo, indiccione tercia,
hora terciarum vel quasi, presentibus ibidem venerabilibus, egregio et honorabilibus viris, dominis Predwogio de Grandi preposito
3, Johanne de Nyeweszs archidiacono
4, Johanne Furman custode
5, Andrea Myska scolastico
6, Johanne cantore
7, Thoma de Strzampino decretorum doctore
8, Johanne cancellario Gneznensi
9, Luthcone de Brzezye
10 et Mathia Dria
11 ac Nicolao de Glamboczecz canonicis Gneznensibus
12, testibus circa premissa.
[
Z. N.] Et ego Albertus Andree de Gnezna clericus eiusdem diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius et coram prenominato
reverendissimo in Christo patre, domino Vincencio sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo et primate huiusmodi negocii scriba
13, quia predictis donacioni, ereccioni, ratificacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur
et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo presentes
literas ex decreto predicti reverendissimi in Christo patris et domini Vincencii archiepiscopi Gneznensis et primatis manu
propria scripsi, et in hanc formam publicam redegi, signo et nomine meis solitis et conswetis unacum appensione sigilli maiestatis
eiusdem reverendissimi patris, domini archiepiscopi Gneznensis consignando, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum
rogatus et etc.
ainicjał wysokości połowy tekstu Or.
1Jan z Rudzicy, zob. wyżej, nr 1455/12.
2Jan ze Śliwnik, zob. wyżej, nr 1512/2.
3Przedwój z Grądów i Jan z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1435/1, 2.
4Przedwój z Grądów i Jan z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1435/1, 2.
5Jan Furman, zob. wyżej, nr 1389/20.
6Andrzej Myszka z Nieprześni, zob. wyżej, nr 1457/8.
7Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
8Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/19.
9Jan z Kozichbród, zob. wyżej, nr 1407/6.
10Jan Lutkowic z Brzezia, zob. wyżej, nr 1389/17.
11Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/3, 4.
12Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/3, 4.
13Wojciech syn Andrzeja z Gniezna jako notariusz publiczny wyst. także 1441 (niżej, nr 1569/4) oraz 9 maja 1446 (mat. KDW).
Wg Haina s. 139, jest ident. z Wojciechem Kuklą pisarzem arcybiskupa Wincentego Kota aż do jego śmierci, plebanem w Kwieciszewie,
wreszcie w Słupcy 1449 (Acta capitulorum II nr 450-453).
Dokument Nr 1519
Kalisz, 21 lipca 1440
Janusz z Tuliszkowa zobowiązuje się ponosić ciężary miejskie po nabyciu domu w Kaliszu.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3493. Pergamin 172-183 x 124 + 29 mm. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie
informacje o treści i sygnatury (XV-XVIII w.).
Nos Janusius in Tholiszkowo heres
1 recognoscimus vigore presencium, qui/bus expedit universis, harum noticiam habituris, quia assumpsi domum vicinalem in /
civitate Kalis ab honesta domina Katherina relicta olim Nicolai Kranch
2 com/paratam, in platea Beate Marie Virginis penes domum dominorum vicariorum ecclesie collegiate Sancte Marie Virginis gloriosissime
sitam, de quaquidem domo pro vigilacionibus et custodiis unam marcam monete currentis singulis annis in festo beati Martini
Confessoris [
11 XI] solvere debebimus. Si autem caminator in eadem domo residens mercancias exercere voluerit, vigiliales more inquillinorum
solvet et coram advocato ipsius civitatis de ipso querulantibus respondere debebit. Ipsiusque domus libertatem a regia magestate
per se vel per quempyam alium impetrare non debebimus pariliter et successores nostri in eadem domo residentes impetrare non
debebunt uterque sub puritate fidei et honoris. Post decursum autem vite nostre ipsius domus possessores ipsam domum non aliter
nisi iure civili solito more aliorum vicinorum debebunt possidere. Et in huius rei testimonium sigillum nostrum presentibus
est appensum. Datum et actum in Kalis feria quinta ante festum beati Jacobi Apostoli proxima anno Domini millesimo quadringentesimo
quadragesimo.
1Tuliszków, miasto w powiecie konińskim (Koz. 5 s. 40). Janusz, pisarz ziemski kal. 1432-59, jeniec pod Chojnicami 1454 (Spisy
wlkp.; M. Biskup w Przeglądzie Hist. 56, 1965, s. 95).
2Mikołaj Kranch wieloletni członek władz miejskich Kalisza 1408-27, nie żył już 1428, kiedy to wyst. wdowa po nim Katarzyna
(KDW IX nr 1191/1).
Dokument Nr 1520
Buda, 10 sierpnia 1440
Król Władysław III zapisuje 300 grzywien na wsiach Wrąbczynek, Adamierz i Borzykowo Stanisławowi Czarnemu.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 109, s. 11-12. Oblata 27 kwietnia 1570 (wg Or.).
Wladislaus Dei gratia Hungariae, Poloniae, Dalmatiae, Croatiae etc. rex Lithuaniaeque princeps supremus et haeres Russiae
etc. significamus tenore presentium universis, quod apud nobilem Stanislaum Czarni familiarem nostrum dilectum fidelem
1 equum seu szpadonem pro centum marcis monetae et numeri Polonicalium per fori contractum recepimus, pro iis vero servitiis suis, quae pro hac
via Hungaricali super suscipiendis insigniis coronationis nostrae foelicis iam Deo largiente consumatae in effectum nostrae
fecit maiestati, sibi ducentas marcas donamus, de quibusquidem trecentis marcis monetae et numeri Polonicalium, XLXVIII
a gr(ossos) in marcam quamlibet computando, simul et iunctis praefatum Stanislaum et eius posteros assecuran(tes)
b volentes, sibi easdem trecentas marcas in et super villis nostris Wraczina
2, Nadomirz
3 et Borzikow in districtu Pizdrensi
4 situatis, damus, donamus, demonstramus et inscribimus per praesentes, per ipsum Stanislaum et suos successores legitimos
cum omnibus dictarum villarum utilitatibus, fructibus, censibus, reditibus, proventibus, agris, pratis, campis, sylvis, mericis,
fluminibus, piscinis, piscaturis, molendinis, emolumentis, attinentiis et obventionibus universis [
s. 12] habendum, tenendum, utifruendum pacificeque possidendum tamdiu, quousque sibi vel suis successoribus legitimis prefatae
trecentae marcae ex integro fuerint exsolutae. Quibus persolutis dictarum villarum possessio ad nos et successores nostros
redibit pleno iure. Stationibus nostris regalibus semper salvis. In cuius rei fidem sigillum nostrum est praesentibus appensum.
Datum Budae feria quarta festi sancti Laurentii Martiris anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
5.
Ad relationem magnifici Nicolai de Scharlen
c castellani Wlad(islauiensis)
6.
atak Kop., zamiast XLVIII
btak Kop., zamiast assecurare
ctak Kop.
1Stanisław Czarny, zob. wyżej, nr 1479/1.
2Wrąbczynek par. Zagórów, Niedamierz, dziś Adamierz par. Zagórów i Borzykowo par. Pyzdry, wsie królewskie koło Pyzdr.
3Wrąbczynek par. Zagórów, Niedamierz, dziś Adamierz par. Zagórów i Borzykowo par. Pyzdry, wsie królewskie koło Pyzdr.
4Wrąbczynek par. Zagórów, Niedamierz, dziś Adamierz par. Zagórów i Borzykowo par. Pyzdry, wsie królewskie koło Pyzdr.
5Data zgodna z itinerarium króla.
6Mikołaj Szarlejski ze Ściborza kasztelan inowrocławski, potem wojewoda brzeski, jeden z dowódców pod Chojnicami 1454, starosta
bydgoski, zm. 1457?
Dokument Nr 1521
Buda, 13 sierpnia 1440
Król Władysław III zapisuje 50 złotych na wsiach Pietrzyków i Tuleja Stanisławowi Czarnemu.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 109, s. 9-11. Oblata 27 kwietnia 1570 (wg Or).
Wzmianka: MRPS V nr 4154 (wg Kop.).
Wladislaus Dei gratia Hungariae, Poloniae, Dalmaciae, Croatiae etc. rex Lithuaniaeque princeps supremus et haeres Russiae
etc. significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, quomodo generoso Nicolao Paraue de Lubino
1 equum pro quinquaginta florenis Hungaricalibus [
s. 10] dedimus gratiose, quem a nobili Stanislao dicto Czarni recepimus
2 volentesque ipsum Stanislaum de praedictis quinquaginta florenis Ungaricalibus veri auri et iusti ponderis contentum facere
et securum, sibi et suis legitimis successoribus in et super villis nostris Pietrzikowo
3 et Tvleia in terris Maioris Poloniae et districtu Pizdrensi sitis
4, eosdem quinquaginta florenos auri et ponderis Hungaricalium praedictorum inscribimus, assignamus, damus, demonstramus et
largimur, per ipsum Stanislaum et ipsius legitimos successores tenendos, habendos, utifruendos et pacifice ac quiete possidendos
cum omnibus et singulis praedictarum villarum utilitatibus, fructibus, censibus, reditibus, proventibus, agris, pratis, campis,
pascuis, sylvis, borris, gaiis, nemoribus, mericis, rubetis, mellificiis, venationibus, fluviis, fluminibus, lacubus, piscinis,
stagnis, aquis, aquarum decursibus, molendinis, emolumentis aliisque obventionibus attinentiis et coherentiis universis, quibuscunque
nominibus nuncupentur, tamdiu, quousque per nos aut nostros legitimos successores sibi aut suis legitimis successoribus praefati
quinquaginta floreni in auro integraliter et ex toto fuerint persoluti. Quo facto possessio praedictarum villarum ad nos et
ad nostros successores revertetur pleno iure. Stationibus tamen et iuribus nostris in omnibus semper salvis. Harum quibus
sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Budae [
s. 11] die sabbato ante festum Assumptionis Beatae Mariae Virginis gloriosae anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
5.
Relatio magnifici Petri Woda de Sczekoczin Regni Poloniae vicecancellarii
6.
1Mikołaj Parawa z Lubina dworzanin królewski, starosta halicki 1443?, zm. 1450 (PSB XXV s. 197-198).
2O Stanisławie Czarnym zob. dok. poprzedni.
3Pietrzyków i Tuleja, zob. wyżej, nr 1479.
4Pietrzyków i Tuleja, zob. wyżej, nr 1479.
5Data zgodna z itinerarium króla.
6Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1522
Buda, 22 sierpnia 1440
Król Władysław III zapisuje 60 grzywien na Russowie Janowi Piwońskiemu.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 376. Pergamin 300 x 146 + 48-53 mm, skasowany. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym
wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 21). Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie / etc.
significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos consideratis fidelibus serviciis generosi et nobilis /
Johannis Pywonsky familiaris nostri, fidelis dilecti
1, que nobis constanter exhibuit et presertim concomitando nostram / maiestatem ad hoc nostrum Hungarie
a in armorum suorum decenti apparatu se nobis graciosissimum exhibuit et reddidit, horum igitur intuitu, ut sic reddamus eundem
de prompto prompciorem ad hec ipsa obsequia nostra, sibi et suis successoribus in et super villa nostra Russow in terra Maioris
Polonie et districtu Kalisiensi iacente
2 sexaginta marcas monete et numeri Polonicalium, XLVIII grossos in marcam quamlibet computando, dedimus, donamus damusque
et inscribimus per presentes per ipsum et suos successores legittimos cum omnibus dicte ville utilitatibus, fructibus, censibus,
redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, silvis, mericis, rubetis, gaiis, fluminibus, lacubus, piscinis, piscaturis,
torrentibus, paludibus, aquis, molendinis, emolimentis, ancupacionibus, venacionibus, mellificiis, attinenciis et obvencionibus
universis habendum, tenendum, utifruendum et pacifice possidendum tamdiu, quousque sibi vel suis posteris dicte sexaginta
marce per nos vel successores nostros plenarie fuerint persolute. Quibus exsolutis, dicte ville posessio ad nos et ad successores
nostros plen(i)modo revertantur. Iuribus nostris et stacionibus regalibus solitis salvis. Harum quibus sigillum nostrum est
appensum testimonio literarum. Datum Bude feria secunda ante festum sancti Bartholomei anno Domini M CCCC XL
mo3.
Relacio magnifici Johannis de Coneczpole R(egni) P(olonie) cancellarii
4.
anastępuje nie skreślone Hung Or., zamiast potrzebnego tu Regnum
1Jan Piwoński, zob. wyżej, nr 1426/9.
2Russów, wieś par. pomiędzy Kaliszem a Stawiszynem (Koz. 5 s. 262).
3Data zgodna z itinerarium króla.
4Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
Dokument Nr 1523
Buda, 31 sierpnia 1440
Król Władysław III zapisuje 500 grzywien na Kcyni swemu krajczemu Wojciechowi Słupskiemu.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 353. Pergamin 288 x 174 + 53 mm, skasowany. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie
informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lythwanieque princeps suppremus et heres / Russie etc.
significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo attentis et in animo rewolutis fidelibus / obsequiis, quibus
generosus Albertus Slupsky precisor maiestatis nostre fidelis dilectus
1 in presenti via Hungari/cali, quam iuxta electionem ad hoc ipsum Regnum de persona nostra solempniter factam fecimus, nobis
diligenter complacuit et in futurum, ut de eo fidem gerimus, prestancius complacebit, horum intuitu volentes ipsum facere
consolatum et ad obsequia nostra reddere prompciorem, sibi in et super opido nostro Kczin in terris Maioris Polonie et districtu
Gneznensi sito
2, quingentas marcas monete et numeri Polonicalium communium, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, inscribimus,
assignamus, damus, donamus et largimur graciose, per ipsum Albertum et ipsius legittimos successores tenendas, habendas, utifruendas
et pacifice ac quiete possidendas, cum omnibus et singulis opidi predicti utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus,
agris, pratis, campis, pascuis, silvis, borris, gaiis, nemoribus, rubetis, mericis, mellificiis, venacionibus, fluviis, fluminibus,
lacubus, piscinis, stagnis, aquis, aquarum decursibus, molendinis, emolimentis aliisque obvencionibus attinenciis et coherenciis
universis tamdiu, quousque per nos aut nostros legittimos successores sibi aut suis legittimis successoribus prefate quingente
marce realiter et ex integro fuerint persolute, quo facto possessio opidi predicti ad nos et ad nostros legittimos successores
dewolvetur pleno iure. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus in omnibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum
est appensum testimonio literarum. Datum Bude feria quarta proxima post festum Decolacionis sancti Johannis Baptiste anno
Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
3.
Relacio magnifici Johanni de Conyeczpolie R(egni) P(olonie) cancellarii
4.
1Wojciech Słupski, ze Słupów i Brzyskorzystwi na Pałukach, krajczy koronny 1440-41, starosta kcyński, zm. po (?) 1441 (GStar.
s. 80). Zob. też niżej, nr l558.
2Wbrew tenorowi niniejszego dok. Kcynia nie leżała w powiecie gnieźn., a była stolicą odrębnego powiatu. W tenucie potomków
Słupskiego była jeszcze w XVI w. (GStar. s. 80-81).
3Data zgodna z itinerarium króla.
4Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
Dokument Nr 1524
Brześć Kujawski, 5 września 1440
I. N. Wojciech z Podolina zastawia dwie książki.
Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 22, k. 30v. Wpis 28 kwietnia 1441. Tekst zalany, trudno czytelny.
In nomine Domini amen. Sub anno eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo
a, indicione tercia, die quinta mensis Septembris, hora terciarum vel quasi, pontificatus sanctissimi in Christo patris et
domini nostri, domini Eugenii pape quarti (anno decimo
b) in opido Brestensi, in domo lapidea providi Petri modiste in circulo sita
1, in mei notarii publici infrascripti testiumque presencia subscriptorum ad hoc specialiter vocatorum et rogatorum constitutus
personaliter discretus Albertus de Podolino clericus diocesis Gneznensis
2 de vite sue durabilitate non confidens, viam versus Curiam Romanam suis quibusdam arduis negociis arreptus librum Johannis
Januensis dictum Katholicon discreto Johanni unacum lectura Prisciani metrici apud honorabilem dominum Michaelem de Domaslaw
plebanum in Slupcza
3 in duabus marcis mediorum grossorum pignoraliter propositos demonstravit, quem librum Johannis Januensis dictum Katholicon
discreto Johanni de Thopolye clerico Wladislaviensis diocesis notarioque opidi prefati
4 omni iure, condicione, forma et proprietate apud prefatum honorabilem dominum Michaelem redimere comisit ac legavit, duas
prefatas marcas prefato domino Michaeli restituendo, tamquam ipse prefatus Albertus librum prenominatum propria redimeret
in persona, dictam vero lecturam Prisciani metrici cum suo metro prefato domino Michaeli sui racione laboris, quem circa introligacionem
libri predicti et supplecionem habuit pro ipsius utilitate, comisit recipiendam et obtinendam. Comisitque prefatus constituens
ac legans michi notario subscripto manu solemniter stipulanti se ratum, gratum atque firmum perpetue habere et tenere, quidquid
per ipsum Johannem supradictum actum, factum atque gestum fuerit libri premissi in redempcione. Actum fuit hec anno, indicione,
die, mense, hora, pontificatus et loco, quibus supra, presentibus honorabilibus, providis et discretis dominis Michaele preposito
domus hospitalis extra muros Brestenses
5, Gedeone et Petro modesta civibus ibidem
1, Stanislao de Trzemeschna clerico Gneznensis diocesis
5 et aliis quampluribus, testibus circa premissa fidedignis.
Et ego Laurencius Petri de Jambrosthcowo clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
5, quia huiusmodi recognicioni, demonstracioni, redempcioni, dacioni et resignacioni, ratiphicacioni aliisque omnibus et singulis
premissis unacum prenominatis testibus etc. [...
c]
aw Kop. następuje primo, jest to jednak błąd kopisty, przyzwyczajonego do pisania daty rocznej 1441
bbrak Kop.
cdalszego ciągu brak Kop.
1Mieszczanie z Brześcia Kujawskiego nie zidentyfikowani.
2Podolin par. Srebrna Góra, na pd. od Kcyni (Koz. 1 s. 227, 5 s. 171), Kleryk Wojciech skądinąd nie znany, por. jednak z Wojciechem
z P. wyst. 1398 i drugim, zm. przed 1472 (SHGWlkp.).
3Michał z Domasławia, zob. wyżej, nr 1401/22.
4Topola, wieś szlachecka w powiecie inowrocławskim. Jan może ident. ze studentem UJ 1421, synem Macieja, por. też KDW IX nr
1253/2.
5Nie zidentyfikowani.
Dokument Nr 1525
Buda, 6 września 1440
Król Władysław III zapisuje 1000 grzywien na Kościanie podczaszemu poznańskiemu i staroście kościańskiemu Łukaszowi Górce.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 377. Pergamin 340 x 198 + 55 mm, skasowany. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie
informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lythwanieque princeps suppremus et heres Russie etc. significamus
tenore / presencium, quibus expedit universis, quomodo attendentes grate fidelitatis studiosa obsequia et multorum meritorum
constanciam, / quibus maiestati nostre generosus et strennuus Lucas de Gorka subpincerna Poznaniensis et capitaneus Costensis,
miles et / servitor nobis fidelis sincere dilectus
1 complacuit ac imposterum aucto fidelitatis studio prestancius poterit in futurum complacere, horum intuitu cupientes ipsum
graciarum nostrarum favoribus prosequi et ad nostra obsequia plus solito reddere prompciorem, sibi in et super civitate nostra
Costiensi ac in censibus suburbii civitatis eiusdem necnon in villis nostris, videlicetCurzagora, Bonikowo, Naczlaw, Syrakow
et Czarnkow in terra Maioris Polonie sitis
2, mille marcas monete et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, damus, donamus, dedimus,
donavimus, inscribimus presentibus et obligamur, per ipsum Lucam et suos legittimos successores in dictis mille marcis cum
omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, reditibus, censibus quibuscumque ad dictam tenutam Costensem attinere pertinentibus
necnon allodiis, prediis, agris, pratis, campis, pascuis, silvis, mericis, borris, rubetis, virgultis, indaginibus, mellificiis,
fluwiis, fluminibus, piscinis, piscaturis, molendinis et ipsorum emolimentis, lacubus, palludibus, rivis, riwulis, aquis et
earum decursibus, venacionibus, aucupacionibus aliisque usibus, attinenciis, pertinenciis et coherenciis obvencionibusque
universis ad dictas civitatem, villas, suburbium, quibuscumque nominibus vocitentur, quolibet spectantibus, prefatus Lucas
et sui successores legittimi tenebunt, habebunt, utifruentur pacifice ac quiete possidebunt tamdiu, quousque sibi aut suis
proximioribus legittimis predicte mille marce integraliter fuerint persolute, quibus persolutis dicte civitatis et villarum
predictarum possessio ad nos et ad successores nostros devolvetur pleno iure. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus
semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Bude feria tercia ante Nativitatem Beate
Marie Virginis gloriose anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
3.
Ad mandatum domini regis Johannes Sprowsky canonicus Gneznensis
4.
1Łukasz Górka, zob. wyżej, nr 1393/7. Jako tenutariusz Kościana notowany jest od 1433 r. (GStar. s. 46).
2Kurza Góra, Bonikowo, Nacław, Sieraków i Czarnkowo, wsie królewskie wokół Kościana (SHGPoz. II s. 411).
3Data zgodna z itinerarium króla.
4Jan Odrowąż ze Sprowy, zob. wyżej, nr 1379/6.
Dokument Nr 1526
Gniezno, po 8 września 1440
Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spór pomiędzy prepozytem bożogrobców w Gnieźnie a Krzesławem sołtysem ze Strzyżewa.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. 1202. Pergamin 320 x 180 + 38 mm. 2 dziury na zakładce. Na odwrocie późne informacje o treści. 4 nacięcia
i fragment 1 paska do przywieszenia 4 pieczęci.
Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Gniezna I 155, k. 15. Wpis z XVI/XVII w.
Nos Albertus Modlischowsky iudex et superarbiter per partes et arbitros infrascriptos ellectus et assumptus
1 / necnon Albertus Pyotrowsky
2, Martinus Warpans
3 per wenerabilem ac religiosum virum, dominum Nicolaum prepositum Sancti Johan/nis ante Gneznam
4 et supradictus Albertus Modlischowsky, Johannes Melibroda civis Gneznensis
5 per nobilem Crzeczs/laum scultetum in Strzeschewo
6 arbitri, arbitratores et amicabiles compositores ellecti, assumpti et positi, quilibet pro parte sua, suos
a tenore presencium recognoscimus presentibus et futuris, ad quos presentes nostre littere pervenerint, quod concordiam utrique
parti placidam inter prefatum dominum Nicolaum prepositum Sancti Johannis et suum conventum ab una et predictum nobilem Crzeczslaum
scultetum in Strzeschewo partibus ab altera, super aggere molendini prefati domini Nicolai prepositi et sui conventus wlgariter
dicti Borowi Mlin
7 talem fecimus sub pena sexaginta marcarum inter partes predictas per nos vallata et per predictas partes libere assumpta
sic, quod ante omnia per nostram sentenciam arbitralem displicencias et discordias quocumque modo exortas et excitatas occasione
supradicti aggeris inter partes predictas mortificavimus et extruximus. Item per nostram sentenciam arbitralem aggerem totum
dicti molandini Borowi Mlin et ex integro in longum et in latum, et presertim partem aggeris, que iacet versus agros dicti
nobilis Crzeczslai sculteti in Strzeschewo, supradicto domino Nicolao preposito Sancti Johannis et suis successoribus adiudicavimus
et presentibus adiudicamus imperpetuum tenedam, habendam, utifruendam et possidendam, dicto sculteto et suis legittimis successoribus
super huiusmodi impedimentis racione agrorum suorum supradictorum perpetuum silencium imposuimus et presentibus imponimus.
Quam sentenciam arbitralem et concordiam dicte partes et penam supradictam sexaginta marcarum parti tenenti per non tenentem
solvendarum approbaverunt et litteras huiusmodi cum sigillis nostris petiverunt. Et ibidem dictus Crzeczslaus scultetus parendo
sentencie nostre a parte agrorum suorum aggerem continencium imperpetuum recessit. Nos igitur volentes, ut hec nostra sentencia
perpetuo inviolabilis observetur, sigilla nostra presentibus subappendimus. Actum et datum Gnezne anno Domini millesimo quadringentesimo
XL
mo post festum Nativitatis Marie, presentibus nobilibus Michaele de Bodzeporowicze
8, Michaele Strzalkowsky
9, Johanne Dzeczmarowsky
10, Nicolao Conothopsky
11 et Petro ministeriali
12, testibus ad premissa.
atak Or., zapewne zamiast nos
1Modliszewo par. Modliszewko, wieś par. na pn. od Gniezna (Koz. 1 s. 181, 5 s. 42). Wojciech zapewne ident. z byłym wicepodkomorzym
w Gnieźnie 1427-34 (GUrz. nr C 87).
2Wojciech z Piotrowa, zob. wyżej, nr 1430/11.
3Warpąs (Warpiąż?) to przydomek właścicieli Dziewierzewa (wieś par. na pd.-wsch. od Kcyni - Koz. 4 s. 203) i Żarczyna koło
Dziewierzewa. Marcin tu jednak nie znany.
4Prepozyt bożogrobców gnieźn. Mikołaj, zob. wyżej, nr 1399/1.
5Jan Melibroda z Gniezna nie zidentyfikowany.
6Strzyżewo (S. Kościelne?), zob. wyżej, nr 1383. Sołtys Krzesław nie zidentyfikowany.
7Borowiec, Borowy Młyn par. Strzyżewo Kościelne, na pn.-wsch. od Gniezna, u ujścia rzeki Bystrzycy do Krępy? (KDW VIII nr 787).
8Bodzeporowice (Zaporki) par. Węglewo, na pd.-zach. od Kłecka, dziś nie istnieją (Koz. 4 s. 50). Michał wyst. tylko tutaj.
9Michał ze Strzałkowa (wieś par. na pn.-zach. od Słupcy) skądinąd nie znany.
10Dziećmiarowice (Dziećmiarki) par. Waliszewo, na pd.-zach. od Kłecka (Koz. 1 s. 66, 4 s. 198). Jan czy ident. z Jaszkiem wyst.
1414, 1421, 1426, 1428 (Roty V, nr Gniezno 206; ib. I nr 1084; ib. IV nr 1003; Acta capitulorum II nr 202) i świadkującym
na pozn. Śródce 1440 (KDW V nr 644), wreszcie z Janem poległym pod Chojnicami przed 1461 (Acta capitulorum II nr 565)?
11Konotopia par. Długa Goślina, osada dziś nie istniejąca na pd.-zach. od Skoków. Mikołaj wyst. 1418-40, wicepodsędek w Gnieźnie
1440 (SHGPoz. II s. 310).
12Piotr woźny sądowy, zapewne z Gniezna.
Dokument Nr 1527
Środa, 19 września 1440
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Jarosław z Rozdrażewa opisał posag i wiano swej żony Jadwigi.
Kop.: Poznań, WAP, Pyzdry Z. 10, k. 113-113v. Wpis 4 marca 1449.
Nos Creczslaus de Curoszwyank castellanus Vysliciensis et capitaneus Maioris Polonie generalis
1 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam habituris, quomodo
ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium veniens presenciam generosus dominus Jaroslaus de Roszdraszewo
2 non compulsus, non coactus nec aliquo errore devio seductus, quinymmo sanus mente pariter et corpore existens, fretus amicorum
suorum consilio et matura deliberacione prehabita diligenti, in et super integris tribus hereditatibus dictis Bynycza
3, Luthognyew
4, Bodzaczino in districtu Pysdrensi
5 sitis, cum omni iure, proprietate et dominio, prout solus habuit, tenuit ac iure hereditario possidebat
a, videlicet campis, agris, pratis, pascuis, graminibus, graminetis, silvis, borris, gaiis, nemoribus, indaginibus, rubetis,
densetis, quercetis, pinetis, mellificiis, montibus, collibus, vallibus, scenis, paludibus, stagnis, lacubus, piscinis, piscaturis,
aquis et earum decursibus, molendinis et eorum emolimentis, et generaliter cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus,
censibus, redditibus, proventibus, honoribus, curiis, domibus, ortis, areis, prediis, allodiis, pomoriis, venacionibus, aucupacionibus,
pertinenciis et obvencionibus universis, quomodolibet ad
b-cdictam hereditatem
spectantibus aut quocumque alio nomine sive vocabulo censeantur speciali, ita late longeque, prout in ipsorum metis, finibus
et graniciebus sunt distincte circumferencialiter et limitate, nichil iuris neque dominii sibi et ipsius successoribus legittimis
penitus reservando, quatuordecim centa marcas monete communiter per Regnum currentis, numeri vero Polonicalis, videlicet quadraginta
octo grossos marcam in quamlibet computando, septigentas marcas racione dotis et totidem racione dotalicii generose domine
Hedwigi consorti sue legittime
2 dedit, donavit, inscripsit ac coram nobis iuxta cursum terrestrem resignavit ipsam dominam Hedwigim tenendas, habendas, utifruendas
et secundum terre conswetudinem iure hereditario possidendas. Harum quibus testimonio literarum sigilla nostra presentibus
sunt appensa. Actum et datum in Srzoda feria secunda proxima post festum Exaltacionis Sancte Crucis anno Domini M
o quadringentesimo quadragesimo, presentibus ibidem nobilibus Symone de Coschuti
6, Wlodkone Walach
7, Vincencio Skurszky
8, Johanne Thupalszky
9, Andrea Goreczsky
10 et Johanne Lgowsky
11, testibus circa premissa.
atak Kop.
b-ctak Kop., zamiast accusativus pluralis
1Krzesław z Kurozwęk podkomorzy sandom. 1436-38, kasztelan wiślicki 1438-44, starosta generalny Wlkp. 1440-43, kasztelan lubelski
1444-59, zm. 1459 (Spisy młp.; PSB XVI s. 271-272).
2Jarosław z Rozdrażewa (miasto w powiecie pyzdrskim), student UJ 1432, potem miecznik kal. 1451, podkomorzy kal. 1462-67. Jego
żona Jadwiga bliżej nie znana (PSB XXXII s. 376-377).
3Benice, Lutogniew i Bożacin na pn. i pn.-zach. od Krotoszyna w powiecie pyzdrskim.
4Benice, Lutogniew i Bożacin na pn. i pn.-zach. od Krotoszyna w powiecie pyzdrskim.
5Benice, Lutogniew i Bożacin na pn. i pn.-zach. od Krotoszyna w powiecie pyzdrskim.
6Koszuty, wieś par. pomiędzy Kórnikiem a Środą (Koz. 2, s. 337). Szymon wyst. 1428-40 (SHGWlkp.), chyba różny od wyst. 1394-1415
(ib.).
7Włodek Wałach, zob. wyżej, nr 1499/3.
8Skórki, wieś par. na wsch. od Janowca Wlkp. (Koz. 1 s. 282, 7 s. 385). Wincenty wyst. jeszcze 1462 (SHGWlkp.).
9Tupadły par. Kcynia, na pn. od Kcyni (Koz. 1 s. 334). Jan wyst. 1438-42 jako burgrabia w Nakle (GUrz. nr C 498).
10Nie zidentyfikowany, por. z Andrzejem Góreckim wyst. 1433 (KDW IX nr 1308/4).
11Lgów, wieś par. na pn.-zach. od Żerkowa (Koz. 2 s. 424). Jan wyst. 1435-62 (SHGWlkp.).
Dokument Nr 1528
Kraków, 19 października 1440
Starosta krakowski zaświadcza, że Paweł Zborzeński dał wwiązanie w wieś Zborów mieszczaninowi krakowskiemu Janowi Lubartowi.
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 20, k. 104-104v. Wpis w maju 1442.
Nos Johannes de Czyzow castellanus et capitaneus Cracoviensis necnon serenissimi domini regis Polonie locumtenens
1 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo nobilis Paulus Sborzensky
2 coram iudicio castrensi comparendo personaliter recognovit, quia dedit [
k. 104v] intromisionem in villam suam Sborowo
2 cum omni iure et dominio, cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, censibus, agris, campis, pratis, pascuis, silvis,
borris, gaiis, rubetis, piscinis, pisca(tu)ris, flomniis
a, molendinis et cum universis pertinenciis, quibuscumque dicantur nominibus, nichil excludendo, in ducentis et quinquaginta
florenis Hungaricalibus provido Jankoni Lubarth civi Cracoviensi, aurifabro
3 tenere, habere modo obligatorio a festo Nativitatis Christi [
25 XII] ad alium festum eiusdem, usque ad solucionem plenariam predictorum florenorum. Et debet ipsum intercedere pro eadem villa
a qualibet persona iuxta iuris formam. Si non intercederet et quodcumque dampnum haberet idem Janko Lubarth, hoc erit dampnum
predicti Pauli et recedit ab omnibus et pro omnibus a districtu proprio hic tenebitur respondere. In cuius rei testimonium
sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Cracovie feria quarta in crastino sancti Luce Ewangeliste anno Domini milesimo
CCCC
o quadragesimo.
atak Kop., zamiast fluminibus
1Jan z Czyżowa, zob. wyżej, nr 1458/5.
2Zborów, wieś par. na pd.-wsch. od Stawiszyna (Łaski, Liber beneficiorum II s. 82). Paweł Zborzeński może ze Zborzany, Zbożany,
wsi dziś nie znanej w powiecie kal., w okolicy Pogrzybowa pod Raszkowem (Koz. 3 s. 464, 8 s. 142). Zborzeński dzierżył królewski
Zborów już 1433 (Kwartalnik Hist. 76, 1969, s. 137), był też tenutariuszem należącego do biskupów lubuskich Kazimierza Biskupiego;
nie żył już latem 1441 (zob. niżej, nr 1559/2). Dok. został wpisany do księgi grodzkiej kal. z okazji wwiązania przedstawiciela
Jana Lubarta (o nim zob. wyżej, nr 1503/2), mieszczanina krak. Jakuba Stradomskiego, w część Zborowa. W całą wieś Lubart uzyskał
wwiązanie w 1444 r. (WAP Poznań, Kalisz Gr. 21 k. 58v: Zborów dzierżył już wówczas Andrzej Zborzeński). Dok. dotyczy bez wątpienia
kal. Zborowa. Sąsiedztwo Zborowa i Zborzeńskich (por. z Pawłem Zborzeńskim kasztelanem czechowskim 1486-94) ma miejsce również
w Stopnickiem w Małopolsce: Zborów, w 1508 r. własność (?) Andrzeja Zborzeńskiego (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego...,
XIV, Warszawa 1895, s. 525). Nie można jednak wykluczyć, że Paweł Zborzeński tu występujący może być Małopolaninem z sandom.
Zbożenny, który osiadł w Wielkopolsce jako tenutariusz Kazimierza Biskupiego.
3Zborów, wieś par. na pd.-wsch. od Stawiszyna (Łaski, Liber beneficiorum II s. 82). Paweł Zborzeński może ze Zborzany, Zbożany,
wsi dziś nie znanej w powiecie kal., w okolicy Pogrzybowa pod Raszkowem (Koz. 3 s. 464, 8 s. 142). Zborzeński dzierżył królewski
Zborów już 1433 (Kwartalnik Hist. 76, 1969, s. 137), był też tenutariuszem należącego do biskupów lubuskich Kazimierza Biskupiego;
nie żył już latem 1441 (zob. niżej, nr 1559/2). Dok. został wpisany do księgi grodzkiej kal. z okazji wwiązania przedstawiciela
Jana Lubarta (o nim zob. wyżej, nr 1503/2), mieszczanina krak. Jakuba Stradomskiego, w część Zborowa. W całą wieś Lubart uzyskał
wwiązanie w 1444 r. (WAP Poznań, Kalisz Gr. 21 k. 58v: Zborów dzierżył już wówczas Andrzej Zborzeński). Dok. dotyczy bez wątpienia
kal. Zborowa. Sąsiedztwo Zborowa i Zborzeńskich (por. z Pawłem Zborzeńskim kasztelanem czechowskim 1486-94) ma miejsce również
w Stopnickiem w Małopolsce: Zborów, w 1508 r. własność (?) Andrzeja Zborzeńskiego (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego...,
XIV, Warszawa 1895, s. 525). Nie można jednak wykluczyć, że Paweł Zborzeński tu występujący może być Małopolaninem z sandom.
Zbożenny, który osiadł w Wielkopolsce jako tenutariusz Kazimierza Biskupiego.
Dokument Nr 1529
[Poznań], 4 listopada 1440
Władze miasta Poznania zaświadczają, że Piotr Thesschir zapisał na swym domu w Poznaniu czynsz konwentowi dominikanów w Poznaniu.
Or.: Poznań, WAP, Kl. Dominikanów Poznań D 18 (A 9). Pergamin 206 x 124 + 21 mm. Pasek pergaminowy po przywieszeniu pieczęci. Na
odwrocie późniejsze streszczenia.
Nos infrascripti Wawrzinyecz prothoconsul
1, Johannes Ponyeczsky
2, Nicolaus Zalesky
3, Nicolaus Behem
4, / Johannes Sloecz
5, Laurencius Goch
6, Gregorius Buchwald
7 et Michael Longus
8 consules civitatis / Poznaniensis significamus tenore presencium presentibus et futuris, quibus expedit universis, quod in
presencia / subscriptorum scabinorum Johannis Phaffko
9, Nicolay Strosberg
10, Johannis Bergir
11, Andree Czewssler
12, Henrici Crappicz
13, Vincencii doleatoris
14, Nicolay Czeppil
15 et Johannis Bederman
16 in bannito iudicio, cui Albertus Gerlin nostre civitatis advocatus
17 iudicialiter presidebat, personaliter constitutus providus Petrus Thesschir civis noster
18, sanus mente et corpore, non compulsus, non coactus, sed sponte et libere, habita matura deliberacione, rite et racionabiliter
iusto vendicionis tytulo vendidit et resignavit duas marcas annui census currentis bone monete Polonicalis et numeri per Regnum
comuniter decurrentis, quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, pro decem et novem marcis bonorum latorum
mediorum grossorum Polonicalium, numeri prescripti et quatuor florenis Vngaricalibus, in et super domo sua in plathea Sutorum
in acie penes domum Johannis Zeydinhefftir sita
19, in quolibet festo sancti Michaelis [
29 IX] unam marcam et in quolibet festo sancti Johannis Baptiste [
24 VI] aliam marcam singulis annis solvendas in vim reempcionis, religiosis fratribus Predicatorum ordinis sancti Dominici et ipsorum
conventui in civitate nostra habendas, possidendas, commutandas, vendendas, resignandas, legandas, testandas et aliis quovismodo
alienandas ac in usus ipsorum convertendas, prout ipsis melius et utilius videbitur expediri, hoc tamen salvo specialiter
et expresso, quod prefatus Petrus Thesschir et prefate domus possessores, dum et quando dictum censum duarum marcarum reemere
voluerint, cum decem et novem marcis monete et numeri prescriptorum et cum quatuor florenis Vngaricalibus reemendi habebunt
omnimodam potestatem, censu tamen persesso et retento iuxta exigenciam temporis primitus persoluto. In fidem premissorum sigillum
civitatis nostre presentibus est subimpensum. Acta sunt hec feria sexta proxima post festum Omnium Sanctorum anno Domini millesimo
quadringentesimo quadragesimo.
1Wawrzyniec syn Marcina z Żurawi pod Kcynią, notariusz publiczny 1428, 1430, mieszczanin pozn. 1435, burmistrz 1440/41, rajca
1441/42, 1442/43 n., zm. 1458/59 (Not. nr 292; WSvP s. 444-445).
2Jan Poniecki, zob. wyżej, nr 1517/2.
3Mikołaj Zaleski, zob. wyżej, nr 1387/15.
4Mikołaj Czech, Beme, Bohemus, ławnik pozn. od 1423, rajca 1438/39, 1440/41, 1446/47 (WSvP s. 440).
5Jan, Hanek, Śledź był rajcą pozn. 1440-43, ławnikiem 1443/44 aż do 1454 (ib. s. 447).
6Wawrzyniec Goch, Koch, ławnik pozn. 1439/40, rajca 1440/41 (ib. s. 444).
7Grzegorz Buchwald rajca pozn. od 1440 i ławnik aż po 1469 (ib. s. 440).
8Michał Długi, Lang, Longus, mieszczanin pozn. z ul. Szewskiej wyst. od 1433 (ib. s. 219, 278), rajcą był tylko w kadencji
1440/41, zm. przed 1456 (ARP I nr 665, 699).
9Jan Fafko, zob. wyżej, nr 1387/11.
10Mikołaj Strosberg zwany Seniorem, mgr, wielokrotny ławnik i rajca pozn. 1420-50 (WSvP s. 448; WSB s. 706).
11Jan Berger wieloletni ławnik i rajca pozn. 1417-59 (WSvP s. 439).
12Andrzej Czewschler, zob. wyżej, nr 1387/6.
13Henryk Krapicz rajca pozn. i ławnik w l. 1430/31 - 1443/44 (ib., s. 440).
14Wincenty syn Henryka bednarza, ławnik pozn. w l. 1419/20, 1440/41, 1441/42 (ib.).
15Mikołaj Czepel ławnik pozn. od 1440, potem rajca, burmistrz i wójt, wyst. do 1479 (ib. s. 441).
16Jan Bederman jako ławnik pozn. wyst. tylko w kadencji 1440/41 (ib. s. 439)
17Wojciech Gerlin, zob. wyżej, nr 1517/3.
18Piotr Thesschir (nazwisko czy zawód?), zapewne ident. z wyst. 1440-48 (ARP I nr 194, 277, 341, 385).
19Jan Zeydenhefter z ul. Szewskiej, zapewne ident. ze starszym cechu kramarzy 1444, 1451, 1462 (ARP I nr 383, 488, 747, 779,
928). Miał również dom przy Rynku (ib. nr 400).
Dokument Nr 1530
Poznań, 7 listopada 1440
I. N. Mikołaj Kukielwich (?) wikariusz wieczysty w katedrze poznańskiej protestuje przeciw przetrzymaniu pozwu przez wikariusza
wieczystego Macieja Kota.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 71-72. Tytuł: Instrumentum protestacionis de retencione processus.
In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo, indicione tercia, pontificatus
sanctissimi in Christo patris et domini, domini nostri Eugenii divina providencia pape quarti anno ipsius decimo, die Lune
septima mensis Novembris, in choro eclesie chathedralis Poznaniensis, infra cantum horarum canonicarum universis dominis vicariis
ad decantandum easdem congregatis, in presencia eorum personaliter constitutus honorabilis vir, dominus Nicolaus Cuklwyech
vicarius perpetuus in dicta eclesia Poznaniensi
1 animo et intencione coram eisdem dominis universis vicariis causandis et querulandis contra et adversus discretum dominum
Mathiam Koth vicarium in eadem eclesia Poznaniensi et tunc ebdomadarium chori eclesie eiusdem
2 de et super temeraria retencione citacionis cum inhibicione venerabilis viri, domini Johannis de Brzostkowo cantoris vicariique
in spiritualibus et officialis eclesie Gneznensis
3 contra honorabilem virum, dominum Jacobum Prasmowsky archidiaconum Srzemensem
4 a sede metropolitica Gneznensi pro parte eiusdem domini Nicolai Cuklewth in vim appellacionis obtente. Quam citacionem, ut
dicebat, per eundem dominum Mathiam Koth ebdomadarium in fraudem, dolum et dampnum eiusdem domini Nicolai ac vilipendium prefati
venerabilis viri, domini Johannis de Brzostkowo iurisdicionisque sue ac sedis metropolitice Gneznensis profane gravem contemptum
contempnabiliter et rebellibiliter iam a sex citra vel ultra diebus
a retinuisse ad execucio(ne)mque eiusdem in favorem ipsius domini Jacobi Prasmowsky procedere recussasse et contradixisse,
ex cuius retencione citacionis dixit se idem dominus Nicolaus Cuklewth in sentenciam excommunicacionis ex vi monicionis contra
ipsum emisse, incidisse et ab altari ipso iam missam celebrante ammotum et alias de eclesia pudorose eiectum fuisse, quem
Mathiam Kot ibidem inter dominos vicarios presentem monuit et instanter requisivit, prout et antea aliis diebus pluribus diebus
vicibus pro restitucione eiusdem citacionis petivit requirendo, ut sibi predictam citacionem cum inhibicione sic retentam
daret et restitueret. Qui dominus Mathias Koth deridendo eundem dominum Nicolaum Caklewth rebelliter respondit velle restituere
dicens eum velle illaqueare intheligendo sentencias excomunicacionis. Super quibus omnibus et singulis premissis prefatus
honorabilis vir, dominus Nicolaus Cuklewsky peciit a me notario publico sibi fieri et confici presens publicum instrumentum.
Acta sunt hec anno, indicione, pontificatus, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus honorabilibus viris, dominis
magistro Johanne vicedecano
5, Michaele de Cuczkowo vicecustode
6, Johanne Gruska
7, Nicolao Pusik
8, Laurencio Leuis
b9, Petro Venibą
b10, Johanne Darziwsko
b11, Andrea de Parupowo
b12, Laurencio de Grabye
13, Nicolao Grzyvacz vicariis perpetuis in eclesia cathedrali Poznaniensi
14 et aliis quampluribus fidedignis personis ad premissa vocatis.
[
s. 72] Et ego Nicolaus Thome de Gnezne, clericus eiusdem diocessis, publicus imperiali auctoritate notarius
15, quia predictis causacioni, querulacioni, citacionis retencioni, monicioni, requisicioni et eiusdem restitucionis recusacioni
aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, (agerentur
c) et fierent etc.
asłowo powtórzone Kop.
bsłowo popsute Kop.
cbrak Kop.
1Wikariusz Mikołaj nie zidentyfikowany.
2Wikariusz Maciej Kot nie zidentyfikowany, por. z wikariuszem Maciejem 1439 (zob. wyżej, nr 1473/4) i z wikariuszem Mikołajem
Kotem (zob. wyżej, nr 1401/19).
3Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
4Jakub Prażmowski, zob. wyżej, nr 1427/4.
5Jan wicedziekan nie zidentyfikowany.
6Mikołaj z Kuczkowa, zob. wyżej, nr 1396/5.
7Jan Gruszka z Pawłowic, zob. wyżej, nr 1509/5.
8Mikołaj Pusik, Puszyk, jako wikariusz wieczysty w katedrze pozn. i pleban na podpozn. Śródce wyst. 1428-46 (SHGWlkp.).
9Wawrzyniec Lewis (odczyt niepewny) nie zidentyfikowany.
10Piotr nie zidentyfikowany, może jednak chodzi tu o Piotra Maginkę, zob. o nim niżej, nr 1642.
11Jan nie zidentyfikowany.
12Zapewne chodzi tu o Andrzeja niegdyś plebana z Pępowa (Pampowo), wyst. od 1415 (KDW IX nr 1317/6).
13Wawrzyniec z Grabi jako wikariusz wieczysty pozn. wyst. także 9 lutego 1447 (mat. KDW).
14Mikołaj Grzywacz nie zidentyfikowany.
15Mikołaj syn Tomasza z Gniezna, student UJ 1431?, notariusz publiczny w Gnieźnie i w Poznaniu od 1435, w Krakowie 1445 (Not.
nr 502).
Dokument Nr 1531
Nakło, 16 listopada 1440
Andrzej z Wiśniewa podstoli poznański i wicestarosta nakielski zaświadcza, że starosta nakielski Władysław z Danaborza sprzedał
teren pod Złotowem Michałowi i Andrzejowi braciom z Gołańczy.
Kop.: Poznań, WAP, Nakło Gr. 6, k. 60v-61. Oblata 15 czerwca 1566. Kop., bardzo popsuta i tu nie uwzględniona, także w rejestrze
terminat wielkopolskich z okazji lustracji 1564/65: Poznań, Bibl. Racz. rkps 85, nr 98.
Uw.:Transakcja zapisana została w księdze grodzkiej nakielskiej pod tąż datą (Poznań, WAP, Nakło Gr. 1, k. 18-18v), gdzie zawarto
m. in. dokładny tekst opisu granic, ujęty potem w dok.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Quoniam humana memoria aeternitati non commensuratur, expedit igitur, ut
ea, quae sunt in humanis negociis, ad perpetuitatis ratitudinem reducantur proborum testimonio ac sigillorum munimento. Nos
igitur Andreas haeres in Wiszniewa, subdapifer Posnaniensis
1 ex parte magnifici Wladislai haeredis in Domaborzh,
a-bcapitaneo protunc locato
2, significamus tenore cum praesenti, quibus expedit universis, tam praesentibus quam futuris, quomodo veniens ad nostri praesentiam
necnon aliorum huius terrae nobilium magnificus dominus Wladislaus haeres in Domaborzh et capitaneus Naklensis
2 non compulsus nec coactus, nec aliquo devio errore seductus, sanus mente et corpore ususque amicorum suorum consilio ac matura
deliberatione praehabita, a scrupulis
b alias od kopczow oppidi dicti Wlothowa
3 a przeroszl penes lacum dictum Pyczyno
4 transeundo penes insulam alias ostrow et pratum secundum istas incisiones alias naczossow, quae sunt per amicos factae, et a lacu dicto Pyczino
4 alias Podolkiem usque valli ad Szelaszkam, quae dicitur Struga
5, et a Szelaszka usque ad Piecziska
6 et a Piecziszka usque ad Paczolth silvam sic dictam
5, et a Paczolth usque ad fluvium dictum Groda
7 sic, ut ista signa demonstrant alias coszna, quae sunt per amicos facta signa divisione perpetuali, ab his signis supranominatis totum et integrum heremum ad istam partem
Landik, quod habet et continet in se villam Pieczewa
8, Gorna
9, Radawska
10, Pinczino
4, Pogarzalki Laszh
11, cum omni iure et dominio, ita longe et late, prout solus Wladislaus praenominatus tenuit et habuit, cum omnibus fructibus,
censibus, utilitatibus, redditibus, proventibus, cum campis, agris cultis et incultis, pascuis, pratis, graminetis et orthoferalibus,
silvis, borris, gaiis, mericis, mellificiis, quercetis, dumatis, infractibus, virgultis et quibusvis excrescentiis arborum,
cum aquis et aquarum decursibus, fluviis, fluminibus, lacubus, rivulis, torrentibus, piscinis, stagnis, paludibus et eorum
piscaturis venationibusque universis, cum molendinis aquaticis et ventilabus et emolumentis, praediis, arreis, allodiis, fortaliciis,
fenimulis generaliterque cum omnibus et singulis dominiis, quae nunc sunt vel postmodum per industriam hominum possint inveni,
quocunque nomine vel verbo censeantur, nihil iuris aut dominii pro se aut suis legittimis successoribus ibidem reservando,
nobilibus et generosis dominis Michaelli et Andreae fratribus germianis indivisis, haeredibus in Golancza
12 et ipsorum legittimis successoribus imperpetuum et in evum coram nobis resignavit et asscripsit iuxta consuetudinem terrestrem
divisione perpetuali habendum, tenendum, possidendum, donandum, commutandum, alienandum, vendendum, obligandum et in usus
ipsorum beneplacitos convertendum, prout ipsis Michaeli et Andreae melius et utilius videbitur expedire. In cuius rei testimonium
sigillum nostrum est appensum. Acta et datum in Nakiel feria quarta infra octavas sancti Martini Episcopi anno Domini millesimo
quadringentesimo quadragesimo, praesentibus nobilibus Sandiuogio de Geziorki
13, Joanne de Tupadle
14, Michaelle de Glisno
15, Troiano de Rakowo
16, Sdzislao de Sczepicze
17, Michaelle de Duszno
18 caeterisque fidedignis, specialiter ad hoc vocatis.
a-btak Kop., zamiast capitaneus protunc locatus
ctak Kop., zamiast scopulis
1Andrzej Nielataj z Wiśniewa (pomiędzy Wągrowcem a Kcynią) i z Czeszewa, podstoli pozn. 1440-50 (Spisy wlkp.), tu w chwilowym
zastępstwie starosty nakielskiego (zob. niżej).
2Włodek z Danaborza, zob. wyżej, nr 1494/1.
3Złotów (Wielatów, Flatau), miasto w ziemi nakielskiej.
4Pieczyn i Jez. Pieczyńskie (dziś Zalesie i Jez. Zaleskie) na zach. od Złotowa.
5Nie zidentyfikowane.
6Pieczyska (?) nie zidentyfikowane.
7Rzeka Gwda przepływa ok. 12 km na zach. od Złotowa.
8Piecewo par. Krajenka, na pn.-zach. od Złotowa (Koz. 5 s. 145).
9Górzno par. Zakrzewo, na pn.-zach. od Złotowa (Koz. 4 s. 252).
10Radawnica na pn. od Złotowa (Koz. 5 s. 223).
11Pogorzały Las, zob. Koz. 5 s. 173.
12Gołańcz, miasto w powiecie kcyńskim. Michał i Andrzej synowie Kusza z G. wyst. od 1436 do 1451 (Michał) i 1457 (Andrzej) (SHGWlkp.).
13Jeziorki par. Kosztowo, na zach. od Wyrzyska (Koz. 1 s. 100, 4 s. 314). Sędziwój (i z Brzostowa) wyst. w sądzie grodzkim nakielskim
niekiedy jako wicestarosta (WAP Poznań, Nakło Gr. 1 k. 19a-20).
14Tupadły par. Kcynia, na pd. od Kcyni (Koz. 1 s. 334). Jan był m. in. z ramienia Włodka z Danaborza burgrabią w Nakle 1438-42
(GUrz. nr C 498).
15Glisno (dziś Glesno), wieś par. na pn.-wsch. od Wyrzyska (Koz. 4 s. 227). Michał, zapewne ident. z Michałem Tucholą, Tuchołką
z G. 1449 (Acta capitulorum II nr 469), nie żył już 1453 (SHGWlkp.).
16Rakowo par. Łekno, na pn.-wsch. od Wągrowca (Koz. 1 s. 251, 5 s. 234). Trojan skądinąd nie znany.
17Szczepice par. Kcynia, na pn.-wsch. od Kcyni (Koz. 1 s. 390, 5 s. 388). Zdzisław w 1446 r. już olim ze Szczepic (SHGWlkp.).
18Duszno, błędnie w Kop., w księdze jest jednak Drzansno (Odpis w Bibl. Racz. ma tu Ososina!) czyli Drzązno, dziś Drążno, par. Drzewianowo, na pd.-wsch. od Mroczy (Koz. 1 s. 62, 4 s. 186). Michał wyst. także 1432 (Roczniki
Historyczne 2, 1926, s. 54).
Dokument Nr 1532
Buda, 22 listopada 1440
Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na wsiach Adamierz, Borzykowo i Wrąbczynek Stanisławowi Czarnemu.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 109, s. 8-9. Oblata 27 kwietnia 1570 (wg Or.).
Wzmianka: MRPS V, nr 4154 (wg Kop.).
Wladislaus Dei gratia Hungariae, Poloniae, Dalmaciae, Croatiae etc. rex Lithuaniaeque princeps supremus et haeres Russiae
etc. significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, quod nos consideratis fidelibus servitiis dilecti nobis nobilis
Stanislai Czarni de Pietrzikow
1 a diu nobis et praesertim in adap(ta)tione coronationis nostrae foelicis Regni huius nostri Hungariae fideliter et constanter
exhibitis et in futurum per eum diligentius exhibendis, sibi horum gratia ducentas marcas numeri et monetae [
s. 9] Polonicalium, XLVIII g(rossos) in marcam quamlibet computando, in et super villis nostris Niedomirz
2, Borzikowo
3 et Wrączino districtus Pizdrensis
4, quas sibi de manibus nobilis Bartassii
a Plomikowski
5 liberare indulsimus,
b-cdamus, donamus
inscribimusque praesentibus, largimur per ipsum cum omnibus utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris,
pratis, campis, sylvis, mericis, omnibus piscinis, piscaturis, aquis, molendinis, emolumentis, mellificiis, emolimentis
d, aucupationibus, attinentiis et obventionibus universis habendas, tenedas, utifruendas et pacifice possidendas ita diu, quousque
sibi vel posteris praefatae ducentae marcae per nos vel successores nostros ex integro persolvantur. Quibus exsolutis dictarum
villarum possessio ad nos et successores nostros pleno iure devolvetur. Iuribus et stationibus nostris regalibus semper salvis.
Harum testimonio literarum quibus sigillum nostrum est subappensum. Datum Budae feria tercia post festum sanctae Elizabeth
anno Domini M. CCCC. quadragesimo
6.
Relatio generosi Andree de Tanczin
7.
atak Kop.
b-ctak Kop. (praesens)
dtak Kop. (słowo powtórzone)
1Zob. wyżej, nr 1520.
2Zob. wyżej, nr 1520.
3Zob. wyżej, nr 1520.
4Zob. wyżej, nr 1520.
5Bartosz z Płomykowa (dziś Płonkowo na Kujawach) bliżej nie znany.
6Data zgodna z itinerarium króla.
7Andrzej Tęczyński syn Andrzeja kasztelana wojnickiego, starosta rabsztyński 1441, chełmski 1455, zm. 1461.
Dokument Nr 1533
Buda, 14 grudnia 1440
Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Russowie Annie i jej synom Janowi i Niemierzy z Piwonic.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 351. Pergamin 282 x 130 + 30-35 mm, skasowany. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym
wosku, napis na otoku częściowo uszkodzony (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 21). Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVIII
w.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus etheres / Russie etc. significamus
tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo venerabili Johanni de Gywanouicze / archidiacono et canonico Agriensi,
secretario nostro, dilecto fideli
1, pro suis serviciis centum marcas monete et numeri / Polonicalium, XLVIII grossos in marcam quamlibet computando, aput nobilem
Annam et filios suos Johannem et Nyemyerzam de Pywonicze
2 intercessimus presentibusque intercedimus et de quibusquidem centum marcis monete et numeri predictorum dictos Annam et filios
suos volentes assecurare ipsis easdem centum marcas in et super villa nostra Russow in terra Maioris Polonie et districtu
Kalisiensi iacenti
3, damus, demonstramus et inscribimus per presentes, per ipsos cum omnibus dicte ville utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus,
proventibus, agris, pratis, campis, silvis, mericis, rubetis, fluminibus, piscinis, lacubus, aquis, molendinis, emolimentis,
mellificiis, venacionibus, aucupacionibus, attinenciis et obvencionibus universis habendas, tenendas, utifruendas et possidendas
pacifice et quiete tamdiu, quousque ipsis et eorum successoribus dicte centum marce simul cum aliis peccuniis per alias literas
inscriptis per nos vel successores nostros integre exsolvantur. Quibus exsolutis dicte ville posessio ad nos et successores
nostros devolvetur pleno iure. Stacionibus tamen nostris regalibus solitis et consuetis semper salvis. Harum quibus sigillum
nostrum est appensum testimonio litterarum. Datum Bude feria quarta in crastino sancte Lucie Virginis anno Domini M CCCC quadragesimo
4.
Relacio generosi Petri de Vilfin capitanei Podolie generalis
5.
1Jan Gruszczyński z Iwanowic, późniejszy kanclerz koronny 1455, arcybiskup gnieźn. 1464, zm. 1473 (PSB IX s. 55-57; WSB s.
235). Archidiakonem Eger na Węgrzech został po przybyciu Władysława III na Węgry (1440).
2Piwonice, zob. wyżej, nr 1426. Anna była wdową po Świętosławie, Święchu, który w 1435 r. oprawiał jej posag na P. - o nim
niżej, nr 1626. Żyła jeszcze 1464 (SHGWlkp.). O Janie zob. wyżej, nr 1426/9, Niemierza (czy ident. z naszym?) wyst. dopiero
1467 (SHGWlkp.).
3Russów, zob. wyżej, nr 1522/2.
4Data zgodna z itinerarium króla.
5Piotr Polak z Lichwina, zob. wyżej, nr 1439/1.
Dokument Nr 1534
Grodzisk, 17 grudnia 1440
Niemierza z Grodziska prezentuje księdza Stefana na plebana w Luboszu.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 28, k. 35v. Wpis 1 kwietnia 1445 (wg Or., opatrzonego pieczęcią de armis Nalancz).
Reverendissimo in Christo patri et domino ac domino Andree episcopo Poznaniensi
1 vel eius vicario in spiritualibus generali, Nyemyerza heres in Grodzisko
2 et Sandziuogius heres in Grodzisko
3 filialem obedienciam cum promptitudine famulandi. Reverende pater et domine! Quia parrochialis ecclesia in Lubosch
4 per mortem discreti Johannis rectoris eiusdem ecclesie ultimi et immediati
5 ad presens vacat, cuius ius patronatus ad nos dinoscitur pertinere, idcirco discretum virum Stanislaum presbiterum vestre
diocesis
6, presencium exhibitorem, quem virtutes fulgide et merita recomendant, r(everendissime) v(estre) p(aternitati) duximus presentandum
et presentamus, supplicando pro eo et cum eo, quatinus ipsum in eandem ecclesiam dignemini investire et instituere graciose,
curam animarum, administracionem spiritualium et temporalium sibi committentes, prout ad vestre p(aternitatis) officium dinoscitur
pertinere. Datum in Grodzisko die sabbati proxima ante festum beati Thome Apostoli anno Domini millesimo CCCC
o XL, nostris sub sigillis.
1Andrzej z Bnina, zob. wyżej, nr 1447/7.
2Grodzisk Wlkp., miasto w powiecie kościańskim. Niemierza, potem z Lubosza (zm. ok. 1464) i Sędziwój (zm. ok. 1466) bracia
z G. i z Lubosza, wyst. od 1435 (SHGPoz. I s. 689-690; GStar.).
3Grodzisk Wlkp., miasto w powiecie kościańskim. Niemierza, potem z Lubosza (zm. ok. 1464) i Sędziwój (zm. ok. 1466) bracia
z G. i z Lubosza, wyst. od 1435 (SHGPoz. I s. 689-690; GStar.).
4Lubosz, wieś par. na pn.-zach. od Pniew (SHGPoz. II).
5Pleban Jan skądinąd nie znany; jeszcze w 1440 r. znany jest jego poprzednik (SHGPoz. II s. 671).
6Pleban Stanisław sprawował swą funkcję w Luboszu do 1457 (ib.).
Dokument Nr 1535
Poznań, 26 grudnia 1440 [recte 1449]
W KDW VI nr 200 wydany został dokument zapisu czynszu na wsi Winiary na rzecz poznańskich wikariuszy katedralnych, przetrwały
w tzw. Tekach Majkowskiego (Kraków, Bibl. PAN, rkps 3519, k. 15v-17) w transumpcie oficjała pozn. Mikołaja z Kościana, datowanym
w Poznaniu, 26 grudnia 1440. Odpis Majkowskiego pochodzi z zaginionego dziś kopiariusza pozn. wikariuszy katedralnych (tzw.
Jura vicariorum). Transumpt został przez Majkowskiego tylko zregestowany: miał być wystawiony w roku 1440, 12 indykcji, trzeciego
roku pontyfikatu papieża Mikołaja V, w sobotę (dies Saturni) 26 grudnia 1440. Data jest błędna: tak osoba wystawcy, oficjała
pozn. Mikołaja Hesken z Kościana, który pełnił ten urząd od 6 lutego 1449 do 5 lipca 1450, jak i wszystkie elementy datacyjne
wskazują na dzień 26 grudnia 1449 (zresztą piątek, nie sobotę). Błąd powstał bądź już w kopiariuszu Jura vicariorum, bądź
w trakcie sporządzania regestu Majkowskiego. Ponieważ wzmianka w KDW VI nr 200 wprowadziła do obiegu informację o transumpcie
z 26 grudnia 1440 r., tutaj ją prostujemy.
Dokument Nr 1536
Poznań, 1 stycznia 1441
Biskup poznański udziela odpustu wiernym i ustala zasady działania bractwa przy kościele Św. Marii Magdaleny w Poznaniu.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 641. Pergamin 279 x 147 + 37 mm, dziurki w miejscach złożenia. Sznur od przywieszenia pieczęci.
Na odwrocie późne notatki o treści.
Reg.: KDW V nr 675 (wg Or.).
Andreas Dei gracia episcopus Poznaniensis
1 universis et singulis sexus utriusque cristifidelibus, ad quos presentes nostre litere per/venerint, salutem in eo, qui est
omnium vera salus. Splendor paterne glorie, qui mundum sua illuminat ineffa/bili claritate, pya vota fidelium de clementissima
ipsius maiestate sperancium tunc precipuo favore prosequitur, / cum devota ipsorum humilitas sanctorum precibus et meritis
adiuvatur. Cupientes igitur, ut missa Beatissime Virginis Marie genitricis domini nostri Ihesu Cristi, que per laudabilem
presbiterorum et laicorum fraternitatem singulis sabbativis et aliis certis diebus in ecclesia parrochiali et in choro ad
Sanctam Mariam Magdalenam in civitate Poznaniensi decantatur, a cristifidelibus congruis frequentetur honoribus, et ut ipsi
fideles eo libencius [cau]sa devocionis confluant ad eandem, quo ibidem uberius celestis dono gracie conspexerint se refectos,
o[mni]bus cristifidelibus quicumque dictam missam audiendam tociens, quociens visitaverint et unum Pater noster cum Ave Maria
devote oraverint, aut qui de bonis ipsis a Deo collatis ad altare prefate misse obtulerint. Qu[...] se eedem fraternitati
vinxerunt vel in futurum vinxerint, de omnipotentis Dei misericordia et beatorum Petri et Pauli auctoritate confisi contritis
et confessis quadraginta dies indulgenciarum de iniunctis ipsis penitenciis misericorditer in Domino relaxamus. Nichilominus
eandem fraternitatem in omnibus ipsius ordinacionibus, punctis, clausulis et condicionibus ratificamus, approbamus et tenore
presencium confirmamus. In cuius rei testimonium sigillum nostrum est presentibus subappensum. Datum Poznanie prima die Ianuarii
anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo.
Manu N(icolai) Sul
2.
1Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.
2Mikołaj Suł, Sułaszyk, z Grodziska, pisarz w konsystorzu pozn. 1440-41, notariusz publiczny 1441 (Acta capitulorum II nr 1107,
1111, 1121), prepozyt szpitala Św. Ducha pod Poznaniem od 1446, pleban w Kopanicy 1459-67 (ib. nr 508; mat. KDW; SHGPoz. II
s. 316).
Dokument Nr 1537
Lwówek, 8 stycznia 1441
Władze miasta Lwówka zwalniają dom w Lwówku nadany przez Jana Knoblocha altarystom kościoła w Lwówku od wszelkich świadczeń
na rzecz miasta.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 83, k. 118. Wpis 10 lipca 1506, ze zniekształconą datą, którą poprawia już Now. II s. 462.
Streszcz.: KDW V nr 9 wg Kop., pod błędną datą: 9 stycznia 1401.
Noverint quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris, presencium noticiam visuris vel audituris, quod nobis Petro
Baran tunc temporis preconsule existente, necnon Stanislao carnifice, Mathia Yadrny, Nicolao Othman, Johanne Bazar, Hannus
Knobloch consulibus in Lwow
1 pleno in consilio residentibus nostram adiens presenciam discretus dominus Johannes altarista, in Lwow
2 existens, nobis cordintime supplicavit pureque causa retribucionis donum postulavit, quatinus eius domum sitam penes dotem
plebani, quam sibi dedit Hannus Knobloch cum ceteris suis successoribus, tali condicione interposita, quod idem dominus Johannes
predictus compromisit sibi et pro suis parentibus ad quodlibet Quatuor Tempus legere vigilias die, quo sibi placebit, et missam
pro defunctis feria quinta vel saltem die sexta, vel sabbato, in quantum non esset paratus die prescripta, faceremus ab omnibus
exactionibus et laboribus liberam temporibus eviternis duraturam. Nos vero prehabiti sano freti consilio cum consensu iuratorum
necnon omnium fraternitatum in Lwow alias hanthwarkow eidem consensum prebuimus salutarem dantes et concedentes eidem predicte domui libertatem ab omnibus censibus, exactionibus,
contribucionibus et ab omnibus laboribus alias schawarkow et ab omni custodia ordinaria secundum consuetudinem aliorum vicinorum et generaliter facimus eandem domum ab omnibus illibertatibus,
quibuscunque nominibus censeantur tamdiu, quamdiu predicta domus extiterit in possessione prehabiti domini Johannis vel quamdiu
predicta domus spectabit ad hoc idem altare ipsumque concernet, quod hodie dominus Johannes possidet. Sed si contigeret, quod
predicta domus ab eodem altari alienaretur vel a spiritualium possessione et ad manus devenerit secularium, tunc tenebitur
et obligabitur ad omnia iura, videlicet ad exactiones, contribuciones et consimilia, sicut alie domus aliorum vicinorum in
civitate Lwow existencium. In cuius rei testimonium sigillum civitatis nostre presentibus est appensum. Actum et datum in
Lwow dominico die infra octavas Epiphanie anno Domini millesimo (quadringentesimo
a) quadragesimo primo.
abrak Kop.
1Mieszkańcy Lwówka (miasteczko Ostrorogów w powiecie pozn.) wyst. tylko tutaj, prócz burmistrza Piotra Barana, piastującego
swój urząd także 1446 (SHGPoz. II, s. 700).
2O altarii, zapewne w kościele parafialnym, ib., s. 706. Altarysta Jan wyst. jeszcze 1447 (ib.).
Dokument Nr 1538
Gniezno, 15 lutego 1441
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Mikołaj Słupski zapisał na swojej Brzyskorzystwi czynsz dla kościoła parafialnego
w Kierzkowie.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 806-807. Wpis w transumpcie arcybiskupa gnieźnieńskiego
Wincentego Kota z Dębna z daty: Gniezno, 14 (15?) lutego 1442 - zob. niżej, nr 1578.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Crzethslaus de Curoswanky castellanus Wysliciensis et capitaneus Maioris
Polonie generalis
1 significamus tenore presencium universis, quibus expedit, presentibus et futuris presencium noticiam habituris, quomodo ad
nostram aliorumque terre nobilium veniens presenciam strennuus Nicolaus Slupsky
2 non compulsus, non coactus neque aliquo errore devio seductus, quinymo sanus mente pariter et corpore existens, usus suorum
consilio amicorum et matura deliberacione prehabita diligenti, de et super hereditate dicta Broscerziththwa in districtu Ckczynensi
sita
3, unam marcam mediorum grossorum monethe et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando,
annui census singulis annis [
s. 807] ad festum sancti Martini [
11 XI] solvendam per nobiles Nosszyl et Juthkam consortem suam legittimam emptam et comparatam pro altari sancte Dorothee ibidem
in Kyerzkowo
4 et dicti altaris altaristis protunc existentibus, pro quindecim marcis monethe et numeri prescriptorum capitalis pecunie
sub tytulo reempcionis alias na wirderkoff
a in perpetuum vendidit ac coram nobis rite et racionabiliter secundum cursum terrestrem resignavit, sub hanc condicionem,
si dictus Nicolaus aut sui successores dictum censum unius marce redimere et eximere voluerint, extunc in hereditate possessionata
positis quindecim marcis capitalis pecunie, ubi nominatus census singulis annis solveretur, a solucione antenominati census
fore debet liber et solutus. Harum quibus testimonio literarum sigilla nostra sunt subappensa. Actum et datum Gnezn(e) feria
quarta in crastino sancti Valentini anno Domini M
o CCCC
o XL primo, presentibus ibidem magnifico et nobilibus Petro de Bnyn castellano Gneznensi
5, Johanne Nyankowsky
6, Petro Nidomsky
7, Boguchwalo Jardanowsky
8 et Dobkone de Wrzeschnya
9, testibus circa premissa.
atak Kop.
1Krzesław z Kurozwęk zob. wyżej, nr 1527/1.
2Słupy, wieś par. na pd.-zach. od Szubina (Koz. 1 s. 290). Mikołaj wyst. 1428, 1437, 1442, 1446 (SHGWlkp.), chyba różny od
wyst. 1399-1405 (ib.).
3Brzyskorzystew, wieś par. na pn.-zach. od Żnina (Koz. 4 s. 18-19) w powiecie kcyńskim.
4Nasił i Jutka z Kierzkowa objaśnieni wyżej, nr 1381/8.
5Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1423/4.
6Jankowo (Ninkowo), wieś par. na pn.-wsch. od Gniezna. Jan burgrabia w Gnieźnie 1440 (GUrz. nr C 11) wyst. do 1450 (SHGWlkp.).
7Nidom par. Pawłowo (wyżej, nr 1483). Piotr, także z Jankowa, syn podsędka kal. Dobiesława, wyst. 1423-50 (SHGWlkp.).
8Jardanowice (dziś Wiardunki) par. Rogoźno (SHGPoz. II). Boguchwał wyst. 1436-46 (ib.).
9Września, miasto w powiecie pyzdrskim. Dobek, Dobiesław, potem sędzia kal. 1461-67/68 (Spisy wlkp.).
Dokument Nr 1539
Körmend, 11 marca 1441
Król Władysław III nakazuje staroście generalnemu Wielkopolski, aby do czasu przybycia króla do Gniezna utrzymał prawa wikariuszy
kościoła Św. Jerzego w Gnieźnie do słodowni tamże.
Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 25, k. 87v. Wpis 20 lipca 1444.
Reg.: KDW V nr 677 (wg Kop.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex. Magnifico Creslao de Curozwanky castellano Visliciensi
et capitaneo Maioris Polonie generali
1 graciam regiam et favorem. Magnifice, sincere nobis dilecte! Expositum est coram maiestate nostra, quam literam vicariorum
Sancti Georgii in castro nostro Gneznensi, quam progenitor noster carissimus dive memorie ipsis super quoddam braseum pro
ipsorum utilitate pie propter Deum dederat, ad placitum sue voluntatis
2 non teneres nec ipsis de dicto braseo respondere velles. Mandamus igitur tue sinceritati omnino habere volentes, quatenus
ipsis de dicto braseo, non curando quamvis sit scripta ad placitum sue voluntatis, respondeas et respondere debeas tamdiu,
quousque in Gneznensi constituemur feliciter, secus pro gracia nostra facere non ausurus. Datum in campo sub castro Kyermenth
sabbato ante dominicam Reminiscere anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo
3.
Ad relacionem venerabilis Siluestri prepositi Scarbimiriensis
4.
1Krzesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 1527/1.
2Dok. króla Władysława Jagiełły nie zidentyfikowany.
3Körmend na zach. od Budy, blisko granicy austriackiej. Król był tam wówczas na wyprawie przeciwhabsburskiej.
4Sylwester (Lasota) ze Zdziechowa (w Radomskiem) spowiednik Władysława Jagiełły i Władysława III, kanonik sandom. 1425, krak.
1433, arcybiskup elekt lwowski 1436, prepozyt skalbmierski 1437, kanonik przemyski 1440, zm. 1441 (KDW VIII nr 1054/5, IX
nr 1171/15).
Dokument Nr 1540
Żnin, 11 marca 1441
Arcybiskup gnieźnieński nadaje probostwo w Tarnowie Henrykowi cystersowi z Wągrowca.
Kop.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. 1203, w or. potwierdzeniu oficjała gnieźn. Jana z Brzostkowa z daty: Gniezno, 26 kwietnia 1441 - zob.
niżej, nr 1543.
Vincencius Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus et primas discretis viris rectoribus et eorum vicariis in Lekna
1 et aliis presentibus requirendis, salutem in Domino. Quia vaccante eclesia parrochiali in Tharnowo nostre dyocesis Gneznensis
per liberam resignacionem domini Mathie ultimi rectoris eiusdem et assecucionem per eum abbacie in Landa
2 vaccat pro presenti, honorabilis vir, dominus Henricus frater monasterii in Wangrowecz
3 per venerabilem virum, dominum Adolphum abbatem totumque conventum dicti monasterii in Wangrowecz
4 ad eandem eclesiam in Tharnowo nobis extitit presentatus, crida cum comenda premissa, per manus nostre capiti suo imposicionem
instituimus ad eandem eclesiam et tenore presencium investimus, curam animarum, administracionem, spiritualium et temporalium
regimen sibi in eadem comittentes. Quocirca vobis in virtute sancte obediencie et sub excomunicacionis pena mandamus, quatenus
prefatum Henricum in (et
a) ad possessionem dicte eclesie in Tharnowo corporalem, actualem et realem omniumque fructuum, proventuum et obvencionuum
ponatis et inducatis, facientes sibi de omnibus et singulis eiusdem eclesie censibus, decimis, proventibus et obvencionibus
universis per eos, ad quos pertinet, integre et plenarie responderi, parrochianis eciam dicte eclesie iniungentes, ut eidem
Henrico et nulli alteri tamquam ipsorum vero et legittimo pastori et plebano in omnibus licitis et honestis obediant et intendant.
In cuius rey testimonium sigillum nostrum presentibus est subappensum. Actum et datum Znyenye die undecima mensis Marcii anno
Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo
5, presentibus ibidem reverendo in Christo patre, domino Johanne Dei gracia episcopo Naturiensi
6 et honorabili Martino de Tharnowo canonico Welunensi
7, testibus circa premissa.
abrak Kop.
1Łekno, na pn.-wsch. od Wągrowca, dawniej siedziba opactwa cystersów, teraz w Wągrowcu.
2Tarnowo Pałuckie, wieś par. pod Łeknem, patronatu cystersów wągrowieckich. Maciej był tam plebanem od 1434 (KDW IX nr 1346),
jako opat w Lądzie 1441-50, zm. 1478 (ib.; MPH V s. 493).
3Henryk jako pleban tarnowski potwierdzony już w kwietniu 1441 (niżej, nr 1543/2).
4Adolf opat cystersów wągrowieckich (łekneńskich) 1434-44?, był przedtem (od 1430) także plebanem w Tarnowie (KDW IX nr 1223).
5Pobyt w Żninie potwierdzony itinerarium wystawcy.
6Biskup Jan objaśniony wyżej, nr 1407/3.
7Marcin z Tarnowa, zob. wyżej, nr 1480/6.
Dokument Nr 1541
Koźmin, 27 marca 1441
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Bartosz Wezenborg z Gostynia sprzedał na wyderkaf 15,5 łana w Daleszynie Jerzemu
Chojeńskiemu.
Kop.: Poznań, WAP, Kościan Z. 25, k. 168-168v. Wpis 6 października 1533 (wg Or.?).
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Creslaus de Cvroswanky castellanus Vysliciensis et capitaneus Maioris
Polonie generalis
1 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris, quomodo ad nostram aliorumque districtus
eiusdem nobilium presenciam veniens strenuus dominus Bartosius de Gosthin alias Wyzembork castellanus Naclensis
2 quindecem cum medio mansos agri et tabernas et ortulanos ad eosdem spectantes in hereditate dicta Dalyeschino, videlicet
partis istius, quam nobilis Joannes Choynyczky tenuit, in districtu Costhensi sitas
3, cum omni iure necnon cum piscatore uno, qui in piscina dicta Markow Mlyn super fluvio Obra
4 iacenti pisces piscare potest, non compulsus nec coactus neque aliquo devio errore seductus, immo sanus mente pariter et
corpore existens, usus suorum consilio amicorum atque matura cum deliberacione ac eciam cum agris, pratis, campis, graminibus,
rubetis, [
k. 168v] pinetis, mellificiis, nemoribus, silwis, borris, gaiis, montibus, collibus, vallibus, paludibus, stagnis, lacubus, dacionibus,
venacionibus, aucupacionibus, honoribus, areis, ortis, attinenciis et obvencionibus universis ad dictos quindecem cum medio
mansos spectantes, quibuscumque vocitentur nominibus, ita late atque longe, prout in suis metis, finibus sive graniciebus
sunt distincti et limitati, nichil iuris et dominii vel proprietatis pro se aut suis legittimis successoribus in eisdem penitus
reservando, pro ducentis marcis latorum grossorum Pragensium numeri Polonicalis, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet
computando, nobili Georgio Choyensky
5 et suis legittimis successoribus titulo reempcionis alias na wyderkoff in perpetuum vendidit ac coram nobis secundum cursum terrestrem coram nobis rite et racionabiliter resignavit, per ipsum
Georgium tenendum, habendum, utifruendum, vendendum, obligandum et in usus suos meliores, secundum quod sibi et suis legittimis
successoribus expedire videbitur, convertendum. Harum quibus sigilla nostra sunt appensa testimonio literarum. Actum et datum
in Maiori Coszmyn
6 feria secunda post dominica Letare anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, presentibus ibidem strenuis
et nobilibus Mathia Jaroczky
7, Gnyewomino
a Choczys(es)ki
8, Nicolao Zalesky
9, Nicolao Goreczky
10, Martino Zbyersky
11 et Nicolao Mokronoski
12, testibus circa premissa.
atak Kop.
1Krzesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 1527/1.
2Bartosz Wezenborg, zob. wyżej, nr 1402/1.
3Daleszyn par. Stary Gostyń, na pn.-zach. od Gostynia (SHGPoz. I). Jan Chojnicki skądinąd nie znany, może z Chojnicy na pn.
od Poznania.
4Markowo nad Obrą, SHGPoz. III s. 89-90.
5Jerzy Chojeński nie zidentyfikowany.
6Koźmin, miasto w powiecie pyzdrskim.
7Jarocin, miasto w powiecie pyzdrskim. Maciej wyst. 1416-48 (KDW VIII nr 998/2, IX nr 1294/6).
8Chociszewice par. Pępowo, na wsch. do Krobi (SHGPoz. I). Gniewomir, także z Zalesia (jak przypis następny), wyst. 1444-67
(ib.; SHGWlkp.).
9Zapewne z Zalesia par. Pępowo, na pn.-zach. od Kobylina (Koz. 3 s. 445, 5 s. 522). Mikołaj bliżej nie znany, por. z burmistrzem
Poznania tego imienia (wyżej, nr 1387/15).
10Mikołaj Górecki (z Góry, Górki?) trudny do identyfikacji.
11Zbiersk, wieś par. na pn.-wsch. od Stawiszyna (Koz. 5 s. 533). Marcin był burgrabią w Kaliszu 1440-43 (GUrz. nr C 130).
12Mokronos, wieś par. na pd.-zach. od Koźmina. Mikołaj zapewne ident. z wyst. 1450 i 1455 (SHGWlkp.).
Dokument Nr 1542
Bazyleja, 4 kwietnia 1441
Sobór bazylejski poleca arcybiskupowi gnieźnieńskiemu zbadać sprawę podniesienia prepozytury kanoników regularnych w Trzemesznie
do rangi opactwa.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 542-544. Wpis w widymusie notariusza publicznego Jana
syna Wojciecha Romanusa z daty: Gniezno, 4 września 1441. Tytuł: Tenor prime comissionis concilii Basiliensis sequitur et est talis.
Uw.:Polecenie soborowe pociągnęło za sobą wystawienie szeregu pism i pozwów, zob. niżej dok. z 15 lipca, 2, 4, 8, 18 i 25 września
oraz 4 listopada 1441: nr 1555, 1563, 1564, 1565, 1566, 1567, 1569.
Sacrosancta generalis sinodus Basiliensis in Spiritu Sancto legitime congregata, universalem ecclesiam (representans
a), venerabili U(incencio) archiepiscopo Gneznensi salutem et omnipotentis Dei benediccionem. Universalis ecclesie circumspecta
providencia circa statum ecclesiarum et monasteriorum omnium salubriter dirigendum libenter intendit, statum huiusmodi quoque
in melius muttando sic, ut personarum locorumve et temporum qualitate pensata, id pro divini cultus augmento religionisque
decore ac observancia regulari in Domino conspicit salubrius expedire. Cum itaque sicut exhabita
b nobis pro parte dilectorum ecclesie filiorum Peregrini prepositi
1 et Johannis prioris et conventus monasterii Tremeschnensis, per prepositum soliti gubernari, ordinis sancti Augustini tue
diocesis
2 peticio continebat, quidem prefatum monasterium ultra prepositum et priorem quamplures canonicos ordinem ipsum inibi expresse
professos et conversos et novicios habeat ac in eodem monasterio doctrina et observancia regularis, vita exemplaris et cultus
divinus adeo refloreant, quod quamplurium diocesim predictam illustrent. Ideo quoque monasterium terris, villis, opidis aliisque
bonis et possesionibus a christifidelibus sibi largitis tam notabiliter fundatum et dotatum existat, quod si prepositura dicti
monasterii abbacialem dignitatem erigeretur, abbas idem monasterio proficiendus, de fructibus [
s. 543], redditibus et proventibus ad mensam dicte prepositure spectantibus iuxta abbacialis dignitatis exigenciam unire et exinde
sustentari valeret, pro parte prepositi, prioris et conventus predictorum nobis fuit humiliter supplicatum, ut preposituram
eandem in abbacialem dignitatem erigere ac alias in hiis oportune providere dignaremur. Nos itaque floridam sancti Augustini
religionem peramplius exaltare necnon cultum divinum ubilibet propagare cupientes, de premissis tamen cerciorem noticiam non
habentes, huiusmodi quoque supplicacionibus inclinati, circumspectioni tue, de qua in hiis et aliis specialem in Domino fiduciam
obtinemus, per hec scripta mandamus, quatinus vocatis, qui fuerint evocandi, de premissis et eorum circumstanciis universis,
auctoritate nostra, te diligenter informes, et si per informacionem huiusmodi ea repereris fore vera, super quibus tuam conscienciam
oneramus, preposituram predictam in abbacialem dignitatem perpetue erigas. Et postquam ereccionem huiusmodi feceris, ut prefertur,
prefatum Peregrinum eidem monasterio in abbatem preficias et pastorem, curam, regimen et administracionem bonorum dicti monasterii
sibi in spiritualibus et temporalibus plenarie committendo, inducens per te vel alium seu alios eundem Peregrinum vel procuratorem
suum eius nomine in corporalem possessionem regiminis et administracionis bonorum dicti monasterii et defendens inductum amoto
exinde quilibet illicito detentore ac faciens ipsum abbatem vel dictum procuratorem pro eo ad regimen et administracionem
eiusdem monasterii tanquam abbatem alias, ut est moris admitti sibique de ipsi monasterii fructibus, redditibus, proventibus,
iuribus et obvencionibus universis integre responderi necnon a conventu prefatis obedienciam et reverenciam debitas et devotas
ac a dilectis ecclesie filiis, vassallis et subditis eiusdem monasterii fidelitatem et consweta servicia ac iura sibi debita
ab eis integre exhiberi. Contradictores auctoritate nostra, appellacione postposita compescendo, non obstantibus constitucionibus
apostolicis necnon monasterii et ordinis predictorum statutis et conswetudinibus, eciam iuramento, confirmacione apostolica
vel quacumque firmitate alia roboratis, contrariis quibus[
s. 544]cumque, nos enim, si ipsam preposituram erexeris ac dictum Peregrinum in abbatem prefeceris aliaque feceris, ut prefertur,
volumus, ut ipse Peregrinus et alii ipsius monasterii pro tempore existentes abbates omnibus et singulis insigniis, honoribus,
privilegigis
b et preeminenciis monasteriis et abbatibus eiusdem ordinis a Sede Apostolica vel alias concessus
b uti et gaudere possint et valeant, concedimus tenore presencium facultatem. Datum Basilie secundo Nonas Apprilis
b anno a nativitate Domini M
o quadringentesimo quadragesimo primo.
abrak Kop.
btak Kop.
1Peregryn, Pielgrzym, prepozyt trzemeszeński, zob. wyżej, nr 1395/1.
2Jan został najpewniej przeorem po Marcinie, który wyst. jeszcze 1436 (wyżej, nr 1407/2), wspomniany także 8 września 1441
(niżej, nr 1565/3).
Dokument Nr 1543
Gniezno, 26 kwietnia 1441
Oficjał gnieźnieński publikuje dokumenty dotyczące obsady kościoła parafialnego w Tarnowie.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. 1203. Pergamin 546 x 274 + 28 mm. Pasek pergaminowy z resztką miski pieczętnej w żółtym wosku. Z.
N.: jak Not. nr 45. Na odwrocie informacje o treści z XV-XVIII w. i sygnatura: A 19. Habet in synopsi numero 19.
//
aIn nomine Domini amen.// Nos Johannes de Brzosthkowo cantor vicariusque in spiritualibus et officialis reverendissimi in Christo
patris et domini, domini Vincencii Dei gracia / sancte eclesie Gneznensis archiepiscopi et primatis
1 universis et singulis, tam presentibus, quam futuris, quibus expedit, volumus fore notum, quod coram nobis ad iura reddendum
pro tribunali sedentibus in presenciaque notarii et testium infrascriptorum constitutus / personaliter honorabilis vir, dominus
Henricus frater monasterii in Wangrowecz et rector parrochialis eclesie in Tharnowo Gneznensis dyocesis
2, quasdam certi tenoris infrascripti tres investiturarum literas: duas suorum antecessorum et terciam in suam perso/nas de
dicta eclesia parrochiali in Tharnowo prescripta factas et decretas, primam sub venerabilis viri, domini Nicolai Strzeskonis
vicarii in spiritualibus et officialis generalis reverendissimi in Christo patris et domini, domini Nicolai Dei gracia in
personam Tylmani, et aliam reverendissimi in Christo patris, domini Alberti Jastrzanbecz in Adolphi, terciam vero reverendissimi
in Christo patris et domini, domini Vincencii eadem gracia archiepiscoporum et primatuum
b prelibate sancte eclesie Gneznensis metropolitane in dicti domini Henrici personas titulis et sigillis sic, ut premissum
est, factas et decretas, quas tunc suis in manibus tenebat sanas, salvas et integras, non viciatas, non cancellatas, non abrasas,
non abolitas nec in aliqua parte sui suspectas, sed omni prorsus vicio et suspicione carentes, exhibuit et produxit, petens
debita cum instancia, quatenus huiusmodi investituras de verbo ad verbum transsumere, transscribere et in publicam formam
reddigere cum interposicione nostri decreti mandaremus. Quarum tenores secuntur:
[
następuje dok. oficjała gnieźn. Mikołaja Strzeszkowica, z daty: Gniezno, 10 kwietnia 1415 - KDW VII nr 754].
Deinde tenor sequentis investiture in hunc, qui sequitur, modum:
[
następuje dok. arcybiskupa gnieźn. Wojciecha Jastrzębca, z daty: Gniezno, 8 czerwca 1430 - KDW IX nr 1233].
Deinde tenor ultime investiture in hunc sequitur modum:
[
następuje dok. arcybiskupa gnieźn. Wincentego Kota, z daty: Żnin, 11 marca 1441 - wyżej, nr 1540].
Quarumquidem investiturarum sigilla, prime venerabilis viri, domini Nicolai Strzeskonis oblonge figure, intus de viridi, ab
extra vero de comuni cera, in cuius medio ymago pontificalis infulata, librum dextra ad pectus, in sinistra vero manibus baculum
seu curvaturam deferens et directe stans, sub cuius pedibus clipeus cum armis, videlicet media aquila superiori, ab inferriori
vero partibus tres lapides subsistebant desculpti, litere vero circumferrenciales eiusdem sigilli inter duas lineas in hunc
legebantur modum: "Sigillum Nicolai Strzeskonis canonici Gneznensis". Alterius investiture sigillum erat rotunde figure, intus
de rubea, ab extra vero de comuni cera, in cuius medio ymago pontificalis similiter infulata super sede sedens, dextra ad
benedicendum extensa, in sinistra vero manibus similiter corulum sive curvaturans
c tenens, sub qua sede et pedibus ymaginis scutum cum armis, videlicet babato cum sex foraminibus plena cruce, litere vero
circum circa inter duos circulos sic legebantur, cruce premissa: "Sigillum Alberti archiepiscopi Gneznensis". Tercie autem
investiture similiter sigillum erat rotu(n)de figure, intus de rubea, ab extra vero de comuni cera in pensulis pergamineis
subappendens, in cuius medio similiter ymago pontificalis infulata, dextra ad benedicendum, in sinistra vero manibus crucem
alto imposito corulo deferrens et sedi insidens, duo vero angelli alis ad volitandum extensis sedem eandem manibus tenentes
cerni videbantur. Quibusquidem literis seu investituris per nos susceptis visisque et diligenter inspectis ipsisque, ut prima
ipsarum erudicione apparebat, sanis, salvis et illesis receptis, peticionem predicti domini Henrici iuri utpote et racioni
consonam attendentes quodque iusta petentibus assensus non est denegandus, huiusmodi investituras prescriptas de verbo ad
verbum, nichil addendo vel minuendo, quod facti mutaret substanciam vel variaret intellectum, per notarium nostrum publicum
infrascriptum transsumi, transscribi, exemplari et in publicam formam redegi nostrique officialiatus sigilli appensione comuni(ri)
mandavimus, sicque dicto transsumpto nostram auctoritatem ordinariam interposuimus et interponimus per presentes, et decretum
volumus per hec scripta (decernentes
d), quod eidem transsumpto in iudicio et extra ac ubicumque locorum stetur, credatur fidesque plenaria adhibeatur ac si originalibus
literis. Actum et datum Gnezne in domo nostre habitacionis sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo
prima
b, indiccione quarta, die vero Mercurii vicesima sexta mensis Aprilis, hora terciarum vel quasi. In quorum omnium et singulorum
premissorum presentes nostras literas sive publicum instrumentum nostri officialiatus appensione sigilli iussimus comuniri,
presentibus ibidem honorabili et discreto Johanne de Brzosthkowo canonico
3, Johanni
b Alberti Romanus
b clerico Gneznensis dyocesis, publico imperiali auctoritate notario et vicario perpetuo eclesie Gneznensis
4, et nobili Petro Paczonowsky layco et clerico
b Gneznensis dyocesis
5, testibus circa premissa.
[
Z. N.]
e-fEt ego Andreas Andree de Lekno clericus diocesis Gneznensis, publicus imperiali auctoritate notarius ac coram venerabili viro,
domino Johanne de Brzostcowo cantore, vicario in spiritualibus et officiali sancte eclesie Gneznensis scriba6 predictarum literarum presentacioni et institucioni, exhibicioni, transsumpti peticioni, auctoritatis ordinarie interposicioni
et decreto aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens fui
eaque omnia et singula sic fore decreta vidi et audivi, ideo presentes per alium scriptas exinde confeci in publicamque redegi
formam, signo et nomine meis solitis fieri et conswetis in fidem omnium et singulorum premissorum cum appensione officialatus
sigilli consignando
.
ainicjał wysokości całego tekstu Or.
btak Or.
ctak Or., zamiast curvaturam
dbrak Or.
e-finną ręką Or.
1Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
2Zob. wyżej, nr 1540/3.
3Jan z Brzostkowa zw. Nepos, zob. wyżej, nr 1455/19.
4Jan syn Wojciecha Romanusa, zob. wyżej, nr 1493/24.
5Pacynowice (Pacanowice) par. Grodzisko, na pn.-wsch. od Pleszewa (Koz. 1 s. 210, 3 s. 697). Piotr wyst. wśród licznych właścicieli
P. stale w dwu pierwszych tercjach XV w., zapewne jednak chodzi o kilka pokoleń.
6Andrzej syn Andrzeja z Łekna notariusz publiczny admitowany w Gnieźnie 1440, może ident. z późniejszym prokuratorem w konsystorzu
włocławskim 1470 (Not. nr 45).
Dokument Nr 1544
Falsyfikat Kraków, 2 maja 1441
Król Władysław III ustanawia komorę celną w Poniecu.
Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 20, k. 252-252v. Wpis w transumpcie króla Aleksandra z daty: Toruń, 18 kwietnia 1504.
Tytuł: Innovacio binorum privilegiorum opidi Ponyecz super theloneorum solucione nundinarumque celebracione: 2. Poznań, WAP, Poznań Gr. 77, k. 507-507v, w tymże transumpcie oblatowanym 27 lutego 1534; 3. Tamże, Poznań Gr. 678, k.
503-504 w transumpcie Kop. 1 dokonanym przez króla Władysława IV w Krakowie, 10 lutego 1633, oblatowanym 23 czerwca 1633.
Ponieważ kopie nie wykazują istotnych różnic, wydanie oparto na Kop. 1.
Reg.: MRPS III, suppl. nr 131 (pod datą 25 kwietnia 1441).
Uw.:Dok. jest najpewniej falsyfikatem: w 1441 r. nie żył już odbiorca, króla nie było w Krakowie, relator dok. przebywał przy
królu na Węgrzech. Transumpt króla Aleksandra z 1504 r. (MRPS III nr 1519) dokonany na prośbę ówczesnego właściciela Ponieca,
starosty generalnego Wlkp. Ambrożego Pampowskiego, zawiera i drugi podejrzany dok. dotyczący cła w Poniecu, opatrzony mylną
datą 14 maja l398 - KDW III nr 1988. Dok. z 1504 r. przedstawiony został w 1565 r. podczas rewizji listów dotyczących praw
składu i dróg: Volumina legum II, s. 59 (col. 708).
Wladislaus Dei gracia Hvngarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Litvanieque princeps supremus et heres Russie significamus
tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo attendentes fidelia servicia, quibus nobis generosus Barthossius de Sokolow
heres in Ponyecz
1 sepius consuevit placere, volentes eundem ad servicia nostra provocare in post prompciorem et eciam, ut securius vectores
aut mercatores itiner suum possint perficere, sibi et suis legittimis succesoribus theloneum in Ponyecz instituimus et dedimus
damusque presentibus, ita tamen, ut uti ante omnes de terris solvant per medium grossum, extranei autem vel ductores de precio
per grossum solvere tenebuntur, mercancie universe sint libere a solucione, vino, melle et rebus comestibilibus duntaxat exceptis,
ita tamen exsolvant, prout in Poznania et in Costan alii taxantur. Insuper volumus omnino, ne aliis viis ire transireque audeat
ullus vectorum vel mercatorum sub ammissione [
k. 252v] omnium rerum, quascunque duxerit, nisi per opidum Ponyecz sit
a ad nundinas vel ad fora generalia et precipue, que sunt in limitibus Slesie nec amplius per villas Bodzevo
2 vel per Chosczieschevicze
3 ire audeant, ex altera parte oppidi autem commorantes euntes Slesiam vel similiter, quicunque mercare voluerit in suum lucrum,
theloneum solvere tenebuntur. Alioquin damus potestatem prefato Bartosio et suis legittimis posterioribus ipsos arestare et
omnia in usum suum et beneplacitum convertere in villis et viis prefatis. Si autem alicui displicuerit, transeat per Coszmyn
4 vel per Wschova
5 aliis obmisis viis consuetis vel de novo acquirendis. Que omnia suprascripta volumus perpetuum robur firmiter obtinere. Harum
quibus sigillum nostrum presentibus est appensum testimonio litterarum. Datum Cracouie feria tercia proxima post festum sancti
Marci anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo.
Relacio venerabilis Nicolai Lassoczky decani Cracoviensis
6.
atak Kop.
1Bartosz Sokołowski, syn Janusza Wezenborga, zm. przed 1433 (Kozierowski, Obce ryc., s. 95; KDW VIII nr 782/6). Po jego śmierci
córki Anna i Ofka wniosły Poniec mężom, Sciborowi Chełmskiemu i Janowi Orchowskiemu.
2Bodzewo par. Strzelce, na pd.-wsch. od Gostynia, a na pn.-wsch. od Ponieca oraz Chociszewice par. Pępowo, na wsch. od Ponieca.
Nie wiemy dlaczego wymieniono te właśnie wsie, nie stanowiące żadnych węzłów drogowych, nie będące też własnością ani Ponieckich,
ani Chełmskich, ani wreszcie Pampowskiego (SHGPoz. I).
3Bodzewo par. Strzelce, na pd.-wsch. od Gostynia, a na pn.-wsch. od Ponieca oraz Chociszewice par. Pępowo, na wsch. od Ponieca.
Nie wiemy dlaczego wymieniono te właśnie wsie, nie stanowiące żadnych węzłów drogowych, nie będące też własnością ani Ponieckich,
ani Chełmskich, ani wreszcie Pampowskiego (SHGPoz. I).
4Koźmin, miasto w powiecie pyzdrskim.
5Wschowa, stolica ziemi wschowskiej.
6Mikołaj Lasocki, notariusz publiczny 1418 (KDW n. s. I s. 207), sekretarz królewski, prepozyt krak., kustosz gnieźn. 1429,
dziekan krak. 1438, dyplomata, biskup nominat włocławski 1449, zm. 1450 (PSB XVI s. 542-544).
Dokument Nr 1545
Buda, 20 maja 1441
Król Władysław III zapisuje 300 grzywien na cłach wielkopolskich Janowi Świdwie z Szamotuł.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 390. Pergamin 270 x 125 + 40 mm, skasowany przez przecięcie. Pasek pergaminowy do przywieszenia
pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres / Russie etc.
significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo attentis notabilibus et fide/dignis obsequiis generosi Johannis
Swidwe de Schamotuli militis nostri sincere nobis dilecti
1, quibus / nobis variis modis in Regno Hungarie serviendo complacuit diligenter, que studuit complacere et ad huc prestancius
imposterum complacebit, horum intuitu volentes, ipsum graciarum nostrarum prosequi favoribus ad obsequiaque nostra reddere
continuo prompciorem, sibi suisque legittimis successoribus in et super theoloneis nostris Poznaniensibus, Costinensibus,
Kalisiensibus et Coninensibus tricentas marcas comunis monete numeri vero Polonicalis, quadraginta et octo grossos marcam
in quamlibet computando, inscribimus, donamus, assignamus et demonstramus tenore presencium mediante tenendas, habendas, exigendas,
levandas et pacifice possidendas tamdiu, quousque per nos aut successores nostros legittimos prefate tricente marce monete
et numeri predictorum sibi aut suis legittimis successoribus realiter et ex integro fuerint persolute, quo facto possessio
predictorum theoloneorum ad nos aut successores nostros legittimos revertetur, pleno iure vice versa. Harum quibus sigillum
nostrum presentibus est appensum. Datum Bude sabbato die proximo ante festum Asscensionis Domini anno Domini millesimo quadringentesimo
quadragesimo primo
2.
Ad relacionem magnifici Petri Woda de Sczekoczini R(egni) P(olonie) vicecancellarii
3.
1Jan Świdwa z Szamotuł, syn Dobrogosta Świdwy, brat Piotra, zmarły przed 1451. O jego to wyjeździe na Węgry w orszaku Władysława
III w 1440 r. pisze Długosz, Opera omnia XIII, s. 627.
2Data zgodna z itinerarium króla.
3Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1546
Kalisz, 27 maja 1441
Rafał z Gołuchowa i Iwan z Czermina poręczają kasztelanowi santockiemu Janowi z Kalinowy, że młody Rafał z Mikuszewa (i Gołuchowa)
aż do 3 roku po osiągnięciu pełnoletności będzie przestrzegał transakcji dotyczących wsi Raszewy Wielkie i Małe.
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Z. 9, k. 23v-24 (wg Or.; była to: litera pargaminea obligatoria, duobus sigillis appositis roborata).
Noverint, quibus expedit, universi presentes et futuri, quod nos Raphael de Goluchowo succamerarius Kalisiensis
1 et Iwan de Czirmino
2 publice recognoscimus tenore presencium mediante, quia fideiussimus et presentibus fideiubemus manu coniuncta indivisa strennuo
domino Johanni de Calinowa castellano Santocensi
3 pro nobili Raphaele herede de Mikuszewo filio nostro, videlicet Raphaelis de Goluchowo succamerarii Kalisiensis
4, quod illud forum, contractum et factum pro utraque Raszewi, Maius et Minus
5, firme inviolabiliterque in ewm tenere debet cum ipso domino Johanne castellano Santocensi, usque ad annos discrecionis ipse
Raphael iunior pervenerit et ulterius tres annos post etatem sue discrecionis ipsum forum pro villis utraque Raszewi in districtu
Pyszdrensi sitis inviolabiliter tenere et observare debebit, prout easdem villas et hereditates utramque Raschewi ipsi domino
Johanni castellano Santocensi et suis successoribus legittimis cum omni iure et dominio foro et tytulo proprietatis vendidit
et iuxta terre consuetudinem resignavit, prout littera resignatoria ipsius desuper lacius canit, quasquidem villas et hereditates
prescriptas ipsi Johanni castellano Santocensi iuxta terre consuetudinem tenemur exbrigare et effective expedire alias vywarowacz a quolibet homine ipsum pro eisdem hereditatibus inpediente. Ceterum fideiubemus ipsi domino Johanni, quod pueri ipsius domini
Raphaelis succamerarii [
k. 24] Kalisiensis nulla propinquitate dictas hereditates ab ipso domino Johanni exemere debebunt. Insuper prefatus Raphael filius
domini Raphaelis Kalisiensis succamerarii duas marcas census, quas ecclesia Czeszikowska
6 in eisdem hereditatibus utraque Raszewi annuatim habuerit, super alia bona sua deponere debet et ipsas duas marcas eedem
eclesie iam a data presencium in aliis bonis suis reformare et in ewm satisfacere debet literamque spiritualem ipsi domino
Johanni ad festum Nativitatis Christi [
25 XII] proximum exbrigamur
a tenemur et cum eadem litera reformare firmiter, quod ipse dominus Johannes liber erit a solucione dictarum duarum marcarum
eedem eclesie in ewm. Eciam presentem literam ipsi domino Johanni semper in tercio anno renovare tenemur tociens, quociens
fuerit opportunum. Insuper presentem literam ad proximos terminos particulares Kalisienses in librum terrestrem prefato domino
Johanni inscribere debemus. Que omnia premissa si non complerimus et complere quovismodo neglexerimus, extunc quodcumque dampnum
prescriptus dominus Johannes racione eedem
b non complecionis habuerit et percepuerit
b, non ipsius, sed nostrum, fideiussorum fore debet. Quem obligamur nullo iure spirituali aut seculari evadere nec mandatis
regalibus aut literis, non diuturnitate aliqua, non vadiis, obligacionibus nec quibusvis citacionibus aut expedicione neque
nowa et veteri terrestri posicione aut invencione neque re aliqua sinistra nobis contra ipsum dominum Johannem subsidiaria,
sed ad simplicem ipsius verbalem assercionem omni absque iuramento corporali, omnia premissa sibi promittimus sub puritate
fidei et honoris irrecuse tenere et complere. In quorum fidem et testimonium premissorum sigilla nostra presentibus sunt appensa.
Actum et datum in Kalis sabbato die proximo post Asscensionem Domini anno eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo
primo.
atak Kop., zamiast exbrigare
btak Kop.
1Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1.
2Iwan z Czermina, zob. wyżej, nr 1434/2; był najpewniej bratem poprzedniego.
3Jan Łopata z Kalinowy i Siedlemina kasztelan santocki 1435-57, zm. 1457/58 (Spisy wlkp.).
4Mikuszewo par. Czeszewo, na pd.-wsch. od Miłosławia (Koz. 2 s. 464). Rafał, syn Rafała z Gołuchowa (z I żony) pisał się potem
z Gołuchowa, zmarł młodo, por. MPH s. n. IX/2, s. 32.
5Raszewy Wielkie i Małe par. Żerków, na pn.-wsch. od Żerkowa (Koz. 3 s. 128). Ok. 1446 R. posiadała Katarzyna żona Iwana z
Kalinowy; jest to zapewne ślad powiązań rodzinnych Zarembów z Kalinowy z Wieniawitami (Iwanami) z Gołuchowa, których efektem
jest i niniejszy dok.
6Chodzi tu zapewne o pobliskie Czeszewo.
Dokument Nr 1547
Buda, 2 czerwca 1441
Król Władysław III zapisuje 4000 złotych na wielkopolskim poradlnym kasztelanowi międzyrzeckiemu Wincentemu z Szamotuł.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 10, k. 6v-7. Bok karty wystrzępiony. Tytuł: Obligacio debiti super exaccione duorum grossorum Vincencio Schamothulsky.
Wyd.: Knigi, s. 9-10 (wg Kop.).
Reg.: MRPS I, suppl. nr 70 (wg Kop.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus
tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris, presencium noticiam habituris, quod dum cum magnifico
Vi(n)cencio de Schzamothuly castellano Myedzyrzeczensi
1 evidentem fecissemus racionem de hiis, qui ipse exposuit et impendit magestati nostre gratissimos et pernecessarios in hoc
nostro Hungarie Regno exhibens famulatus tempore videlicet, quo Regnum ipsum scisura et disturbium in regnicolis pateretur
ac eciam ab exterrarum nacionum hostilibus insultibus maxime gravaretur, dum videlicet ad mandatum et postulacionem nostram
variis et numerosis vocatis stipendariis in sumptibus propriis aliquamdiu tenuisset eosdem, ubi tunc pro nostra complacencia
acceptissima nedum difficultates magnas et fatigas, verum eciam pro ipsorum solucione et expedicione stipendiorum argentariis
officinis, scilicet: cuppis, picariis, ciphis, scultellis et aliis thezauris non parcendo exsolito sue fidei studio et affectu,
quibus a diu solitus est, nostri regii culminis honores extollere et reipublice felicia incrementa studios se complecti et
fideliter promovere, graves impensas subire non horruit et sufferre, comperti tunc sumus ex ipsa racione facta et inventi
racione premissarum impensarum in mille quingentis florenis veri et iusti ponderis eidem debitorie, obligarie racione eciam
pannorum pro nobis apud eundem receptorum ac eciam aliorum pro preclaro principe duce Swidrigal patruo nostro carissimo
2 receptorum pro tribusque picariis deauratis ac pecuniis et aliis variis necessariis, prefato duce Switrigal per ipsum datis
et exhibitis, dum ipse Swidrigal huc in Hungariam ad nos transiturus per ipsum est expeditus in quingentis, racione [....]
suorum premissorum serviciorum, maiestati nostre exhibitorum, in duobus milibus florenorum, que sibi graciose donamus, sumus
eidem similiter obligati, volentes vero prefatum Vi(n)cencium de summis pecuniarum predictis cerciorem reddere et securum,
ipsas sibi in et super proventibus exaccionum nostrarum regalium in terra Maioris Polonie fisco nostro regio venientibus assignamus,
deputamus et presentibus inscribimus tollendas, recipiendas et singulis annis se sequentibus exigendas tamdiu, quousque sume
predictorum florenorum duo milia, videlicet debiti veri, et duo milia donacionis, per ipsum aut suos homines deputatos ad
premissa integraliter fuerint recepte et exacte. Si vero prefatum Vi(n)cencium ab hac luce, quod absit, migrare contingerit,
priusquam prefate sume florenorum per eum exacte fuerint et sublate, extunc a suis successoribus legittimis proventus exaccionales
predictos nullatenus aufferre debemus nec auferremus quoquomodo, donec ad completum prefate sume florenorum per ipsorum fuerint
exacte et sublate, quibus exactis et sublatis ex integro facta desuper cum eodem Vincencio et suis successoribus debita racione,
dicti proventus exaccionales ad nos et ad successores nostros convertantur
a, reddibunt
a, pertinebunt et devolvantur
a pleno iure. Quos proventus exaccionales predictos a festo sancti Martini proxime nunc futuro [
11 XI] usque ad aliud sequens festum eiusdem sancti Martini sibi conferre, comittere et resignare seu [...] facere ipsum de eisdem
realiter intromittendo verbo nostro regio et sibi bona fide et honore promittimus et spondemus cum effectu et ipsos de manibus
quorumcunque hominum et personarum recipere, eliberare, exbrigare et expedire promittimus et in manus et posse dicti Vi(n)cencii
conferrendos, talem eciam condicionem circa premissa adiecimus et edictum, quod in exaccione premissorum proventuum ipsi Vincencio
predicto nullatenus nocere obesse volumus debemusque et spondemus, hoc est, donacionibus, dacionibus, quittacionibus aut aliis
quibusque modis, qui circa talia excogittari possent et imponiri [......], ut premittitur, donec summe florenorum prescripte
per ipsum Vincencium aut suos legittimos successores fuerint integraliter exacte et sublate. Que omnia prescripta, ut premissum
est, volumus, debemus et tenemus adimplere promittimusque et spondemus verbo nostro regio sub bona fide nostra et honore.
Ut autem abilius dicte exacciones per ipsum Vincencium exigi poterint et levari, comittimus et seriose mandamus magnifico
Creslao de Curozwanky castellano Visliciensi et capitaneo Maioris Polonie amoderno
3 allisque capitaneis pro tempore existentibus, ut tempore debito et consueto ad requisicionem dicti Vincencii villas, kmethones
etc. dictas exacciones dare recusantes [.....] impig noret taliter prout temporibus, quibus in possessione [....] impignoraverat.
In cuius rei testimonium sigillum nostrum est appensum, presentibus [...
b]. Datum Bude feria sexta post octavas Ascensionis Domini anno eiusdem [.........] quadringentesimo quadragesimo primo
4. Ad relacionem magnifici Johannis de Conyeczpolye Regni Polonie cancellarii
5.
atak Kop.
bświadków brak Kop.
1Wincenty Świdwa z Szamotuł kasztelan międzyrzecki 1423, starosta ruski 1431-39, wschowski 1424-27, wyszehradzki, zm. 1444
(WSB s. 728-729; GStar. s. 81).
2Świdrygiełło syn Olgierda (zm. 1452); jego kontakty z Szamotulskim skądinąd chyba nie znane.
3Krzesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 1527/1.
4Data zgodna z itinerarium króla.
5Jan z Koniecpola, zob. wyżej, nr 1394/5.
Dokument Nr 1548
Buda, 6 czerwca 1441
Król Władysław III potwierdza przywileje miasta Kcyni.
Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, s. 116-119; 2. Poznań, Bibl. Racz., rkps 85, k. 59v-61v (późne
odpisy tomu rewizji listów wlkp. z okazji lustracji 1564/65 r.). Wpis w potwierdzeniu króla Zygmunta Augusta z daty: Piotrków,
7 lutego 1565.
Uw.:Dok. wydajemy wg Kop. 1.
In nomine Domini amen. Ad rei memoriam sempiternam. Ne ea, quae aguntur in tempore, simul cum lapsu temporis evanescant, sagax
humanae naturae discretio ea scripti patrocinio et testium annotatione perennari. Proinde nos Vladislaus Dei gratia rex Hungariae,
Poloniae, Dalmatiae, Croatiae, Serviae, Rasciae, Slandinae
a etc. necnon terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Siradiae, Lancitiae, Cujaviae Lithuaniaeque princeps supremus, Pomeraniae, Russiae
dominus et haeres etc. significamus tenore praesentium, tam praesentibus, quam futuris, harum notitiam habituris, quibus expedit
universis, quomodo pro parte fidelium nostrorum providorum consulum [
k. 60] et totius communitatis oppidi nostri Kcynensis nostrae expositum existit maiestati, iura ipsorum oppidi iam dicti per divos
reges Poloniae, praedecessores nostros, eis [
s. 117] data et concessa, ignis inopinati incendio consumpta esse, dum alias ipsum oppidum sortis infausti casu superveniente ignis
voragine, ne suis structuribus simul et facultatibus destructum esset et in favillam redactum, supplicatum est autem nobis
humiliter et constanter, quatenus ipsius oppidi iura huiusmodi sic igne perempta innovare atque ipsis oppidanis denuo tradere
dignaremur. Nos vero habito sufficienti fidedignorum testimonio ipsa iura modo praemisso annihilata esse ad ipsorum humiles
petitiones innatae nobis pietatis viscera convertimus et quemadmodum ex regestris antiquis compertum reperimus dictum oppidum
Kcynensem suosque oppidanos et incolas universos iure Theutonico Maydeburgensi a primaeva sui erectione fulcitos fuisse, ita
eodem iure Theutonico et non alio eosdem gaudere decernimus per tempora in aevum successiva, removentes ibidem omnia iura
Polonicalia et quaevis alia modos et consuetudines universas, quae ipsum Theutonicum ius perturbare consueverunt. Eximimus
insuper, absolvimus et perpetuo liberamus omnes et singulos oppidanos et incolas praedicti nostri oppidi Kcynensis ab omni
iurisdictione et potestate omnium Regni nostri palatinorum, castellanorum et capitaneorum, iudicum et subiudicum, [
k. 60v] caeterorum officialium et ministerialium nostrorum, ut coram ipsis aut ipsorum aliquo pro causis magnis sive parvis, puta
furti, incendii, homicidii et membrorum mutillationis seu quibusvis aliis enormibus excessibus citati minime respondebunt
nec aliquas poenas solvere tenebuntur, sed praedicti oppidani et incolae [
s. 118] oppidi nostri praedicti Kcynensis coram ipsorum advocato, qui pro tempore fuerit, advocatus vero coram nobis vel iudice
nostro generali, dum tamen per literam nostram sigillo nostro sigillatam evocatus fuerit vel citatus, et hoc si in reddenta
b iustitia negligens fuerit et remissus, tunc non alter
b quam suo iure Maideburgensi omnibus de se quaerentibus
b respondere sint adstricti
b. In causis autem criminalibus eidem advocato moderno et pro tempore existenti iudicandi, sententiandi, condemnandi, puniendi
et plectendi plenam damus tenore praesentium potestatem, prout hoc ipsum ius Theutonicum in omnibus suis punctis, conditionibus
et articulis clausulisque postulat et requirit. Quodquidem oppidum nostrum et aliis praerogativis et consuetudinibus, quibus
caeterae civitates nostrae Maioris Poloniae sibi vicinae coutuntur atque gaudent. Praeterea sic, ut ex eisdem regestris visum
est, ipsi oppidani habebunt et habere debebunt omnes bancos seu cameras salis, piscinum, pannitonsorum pann(or)um pensionumque
et rerum omnium, quae librari
c consueverunt, et medietatem balnei oppidi [
k. 61] iam dicti, a quibus proventus tollent et solitas obventiones percipient. Habebunt etiam suburbium Grabowo dictum
1 cum omnibus utilitatibus, fructibus, censibus, reditibus, agris, pratis, campis, sylvis, mericis, insulis, aquis, paludibus,
stagnis, aquis, hortis constructis et construendis allisque attinentiis universis pro melioratione oppidi huiusmodi et super
portionem stationum nostrarum podwodorum [
s. 119] et aliorum obsequiorum nostrorum, de quibus nobis soliti sunt respondere. Item oppidani iam dicti agros colentes de quolibet
laneo possesso nobis singulis annis pro quolibet festo sancti Martini [
11 XI] per unum fertonem, exactionem vero annuam et solitam sexdecem marcarum monetae currentis et numeri Polonicalis pro quolibet
festo Pentecosten nobis et nostris successoribus solvere sint astricti et teneantur. Etiam singuli proventus macellorum carnium
necnon bancorum et camerarum sutorum, textorum, mercatorum, allecum institorum, molendinorum et aliorum ad nostram pertinere
debent maiestatem et spectare. In quorum omnium fidem et testimonium praemissorum sigillum nostrum praesentibus est appensum.
Actum Budae feria tertia festi Pentecosten anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo
2, praesentibus magnificis Laurentio de Hedrechara Regni Hungariae
3, Broczkowe Kierdei de Pomerzany Podoliae palatinis
4, [
k. 61v] Nicolao de Balice Radomiensi
5, Vincentio de Szamotuły Mederecensi castellanis
6, Nicolao de Brzezie mareschalco Regni Poloniae
7, Joanne Czarpek
b de Saan
8 et aliis quamplurimis nostrorum fidelibus fidedignis. Datum per manus magnificorum Joannis de Koniecpole cancellarii
9 et Petri de Sczekocin vicecancellarii Regni Poloniae
10 sincere nobis dilectorum.
atak Kop. 1, 2 zamiast Slavoniae
btak Kop. 1, 2
cliberari Kop. 2
1Przedmieście Grabowo leżało na pn. od miasta (Koz. 4 s. 264; S. Kozierowski, Szematyzm... archidiecezji gnieźnieńskiej, Poznań
1934, s. 83).
2Data zgodna z itinerarium króla.
3Wawrzyniec Hédervári palatyn Królestwa Węgier i sędzia Kumanów 1437-47, zm. 1447 (inf. dra Wincentego Swobody).
4Hryćko Kierdejowicz z Pomorzan wyst. od 1430, starosta chełmski 1431, kasztelan lwowski 1434, wojewoda podolski 1438, starosta
podolski, trembowelski 1449-62, zm. 1462 (PSB XII s. 423-424).
5Mikołaj Ossoliński z Balic kasztelan radomski 1437-41, wojnicki 1442-59, zm. 1459 (PSB XXIV s. 424-425; Spisy młp.).
6Wincenty z Szamotuł objaśniony w dok. poprzednim.
7Mikołaj z Brzezia, Wodzisławia, Lanckorony, marszałek nadworny 1432-34, podstoli krak. 1435-40, marszałek koronny 1440-61
(PSB XVI s. 446).
8Jan Czapek z Sán (koło Podiebradów), husyta 1427, dowódca taborytów czeskich podczas wyprawy pomorskiej 1433, zaciężnik w
służbie Zygmunta Luksemburskiego po 1434 i Władysława III po 1438 r., zm. po 1445 r. (inf. dra Wincentego Swobody).
9Jan z Koniecpola, zob. wyżej, nr 1394/5.
10Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1549
Gniezno, 17 czerwca 1441
Wymienieni sędziowie polubowni wydają wyrok w sporze pomiędzy plebanem konińskim Jakubem z Grądów a radą miasta Konina.
Wyd.: Pamiatnaja kniżka kaliszskoj gubiernii na 1872 god. Otdieł III: Dokumenty i akty otnosjaszczijesja k istorii gorodow kaliszskoj
gubiernii, Kalisz 1872, s. 10-15, wg or. pergaminowego (dziś nie znanego) opatrzonego Z. N. i nacięciem po pasku do przywieszenia
pieczęci. Przedruk sentencji wyroku: W. Maisel, Przywileje Konina, Rocznik Koniński 5, 1977, s. 143-145.
In nomine Domini amen. Nos Preduogius de Grandi prepositus
1, Johannes de Brzostkowo cantor vicariusque in spiritualibus et officialis generalis
2, Johannes de Czechel decanus
3, Adam de Banthkowo
4, Nicolaus de Kalis decretorum doctores
5 et Jaroslaus de Kankolewo
6 prelati et canonici sancte ecclesie Gneznensis, arbitri, arbitratores, compositores, laudatores et amici comunes per partes
infrascriptas concorditer electi, positi et assumpti, significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo exorta
inter honorabilem virum, dominum Jacobum de Grandi canonicum Poznaniensem et rectorem parrochialis in Konyn ecclesie
7, actorem ab una, et providos Mathiam loco proconsulem, Arnoldum, Albertum dictum Woythko consules et Laurencium opidanos
in Konyn Gneznensis diocesis, reos
8 partibus ab altera, de et super collacione provisionum et disposicionum scole ibidem in Konyn et nonnullis aliis iniuriis,
in consistorio Gneznensi materia questionis, dicte partes, videlicet
a dominus Jacobus plebanus et Mathias proconsul ac consules predicti, suis ac tocius communitatis opidi Konyn nominibus, volentes
partem
b fatigis, rancoribus, discordiis et impensis, in nos arbitros predictos et amicabiles compositores de alto et basso, simpliciter
et de plano, ab omnibus appellacionibus et excepcionibus recedendo, in forma, qua potuerunt meliori, compromiserunt, dantes
et concedentes nobis arbitris iam nominatis plenum mandatum et omnimodam potestatem arbitrandi, componendi, laudandi sentenciamque
nostram arbitralem verbo vel in scriptis, stando vel sedendo pronunciandi et ferendi, et singula queque circa compromissum
huiusmodi fieri necessaria et opportuna faciendi et disponendi. Nos vero arbitri prenominati, huiusmodi compromisso ad peticionem
parcium predictarum in nos recepto et assumpto, vallata pena centum marcarum in mediis grossis bonis inter partes easdem de
sentencia nostra arbitrali tenenda et observanda per partem contravenientem parti tenenti pro una medietate, pro residua vero
medietate ecclesie Gneznensi irremissibiliter tociens, quociens huiusmodi nostre sentencie arbitrali contraventum fuerit,
solvenda ac per ipsas partes voluntarie et grate assumpta, et in se recepta stipulacione manuum in notarii infrascripti manibus
solempniter facta et subsecuta, parcium huiusmodi propositis auditis et responsis, deliberacione intra prehabita primitus
et tractata, nostram sentenciam arbitralem et amicabilem per venerabilem virum, dominum Johannem cantorem et officialem predictum
tulimus et pronunciavimus ferimusque et pronunciamus in hunc, qui sequitur, modum: Primo, quod memoratus dominus Jacobus Grandzsky
rector ecclesiae in Konyn et sui successores rectorem scole ibidem in Konyn pro informacione scolar(i)um et choro sufficientem
et valentem ponet, instituet et ordinabit, qui rector scole pro tempore omnia iura, fructus et obvenciones universas, quibuscumque
censeantur nominibus, que iura, fructus et obvenciones rectores scole eiusdem in Konyn pro tempore antiquitus et consuetudinarie
tollebant et recipiebant, et in possessione fuerunt, tollet, recipiet et in usus suos convertet, hoc solum adiecto, quod ipse
dominus Jacobus plebanus et sui successores, dum aliquam personam ydoneam in rectorem scole instituere voluerint, tene(n)tur
per se vel per alium proconsulem et consules pro tempore ibidem in Konyn vocare et dicere hec similia verba: "Hanc personam
in rectorem scole pono et instituo. Valet
c eum pro divino officio in choro et iuvenum seu scolarium informacione et aliis oneribus supportandis". Quod si forte proconsul
et consules pro tempore [existentes] vel communitas in huiusmodi ordinacionem consentire noluerint, sed se opponere voluerint
eidem, nichilominus ordinacio ipsius rectoris per plebanum pro tempore su....
d sortiri debet effectum, contradiccione huiusmodi seu opposicione minime obstante. Item pronunciamus, landamus, decernimus
et sentenciamus, quod ipse dominus Jacobus plebanus et sui successores debent dare vinum pro ecclesia ibidem in Konyn, saltem
dum vinea
9 plebani vinum germinat seu producit et quidem vinum huiusmodi habet sive ipso habundat. Quod si forte plebanus pro tempore
vino defecerit aut vinea vinum non produxerit, extunc vitrici ecclesie parrochialis in Konyn vinum pro sacrificiis altarum
de pecuniis ecclesie, aut que per christifideles pro ecclesia ibidem largiuntur, providebunt et comparabunt. Quodque prefatus
dominus Jacobus plebanus et sui successores ac vitrici ecclesie in Konyn pecunias ecclesie eiusdem, tam testamentarias, quam
alias quascumque a debitoribus quibuscumque exigere tenebuntur, et exactas vel eciam ex post pro ecclesia predicta quomodocumque
donandas in ladula communi ecclesie, in presencia proconsulis et consulum reponere et conservare tenebuntur, et eas de unanimi
voluntate et consensu pro necessitatibus ecclesie dispensare ac vitrici predicti pro tempore calculum de eisdem seu racionem
annis singulis, aut quociens opus fuerit, predicto domino Jacobo plebano et suis successoribus facere sint astricti in presencia
proconsulis et consulum et obligati. A quaquidem ladula seu scrinio plebanus unam, vitrici secundam et proconsul cum consulibus
pro tempore terciam deferent claves et penes se habebunt. Item decernimus, sentenciamus et pronunciamus, quod tota communitas
opidi Konyn huiusmodi sentenciam arbitralem et pronunciacionem nostram approbare, emologare et gratificare ac penam centum
marcarum, modo premisso vallatam, assumere debet et tenetur, nec eidem sentencie et laudo unquam in aliquo contravenire. Pro
qua communitate opidi Konyn predicti Mathias loco proconsul et consules, et Laurencius videlicet, quod dictam sentenciam approbare
et penam in se, si eidem sentencie contravenerint, assumere ipsa communitas debet et tenetur, caverunt et se posuerunt fideiussores,
submittentes se ad penam vallatam predictam casu, quo ipsa communitas huiusmodi nostre sentencie arbitrali vellet in aliquo
se opponere ac eidem contravenire. Qua sentencia arbitrali sic pronunciata dicte partes coram nobis constitute eam in omnibus
clausulis et punctis approbaverunt, emologaverunt unacum pena predicta, modo premisso adiecta et vallata. In quorum omnium
fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas sentenciam arbitralem in se continentes et penam per notarium infrascriptum
et compromissi huiusmodi coram nobis scabinis publicari vicariatusque Gneznensis appensione sigilli mandavimus communiri.
Actum et datum Gnezne in sala domus maioris habitacionis prefati domini Preduogii de Grandi prepositi Gneznensis in Summo
Gneznensi sita, die Saturni decima septima mensis Iunii, anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, indiccione
quarta, hora vesperorum v[el quasi
e], presentibus ibidem honorabili discretisque et circumspectis viris Johnne Falonis de Grandi canonico Gneznensi
10, Mathia Coributhy plebano ad Sanctum Petrum ante Gneznam
11, Alberto Nicolai de Zychlino notario publico consistorii
12 et Peregrino de Pampicze procuratore dicti consistorii Gneznensis
13, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
[
Z. N.] [Et
f] ego Przeczslaus Nicolai de Pinczewo
g clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
14 et coram prefatis dominis arbitris arbitratoribus huiusmodi compromissi scriba, predictis compromissioni, pene vallacioni
eiusque assumpcioni, sentencie arbitralis pronunciacioni et eius approbacioni, emologacioni ac gratificacioni aliisque omnibus
et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens fui eaque sic fieri
vidi et audivi, ideo presentes manu propria scripsi, subscripsi, publicavi et in hanc publicam redegi formam, signo et nomine
meis solitis et consuetis unacum vicariatus Gneznensis appensione sigilli de mandato et consensu specialibus dictorum dominorum
arbitrorum consignando, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum rogatus.
avidelizet Wyd.
btak Wyd., zamiast parcere
ctak Wyd., zapewne volo w or.
ddziura w dok. - brak kilku słów Wyd.
eopustka (nie doczytane?) Wyd.
fbrak Wyd.
gtak Wyd.
1Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.
2Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
3Jasiek z Czechla i Adam z Będkowa, zob. wyżej, nr 1389/8, 7.
4Jasiek z Czechla i Adam z Będkowa, zob. wyżej, nr 1389/8, 7.
5Mikołaj z Kalisza, zob. niżej, nr 1563/5.
6Jarosław z Kąkolewa i Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/16, 1.
7Jarosław z Kąkolewa i Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/16, 1.
8Mieszczanie konińscy nie zidentyfikowani.
9Wyd. informuje, że na or. znajdowała się nota, iż winnica plebańska położona była we wsi Kurów (na pn. od Konina).
10Jan z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/6.
11Maciej Korybutowic, zob. wyżej, nr 1401/10.
12Wojciech syn Mikołaja z Żychlina (pod Koninem), notariusz publiczny 1441, potem kanonik gnieźn. 1464, krak. 1464, pozn. 1465,
podkanclerzy koronny 1464-71, zm. 1471 (Not. nr 26).
13Peregryn z Pępic, zob. wyżej, nr 1401/12.
14Bez wątpienia chodzi tu o Przecława syna Mikołaja z Janczewa (dziś Juncewo), notariusza publicznego w Gnieźnie od 1439/40
(Not. nr 581); identyczność potwierdza opis (dokonany przez Wyd.) jego Z. N. zaopatrzonego w inskrypcję: Sancta Katherina.
Dokument Nr 1550
Kalisz, 18 czerwca 1441
I. N. Paweł prepozyt kolegiaty Św. Mikołaja w Kaliszu składa protest przeciw budowie nowej kaplicy w granicach jego parafii.
Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 55-56. Tytuł: Instrumentum protestacionis ecclesie nove structe in preiudicium sue parrochie in Calis; 2. Tamże, rkps 9176 (Księga, j. w.), s. 270-271. Tytuł: Instrumentum prepositi protestantis, quod non consentit edificare novam eclesiam in preiudicium sue parrochie.
In nomine Domini ame(n)
a. Sub anno nativitatis eiusdem M
o CCCC
o XLI
o, indicione quarta, pontificatus sanctissimi in Christo patris, domini Ewgenii pape quarti anno eius decimo, die Solis XVIII
mensis Iunii, hora meridiey vel quasi, in ecclesia [
s. 56] Sancte Trinitatis in suburbio civitatis Calisiensis, in mei notarii publici testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum
specialiter et rogatorum presencia, constitutus personaliter honorabilis vir, magister Paulus prepositus ecclesie
b parrochialis et collegiate Sancti Nicolai in Calisch canonicorum regularium ordinis sancti Augustini
1 ex
b causis legittimis, quibus tunc dicebat animum suum moveri palam ac solempniter protestatus est, quod (n)unquam consensit
nec aliquali racione consentire intendit ad construendam eandem novam capellam infra limittes sue parrochie Kalisiensis in
suburbio civitatis eiusdem trans pontes Wrat(islauiam) itinerando
2, quinymmo petivit et petit eandem capellam constructam sibi et ecclesie ac suo iuri parrochiali preiudicialem tanquam novum
opus nu(n)cciandum demolliri ac eciam protestatus est contra rectores ipsius, si qui sunt et forent, de iniuria, preiudicio
et gravamine, quam iniuriam, preiudicium et gravamen ad omnium revocandum extimavit et extimat ad duo milia florenorum Vngaricalium
puri auri, boni et iusti ponderis. Super quibus omnibus premissis prefatus magister Paulus a me notario petivit sibi fieri
et confici unum et plura publicum et publica necessaria
b instrumenta.
c-dActa sunt hec anno, indiccione, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem discretis viris Andrea [s. 271] precentore3, Johanne de Szobothka presbitero substituto, mansionariis ecclesie Sancte Marie4, Johanne Cokozka5 et Johanne Scarschewsky clericis de Calis6, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego P. de S. clericus G(neznensis) diocesis etc. predictis protestacioni, demollicionis peticioni, iniurie extimacioni
aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent etc..
Per manus Andree de O
7.
aetc. Kop. 1
bbrak Kop. 1
c-dbrak Kop. 1
1Paweł prepozyt kanoników regularnych w Kaliszu wyst. także 1444 (niżej, nr 1689/2) oraz 18 listopada 1448 (mat. KDW).
2Kaplica nie zidentyfikowana.
3Najpewniej Andrzej Renis, zob. wyżej, nr 1474/3.
4Ksiądz Jan z Sobótki (najpewniej S. Wielka na zach. od Kalisza) wyst. także 1444 (niżej, nr 1694/8).
5Jan Kokoszka nie zidentyfikowany.
6Jan Skarszewski zapewne ze Skarszewa par. Borków pod Kaliszem, może skądinąd nie znany syn mieszkającego w Kaliszu Stanisława
Skarszewskiego.
7Może chodzi tu o Andrzeja z Opalenicy, potem notariusza publicznego, zob. o nim Not. nr 55.
Dokument Nr 1551
Kościan, 28 czerwca 1441
Władze miasta Kościana zaświadczają, że mieszczanin kościański Marcin Rokita zapisał czynsz na rzecz altarii w kościele parafialnym
w Kościanie.
Or.: Poznań, AAP, D. perg. 34 (dawniej: Kościan - kościół parafialny A 4). Pergamin 228 x 139 + 25 mm, zetlały, mało czytelny.
Nacięcie po pasku do przywieszenia jednej pieczęci.
Nos iurati civitatis Costen Venceslaus Egeler preconsul
1, Nicolaus Clewscheler
2, Albertus Nol/la
3, Petrus Herman
4, Mathias Zyganda
5, Johannes Kune
6, Stephanus Scharer
7 et Nicolaus Berngrab
8 / consules publice recognoscimus, tenore cum presenti, quibus expedit universis, quod nostram veniens ad presenciam / providus
Martinus Rokytha noster concivis
9 et recognovit libero arbitrio et animo deliberato, quia in et super sua domo in circulo inter Michaelem Ade
10 ab una et Johannem Bader
11 partibus ab altera sita et in et super omnibus aliis bonis suis, que habet vel est habiturus, unam marcam latorum grossorum
annui census pro duodecem marcis latorum grossorum Pragensis monete, numeri Polonici consueti, quadraginta octo grossos in
quamlibet marcam computando, [...re]empcionis rite et racionabiliter vendidit honorabili domino Andree Cleyber altariste nostre
ecclesie parrochialis
12 et suis successoribus, qui dicto altari fuerint ordinati, fundati in honorem beatorum Philippi et Jacobi Appostolorum tamquam
principalibus et consulatui Costensi ad fideles manus tamquam colatoribus et patronis dictum censum unius marce singulis annis
annuatim dandum et solvendum pro festo Nativitatis Christi [
25 XII] improtracte sine quovis aresto et impedimento cuiuslibet persone, tam spiritualis, quam secularis iurisdicionis, ita tamen,
quod predicti census liberacio et reempcio super predictam diem
a censualem pro tanta summa pecunie prenominate monete, numeri et valoris ad voluntatem supradicti Martini Rokytha aut suorum
prestabit liberorum [.......] nichilominus adiuncto, quod quando dictus Martinus Rokytha aut sua posteritas dictum censum
voluerit reemere, tunc super eo ipsum dominum Andream altaristam aut suos successores duobus mensibus ante diem censualem
debebit avisare. Eciam si predictus Martinus Rokytha censum predictum non daret tempestive, extunc nos consules aut nostri
successores debebimus et debebunt ad id facere, prout laudum nostre civitatis edicit, nostris civilibus iuribus in omnibus
pert[.......] semper salvis. Actum et datum in Costen feria quarta infra octavas sancti Johannis Baptiste, nostro sigillo
civitatis subapenso, sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, de mandato dominorum consulum et preconsulis
hec data est scripta.
anastępuje skreślone censul Or.
1Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr
1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany;
Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).
2Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr
1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany;
Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).
3Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr
1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany;
Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).
4Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr
1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany;
Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).
5Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr
1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany;
Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).
6Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr
1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany;
Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).
7Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr
1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany;
Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).
8Mieszczanie kościańscy: Wacław Egler, Egeler, wyst. od 1427, rajca i burmistrz 1441-57; Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr
1400/1; Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10; Piotr Herman i Maciej Zyganda, zob. wyżej, nr 1485/2; Jan nie zidentyfikowany;
Stefan Scharer wyst. 1441-77, wreszcie Mikołaj Berngrab 1439, 1441, 1447 (SHGPoz. II s. 352-354, 370-371).
9Marcin Rokita wyst. tylko tutaj (ib. s. 354: mylne imię).
10Michał ze znanej rodziny kościańskiej Adamów wyst. 1439-51 (ib. s. 354).
11Jan Bader nie zidentyfikowany.
12Jest to jedyna znana informacja o tej altarii i jej altaryście.
Dokument Nr 1552
[Poznań], 1441 [przed 30 czerwca]
Oficjał poznański zaświadcza, że Jan Darmopych z Chwaliszewa zapisał czynsz poznańskim wikariuszom katedralnym.
Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 626 (wg Kopiariusza poznańskich wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w.,
k. 265, zaginionego w 1945 r.).
Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 1.
1401
a. Coram Nicolao de Glamboczek officiali Poznaniensi
1 inscriptio vicariis census mediae marcae pro sex marcis summae capitalis super domo Joannis Darmopych in aggere Chwaliszewo
2.
atak Reg.
1Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/5. Oficjałem pozn. był 1440 - 29 czerwca 1441 (Now. II s. 229) i ta data wyznacza
czas spisania niniejszego dok.
2Chwaliszewo, miasteczko kapitulne pomiędzy lewobrzeżnym Poznaniem a Ostrowem Tumskim w Poznaniu. Jan Darmopych wyst. także
1443 (Poznań, AAP, CP 29 k. 18v); w SHGPoz. I s. 235 mylnie pod r. 1401 (wg niniejszego dok.).
Dokument Nr 1553
Poznań, 1 lipca 1441
Biskup poznański nadaje sołectwo nowo lokowanej wsi w lasach Koszanowa Wawrzyńcowi z Sękowa.
Kop.: Poznań, AAP, CP 4 (Liber privilegiorum capituli Posn.), k. 78v-79v. Wpis w XVI w.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Cum negotia, que sunt in tempore, ab humana plerumque successu temporum
labuntur memoria, propter quod sagax hominum industria providit ea literarum apicibus et testium annotacione perhennari. Proinde
nos Andreas Dei gratia episcopus Posnaniensis
1 tam presentibus, quam futuris, noticiam presentium habituris tenore presentium significamus universis, quomodo vasta et deserta
ecclesie nostre Poznaniensis loca in fructis
a reducere utiliores et condicionem in eis facere meliorem cupientes, ut tempore nostre felicis regiminis votiva noscant se
recepisse incrementa, de industria itaque famosi Laurencii alias Wach de Sankowo
2 plurimum confidentes, sibi de censu
b et rathihabicione venerabilis capituli nostri Posnaniensis [
k. 79] villam de nova radice in silvis et rubetis nostris et mense nostre episcopalis dictis Koschonowo in districtu Posnaniensi
iacentibus
3 locandi et erigendi usque ad numerum duodecim mansorum plenam presentibus damus facultatem. Quamquidem villam per eum taliter
locandam eodem nomine et vocabulo Kosschanowo decernimus appellandam. Et ut ipse Laurentius eo cicius et melius circa locacionem
ipsius ville valeat intendere, sibi, heredibus et successoribus suis legittimis de rathihabicione dicti capituli nostri scolteciam
in ipsa villa nostra Kosschonowo de novo locanda predicta damus et pro quatuordecim marcis pecuniarum Polonicalium vendimus
titulo perpetuo per presentes. Cuiquidem scolteciae sue duos mansos ultra illos duodecim per eum pro nobis et mensa nostra
episcopali locandos ab omni solucione, contribucione et exactione prorsus liberos et absolutos damus, adiungimus et inscribimus
eviterne. Licebit eciam ipsi Laurentio scolteto, heredibus et successoribus suis legittimis penes dictos duos mansos suos
duos habere ortulanos similiter ab omni nostra solucione et laboribus liberis, et prata penes ortos mansorum suorum duorum
predictorum pro se, heredibus et successoribus suis ponere, instaurare iuxta quantitatem mansorum predictorum. Habebit eciam
ipse Laurentius, heredes et successores sui legittimi, indaginem alias zapusth circa torrentem dictum Chmielnicza
4, iacentem et currentem in longitudine trium et latitudinem
a duorum stadiorum alias staye pro suo, heredum et successorum usu et utilitate, omnino liberam et nulli penitus obnoxiam. Gaudebit preterea ipse Laurencius
scoltetus, heredes et successores sui legittimi, tercio denario de re qualibet in iudicio bannito eiusdem ville indicata,
quandoquidem scoltetiam ipse Laurentius scoltetus, heredes et successores sui legittimi cum omnibus ipsius scolteciae ortulanis,
censibus, fructibus, agris, pratis, mericis, gaiis, venacionibus, aucupacionibus, proventibus, silvis, borris habebunt, tenebunt
et paciffice perpetuis temporibus eviterno possidebunt necnon obligabunt, vendent, alienabunt, donabunt et in usus suos suorumque
heredum et successorum legittimorum beneplacitos convertent, nostro tamen et nostrorum successorum consensu ad id accedente
speciali. Et ut ipsa villa tanto cicius per ipsum Laurencium valeat hominum frequencia collocari, omnibus hominibus sexus
utriusque ipsam villam inhabitantibus et inhabitare volentibus a die date presencium ad duodecim annorum dumptaxat se immediate
sequentium defluxum plenam libertatem nostram ab omnibus censibus, laboribus, daciis, solucionibus, angariis, preangariis
et oneribus universis damus et concedimus harum serie [
k. 79v] literarum. Quia libertate expirata, kmethones dicte ville nobis et nostris successoribus ad pares census, onera, labores
et dacias solvendi, prout et ceteri cmethones aliarum villarum nostrarum episcopalium in clave Bukowiensi
5 iacencium, erunt omnino obligati. Et preterea ipse Laurencius, heredes, scolteti et successores sui legittimi ad quamlibet
nostram et successorum nostrorum necessitatem in equo valoris duarum marcarum servire tenebuntur et erunt iugiter astricti.
Harum serie literarum quibus nostrum et prefati nostri capituli Poznaniensis sigilla sunt appensa testimonio literarum. Actum
et datum Poznaniae in capitulo generali die sabbato proximo post festum beatissimorum Petri et Pauli Apostolorum anno Domini
millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus dominis Mathia Dria decano
6, Nicolao de Głamboczek archidiacono
7, Nicolao de Sobotha custode
8, Nicolao Fhebde
a cantore
9, Jacobo Prazmowski Srzemensi
10, Johanne de Drzewicza Warschowiensi archidiaconis
11, Jaskone de Chechel decano Gnesnensi
12, Nicolao Lanthman
13, Nicolao Czothczani
14, Hectore
15, Słupkone
16, Andrea de Sarnowo
17, Nicolao de Dobieschewo
18, Preduogio de Grandi preposito Gnesnensi
19, Clemente Drzewyczki
20, Jaroslao de Cancolewo
21, Johanne Luthconis de Brzezie
22, Jacobo de Grandi
23, Thoma de Zartki
24, Johanne de Niewiesch decano Wladislawiensi
25, Mathia de Croszyno
26, Jhoannea de Twardowo
27, Miroslao de Bithin
28, Slawnyk archidiacono Vnyeowiensi
29, Sbilutho de Vrbanowo
30 et Stephano de Jardanovicze
31 prelatis et canonicis ecclesiae nostre Posnaniensis ad sonum campane capitulariter congregatis.
Per manus Vischote de Gorka prepositi Posnaniensis
32
atak Kop.
btak Kop. zamiast consensu
1Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.
2Sękowo par. Wilczyna, posiadłość biskupa pozn. na wsch. od Pniew (Koz. 3 s. 183). Wawrzyniec wyst. też niżej (nr 1571/2).
3Koszanowo par. Wilczyna, na wsch. od Pniew (SHGPoz. II s. 336).
4Chmielnica, ciek nieokreślony (zob. SHGPoz. I s. 195), może górny bieg Mogilnicy, płynącej ku pd.
5Tj. w kluczu Buk biskupstwa pozn.
6Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/3 i 4.
7Maciej Dryja i Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/3 i 4.
8Mikołaj z Soboty, zob. wyżej, nr 1504/8.
9Mikołaj z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1391/9.
10Jakub Prażmowski, zob. wyżej, nr 1427/4.
11Jan z Drzewicy, zob. wyżej, nr 1429/7.
12Jasiek z Czechla, Mikołaj Lantman, Mikołaj Ciotczany i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/8, 12, 14 i 15.
13Jasiek z Czechla, Mikołaj Lantman, Mikołaj Ciotczany i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/8, 12, 14 i 15.
14Jasiek z Czechla, Mikołaj Lantman, Mikołaj Ciotczany i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/8, 12, 14 i 15.
15Jasiek z Czechla, Mikołaj Lantman, Mikołaj Ciotczany i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/8, 12, 14 i 15.
16Mikołaj syn Jana Słupka ze Studzieńca kanonik pozn. 1418, gnieźn. 1426, pleban w Biezdrowie i Szamotułach, zm. 1442/43 (KDW
VIII nr 828/15, IX nr 1142/22).
17Andrzej z Sarnowa?, zob. wyżej, nr 1391/22.
18Mikołaj z Dobieszewa, zob. wyżej, nr 1429/15.
19Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.
20Klemens z Drzewicy, zob. wyżej, nr 1460/5.
21Jarosław z Kąkolewa, Jan Lutkowic z Brzezia i Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/16, 17 i 1.
22Jarosław z Kąkolewa, Jan Lutkowic z Brzezia i Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/16, 17 i 1.
23Jarosław z Kąkolewa, Jan Lutkowic z Brzezia i Jakub z Grądów, zob. wyżej, nr 1389/16, 17 i 1.
24Tomasz syn Sągniewa z Czartek Wielkich par. Góra w powiecie sier., notariusz publiczny 1420, kanonik pozn. 1435, pleban w
Kościelnej Wsi lub raczej w Kościelcu w diecezji krak. 1435, stąd nazywany Tomaszem z Kościoła (zob. wyżej, nr 1391/23), zm.
1446 (KDW V nr 563-706; Acta capitulorum I nr 171-296; Now. I s. 729; Not. nr 671).
25Jan syn Chebdy z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1435/2.
26Maciej syn Ciechosława z Chroślina Małego (koło Pleszewa) notariusz publiczny 1428, kanonik włocławski 1429, pozn. 1438, zm.
1465? (Not. nr 354).
27Jan z Twardowa, zob. wyżej, nr 1429/6.
28Mirosław z Bytynia, zob. wyżej, nr 1432/13.
29Sławnik archidiakon uniejowski 1426 (KDW V nr 437), kanonik gnieźn. 1438 (1440?), pozn. 1441, kanclerz pozn. 1443, zm. 1454?
(Kor. III s. 540-541).
30Zbylut z Urbanowa, zob. wyżej, nr 1432/1.
31Stefan (Szczepan) syn Bodzęty z Jardanowic par. Rogoźno (dziś Wiardunki), pleban w Sierakowie 1426 (Bullarium Poloniae IV),
kanonik pozn. 1441, pleban w Kowalach, zm. 1450 (Acta capitulorum I nr 362, 365, 377; II nr 1136; SHGPoz. II s. 28).
32Wyszota z Górki, zob. wyżej, nr 1396/6.
Dokument Nr 1554
Buda, 15 lipca 1441
Król Władysław III zapisuje 500 grzywien na wsiach Podstolice i Brzekiniec Włodkowi z Danaborza.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 354. Pergamin 290 x 210 + 55 mm, dziurka w tekście między wierszami, skasowany przez nacięcie.
Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps suppre/mus et heres Russie etc.
significamus tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris / presencium noticiam habituris, quod nos
pensantes fidelibus obsequiis et meritorum integre fidei pres/tancia generosi Wlodkonis de Domabors
1, nobis fidelis dilecti, quibus actu et opere in eisdem complacendo nobis cessit ad gratum, et presertim in presenti prosecucione
negociorum nostrorum Regni huius nostri Hungarie et rebellium nostrorum compressione nobis in armorum apparatu gratos exhibendo
famulatus, ut igitur horum intuitu favorem liberalitatis nostre agnoscat ac proinde ad horum ampliora servicia prompcius exhibenda
inardescat studio ampliori, sibi quingentas marcas pecunie communis Polonicalis numeri consueti, in quamlibet marcam quadraginta
octo grossos computando, in et super villis nostris Podstolicze
2 et Brzekynyecz in terris Maioris Polonie et districtu Kczynensi situatis
3 inscribimus, damus, donamus et largimur graciose tenore presencium mediante, per ipsum Wlodkonem et ipsius legittimos successores
tenendas, habendas, quiete et pacifice possidendas, cum omnibus et singulis earundem villarum utilitatibus, fructibus, censibus,
proventibus, redditibus, agris, campis, pascuis, silvis, nemoribus, rubetis, virgultis, fluviis, fluminibus, lacubus, stagnis,
piscaturis, aquis et earum decursibus, molendinis, emolimentis, venacionibus, mellificiis ac aliis obvencionibus generaliter
universis, quibuscumque dicantur nominibus, tamdiu, quousque per nos aut nostros successores sibi aut suis legittimis successoribus
huiusmodi quingente marce fuerint integraliter persolute, quo facto predictarum villarum possessio ad nos et successores nostros
devolvetur pleno iure. Stacionibus et nostris iuribus regalibus solitis semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum
testimonio litterarum. Datum Bude sabbato ipso die Divisionis Appostolorum anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
primo
4.
Ad relacionem magnifici Petri Polak de Vilphin capitanei Russie generalis
5.
1Włodek z Danaborza i Podstolice, zob. wyżej, nr 1494.
2Włodek z Danaborza i Podstolice, zob. wyżej, nr 1494.
3Brzekiniec par. Potulice, na pn. od Rogoźna (SHGPoz. 1).
4Data zgodna z itinerarium króla.
5Piotr Polak z Lichwina, zob. wyżej, nr 1439/1. Był starostą podolskim, nie ruskim, choć nie można wykluczyć, że planowano
nadać mu to starostwo (nadano?) po niedawnej śmierci Rafała Tarnowskiego.
Dokument Nr 1555
Bazyleja, 15 lipca 1441
Sobór bazylejski poleca arcybiskupowi gnieźnieńskiemu, aby wyposażył opata i konwent kanoników regularnych w Trzemesznie w
prerogatywy władzy opackiej.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 78. Pergamin 540 x 292 + 89 mm. Plamy rdzy i dziurki w tekście na złożeniach. Dziurki po sznurze
do przywieszenia pieczęci. Na zakładce: Regestrata gratis, Jo. Werneri. Pod zakładką: LXX. Na odwrocie: Scrinio 2 K oraz informacje o treści (XV-XVI w.).
Kop.: Tamże, Dypl. Trzem. 79, w or. potwierdzeniu praw klasztoru dokonanym przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Wincentego Kota z Dębna
z daty: Łęczyca, 4 listopada 1441 - niżej, nr 1569.
Uw.:Zob. poprzedni dok. w tej sprawie z 4 kwietnia 1441 - wyżej, nr 1542 i dokumenty tam przywołane.
aSacrosancta generalis synodus Basiliensis in Spiritu Sancto legitime congregata, universalem ecclesiam representans, //v//enerabili
archiepiscopo / Gneznensi salutem et omnipotentis Dei ben(edictionem). Sincere devotionis affectus, quem dilecti ecclesie
filii .. abbas et conventus monasterii Tremeschenensis ordinis sancti Au/gustini tue diocesis ad nos et universalem gerere
comprobantur ecclesiam, non indigne promeretur, ut ipsos et dictum monasterium condignis honoribus attollentes, illa eis favo/rabiliter
concedamus, que ad religionis et monasterii huiusmodi venustatem et decorem, animarum etiam propagata salute cedere valeant
et per que ipsius monasterii ac in eo degentium personarum sub regulari observantia in humilitatis spiritu virtutum Altissimo
devote famulantium profectibus et indempnitatibus consulatur. Cum itaque sic, ut accepimus, monasterium Tremeschenensem ordinis
sancti Augustini tue diocesis, in quo triginta vel circa canonici regulares ordinem ipsum expresse professi ac quamplures
conversi et novitii divinis mancipati obsequiis degere noscuntur, inter alia Regni Polonie monasteria primum et magis insigne
ac christifidelium largitione terris, opidis, villis ac aliis temporalibus bonis opulenter dotatum ac in observantia et disciplina
regularibus et vite sanctimonia omnium aliorum monasteriorum dicti Regni speculum et exemplar existat, adeo, quod tum propter
divini cultus, qui inibi devote et laudabiliter observatur ornatum, tum etiam propter ipsorum abbatis et canonicorum bonam
et exemplarem vitam carissimus ecclesie filius .. rex Polonie illustris aliique nobiles et fideles ipsius Regni ad ipsum monasterium
singularem gerunt devotionis affectum, nos eorundem abbatis et conventus asserentium, quod tuus etiam ad id accedit assensus,
in hac parte supplicationibus inclinati, circumspectioni tue, de qua in hiis et aliis specialem in Domino fidutiam obtinemus,
per hec scripta comittimus et mandamus, quatenus si est ita, super quo tuam conscientiam oneramus eisdem abbati et conventui,
quod modernus et successores sui pro tempore existentes abbates dicti monasterii mitra, annulo et baculo pastoralibus uti
ac quod in dicto monasterio aliisque eidem subiectis parrochialibus ecclesiis post vesperorum, matutinarum et missarum solemnia
benedictionem solemnem, dummodo in ea aliquis catholicus antistes vel Sedis Apostolice legatus presens non fuerit, elargiri
necnon etiam quecunque omamenta ecclesiastica ad divinum cultum in eodem monasterio necessaria benedicere ac novitios ipsius
monasterii in acolitos ordinare seu illis primam tonsuram et acolitatus ordinem nisi ordinandis ipsis aliquid obviet de canonicis
institutis conferre. Et nichilominus dum et quotiens huiusmodi abbatem pro tempore existentem in ipsius monasterii et aliis
illi subiectis ecclesiis predictis, dominicis et aliis festivis celebribus diebus verbum Dei ad populum predicare contigerit,
universis et singulis christifidelibus vere penitentibus et confessis, predicationibus suis huiusmodi devote interessentibus,
de iniunctis eis penitentiis quadraginta dies indulgenciarum [auctoritate
b] universalis ecclesie relaxare valeat, auctoritate nostra licentiam concedas et facultatem, non obstantibus felicis recordationis
Alexandri pape quarti, que incipit abbates, et aliis apostolicis constitutionibus contrariis quibuscunque. Datum Basilee Idus
Iulii anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo.
ainicjał wysokości 1/4 dokumentu Or.
bplama Or.
Dokument Nr 1556
Buda, 10 sierpnia 1441
Król Władysław III obiecuje wynagrodzić wszelkie straty Polakom przybyłym na Węgry pod dowództwem Wawrzyńca z Kalinowy i Piotra
Skóry z Gaju.
Or.: Kraków, WAP, Arch. A. D. m. Krakowa, perg. 216. Pergamin 230 x 155 + 40 mm, dobrze zachowany. Na pasku pergaminowym pieczęć
wystawcy w czerwonym wosku z uszkodzonym fragmentem napisu otokowego (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 21).
Wyd.: 1. KDM IV, nr 1408; 2. AKH IX, 1902, s. 368; 3. Tamże XIV, 1925, s. 32-33; 4. Album palaeographicum, Kraków 1935, s. 53 (wszystkie
wg Or.). Fot. Or. przy wyd. 4.
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lythwanieque princeps / suppremus et heres Russie etc.
significamus tenore presencium, quibus expedit universis, / quod quia ad specialem nostre magestatis requisicionem certi nobiles
et terrigene, fideles / nobis sincere dilecti, de Regno nostro Polonie huc ad Regnum nostrum Hungarie et signanter hii, qui
sub direccione et capitaneatu exercituali magnifici et generosi Laurencii de Calynowa castellani Siradiensis
1 et Petri de Gay iudicis Poznaniensis
2, sincere nobis dilectorum, sunt constituti, pro repellenda ac reprimenda hostium nostrorum rebellione et serv(i)cia se transferre
offerunt ac disponunt, ne igitur eo, quod, dum eos extra metas dicti Regni nostri Polonie exire contingat, iuribus ipsorum
antiqua et laudabili consuetudine dictatis et tentis quoquomodo derogare viderentur, ipsis omnibus et eorum cuilibet satisfaccionem
condignam pro captivitate ceterisque dampnis, si que, quod Deus avertat, prefati nobiles seu eorum capitanei predicti incurrerint,
toto posse facere ac impendere volumus et verbo nostro regio promittimus ac pollicemur. Harum quibus testimonio litterarum
sigillum nostrum est appressum. Datum Bude ipso die beati Laurencii Martyris anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
primo
3.
Relacio magnifici Johannis de Tanczin pallatini Crac(oviensis)
4.
1Wawrzyniec Zaremba z Kalinowy, zob. wyżej, nr 1498/10.
2Piotr Skóra z Gaju, zob. wyżej, nr 1381/10.
3Data zgodna z itinerarium króla.
4Jan Tęczyński, zob. wyżej, nr 1498/6.
Dokument Nr 1557
Rogoźno, 21 sierpnia 1441
Władze miasta Rogoźna sprzedają mieszczaninowi rogozińskiemu Wojciechowi Okrągłemu sołectwo w nowo lokowanej w lasach miejskich
wsi Międzylesie.
Kop.: 1. Poznań, WAP, Poznań Gr. 146, k. 207v-209v, oblata 16 lutego 1585. Tytuł: Insertio scultetiae de villa Miedzylesie; 2. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, k. 103v-105v; 3. Poznań, Bibl. Racz., rkps 85, k. 63-65 (późne
odpisy tomu rewizji listów wlkp. z okazji lustracji 1564/65 r.).
Uw.:Wydanie oparto na Kop. 1, jako najstarszej.
In nomine Domini amen. Ne facta mortalium similiter cum mortalibus moriantur, literarum memoria solent auternari
a, quia dum vivit litera, vivit et actio eius et assertio ipsius memoriam nutrit labilesque perpetuat actiones. Proinde nos
protoconsul et consules necnon omnes et singuli iurati magistrique artificum civitatis Rogozno
1 significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, praesentibus et futuris, noticiam praesentium habituris, quia
cupientes nostrae civitatis deffectibus non modicis subvenire fructusque ac utilitates necnon proventus mensae praetorii nostri
adaugere, de voluntate et consensu speciali serenissimi principis et domini, domini Wladislai Dei gratia regis Poloniae
2, in quercetis, mericis atque pratis, Miedzylesie vulgariter nuncupati(s)
3, necnon rubetis atque virgultis, incipiendo a magnis margulis alias od wielgich niw usque ad metas villarum Gorzuchowo
4, Studzieniecz
5 et Boguniewo
6, a lacuque Magno
7 usque in sylvam Mokrzecz
8 quatuor iugeribus villam, quae debet nuncupari [
k. 208] Miedzylesie, (d)e nova ac cruda radice duximus locandam sub tuitione iuris Teutonicalis Maydeburgensis in libertate eadem,
uti ipsa civitas Rogozno est sita, prout privilegium civile sub titulo ac sigillo domini nostri regis Poloniae clarius exprimit
et declarat. In qua villa, videlicet Miedzylesie, quindecem mansi agrorum sunt dimensurati, quorum mansorum margulae incipiendo
a graniciebus villae Boguniewo usque ad magnas margulas in sylvam Mokrzecz per quatuor stadia alias morgi suis finibus seu limitibus debent se protendi, de quibus mansis tres pro scultetia, duodecim vero pro incolis villae eiusdem
in quolibet campo sunt dimensurati ac distincti per generalem mensuratorem serenissimi domini regis nostri
9. Cuius
b siquidem scultetiae in praefata villa nostra scilicet Miedzylesie damus et per praesentes ascribimus unam tabernam, quae
tria iugera agri pro suis segetibus debet habere atque possidere, in campo quolibet stadium unum inter agricolas praedictae
villae, et duos hortulanos ac pratum Chudowo vulgariter dictum
10 et stagnum nuncupatum Cuschiow Staw
11 pro usibus suis posteritatumque ipsius. Quam scultetiam dictae villae nostrae Miedzylesie famoso ac prudenti viro Alberto
Ocrongly incolae nostrae civitatis
12 pro viginti marcis mediorum grossorum vendidimus per ipsum Albertum Ocrongly ac ipsius successores legittimos iure haereditario
perpetuo habendam, tenendam, possidendam, utifruendam, commutandam, vendendam, donandam ac in usus suos beneplacitos convertendam,
prout sibi aut suis successoribus legitimis videbitur utilius ac melius expedire. Addicientes etiam donamus praedicto Alberto
nostro sculteto in Miedzylesie ipsiusque posteris tertium denarium culparum de omni re iudicata. Si vero aliquod iumentum,
videlicet bos aut equus, in segetibus, pratis, caeterisque utilitatibus damnum faciendo absque compedibus per scultetum vel
vicinum fuerit arrestatum atque in curia sculteti reclusum, extunc a tali reclusione scultetus medium grossum habebit. Si
vero equi compedibus fuerint vincti, tunc unum grossum, a quolibet vero alio parvo pecude, videlicet ove, scropha et capro,
quatuor denarios habebit. Insuper concedimus atque damus praedicto nostro sculteto posterisque eius in borris et nemoribus
nostris facultatem effod(i)endi centum arbores pro melifodiis fiendis, si possint fieri. Caeterum praefatus scultetus potest
habere melicapeis in suo horto, quantum magis poterit. Praefatus scultetus etiam et sui successores potest habere et sibi
stagnum facere in loco, qui vocatur Cuschiow Staw [
k. 208v], pro suis usibus ac posteritatum suarum. Insuper in campis et agris scultetiae suae nemora, indagines et gaiia excrescendi
et emittendi ad suos profectus habebit facultatem. Item praefatus scultetus et sui successores habebit libertatem servandi
armenta peccorum et pecudum atque equorum per proprium pastorem pascendi, damno tamen vicinorum et gravamine semper salvis.
Idem etiam scultetus poterit habere canes venaticos cuiusque generis nisos accipitros et cum eisdem pro suis usibus venari.
Caeterumque praefato sculteto suisque posteris et singulis agricolis atque cmethonibus praefatae villae Miedzylesie damus
atque per praesentes concedimus plenam libertatem decem et quatuor annorum a festo iam proxime elapso beati Martini Pontificis
et Confessoris gloriosi [
11 XI] ab omnibus censibus, dationibus et obventionibus necnon laboribus et servitiis universis, quibus annis libertati(s) translapsis,
quilibet cmetho de suo manso ad praedictum festum beati Martini quindecem scottos bonae monetae Polonicalis in toto Regno
generaliter curentis ad mensam praetorii in manus proconsulis et consulum tenebitur dare et solvere singulis annis. Duos vero
gallos valentes pro caponibus ad festum Assumptionis Mariae Virginis gloriosae [
15 VIII] ac mediam capetam ovorum ad festum Paschae quilibet cmetonum praedictae villae Mied(z)ilesie dare debebunt. Iuxta vero privilegium
regale civitatis nostrae etiam quilibet cmeto villae Miedzylesie de uno manso octo mensuras avenae aequalis mensurationis
pro domino rege vel suo tenutario Rogosnensi ad quodlibet festum beati Martini solvere tenebitur et debebit, ratione quorum
octo mensurarum avenae gratiosissimus noster dominus rex omnibus et singulis cmetonibus villae Miedzylesie super quemlibet
mansum iuxta iugerum dispositionem pro quolibet manso et campo araturae, quod stadia alias morgi in sylva Mokrzecz, incipiendo a magnis margulis usque ad granicies villarum Boguniewo et Parkowo
13, pro fiendis agris atque pratis virgultas et arbores effod(i)endi facultatem dedit atque donavit, uti privilegium nostrum
civile lucide demonstrat. Decimam vero more agricolarum nostrae civitatis per quatuor grossos monetae curentis ac missalia
per unum chorum siliginis et unum avenae. Transacta libertate quilibet dictorum cmethonum omni anno proprio plebano persolvere
debebit, excepto sculteto, qui nihil debet dare, sed pecuniis decimalibus collectis de quolibet cmetone [
k. 209] ad manus illius, ad quem pertinebit, debebit reponere atque dare. Item, quod absit, castrum Rogosnense per eventum infortuitum
incendio ignis foret concrematum, tum cmethones praescriptae villae Miedzylesie subsidia roborum aedificalium conducendo facere
tenebuntur. Qui etiam incolae et cmethones Miedzylesie in flumine Welma
14 infra molendina regalia cum hamis vatis parvisque retibus alias s klomyami non intingendo stagna molendinorum in rippisque lacus ac in ponte habebunt liberam potestatem pisces prendendi atque capiendi
sic, ut privilegium domini regis nostri civile supra praemissis omnibus lucidius declarat. Insuper saepedictus scultetus ac
sui successores legittimi non alia servitia facere debebit solummodo, quae sunt descripta in privilegio civili, videlicet
ad quamlibet expeditionem generalem domino nostro regi aut suo tenutario Rogosnensi in equo valoris duarum sexagenarum cum
una balista penes currum civile tenebitur deservire. Quando vero proconsulem et consules et quotienscunque ad conventiones,
quae inter civitates fieri consueverunt, vel alia negotia civilia alicubi vel quocunque equitare contingerit, extunc praefatus
scultetus ipsiusque successores in equo valoris praedicti, videlicet duarum sexagenarum, deservire debebit penesque currum
cum proconsule aut consulibus in eorum expensis civilibus tenebitur equitare. Etiam si aliqui hortulani in villa Miedzylesie
collocabuntur, extunc censum et servitia more villarum regalium ad tenutam Rogosnensem pertinentium ad mandatum proconsulis
et consulum perficere tenebuntur. Iuditia
b vero bannita generalia tria iuxta modum villae Gosczieiewo
15 scultetus cum cmethonibus in prandiis aliisque honorificentiis pro dominis proconsule et consulibus aeviterne debent expedire.
Ut autem praemissa robur perpetuae firmitatis obtineant, ex certa scientia tocius communitatis civitatis nostrae sigillum
nostrum maius praesentibus est appensum in robur et testimonium praemissorum. Actum et datum in Rogozno feria secunda infra
octavas Assumptionis Beatae Mariae Virginis gloriosae anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, praesentibus
ibidem honorabilibus, strenuo, nobilibus ac providis Stephano Chypski plebano Rogosnensi
16et Matthia altarista Sanctae Mariae in ecclesia collegiata Calissiensi vicesque gerenti tunc temporis plebaniae Rogosnensis
17, Wierzbiątha Pyątha haerede in Grzybowo
18, Nicolao Muczka de Chrystoporzycze burgrabio Rogosnensi
19, Joanne de Podleszye
20, Boguchwalo de Jardanowicze
21, Andrea Czeczerath de Chwalkowo
22, Przybyslao sculteto de Gosczieiewo
23 et Paulo Ruyno
24, cuius [k. 209v] haec manus fabricavit. Tunc vero in sede consulatus praesidentibus: Matthia Rybak protoconsule, Andrich,
Petro Budych
25, Nicolao Bambenk
26 omnibusque iuratis artificum praesentibus caeterisque quamplurimis fidedignis circa praemissa specialiter rogatis ac vocatis.
atak Kop. 1, zamiast aeternari
btak Kop. 1
1Rogoźno, miasto królewskie w powiecie pozn.
2Najpewniej chodzi tu o przywilej Władysława Jagiełły dla Rogoźna z 1 maja 1427 (KDW IX nr 1128).
3Międzylesie par. Rogoźno, na pd. od miasta (SHGPoz. III).
4Gorzuchowo par. Budziszewko, Studzieniec na pd. od Międzylesia i Boguniewo par. Słomowo (ib. I).
5Gorzuchowo par. Budziszewko, Studzieniec na pd. od Międzylesia i Boguniewo par. Słomowo (ib. I).
6Gorzuchowo par. Budziszewko, Studzieniec na pd. od Międzylesia i Boguniewo par. Słomowo (ib. I).
7Zapewne jez. Rogoźno tuż pod miastem.
8Las Mokrzec wyst. tylko w dok. lokacyjnym Rogoźna (ib.) i tutaj.
9Nie wiemy, co oznacza to określenie (tytuł?).
10Chudowo, błoto, łąka i las pomiędzy Międzylesiem i Budziszewkiem (SHGPoz. I).
11Zapewne jakiś zbiornik wodny w Międzylesiu.
12Wojciech Okrągły skądinąd nie znany, por. jednak z Piotrem Okrągłym wyst. w Rogoźnie 1454 (SHGWlkp.).
13Parkowo, wieś par. na pd.-zach. od Rogoźna.
14Rzeka Wełna przepływa dość daleko na zach. od Międzylesia. Może chodzi tu raczej o Małą Wełnę, płynącą tuż na wsch. od M.
15Gościejewo par. Rogoźno, na pn.-zach. od miasta (SHGPoz. I).
16Stefan (Szczepan) syn Mikołaja z Chyb (par. Kiekrz, SHGPoz. I s. 250 n.), student UJ 1420, notariusz królewski 1431, pleban
w Rogoźnie 1439-50, kanonik pozn. 1445 (wg Długosza już 1431), zm. ok. 1463 (Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty, nr 19; Now. II
s. 381, 762).
17Maciej trudny do identyfikacji, zapewne był substytutem Chybskiego w Rogoźnie; jako wikariusz w Kaliszu piszący się z Rogoźna
już 1436 (KDW V nr 565).
18Wierzbięta Piętka z Grzybowa zob. wyżej, nr 1440/5.
19Krzysztoforzyce koło Krakowa. Mikołaj Mączka (Męczka) był burgrabią w Rogoźnie z ramienia jego tenutariusza, Piotra Polaka
z Lichwina, z którym miał jakieś związki finansowe, zakończone przejęciem po śmierci Piotra jego dóbr w zarząd (PSB XXVI s.
380 i niżej, nr 1600).
20Podlesie Kościelne, wieś par. na pn.-zach. od Skoków. Jan wyst. 1419-64 (SHGWlkp.), zapewne chodzi tu jednak o dwa pokolenia.
21Boguchwał z Jardanowic, zob. wyżej, nr 1538/8.
22Andrzej z Chwałkowa, zob. wyżej, nr 1381/2.
23Gościejewo (jak wyżej, przypis 15). Sołtys Przybysław wyst. 1427-49 (SHGPoz. I s. 587).
24Paweł Runo zapewne mieszczanin rogoziński, por. z Jakubem Runo 1429 (KDW IX nr 1212/3).
25Mieszczanie skądinąd nie znani.
26Mikołaj Bębenek był rajcą także 1449 (mat. KDW).
Dokument Nr 1558
Buda, 25 sierpnia 1441
Król Władysław III zapisuje 400 grzywien na Kcyni Wojciechowi Słupskiemu.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 362. Pergamin 383 x 185 + 65 mm, skasowany przez przecięcie. Pasek pergaminowy do przywieszenia
pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie / etc.
siggnificamus tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris presencium noticiam habituris, quomodo /
attendentes grate fidelitatis obsequia studiosa generosi Alberti Slupsky
1, quibus maiestati nostre complacuit et signanter / in hac moderna via Hungaricali in nostrorum rebellium compressione cum
familia ornata auctoque fidei sue studio poterit prestancius complacere in futurum, horum intuitu volentes ipsum graciarum
nostrarum prosequi favoribus et ad obsequia nostra decetero facere prompciorem, sibi quadringentas marcas communis pecunie
Polonicalis numeri consueti, in quamlibet marcam quadraginta octo grossos computando, in et super opido nostro Kczynya in
terra Maioris Polonie sito
2, inscribimus, essignamus, damus, donamus et largimur graciose presencium per tenorem, per ipsum Albertum et ipsius successores
legittimos tenendum, habendum, regendum, quiete et pacifice possidendum cum omnibus et singulis eiusdem opidi utilitatibus,
fructibus, censibus, proventibus, redditibus, agris, pratis, campis, pascuis, silvis, borris, gaiis, nemoribus, rubetis, mericis,
virgultis, fluviis, fluminibus, lacubus, stagnis, piscinis, piscaturis, aquis et earum decursibus, molendinis, emolimentis,
venacionibus, aucupacionibus, mellificiis ac aliis obvencionibus generaliter universis, quibuscumque dicantur nominibus, ad
ipsum opidum ab antiquo spectantibus tamdiu, quousque per nos aut nostros successores sibi aut suis successoribus legittimis
huiusmodi quadringente marce fuerint integraliter persolute, quo facto opidi dicti possessio ad nos et successores nostros
revertetur pleno iure. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus solitis et consuetis per omnia semper salvis. Harum
quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Bude feria sexta in crastino sancti Bartholomei anno Domini
millesimo quadringentesimo quadragesimo primo
3.
Ad relacionem magnifici Luce de Gorka capitanei Costensis
4.
1Wojciech Słupski i jego zapisy na Kcyni, zob. wyżej, nr 1523.
2Wojciech Słupski i jego zapisy na Kcyni, zob. wyżej, nr 1523.
3Data zgodna z itinerarium króla.
4Łukasz Górka, zob. wyżej, nr 1393/7.
Dokument Nr 1559
Buda, 28 sierpnia 1441
Król Władysław III poleca [biskupowi lubuskiemu], aby klucz kazimierski dóbr biskupich oddał w zarząd kuchmistrzowi królewskiemu
Mikołajowi z Borszowic.
Odpis: Kraków, Bibl. PAN, rkps 8643 (teki Komisji Prawniczej AU B. Ulanowskiego), niepaginowany, składka nr 5, wedle berlińskiego
Cod. fol. Lat. 174, s. 85.
Vladyslaus Dei gracia Polonie etc. rex. Reverende in Christo pater, sincere nobis dilecte!
1 Ex quo generosus Paulus Sborzensky, noster fidelis dilectus
2, Deo volente vita functus est, qui bona vestra Casimiriam scilicet in arenda habuit
3 et ea, prout decuit, rexit, ab iniuriis protexit, nos itaque volentes more genitoris nostri carissimi, ut bona ecclesiastica
libertate fruantur, et ab iniuriis debite protegantur, generoso Nicolao de Borzyszowicze coquine nostre magistro
4 ipsam Casimiriam vestre paternitatis consensimus arende, ut ipsa bona regat et dirigat, et tantum, quantum Sborzensky de
ipsis dabat, vestre det paternitati. Quare paternitatem vestram petimus, quatenus ipsa paternitas vestra in dictum coquine
magistrum vellet consentire, ut eciam nos vestris postulacionibus tantocelerius aurem nostram inclinemus, quoniam hic vir
poterit ex quo maturus et idoneus est vobis et complacere et in ipsis bonis [..........
a] et utilitatum vestrarum facere incrementum. Confidimus, quod aliter non facietis pro complacencia nostra gratissima. Datum
Bude feria secunda ipso festo sancti Augusti(ni) anno Domini M
o CCCC XXXX primo
5.
Dominus rex per se.
aluka w Odpisie.
1List adresowany najpewniej do biskupa lubuskiego, właściciela klucza kazimierskiego.
2Paweł Zborzeński, zob. wyżej, nr 1528/2.
3Kazimierz Biskupi w powiecie konińskim.
4Borszowice (Boryszewice) na wsch. od Jędrzejowa (SHGKrak. I s. 195-196). Mikołaj Róża, syn Zawiszy, kuchmistrz nadworny króla
1432-54, ochmistrz dworu królowej Elżbiety Rakuskiej 1455-77, kasztelan małogojski 1462-68, zawichojski 1462-78, zm. 1478
(Spisy młp.). Efektem tego mandatu są najpewniej umowy Boryszewskich z biskupem lubuskim zawarte 4 września i 7 grudnia 1444
(niżej, nr 1686 i 1694).
5Pobyt w Budzie potwierdzony itinerarium króla.
Dokument Nr 1560
Buda, 30 sierpnia 1441
Król Władysław III zapisuje 600 grzywien na Kościanie staroście kościańskiemu Łukaszowi Górce.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 290. Pergamin 290 x 230-218 + 70 mm, skasowany przez przecięcie. Pasek pergaminowy do przywieszenia
pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).
Wyd.: KPol. I nr 181 (wg Or.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps / suppremus et heres Russie etc.
significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos / recensentes multiplicia merita et fidei integre prestanciam
magnifici et generosi Luce de Gorca / capitanei Costensis
1, fidelis nostri sincere dilecti, que maiestati nostre a diu retroactis temporibus et potissime ab inicio prosecucionis negociorum
nostrorum huius nostri Hungarie Regni cum familiis et impensis atque armorum decenti apparatu usque in presens constantissime
peregit et rebellibus nostris facta nostra in ipso Regno impedire temptantibus pectore armato resistere non expanit
a, ut itaque huius rei gracia favoribus nostris digne recreatus ad horum maiora obsequia convalescat atque ingenciori opera
amplius prestanda inardescat, sibi in et super castro et civitate nostris Costensibus in terris Maioris Polonie sitis
2 et villis omnibus ad illa pertinentibus sexingentas marcas monete et numeri Polonicalium comunium, XLVIII grossos in quamlibet
marcam computando, dedimus, donavimus damusque, donamus et inscribimus presencium per tenorem per ipsum et suos huiusmodi
posteros cum omnibus et singulis eorundem castri, civitatis et villarum ad ipsa pertinentibus utilitatibus, fructibus, censibus,
redditibus, proventibus, prediis, curiis, agris, pratis, campis, silvis, mericis, borris, gaiis, rubetis, nemoribus, fluminibus,
lacubus, piscinis, piscaturis, aquis, molendinis, emolimentis, venacionibus, aucupacionibus, mellificiis et pertinenciis universis,
quomodolibet ad ea spectantibus habendas, tenendas, utifruendas et pacifice possidendas tamdiu, quousque sibi vel suis legittimis
successoribus per nos vel successores nostros prefate sexingente marce cum aliis peccuniis per alias litteras inscriptis ex
integro persolvantur, quibus exsolutis dictorum castri, civitatis et villarum possessio ad nos et succedaneos nostros devolvetur
pleno iure. Stacionibus tamen nostris et iuribus regalibus solitis et consuetis per omnia semper salvis. Datum Bude feria
quarta infra octavas festi sancti Bartolomei beati Apostoli anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo
3.
Ad relacionem magnifici Johannis de Conyeczpole R(egni) P(olonie) cancellarii
4.
atak Or.
1Łukasz Górka, zob. wyżej, nr 1393/7.
2Por. z dok. królewskim z 6 września 1441 (wyżej, nr 1525).
3Data zgodna z itinerarium króla.
4Jan z Koniecpola, zob. wyżej, nr 1394/5.
Dokument Nr 1561
Kolonia, 30 sierpnia 1441
Wymienieni przedstawiciele gminy Niederich w Kolonii potwierdzają list Jana opata klasztoru cystersów w Lądzie.
Or.: Köln, Historisches Archiv, Bestand Columba, Nr. 969. Pergamin 156 x 315 + 39 mm. Na paskach pergaminowych dwie pieczęcie wystawców.
Wyr Herman Scherffchyn
1 ind Costyn van Lysskirchen
2 schrynmeistere zer zyt zo Nederich
3 in Coelne dom kunt allen luden ind besunder / vch eirsamen schrynmeisteren zo sent Columben
4 offenbeirlichen zugende, dat wyr in deme vurgenanten schryne eynen offenen breiff myt ingesegel / der geistlicher heren abtz
ind des gemeynen conuentz des goitzhuyss Unser Lyeuer Vrauwen zo Lunden ordens van Cicias darup gedruckt be/segelt geseyn
ind gelesen, ungecancellyert ind unvicyert, up wilchen brieff wir eyn vidimus ind transsumpte zo gesynnen broder Johans van
der Schuyren
5 gemaicht ind besegelt hayn, doe man schreiff dusent vierhundert ind eynindvierzich des neesten daigs nae sent Johans dage
Decollacionis. Item soe is dit der vurschreven brieff van worde zo worde alsus ludende:
[
następuje list Jana opata lędzkiego z daty: Ląd, 12 stycznia 1432 - KDW IX nr 1277].
1Herman Scherfgin, syn Hermana, po raz pierwszy wyst. w 1401 r.; 1421-53 siedmiokrotnie w radzie Kolonii; 1442/43 burmistrz
(Mitteilungen aus der Stadtarchiv von Köln 69, 1981, s. 16-17).
2Może identyczny z Konstantym von Lyskirchen, synem Konstantego; wyst. po raz pierwszy w 1411 r.; 1417-27 ławnik koloński (ib.).
3Niederich - gmina w Kolonii.
4Kościół par. Św. Kolumby w Kolonii.
5Nie zidentyfikowany.
Dokument Nr 1562
[Poznań], 1 września 1441
Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Marcin Kokot zapisał pieniądze swej pasierbicy Agnieszce.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 33, k. 171v-172. Wpis 7 maja 1452.
Nos infrascripti Laurencius gener Janchini proconsul
1, Hanko Radbark, Johannes Ponyeczsky; Nicolaus Zalesky, Gregorius Buchuald, Nicolaus Bhem et Michael Longus consules civitatis
Poznaniensis notum facimus tenore presencium universis, quod in nostra nostrorumque subscriptorum scabinorum presencia Nicolai
Strosberk Senioris, Johannis Bergir, Andree Czeuschlar, Henrici Crappicz, Johannis Faphkonis, Vincencii doleatoris, Nicolai
Czippel et Johannis Bederman in bannito iudicio, cui Albertus Gerlin nostre civitatis advocatus
1 iudicialiter presidebat, personaliter constituti providus et honesta Martinus Kocoth carnifex, Katherina uxor sua
2 modo legittima, concives nostri, sani mente et corpore, usy amicorum consilio, non coacti nec compulsi, nec aliquo errore
seducti, sed sponte et matura deliberacione prehabita, publice recognoverunt se teneri quindecim marcas mediorum grossorum
monete et numeri Polonicalis, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, probe Agneti previgne Martini et filie
Katherine predictorum
3 racione sui veri patrimonii, quasquidam pecunias Martinus Katherinaque prefati resignaverunt Agneti pretacte in et super
omnibus bonis eorum et super maccello carnium inter nova maccella in acie in cruce in sinistra parte a paltea
a Canina ad macella eundo, penes macellum Jacobi Bukowsky
4, sub tali condicione, quod prefatum puerum sic, ut congruit, conservare debent et fovere usque ad annos nubiles. Quibus advenientibus
eidem pecuniam suam prenotatam dare et solvere sint astricti et post mortem suis propinquioribus. In huius rei testimonium
sigillum nostre civitatis presentibus est appensum, feria proxima sexta post Decollacionem sancti Johannis Baptiste anno Domini
millesimo quadringentesimo quadragesimo primo.
atak Kop.
1Władze miasta Poznania kadencji 1440/41 objaśniono wyżej, nr 1529. Wymieniony tam Jan Śledź jest ident. z Hankiem Radberg,
Radeberg, tu występującym.
2Rzeźnik Marcin Kokot nie żył już 1452 (ARP I nr 514). Jego żona skądinąd nie znana.
3Agnieszka pasierbica Kokota chyba różna od Agnieszki kmiotki, nazwanej 1452 (ib.) siostrzenicą Kokota.
4Jakub Bukowski nie zidentyfikowany.
Dokument Nr 1563
Opatówek, 2 września 1441
Arcybiskup gnieźnieński poleca oficjałowi gnieźnieńskiemu Janowi z Brzostkowa zbadanie i rozstrzygnięcie sprawy podniesienia
prepozytury kanoników regularnych w Trzemesznie do rangi opactwa.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 545-546.
Uw.:O sprawie zob. wyżej, dok. nr 1542 z 4 kwietnia 1441 i odesłania tamże.
Vincencius Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus et primas venerabili fratri nostro, dilecto domino Johanni
de Brzostkowo cantori vicarioque in spiritualibus et officiali nostro Gneznensi generali
1 salutem et sinceram in Domino caritatem. Litteras commissionis sacrosancte Basiliensis sinodi, eius vera bulla plumbea more
Romane Curie sigillatas, sanas, salvas et integras omnique prorsus suspiccione carentes
2, per venerabilem dominum Peregrinum prepositum Tremesensis monasterii
3 nobis oblatas, noviter nos recepisse, quarum origo et tenor ex eisdem vobis presentandis litteris clarius patebit. Post quarumquidem
exhibicionem literarum dictus dominus Peregrinus prepositus non cum debita parcium instancia, quatenus ad execucionem earundem
litterarum procedentes, eandem monasterii Tremeschensis preposituram auctoritate eiusdem sancti sinodi Basiliensis in hac
parte nobis concessa in abbaciam cum cerimoniis circa hoc [
s. 546] fieri conswetas erigeremus, ad aliaque, que in dictis continentis litteris opera nostra intendere. Nos igitur quamque ad
ea, que monasterii prelibati statum, comodum et honestatem concernunt libenter aciem mentis nostre convertimus et ad perfectum
ipsius calidum gestamus animum. Tamen, ne in hoc facto nominibus oneroso, quam honorifico et gravi honesta maturitate dirigendo
et temporum perpetuitate firmando, celeriter non servato iuris ordine procedere per quempiam indiceremur. Tum eciam quia multis
prepediti negociis admissimus rem et causam omnino absque dispendiosa terminorum conservacione et ipsius domini prepositi
sumptibus gravibus et fatigis multis nequimus terminare, vobis ea ergo, de cuius legalitate et industria pre ceteris plenam
fidem obtinemus, omnimodas vices nostras in eadem causa procedendi ac omnia et singula eidem ereccioni et creacioni quemlibet
necessaria et oportuna negocia iuxta continenciam earundem sacrosancte Basiliensis sinodi litterarum examinandi, probandi
et terminos iudiciales iuxta formam processus iudiciarii conservandi, et alia faciendi, sine quibus ipsa ereccio seu creacio
debitis non posset mancipari effectibus, auctoritate eadem nobis in hac parte commissa duximus comittendum et committimus
per presentes, mandantes vobis eadem dicte sinodi auctoritate, quatenus vocatis vocandis et ipsis, qui sua interesse putaverint,
dictam causam usque ad finalem sentencie declaracionis execucionem et pronunciacionem, quam nobis reservamus, iudicetis et
fine debito terminetis. Testes autem, quos dictus dominus prepositus nominaverit, si se odio, rancore, timore, favore vel
amore subtraxerint, per eandem censuram testimonium veritati perhibere compellatis. In quorum omnium fidem et testimonium
premissorum presentes nostras subdelegacionis litteras (appensione
a) mei sigilli iussimus communiri cum subscripcione notarii infrascripti, facti presentis et nostri continui scribe. Acta sunt
hec anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, indiccione quarta, die vero Saturni secunda mensis Septembris,
in ponte castri Opatow
4, presentibus ibidem egregio et honorabilibus dominis Nicolao de Kalis decretorum doctori
b5, Stephano Chibsky in Rogozno
6 et Bronissio in Chelmcze
7 [...
c]
Et ego Johannes Alberti de Juniwladislauia clericus Wlad(islauiensis) diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
8, quia predictis literarum exhibicioni, commissioni, decreto aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic fierent et agerentur,
ut premittitur, presens fui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum manu propria conscripsi,
signo et nomine meis solitis (et
a) conswetis me subscribendo, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum unacum prenominatis testibus ad hoc
specialiter rogatus et requisitus.
abrak Kop.
btak Kop., zamiast doctore
cdalszego ciągu brak Kop.
1Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
2O sprawie zob. wyżej, dok. z 4 kwietnia i 15 lipca 1441 (wyżej, nr 1542 i 1555).
3O sprawie zob. wyżej, dok. z 4 kwietnia i 15 lipca 1441 (wyżej, nr 1542 i 1555).
4Opatówek, zamek arcybiskupi w Sieradzkiem. Data zgodna z itinerarium wystawcy.
5Mikołaj z Kalisza student UJ 1418?, mgr 1427, dr praw przed 1441, wikariusz generalny i oficjał gnieźn. 1443-49, potem profesor
prawa kanonicznego UJ, rektor UJ 1453 i 1464, kanonik krak. etc., zm. po 1471 (PSB XXI s. 112-113; Kor. II s. 219-224).
6Stefan z Chyb, zob. wyżej, nr 1557/16.
7Chełmce, wieś par. na pd.-zach. od Opatówka w Kaliskiem (Koz. 4 s. 100). Pleban Bronisz najpewniej ident. z Broniszem z Laskownicy
plebanem ludomskim (wyżej, nr 1480/5).
8Jan z Inowrocławia, zob. wyżej, nr 1432/12.
Dokument Nr 1564
Gniezno, 4 września 1441
Jan z Brzostkowa kantor gnieźnieński i sędzia arcybiskupi pozywa wszystkich zainteresowanych sprawą podniesienia prepozytury
kanoników regularnych z Trzemeszna do rangi opactwa.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 547-551.
Uw.:W tejże sprawie zob. dok. z 4 kwietnia 1441 (wyżej, nr 1542) i tam przywołane dok.
Johannes de Brzostkowo cantor vicariusque et officialis generalis sancte ecclesie Gneznensis iudexque comissarius per reverendissimum
in Christo patrem et dominum, dominum Vincencium Dei gracia eiusdem ecclesie Gneznensis archiepiscopum, iudicem et commissarium
principalem ad infrascripta a sacrosancta sinodo Basiliensi, in Spiritu Sancto [
s. 548] legitime congregata universalem representante delegatum subdelegatus
1 discretis viris, dominis ebdomadariis chororum Gneznensis predicte ac Tremeschnensis ecclesiarum ceterisque presbiteris curatis
et non curatis presentibus requirendis salutem in Domino et nostris huiusmodi ymoverius dicti
a sinodi obedire mandatis, literas subdelegacionis reverendissimi patris, domini archiepiscopi Gneznensis, iudicis et commissarii
principalis memorati in pergameno scriptas, eius vero sigillo rotundo, intus de rubea, ab extra vero de comuni cera, in pensula
pergameni necnon duas commissionum a dicta sinodo literas, veris bullis plumibeis in cordulis canapis impendentibus sigillatas
et bullatas, eidem reverendissimo domino archiepiscopo directas, sanas, salvas et integras omnique vicio et suspicione carentes,
nobis per venerabilem virum, dominum Peregrinum prepositum monasterii Tremeschnensis ordinis sancti Augustini, Gneznensis
diocesis
2 principalem in eisdem literis principaliter nominatum coram notario publico et testibus infrascriptis presentatas, nos cum
ea, qua decuit, reverencia noveritis recepisse. Quarumquidem dicte sinodi Basiliensis literarum tenorem hic inserere propter
prolixitatem earundem obmisimus, hesitantibus tamen de eisdem fidem facere ipsarumque copiam auscultatam vobis et aliis dare
non obmittemus suis loco et tempore requisiti. Tenori
a prefatarum subdelegacionis literarum presentibus nichilominus inserentes in hec verba:
[
następuje dok. arcybiskupa Wincentego Kota z Dębna z daty: Opatówek, 2 września 1441 - wyżej, nr 1563].
[
s. 549] Post quarumquidem literarum presentacionem et recepcionem nobis et per nos, ut premittitur, factas fuimus per prefatum venerabilem
patrem, dominum Peregrinum prepositum Tremeschnensem debita cum instancia requisiti, quatinus vigore huiusmodi subdelegacionis
nobis facte ad execucionem prefatarum dicte sancte sinodi Basiliensis literarum, iuxta formam in eis contentam procedere dignaremur.
Nos igitur attendentes [
s. 550], quod iusta petentibus assensus non est denegandus et ne cuiquam in iure suo preiudicare videremur precipitanter agendo
primo et ante omnia literas citacionis eidem domino Peregrino preposito decernimus fore dandas et decernimus, mandantes vobis
in virtute sancte obediencie et sub excomunicacionis pena, quam vos, nisi mandatis nostris huiusmodi ymoverius dicte sancte
sinodi parueritis seu alter vestrum paruerit, cum affectu incurrere volumus, ipso facto districte precipientes, quatinus infra
missarum et aliorum divinorum solempnia publice alta, sonorosa et intelligibili voce, uno edicto pro tribus et peremptorio,
omnes et singulos, qui sua putaverint interesse, citetis, quos eciam nos citamus per presentes, ut coram nobis Gnezne feria
secunda, que erit in crastino sancti Lamperti proxime futuri [
18 X], compareant ad dicendum et opponendum quitqui(d) verbo vel in scriptis contra prefatos
b dicte sinodi ac subdelegacionis literas necnon contra reverendissimi patris, domini archiepiscopi iudicis commissarii memorati
nostramque iurisdacionem
a ac eiusdem domini archiepiscopi nostramque et ipsius domini prepositi personas dicere sive opponere voluerint necnon ad videndum
per nos procedi ad omnes et singulos actus et terminos iudiciarios, gradatim et successive, usque ad sentenciam declaracionis
ereccionis et creacionis prepositure Tremeschnensis in dignitatem abbacialem et collacionis mitre, anuli, baculi et aliorum
insigniorum eidem abbati impendendorum exclusive. Quam sentenciam idem dominus archiepiscopus iudex principalis sibi reservavit
promulgandam et alias prout iuris fuerit procedendum circa huiusmodi execucionem prepositure in dignitatem abbacialem transferende
et erigende et prefatorum insigniorum collacionem vel ad dicendum, et causas racionabiles, cur et quare minime fieri debeant
allegandum. Volumus autem huiusmodi nostras citacionis literas valvis sive portis Gneznensis et Tremeschensis ecclesiarum
affigi et ibidem aliquamdiu stare permitti ad modum edictorum publicorum, que olim scribebantur in albo pretorio, ut per earum
leccionem et inspeccionem prefati sic citati per easdem literas citacionis sic coherceantur et artentur ac si in propriis
personis fuissent apprehensi, cum non sit verisimile prefatos sic citatos premissa latere, quod tam publice certi[
s. 551]ficantes nichilominus dictos citatos, quod sive in dicto citacionis termino, sive in compari curaverint. Nos nichilominus
ad ea, que iuris fuerint cum dicta domini prepositi parte dante Domino, procedemus, prefatorum citatorum absencia sive contumacia
in aliquo non obstante. In quorum enim omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras citacionis literas per notarium
nostrum infrascriptum scribi et publicari sigillique nostri appensione iussimus communiri. Actum et datum Gnezne in domo habitacionis
nostre anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, indictione quarta, die vero Lune quarta mensis Septembris,
presentibus venerabili viro, domino ac discreto et nobilibus Johanne decano
3, Andrea vicario ecclesie Gneznensis
4, Nicolao de Brzos(t)kowo
5, Petro de Paczenowicze heredibus
6, testibus circa premissa.
(Et
c) ego Johannes Alberti Romani clericus Gneznensis, publicus imperiali auctoritate notarius
7 ac coram prefato venerabili viro, domino Johanne cantore vicarioque in spiritualibus et officiali Gneznensi ac iudice subdelegato
per reverendissimum in Christo patrem et dominum, dominum Vincencium Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopum
et primatem specialiter deputatum facti coram eo scriba, predictis omnibus et singulis premissis sic, ut premittitur, agerentur
et fierent, cum testibus prenominatis presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi presentesque literas
manu alterius scriptas exinde confeci in hancque publicam formam redegi, sigillo et nomine meis solitis et consuetis consignavi
officialatusque sigilli appensione corroboravi, rogatus et requisitus in fidem omnium premissorum.
d-e[s. 555] In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, indiccione quarta, pontificatus
sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Felicis divina providencia pape quinti anno secundo8, die vero Veneris octava mensis Septembris, hora terciarum et infra missarum solempnia, in ecclesia monasterii Tremeschnensis
Gneznensis diocesis, in meique notarii publici et testium infrascriptorum ad hec vocatorum specialiter et rogatorum presencia
constitutus personaliter venerabilis pater, dominus Peregrinus prepositus dicti monasterii Tremeschnensis2, tenens et habens suis in manibus literas citacionis a retro scriptas, vigore quarum requisivit et monuit discretum dominum
Johannem protunc ebdomadarium chori dicte ecclesie Tremeschnensis9, ut ipsas citacionis literas iuxta formam earundem debite execucioni demandaret. Quiquidem dominus Johannes ebdomadarius
uti filius obediencie, receptis eisdem literis citacionis ipsisque lectis et intellectis, vigore earundem citavit omnes et
singulos, qui sua putarent interesse, ad actum et terminum in eisdem literis citacionis contentos et nichilominus in maiorem
evidenciam easdem literas ad valvas [s. 556] dicte ecclesie affixit, et ibidem per notabilem moram stare permisit et alia fecit, prout in eisdem literis mandabatur.
Super quibus omnibus prefatus dominus Peregrinus sibi a me notario infrascripto peciit confici publicum instrumentum, presentibus
nobilibus Swantoslao de Chlandawoa10, Alberto de Mykolayewicze11, Jacobo Czensky heredibus12 ac circumspectis Mathia Jemola advocato, Mamerto proconsule, Johanne Maloduch, Stanislao Wyslmach consulibus opidi Tremeschnensis13, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Consequenter vero anno, indiccione et pontificatus, quibus supra, die vero Solis decima dicti mensis Septembris, hora terciarum
et infra missarum solempnia, in ecclesia Gneznensi, in meique notarii et testium infrascriptorum presencia constitutus personaliter
circumspectus magister Albertus Romanus causarum consistorii Gneznensis14 et prefati domini prepositi tociusque conventus monasterii Tremeschnensis sindicus et procurator, prout michi notario infrascripto
de ipsius procuracionis mandato publico mandati procuracionis instrumento manu et sigillo meis subscripto et consignato constat
luculenter, vigore prefatarum citacionis literarum discretum dominum Nicolaum vicarium perpetuum et protunc ebdomadarium chori
ecclesie Gneznensis15 requisivit pro ipsarum literarum recepcione execucionis. Qui, receptis eisdem litteris, eas in omnibus et per omnia, prout
supra executus est, dictos, qui sua putarunt interesse, citando ad dictas literas citacionis, ad valvas dicte ecclesie Gneznensis
apponendo et affigendo. Super quibus eciam prefatus magister Albertus Romanus procurator sibi a me notario publico infrascripto
unum vel plura publicum seu publica peciit confici instrumentum sive instrumenta. Acta sunt hec anno, indictione, pontificatu,
diebus, locis, mense et horis, quibus supra, presentibus ibidem discretis viris, dominis Swanthoslao vicario perpetuo16 et Jacobo altarista in ecclesia Gneznensi17, testibus circa premissa.
Et ego Petrus Nicolai de Strzeszewo clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius18, quia predictis omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens
interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, idcirco hoc presens publicum instrumentum, occupatus aliis, per
alium fidelem ingrossari procuravi et in hanc publicam formam redegi, quod signo et nomine meis solitis et conswetis manu
mea propria consignavi et subscripsi, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum rogatus et requisitus.
atak Kop.
btak Kop., zamiast prefatas
cbrak Kop.
d-eteksty wpisane pierwotnie na odwrocie dokumentu pozwu z 4 września 1441, w kopii wyodrębnione
1Zob. dok. poprzedni.
2Zob. dok. poprzedni.
3Jasiek z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.
4Wikariusz Andrzej trudny do identyfikacji, zapewne ident. z wyst. w dok. następnym, jednocześnie plebanem któregoś z kościołów
gnieźn.
5Brzostków, wieś par. na pn. od Żerkowa (Koz. 2 s. 56, 4 s. 77). Mikołaj najpewniej ident. z bratankiem wystawcy, wyst. również
1440 (KDW V nr 667), także 1444 (SHGWlkp.).
6Piotr z Pacynowic, zob. wyżej, nr 1543/5.
7Jan syn Wojciecha Romanusa, zob. wyżej, nr 1493/24.
8Tak tutaj, jak i w dok. następnym widać, że klasztor trzemeszeński uznawał wówczas obediencję (anty)papieża Feliksa V (wybrany
przez sobór bazylejski w 1439, ustąpił w 1449 r.), być może dlatego, że sprawa, której wynikiem był niniejszy pozew, zlecona
została właśnie przez sobór bazylejski.
9Ksiądz Jan nie zidentyfikowany.
10Chłądowo par. Witkowo, wieś drobnoszlachecka na pn.-wsch. od Witkowa (Koz. 1 s. 38, 4 s. 102). Świętosław, Święszek, wyst.
od 1419 jako wicesędzia w Pyzdrach, potem 1443-49 wicepodsędek w Pyzdrach, Gnieźnie i Koninie, zm. ok. 1449 (GUrz. s. 166).
11Mikołajewice par. Niechanowo, wieś drobnoszlachecka na zach. od Witkowa (Koz. 1 s. 174-175, 5 s. 30). Wojciech wyst. w klasztorze
trzemeszeńskim już 1419-20 (KDW VIII nr 850/6, 891/2, 893/5), w 1433 (Roty I nr 1560) i tutaj.
12Jakub z Cieni, zob. wyżej, nr 1409/10.
13Rajcy trzemeszeńscy bliżej nie znani; wójt Maciej Jemioła wyst. także 25 września 1441 (niżej, nr 1567/5), tamże burmistrz
Maciej, może ident. z tu wyst. Mamertem?
14Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.
15Mikołaj nie zidentyfikowany.
16Świętosław zapewne ident. z wyst. 1444 (niżej, nr 1656/6).
17Jakub trudny do identyfikacji.
18Piotr syn Mikołaja, zob. wyżej, nr 1450/18.
Dokument Nr 1565
Trzemeszno, 8 września 1441
I. N. Wymienieni kanonicy regularni z Trzemeszna ustanawiają swoich prokuratorów sądowych.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 553-555. Tytuł: Tenor mandati unde supra sit mencio sequitur.
Uw.:W tejże sprawie@4@ zob. też dok. z 4 kwietnia 1441 (wyżej, nr 1542) i inne tam przywołane.
In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, indictione quarta, pontificatus
sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Felicis divina providencia pape quinti anno secundo
1, die vero Veneris octava mensis Septembris, in refectorio hyemali monasterii Tremeschnensis, hora terciarum vel quasi, in
meique notarii publici et testium infrascriptorum ad hec vocatorum specialiter et rogatorum presencia constituti personaliter
venerabiles, honorabiles et religiosi viri, domini Peregrinus prepositus
2, Johannes prior
3, Mathias Coluch frater senior
4, Nicolaus custos, Andreas vestiarius, Johannes infirmarius, Andreas celerarius, Andreas Banbil, Mathias, Vrbanus, Mathias
Cracovita, Mathias Strzelensky totusque conventus dicti monasterii Tremeschnensis
4 in dicto loco refectorii capitulariter congregati, omnibus melioribus modo, via, iure, causa et forma, quibus melius et efficacius
potuerunt et debuerunt, suis et ipsorum monasterii Tremeschnensis predicti nominibus fecerunt, constituerunt et solempniter
ordinaverunt suos veros, certos, legitimos et indubitatos procuratores et sindicos ac nuncios speciales et generales, ita
tamen, quod specialitas generalitati non deroget nec econtra, videlicet honorabilem dominum Andream rectorem parrochialis
Gneznensis ac vicarium perpetuum Gneznensis metropolitane ecclesiarum
5 necnon circumspectum magistrum Albertum Romanum causarum consistorii Gneznensis procuratorem
6, absentes tamquam presentes et quemlibet eorum in solidum, ita tamen, quod non sit melior condicio primitus occupantis nec
pocior subsequentis, sed quod per unum eorum inceptum fuerit per alterum eorundem id prosequi [
s. 554] valeat mediari et finiri ad prosequendum et pertractandum, causam et negocium infra designatum, tam coram reverendissimo
patre, domino Vincencio archiepiscopo Gneznensi, iudice et commissario principali a sacrosancta sinodo Basiliensi generali
delegato, quam eciam coram venerabili viro, domino Johanne de Brzostkowo cantore, ab eodem domino archiepiscopo subdelegato
7, de et super ereccione prepositure Tremeschnensi in dignitatem abbacialem ac super collacione mitre, anuli, baculi et aliorum
insigniorum abbacialem dignitatem representancium eidem abbati post ereccionem fienda necnon ad petendum fieri et decerni
processum iudiciarium ad huiusmodi negocium secundum iuris formam requisitum, et ad alia omnia et singula fieri petendum,
que in duabus comissionum eidem domino archiepiscopo Gneznensi a dicta sinodo directarum ac subdelegacionis litteris eidem
domino Johanni cantore factis plenius et clarius continentur. Et generaliter omnia alia et singula faciendum, dicendum, gerendum,
exercendum et procurandum, que circa premissa et eorum quolibet cum eorum incidenciis, dependenciis, emergenciis et connexis
necessaria fuerint seu eciam quomodolibet oportuna, eciam si talia forent, que mandatum exisant magis speciale, quam presentibus
est expressum. Et que ipsi domini constituentes facerent seu facere possent, si premissis interessent, dantes nichilominus
dicti domini constituentes prefatis suis procuratoribus et eorum cuilibet omnimodam potestatem et facultatem unum vel plures
procuratorem sive procuratores loco sui substitudendi
a eumque vel eos revocandi, tociens, quociens ipsis videbitur expedire. Promiserunt insuper dicti domini constituentes michi
notario publico tamquam publice et autentice persone rite solempniterque stipulanti et recipienti vice et nomine omnium et
singulorum, quorum interest seu interesse poterit, quomodolibet in futurum se ratum, gratum atque firmum perpetuo habituros,
quitquit per dictos suos sindicos ac substituendum ab eis actum, dictum, gestum, procuratumve fuerit in premissis seu premissorum
aliquo, relevantes dictos suos procuratores et sindicos ac substituendos huiusmodi ab omni onere satisdandi, iudicio sisti
et iudicatum sub ypotheca et obligacione omnium bonorum suorum presencium et futurorum, mobilium et immobilium subque omnium
iuris et facti renunciacione ad hec necessaria pariter et cautella. [
s. 555] Super quibus omnibus et singulis premissis prefati domini constituentes sibi a me notario publico infrascripto unum vel
plura publicum seu publica pecierunt confici instrumentum sive
instrumenta. Acta sunt hec anno, indiccione, pontificatu, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem nobilibus
Swanthoslao Chbandomsky
a8, Jacobo Czensky
9, Alberto Mikolayczewsky
10 et Nicolao Malochodsky heredibus
11, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Petrus Nicolai de Strzeszewo clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
12, quia dictis procuratorum et sindicorum constitucioni, potestatis dacione
b, ratihabitacioni, relevacioni omnibusque aliis et singulis premissis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum
pronominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi et innotary recepi, ex qua hac constitucione
procuratorum publicum instrumentum confici, subscripsi, publicavi et in publicam formam redegi, sigillo quoque et nomine meis
solitis et consuetis (consignando
c) in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.
atak Kop.
btak Kop., zamiast dacioni
cbrak Kop.
1O obediencji Feliksowi V zob. wyżej, w poprzednim dok.
2Pielgrzym z Łaska, zob. wyżej, nr 1395/1.
3Zakonnicy trzemeszeńscy nie zidentyfikowani; tylko Maciej Krakowita najpewniej ident. z Maciejem z Krakowa następcą (od 1446
r.) Pielgrzyma na opactwie, zm. 1481 (mat. KDW; MPH V s. 830-831).
4Zakonnicy trzemeszeńscy nie zidentyfikowani; tylko Maciej Krakowita najpewniej ident. z Maciejem z Krakowa następcą (od 1446
r.) Pielgrzyma na opactwie, zm. 1481 (mat. KDW; MPH V s. 830-831).
5Wikariusz Andrzej zapewne ident. z wyst. w dok. poprzednim, przypis 4. Nie wiemy, o który kościół parafialny w Gnieźnie chodzi,
ale por. też niżej, nr 1655/6.
6Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.
7Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
8Zob. dok. poprzedni, przypisy 10-12.
9Zob. dok. poprzedni, przypisy 10-12.
10Zob. dok. poprzedni, przypisy 10-12.
11Mikołaj zapewne Małachowski, z drobnej szlachty z Małachowa par. Witkowo (Koz. 1 s. 161-162).
12Piotr syn Mikołaja, zob. wyżej, nr 1450/18.
Dokument Nr 1566
Gniezno, 18 września 1441
Jan z Brzostkowa kantor gnieźnieński i sędzia arcybiskupi pozywa wszystkich zainteresowanych sprawą podniesienia prepozytury
kanoników regularnych w Trzemesznie do rangi opactwa.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 559-560. Tytuł: Tenor citacionis unde supra sit mencio sequitur sub hac forma.
Uw.:W tejże sprawie zob. wyżej, dok. z dnia 4 kwietnia 1441 (wyżej, nr 1542) i inne tam przywołane.
Johannes de Brzostkowo cantor sancte ecclesie Gneznensis iudexque commissarius
1, per reverendissimum in Christo patrem et dominum, dominum Vincencium Dei gracia eiusdem ecclesie Gneznensis archiepiscopum
et primatem iudicemque commissarium principalem, de et super ereccione prepositure Tremeschnensis in abbacialem dignitatem
ac mitre, baculi, anuli et aliorum insigniorum
a-bin abbatem preficiendo
collacione, et (a
c) sacrosancta sinodo Basiliensi delegatum, subdelegatus discretis viris, dominis ebdomadariis chororum Gneznensis et Tremeschnensis
ecclesiarum ceterisque presbiteris curatis et non curatis, presentibus requirendis salutem in Domino et nostris huiusmodi
ymoverius dicte sinodi Basiliensis firmiter obedire mandatis, quia nuper literas subdelegacionis per prefatum dominum archiepiscopum
in personam nostram nobis directas [
s. 560] in aliis nostris citacionum literis de verbo ad verbum ac per affixionem ad valvas dictarum Gneznensis et Tremeschnensis
ecclesiarum per edictum publicum meminimus patefecisse sufficienter, idcirco earundem tenorem non indigne censuimus brevitatis
causa non esse inserendum, de ipsis tamen earumque, videlicet tam huiusmodi subdelegacionis, quam duarum commissionum literarum
eidem domino archiepiscopo a dicta sinodo directarum et nobis ex parte eiusdem domini archiepiscopi presentatarum toto tenore
vobis et aliis hesitantibus fidem facere non obmittemus requisiti. Harum igitur vigore et auctoritate vobis supradictis et
vestrum cuilibet in virtute sancte obediencie et sub excomunicacionis pena, quam vos et vestrum quemlibet, nisi mandatis nostris
huiusmodi ymoverius dicte sinodi parueritis cum effectu, incurrere volumus, eo ipso districte precipiendo mandamus, comitimus
infra missarum et aliorum divinorum solempnia publice, alta, sonorosa et intelligibili voce uno edicto pro tribus et peremptorie,
omnes et singulos, qui sua putaverint interesse, citetis, quos eciam nos citamus per presentes, ut coram nobis feria secunda
post festum sancti Mathei Ewangeliste [
21 IX] Gnezne in domo habitacionis nostre compareant ad dicendum et excipiendum quitquit verbo vel in scriptis contra posiciones
et articulos pro verificacione commissionum eidem domino archiepiscopo a dicta sinodo directarum, de et super ereccione prepositure
Tremeschnensis in abbacialem dignitatem et aliis datos et productos dicere sive excipere in quantum articuli necnon ad respondendum
eisdem in quantum posiciones existant et esse censeant ac ad videndum (et
c) ad probandum admitti dictos articulos. Volumus autem in signum maioris evidencie huiusmodi nostras citacionis literas valvis
seu portis dictarum Gneznensis et Tremeschnensis ecclesiarum affigi et ibidem aliquamdiu stare permitti ad modum edictorum
publicorum, ut per earum inspeccionem et leccionem prefati citari
d sic coherceantur ac si in propriis personis fuissent apprehensi, cum non sit verisimile prefatos sic citatos latere, quod
tam patenter et notorie cunctis extitit publicatum. Datum Gnezne die XVIII mensis Septembris anno Domini millesimo quadringentesimo
quadragesimo primo, nostro sigillo presentibus subappenso. Execucione facta, literam reddite sigillatam, die execucionis annotata.
a-bpor. niżej dok. nr 1567: eidem abbati preficiendo
cbrak Kop.
dtak Kop., zamiast citati
1Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
Dokument Nr 1567
Gniezno, 25 września 1441
Jan z Brzostkowa kantor gnieźnieński i sędzia arcybiskupi pozywa wymienione osoby na świadków w sprawie podniesienia do godności
opactwa prepozytury kanoników regularnych w Trzemesznie.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 562-563. Tytuł: Tenor citacionis, unde supra sit mencio, sequitur de verbo ad verbum, est talis.
Uw.:O sprawie zob. wyżej, dok. z 4 kwietnia 1441 (wyżej, nr 1542) i inne tam przywołane.
Johannes de Brzostkowo cantor sancte ecclesie Gneznensis
1, iudex commissarius per reverendissimum in Christo patrem et dominum, dominum Vincencium Dei gracia eiusdem ecclesie archiepiscopum
iudicemque commissarium principalem, de et super ereccione prepositure Tremeschnensis in abbacialem dignitatem ac collacione
mitre, anuli, baculi et aliorum insigniorum
a-beidem abbati preficiendo
fienda et (a
c) sacrosancta sinodo generali Basiliensi delegatum subdelegatus discretis viris ebdomadariis chororum Gneznensis predicte
et Tremeschnensis ecclesiarum ceterisque presbiteris curatis et non sinodi firmiter obedire mandatis, quia nuper literas subdelegacionis
per prefatum reverendissimum patrem, dominum archiepiscopum in personam nostram nobis directas in aliis nostris citacione
d litteris de verbo ad verbum per affixionem ad valvas dictarum Gneznensis et Tremeschnensis ecclesiarum per edictum publicum
meminimus patefecisse sufficienter, idcirco earundem tenorem non indigne censuimus brevitatis causa non esse inserendum, de
ipsis tamen subdelegacionis necnon duarum commissionum literarum eidem domino archiepiscopo directarum a dicta sinodo, nobis
eciam ex parte eiusdem archiepiscopi presentatarum, toto tenore vobis hesitantibus fidem facere non obmittemus inquisiti.
Harum igitur literarum vigore et auctoritate vobis supradictis et vestrum cuilibet in virtute sancte obediencie et sub excomunicacionis
pena, quam in vos et vestrum quemlibet, nisi mandatis nostris huiusmodi ymoverius dicte sinodi parueritis cum effectu
e, districte percipiendo mandamus, quatinus personaliter accedentes religiosos ac discretos ac prudentes viros, dominos Nicolaum
in Wyelochowo
f canonicos regulares ordinis sancti Augustini
2 et Andream in Cruchowo parrochialium ecclesiarum rectores
3 ac Stanislaum presbiterum de Tremeschna
4 substitutum in ecclesia Gneznensi necnon Mathiam Jemola advocatum
5, Mathiam proconsulem et Laurencium Cowal proconsulem [
s. 563] in Tremeschna
5, ut et tamquam testes, ut coram feria secunda proxima post festum sancti Michaelis Archangeli [
29 IX] nunc instans coram nobis Gnezne hora terciarum compareant ad iurandum de perhibendo testimonium veritati in negocio supradesignato
ac super articulis pro verificacione comissionum predictarum datis et productis, et nichilominus citetis omnes et singulos
sua interesse putantes ad terminum supradictum ad videndum dictos testes produci, recipi et iurari necnon ad dandum interrogatoria,
si que dicte iuxta et secundum, que huiusmodi testes interrogatorii voluerint et examinari, alias ipsorum citatorum sua interesse
putancium absencia sive contumacia in aliquo non obstante ad ea, que volumus aut et mandamus ad maiorem evidenciam huiusmodi
nostras citacionis literas valvis seu portis dictarum Gneznensis et Tremeschnensis ecclesiarum affigi et ibidem stare permitti
ad instar edictorum publicorum, ut per earum inspeccionem et leccionem prefati sua interesse putantes sic artentur ac si propriis
in personis fuissent apprehensi, cum non sit verisimile prefatos sic citatos latere, quod cum notario cunctis extitit publicum.
Datum Gnezne die Lune XXV mensis Septembris anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, nostro sub sigillo.
Execucione facta, literam reddite sigillatam, die execucionis presentibus annotata.
a-bzob. wyżej, nr 1566: in abbatem preficiendo
cbrak Kop.
dtak Kop., zamiast citacionis
ebrak: incurrere volumus, eo ipso Kop.
ftak Kop.
1Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
2Wylatowo (Wielatowo), wieś par. na pd. od Mogilna (Koz. 1 s. 352), własność klasztoru trzemeszeńskiego. Mikołaj skądinąd nie
znany.
3Kruchowo, wieś par. na pn. od Trzemeszna (Koz. 1 s. 131, 4 s. 420). Pleban Andrzej trudny do identyfikacji.
4Stanisław nie zidentyfikowany.
5Wójt Maciej Jemioła wyst. też 8 września 1441 (wyżej, nr 1564/13), tam też burmistrz. Czy rzeczywiście w Trzemesznie urzędowało
jednocześnie dwu burmistrzów, nie wiemy.
Dokument Nr 1568
Poznań, 21(?) października 1441
I. N. Ugoda Piotra wiceprepozyta sandomierskiego i Jana z Iwna w sprawie czynszu zapisanego na Iwnie.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 24, k. 141-141v. Wpis 13 listopada 1441, zaopatrzony w Z. N.: jak Not. nr 595.
Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 1.
In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo CCCC
o XLI, indicione quarta, pontificatus sanctissimi in Cristo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape
quarti anno eius undecimo, die vero Martis vicesima prima mensis Octobris
1, hora vesperorum vel quasi, in sala domus honorabilis domini Clementis de Drzewicza canonici Poznaniensis
2 circa eclesiam Poznaniensem cathedralem site, in mei notarii publici testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum et rogatorum
presencia constituti personaliter honorabilis et strennuus domini Petrus viceprepositus Sandomiriensis
3 ex una et Johannes Gywensky
4 ex altera parte hincinde unanimiter et concorditer, non compulsi, non coacti neque aliquo errore, ut dicebant, circumventi,
sed ipsorum deliberatis animis et spontanea voluntate propter bonum pacis et concordie, volentes hincinde parcere laboribus,
sumptibus et expensis, de et super omnibus et singulis causis, litibus, controversiis et questionibus inter ipsas partes dudum
et usque in hodiernum diem quovismodo coram quocumque iudice seu iudicibus occasione duarum marcarum census annui super hereditate
Gywno promensunarum
a eclesie Sandomiriensis pro triginta marcis emptarum, iam a sex annis retentorum natis et ortis, necnon expensarum per ipsas
partes occassione huiusmodi cause factarum, omnibus melioribus via, iure, modo, forma, causa, stilo et ordine, quibus melius
et efficacius voluerunt, potuerunt, fecerunt, creaverunt et elegerunt honorabiles et nobiles dominos Hectorem
5, Nicolaum Dobyeschewsky
6, Clementem de Drzewicza
2 et Miroslaum de Bythin canonicos Poznanienses
7, Nicolaum Comornyczsky
8, Przedslaum Gwyasdowsky
9 et Nicolaum Czyeczmarowsky
10 in ipsorum arbitros, arbitratores et amicabiles compositores ac in ipsos et eorum quemlibet de alto et basso, modo et forma
premissis compromiserunt sub condicionibus, pactis et clausulis infrascriptis et sub pena centum marcarum per arbitros vallate
b, per partem non tenentem arbitrium seu pronunciacionem parti tenenti medium, medium vero pro eclesia collegiata Sancte Marie
in Summo Poznaniensi
11 irremissibiliter solvendarum, dantes et concedentes prenominate partes hincinde dictis suis arbitris, arbitratoribus et amicabilibus
compositoribus et ipsorum cuilibet in predicta causa plenam et omnimodam potestatem super huiusmodi litibus, casibus et controversiis
arbitrandi inter eosdem laudandi, terminandi, sentenciandi et diffiniendi simpliciter et de plano seu summarie sine figura
et strepitu iudicii, verbo vel in scriptis aut iure solempni partibus vocatis et presentibus, promittentes dicte partes hincinde
una alteri interesse ad invicem michi notario infrascripto solempniter ac fideliter stipulanti [
k. 141v] et recipienti vice et nomine, quorum interest vel interesse poterit quomodolibet in futurum, omnia et singula, que laudata,
arbitrata, pronunciata, concordata et sentenciata fuerint per predictos dominos arbitros, arbitratores, decisa, grata, rata
tenere, stare, parere et obedire ac inviolabiliter observare et non contravenire in aliquo de iure vel de facto aliqua racione
seu causis omnium ipsorum arbitrorum, arbitratorum et amicabilium compositorum laudo, arbitrio habere volentes omnes et singulas
causas litis, questiones super premissis vel aliquo premissorum emergenciis, dependenciis et ex eisdem connexis. Tandem vero
die, hora et loco, quibus supra, prefati domini Hector, Nicolaus, Miroslaus etc. sponte et libere huiusmodi compromisso recepto
et assumpto, volentes, prout asserebant, inter prefatos dominos Petrum viceprepositum et Johannem Gywensky odia et litigia
restringere et favorem, quantum cum Deo possunt ampliare, ipsorum voluntatibus examinatis et discussis et ipsorum voluntate
plenarie informati laudaverunt, dixerunt, pronunciaverunt, diffinierunt et arbitrati fuerunt, quod si in aliquo facerent contra
premissa, promiserunt dicte partes, ut premissum est, michi notario infrascripto, quod pars arbitrium in parte vel in toto
non servaret tociens, quociens parti servate dabit et solvet penam suprascriptam premissis modo, laudo, pronunciacione ratis
et firmis monentibus, qua pena soluta huiusmodi pronunciata compromissi in sua debet permanere firmitate. Quiquidem arbitratores
et amicabiles compositores laudarunt, promulgarunt, sentenciarunt et diffinirunt sub hiis verbis: Quod privilegium, quod dominus
viceprepositus habet super duas marcas census pro XXX marcis latorum grossorum super hereditate Gywno emptas ad eclesiam Sandomiriensem
promensunarum
a dandis in suo robore conservaverunt. Quas duas marcas sepefatus dominus Johannes singulis, prout privilegium canit, solvet
annis, prout et ante solvebat ad tempus reempcionis. Quodque eciam prenominatus dominus Johannes dabit prefato domino vicepreposito
quatuor marcas racione retentorum et expensarum a sex annis factarum et anni presentis ad festum sancti Martini proxime venturum
[
11 XI] sub pena predicta et eclesiasticis censuris. Quamquidem sentenciam arbitralem dicte partes approbaverunt et ratificaverunt
ac omnia et singula rata, grata habuerunt atque firma. Super quibus omnibus et singulis premissis prefatus honorabilis dominus
Petrus viceprepositus pecciit sibi a me notario publico subscripto fieri et confici unum vel plura publicum seu publica instrumenta
et hoc presens
c publicum instrumentum. In quorum omnium et singulorum premissorum fidem et testimonium sigilla dominorum arbitrorum presentibus
sunt appensa. Acta sunt hec anno, indicione, pontificatu, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem honorabili
et nobili dominis Alberto altarista eclesie Poznaniensis cathedralis et plebano in Buk
12 et Andrea alias Jandrzich de Sgyerz
13, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
[
Z. N.] Et ego Simon Swanthoslai de Yesora clericus Poznaniensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
14, quia predictis compromissioni ac potestatis dacioni ac ipsius assumpcioni, sentencie arbitrarie pronunciacioni per partes,
que ipsius emologacioni aliisque omnibus et singulis premissis sic, ut premittitur, per prefatos arbitros agerentur et fierent,
unacum prefatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens instrumentum manu propria scriptum
in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis unacum appensione sigillorum dictorum dominorum
arbitrorum consignando, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.
aodczyt niepewny
btak Kop. zamiast vallata
csłowo powtórzone Kop.
121 października 1441 była sobota, nie wtorek. Z rokiem 1441 zgadza się indykcja i pontyfikat.
2Klemens z Drzewicy, zob. wyżej, nr 1460/5.
3Piotr nie zidentyfikowany.
4Iwno, wieś par. na wsch. od Kostrzyna. Jan Iwieński wyst. 1418 (Roty III nr 967, 994) do 1441 (tutaj), nie żył już 1442 (SHGWlkp.).
5Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/15.
6Mikołaj Dobieszewski, zob. wyżej, nr 1429/15.
7Mirosław z Bytynia, zob. wyżej, nr 1423/13.
8Komorniki par. Tulce, na pd.-zach. od Kostrzyna. Mikołaj wyst. 1422-57 (SHGPoz. II s. 272).
9Gwiazdowo par. Kostrzyn (Koz. 2 s. 235). Przecław wyst. już ok. 1415 (Rocznik Pol. Tow. Heraldycznego 9, 1928/29, s. 49-50)
i jeszcze 1449 (SHGWlkp.).
10Mikołaj wyst. także 1442-46 (SHGWlkp.), zapewne z Dziećmiarowic, dziś Dziećmiarek Małych par. Waliszewo, na pd.-zach. od Kłecka.
11Tj. na Ostrowie Tumskim w Poznaniu. Kościół NMPanny tamże był właśnie w budowie.
12Wojciech z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1504/9.
13Żegrze, wieś pod Poznaniem, na prawym brzegu Warty, dziś w granicach miasta. Andrzej wyst. także 1442 (KDW n. s. I nr 188).
14Szymon syn Świętosława z Jezior Wielkich par. Zaniemyśl, notariusz publiczny w konsystorzu pozn. 1441-61, wikariusz wieczysty
i altarysta w katedrze pozn. 1451-64, zm. przed 1471 (Not. nr 595).
Dokument Nr 1569
Łęczyca, 4 listopada 1441
Arcybiskup gnieźnieński potwierdza uprawnienia opackie przełożonych klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 79. Pergamin 705 x 383 mm, zakładka obcięta, plamy rdzy w tekście, małe dziurki. Dziury po sznurze
do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści (XV-XVIII w.) i sygnatury: Scrinio 2 I, XV. Z. N.: rozeta na gradusach.
Uw.:O wcześniejszych etapach tej sprawy zob. dok. z 4 kwietnia 1441 (wyżej, nr 1542) i inne tam przywołane.
//
aIn nomine Domini amen.// Dignum profecto et congruum contemplar[.
b] suspicitur racione. Nos alcioribus dignitatum insigniri tytulus, qui noscuntur amplioribus virtutibus prepollere et uberioribus
habundare substanciis facultatum. Ad perpetuam igitur rei / geste memoriam nos Vincencius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis
archiepiscopus et primas, commissarius ad infrascripta per sacrosanctam Basiliensem sinodum in Spiritu Sancto legitime congregatam
specialiter deputatus, significamus tenore presencium singulariter singulis et universaliter universis, presentibus et futuris,
noticiam presencium habituris, quomodo / literas commissionis dicte sacrosancte synodi Basiliensis, eius vera bulla plumbea
in cordula canapi more Curie Romane dependenti bullatas, sanas, salvas et integras, non viciatas neque in aliqua sui parte
suspectas, sed omni prorsus vicio et suspicione carentes, nobis per venerabilem dominum Peregrinum abbatem et suum conventum
/ canonicorum regularium sub regula beati Augustini monasterii Tremesnensis nostre diocesis
1 presentatas, cum ea, qua decuit, reverencia recepimus, huiusmodi sub tenore:
[
następuje bulla soboru bazylejskiego z daty: Bazyleja, 15 lipca 1441 - wyżej, nr 1555].
Post quarumquidem commissionis literarum presentacionem et recepcionem fuimus per prenominatum dominum Peregrinum abbatem
et ipsius conventum cum debita instancia requisiti, quatinus ad execucionem earundem commissionis literarum procedere sibique
nostras citacionum literas contra nonnullos testes, quos pro verificacione expositorum in eisdem commissionum literis contentorum
voluit producere ac omnes et singulos sua ex adverso interesse putantes dare et decernere dignaremur. Nos igitur mandatum
huiusmodi sacrosancte synodi Basiliensis nobis in hac parte directum exequi et in huiusmodi negocio rite procedere cupientes,
prefato domino Peregrino abbati nostras citacionum literas contra eosdem testes necnon omnes sua ex adverso interesse in huiusmodi
negocio putantes, decrevimus ad certum terminum competentem. Quoquidem termino veniente, eisdem testibus ad nostri presenciam
evocatis comparentibus, prefatus dominus Peregrinus abbas eosdem recipi in forma iuris et examinari pro verificacione narratorum
suorum in predictis commissionum literis cum debita instancia petivit. Nos vero eisdem testibus in forma iuris receptis et
diligenter examinatis comperimus ex eorundem testium depositis omnia et singula pro parte dicti domini Peregrini abbatis et
sui conventus coram predicta sacrosancta Basiliensi sinodo proposita et in dictis commissionum literis contenta veritate fulciri
et ob hoc auctoritate dicte sinodi nobis in hac parte commissa per nostram sentenciam, quam tulimus in hiis scriptis, decrevimus
prenominatum dominum Peregrinum abbatem predictum et ipsius successores omnibus et singulis pastoralibus insigniis auctoritatibusque
in dictis commissionum literis contentis insigniri et fulciri debere. Cuius sentencie tenor sequitur in hec verba:
Cristi nomine invocato, pro tribunali sedentes et solum Deum pre oculis habentes, per hanc nostram sentenciam, quam ferimus
in hiis scriptis, pronuncciamus, decernimus et declaramus premissa sacrosancte Basiliensi synodo pro parte dominorum abbatis
et conventus monasterii Tremeschnensis ordinis sancti Augustini nostre diocesis exposita et in literis commissionum eiusdem
sacre synodi nobis directis contenta, veritate fulciri et esse vera, et eisdem abbati et conventui, quod modernus et successores
sui pro tempore existentes abbates dicti monasterii mitra, anulo et baculo pastoralibus uti ac quod in dicto monasterio aliisque
eidem subiectis parrochialibus ecclesiis post vesperorum, matutinarum et missarum solempnia, benediccionem solempnem, dummodo
inibi aliquis katholicus antistes aut Sedis Apostolice legatus presens non fuerit, elargiri necnon eciam quecumque ornamenta
ecclesiastica ad divinum cultum in eodem monasterio neccessaria benedicere ac novicios ipsius monasterii in accolitos ordinare
seu illis primam tonsuram et accolitatus ordinem, nisi ordinandis ipsis aliquid obviet de canonicis institutis conferre. Et
nichilominus dum et quociens huiusmodi abbatem pro tempore existentem in ipsius monasterii et aliis illi subiectis ecclesiis
predictis, dominicis et aliis festivis et celebribus diebus, verbum Dei ad populum predicare contingerit, universis et singulis
christifidelibus vere penitentibus, contritis et confessis, predicacionibus suis huiusmodi devote interessentibus, de iniunctis
eis penitenciis quadraginta dies indulgenciarum auctoritate universalis ecclesie relaxare valeat, auctoritate sacrosancte
Basiliensis sinodi supradicte nobis in hac parte commissa licenciam et facultatem fore et esse concedendam et concedimus,
constitucionibus et statutis in contrarium facientibus non obstantibus quibuscunque, nostra sentencia mediante. Lecta, lata
et in scriptis pronuncciata est hec sentencia per nos Vincencium Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopum et primatem,
commissarium predictum, anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, indiccione quarta, in curia nostra archiepiscopali
circa ecclesiam collegiatam Lanciciensem sita, die Saturni quarta mensis Novembris, hora vesperorum vel quasi, presentibus
venerabili et egregio ac honorabilibus viris, dominis magistro Nicolao de Calischs decretorum doctore, canonico Lanciciensi
2, Bronissio de Laskownicza rectore ecclesie parrochialis in Chelm
3 et Alberto Andree de Gnezna notario nostro
4.
Quamquidem sentenciam nostram prefatus dominus abbas Peregrinus sibi scribi et publicari petivit, nos vero peticione eiusdem
domini Peregrini iusta, attenta et consona racioni, eandem nostram sentenciam scribi et per notarium curie nostre infrascriptum,
facti huiusmodi coram nobis scribam, publicari mandavimus nostrique sigilli maioris appensione iussimus communiri, et tandem
anno Domini, quo supra, die Solis quinta mensis Novembris missam de Sancto Spiritu in eadem ecclesia collegiata Lanciciensi
in pontificalibus nostris suffragio Altissimi invocato solempniter celebrantes, eundem dominum Peregrinum adhibitis cerimoniis
circa talia fieri conswetis benediximus in abbatem sibique et suis successoribus abbatibus Tremeschnensibus mitram, anulum
et baculum pastorales auctoritate nostra, ymmoverius sacrosancte synodi Basiliensis prefate contulimus et tenore presencium
conferimus. Et quatinus aliis omnibus et singulis in eisdem commissionum literis contentis et per nos auctoritate predicta
sentencialiter concessis eidem pociatur suique successores utantur, plenam eidem tenore presencium concedimus facultatem.
Actum et datum anno, indicione, mense, die, hora et loco, quibus supra, presentibus venerabilibus et honorabilibus viris,
dominis Santhcone decano
5, Santhcone archidiacono
6, Nicolao de Calischs decretorum doctore
2, Jacobo de Dambno Gneznensi
7 et Santhcone Lanciciensi canonicis
8, testibus circa premissa.
[
Z. N.] Et ego Albertus Andree de Gnezna eiusdem diocesis clericus, notarius imperiali auctoritate publicus
4 et coram prefato reverendissimo in Christo patre, domino Vincencio Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopo et
primate huiusmodi commissario, facti eiusdem scriba, quia predictarum literarum commissionis sacrosancte sinodi Basiliensis
presentacioni et recepcioni, citacionis peticioni et eiusdem decreto, testium recepcioni, sentencie prolacioni aliisque omnibus
et singulis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula
sic fieri vidi et audivi, ideo presentes literas manu propria exinde confeci et in hanc publicam formam redegi signoque et
nomine meis solitis et conswetis consignavi, unacum appensione sigilli maioris dicti domini Vincencii archiepiscopi de mandato
sue paternitatis speciali, in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.
ainicjał wysokości całego tekstu Or.
bdziurka Or.
1Pielgrzym, zob. wyżej, nr 1395/1.
2Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.
3Bronisz z Laskownicy, zob. wyżej, nr 1480/5.
4Wojciech Kukla, zob. wyżej, nr 1518/13.
5Sędziwojowie dziekan i archidiakon łęcz., wreszcie Sędziwój kanonik łęcz. (niżej, przypis 8) trudni do identyfikacji. Dziekan
chyba różny od dziekana łęcz. Sędka wyst. 1423 (KDW VIII nr 968/7). Archidiakon i kanonik wyst. przy arcybiskupie także w
Tumie 30 kwietnia 1440 (Acta capitulorum II nr 365). Może jeden z nich ident. z Sędziwojem z Czechla? (o nim wyżej, nr 1399/8).
6Sędziwojowie dziekan i archidiakon łęcz., wreszcie Sędziwój kanonik łęcz. (niżej, przypis 8) trudni do identyfikacji. Dziekan
chyba różny od dziekana łęcz. Sędka wyst. 1423 (KDW VIII nr 968/7). Archidiakon i kanonik wyst. przy arcybiskupie także w
Tumie 30 kwietnia 1440 (Acta capitulorum II nr 365). Może jeden z nich ident. z Sędziwojem z Czechla? (o nim wyżej, nr 1399/8).
7Jakub Kot z Dębna, zob. wyżej, nr 1496/8.
8Zob. wyżej, przypisy 5-6.
Dokument Nr 1570
Gniezno, 10 listopada 1441
Pozew oficjała gnieźnieńskiego dla wymienionych dziedziców i kmieci z Wilamowa.
Or.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 23, k. 116v - osobna karta papierowa wszyta pod rokiem 1441 i powtórnie zapisana; pod tekstem ślad po wyciśniętej pieczęci lakowej.
Wymiary zniekształcone wtórnym obcięciem brzegów.
Predvogius de Grandi prepositus vicariusque in spiritualibus ac officialis generalis sancte ecclesie Gneznensis / generalis
1 discretis viris, vicariis in Lopenno
2 ceterisque presentibus requirendis salutem in Domino. Mandamus /vobis in virtute sancte obediencie et sub excomunicacionis
pena, quatinus uno edicto pro tribus et peremptorio citetis / Stephanum Predo, Nicolaum Schorzysz kmethones et nobilem Michaelem
et Andream filium suum de Wylamowo heredes
3, quos presentibus nos citamus, ut coram nobis Gnezne, feria sexta infra octavas sancti Martini [
17 XI], hora terciarum legitime compareant, kmethones ad videndum et audiendum sentenciam per venerabilem dominum Johannem nostrum
predecessorem
4 latam, debite execucioni demandatam vel cur et quare demandare non debetis causas racionabiles allegandum, nobiles vero predicti
super infamia et pena vallata centum marcarum alias ad obicienda iudicialiter responsuros.
Datum Gnezne die decima mensis Novembris anno Domini M
o CCCC XL primo, nostro sub sigillo. Litteram reddite debite executam.
a-cEgo Nicolaus vicarius in Lopyenno5 executus sum presens mandatum feriab tercia infra octavas beati Martini [14 XI 1441] personaliter accedens citari in litera contenta
.
a-cinną ręką na odwrocie dokumentu Or.
bnastępuje skreślone 4 Or.
1Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.
2Łopienno, wieś par. na pd.-zach. od Janowca Wlkp. (Koz. 1 s. 156).
3Wilamowo par. Łopienno, wieś dziś nie istniejąca (Koz. 1 s. 351). Michał, także z Popowa, wyst. od 1416 (SHGWlkp.), jego syn
Andrzej zapewne ident. z wicepodkomorzym w Kcyni 1448-50, wicesędzią w Gnieźnie 1449-50, burgrabią tamże 1461-68 (GUrz. s.
187; mat. KDW). Kmiecie nie zidentyfikowani. O sprawie zob. też Acta capitulorum II nr 387.
4Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
5Mikołaj skądinąd nie znany.
Dokument Nr 1571
Poznań, 15 listopada 1441
Biskup poznański odnawia przywilej sołecki sołtysom z Sękowa.
Kop.: Poznań, AAP, Acta episcopalia 4, k. 18-18v. Wpis 27 sierpnia 1500.
Streszcz.: KDW V nr 344 (wg Kop., pod błędną datą: 19 listopada 1421).
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Solent plerumque bumana negocia successu temporum ab hominum abduci memoria,
opus igitur est, ea solidis scripturarum testimoniis et fida testium annotacione postere etati commendare. Proinde nos Andreas
Dei gracia episcopus Poznaniensis
1, tam presentibus, quam futuris, quibus expedit universis, tenore presencium significamus, quomodo ad nostram providi Albertus,
Thomas, Petrus, Mathias et Stephanus fratres germani ac Laurencius eorum nepos, sculteti nostri de Sankowo
2 fideles dilecti, accedentes presenciam sua nobis monstrarunt narracione, qualiter privilegium scultecie ipsorum predicte
minus caute conservatum casu infortuito perdederint
a, super quo testimonium coram nobis induxerunt fidedignum, volentes quoque possessiones ipsorum scultecie predicte solidis
ac perpetuis subsistere viribus, humilibus nobis instanciis suplicarunt, quatenus eis privilegium nostrum nowm super eadem
scultecia dare et largiri dignaremur. Nos itaque crassas et satisamplas dicte eorum scultecie possessiones attendentes, volentes
quicumque precipue eorum an(n)uere precatibus, de qualitate et quantitate possessionum eorum scultecie predicte studiosius
recipere curavimus, testimonium proborum atque sciolorum plurimorum, quo taliter recepto comperimus predictos Albertum, Thomam,
Petrum, Mathiam, Stephanum [
k. 18v] et Laurencium scultetos et eorum antecessores privilegium scultecie eorum antedicte, ut prefertur perdidisse. Ipsosque et
eorum predecessores scultetos tres mansos ab omni solucione liberos cum duabus insulis, videlicet Oranyecz et Dambrovyecz
ac medietate silve dicte Sirow
3 racione scultecie in Sankovo predicte iure hereditario a diu usque ad presens tenuisse et possedisse. Nos itaque consideratis
predictorum scultetorum studiosis obsequis, quibus nobis et eclesie nostre Poznaniensi comendabiles sese reddiderunt, et acceptas
ac in futurum fidelitatis constancia adaucta poterint se comendabilis res exhibere domino adiuvante, ipsorum eciam et pro
eis oblatis nobis precatibus favorabiliter acclinati, ipsos ac eorum heredes et successores legittimos ex certa nostra sciencia
et rathihabicione venerabilium fratrum nostrorum, dominorum capituli Poznaniensis sepefate scultecie in villa nostra Sankowo
facimus et creamus scultetos et heredes perpetuos. Quamquidem sculteciam predicti Albertus, Thomas, Petrus, Mathias, Stephanus
et Laurencius sculteti, heredes et successores ipsorum legittimi, cum tribus mansis prescriptis, quos a diu usque modo tenuerunt
et possederunt, unacum taberna et orto ac sex ortulanis, quos eciam a diu tenuerunt, et cum duabus insulis Oranyecz et Dambrovyecz
ac medietate silve Sirow, prout in graniciebus ville nostre Sankovo antefate iacet et est limitata, exceptis agris in eadem
silva Sirow per kmethones ville nostre Vilczina extirpatis
4, cum tercia parte cuiuslibet rei iudicate ac eciam resignacionum alias wsdawyn, more aliarum villarum nostrarum episcopalium tenebunt, habebunt, utifruentur ac pacifice et quiete temporibus perpetuis
iure hereditario possidebunt. Damus preterea eisdem scultetis, heredibus et successoribus eorum legitimis liberam potestatem
prata et indagines alias zapustchi in eorum agris et in medietate silve ipsorum Sirow antedicte faciendi, instaurandi et procurandi. Poterint eciam prelibati
sculteti predicti, heredes et successores ipsorum legittimi oves et equos, quotquot voluerint seu habere poterint, in eadem
hereditate Sankow servare proprio sub pastore sine tamen damno nostro et ville nostre Sankow prenarrate. Habebunt eciam sculteti
predicti aucupacionum avium quarumlibet, tam cum retibus, quam avibus et venacionum ferarum magnarum et parvarum intra granicies
eiusdem ville nostre Sankow liberum usufructum. Et ut sculteti prenarrati eciam larga et benigna ipsis concessione nobis et
eclesie nostre obligatos se iugiter recognoscant, volumus, ut pro qualibet nostra et nostrorum successorum necessitate, dum
et quociens ipsis mandatum fuerit, in uno equo bono et valente obligati sunt et astricti. Harum quibus nostrum et prefati
capituli nostri Poznaniensis sigilla sunt appensa testimonio literarum. Datum et actum Poznanie in capitulo generali anno
Domini millesimo quadringentesimo (quadragesimo
b) primo feria quarta proxima post festum sancti Martini Confessoris, presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus dominis
Mathia Dria decano
5, Nicolao de Glamboczecz archidiacono, Nicolao de Schobotha custode, Nicolao de Nyevyesch cantore, Jacobo Prasmowski Sremensi,
Johanne de Drzevicza Varschoviensi archidiaconis, Jaskone decano Gneznensi, Nicolao Lanthman, Nicolao Czyothczan officiali,
Hectore, Slupkone, Nicolao Dobyeschewski, Clemente de Drzevicza, Jaroslao de Cankolevo, Luthkone de Brzezye, Jacobo de Grandi,
Jacobo de Viganovo, Andrea Laskarii, Johanne de Nyevyessz decano Vladislaviensi, Johanne Rakvycz, Johanne Thvardowski, Miroslao
de Bythin, Slavnikone archidiacono Vnyeoviensi, Sbyluth ecclesie nostre Poznaniensis
5 capitulariter congregatis, testibus circa premissa. Per manus Mathie Dzie[......
c]
atak Kop.
bbrak Kop.
ckarta u dołu obcięta Kop.
1Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.
2Sękowo, zob. wyżej, nr 1553/2.
3Nazwy chyba nie przetrwały: chodzi najpewniej o kępy lasu lub wzniesienia.
4Wilczyna, wieś par. w sąsiedztwie Sękowa.
5Prawie wszyscy prałaci i kanonicy pozn. objaśnieni wyżej, nr 1553, tylko o Jakubie z Wyganowa zob. wyżej, nr 1391/18, a o
Andrzeju Łaskarzu i Janie Rakwiczu - nr 1447/19, 24.
Dokument Nr 1572
Koźmin, 24 listopada 1441
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Wacław Lutomierski z Ciświcy opisał na Ciświcy posag swej żony Małgorzaty.
Kop.: Poznań, WAP, Pyzdry Z. 9, k. 172-173. Wpis w 1444 r.
Nos Crzeslaus de Curoszwank castellanus Visliciensis et capitaneus Maioris Polonie generalis
1 significamus tenore presencium universis quibus expedit, presentibus et futuris, noticiam habituris, quomodo ad nostram aliorumque
eiusdem terre nobilium veniens presenciam strenuus Vencesslaus Luthomirsky heres de Cyszwycza
2, non compulsus nec coactus neque aliquo devio errore seductus, quinimmo sanus mente pariter et corpore existens, usus consilio
suorum amicorum et matura deliberacione prehabita diligenti, in et super sua totali hereditate dicta Czisswicza necnon curia
ac predio ibidem in districtu Pisdrensi sita
2, cum omni iure, dominio et proprietate, prout solus tenuit, habuit et iure hereditario posidebat, necnon campis, agris, pratis,
pascuis, graminibus, graminetis, silvis, boris, gaiis, nemoribus, indaginibus, [
k. 172v] rubetis, quercetis, pinetis, melificiis, montibus, collibus, vallibus, scenis, paludibus, lacubus, piscinis, piscaturis,
fluviis, fluminibus, ripis, torentibus, aquis et earum decursibus, molendinis constructis et construendis et eorum emolimentis,
et generaliter cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, dacionibus, donacionibus,
venacionibus, aucupacionibus, honoribus, laboribus, curiis, domibus, areys, ortis, pomeriis, alodiis, prediis, atinenciis
et obvencionibus universis, quocumque alio nomine sive vocabulo censeantur speciali, ita late, longe et circumferencialiter,
prout antefata hereditatis
a in suis metis, finibus sive graniciebus est distincta et limitata, nichil iuris aut dominii sive proprietatis sibi aut suis
successoribus legittimis penitus in eadem reservando, tricentas marcas latorum grossorum Pragensium, numeri vero Polonicalis
consueti, XL octo grossos marcam in qualibet computando, generose ac nobili Margarethe consorti sue legittime
2 racione sue vere dotis alias posagu dedit, ascripsit ac coram nobis rite et racionabiliter secundum (cursum
b) terestrem resignavit. Ita tamen, si prefatum Venceslaum priusquam dictam Margaretam de hoc luce decedere contingerit, extunc
eadem Margareta nominatam hereditatem Cyszwicza in prefatis trecentis marcis predicte sue dotis iure vidualitatis tenebit
et possidebit. Si vero ad secundas numpcias convoluerit, datis sibi trecentis marcis sive dote predictis, eadem hereditas
ad proximos eiusdem Vencesslai pleno iure et proprietate, trecente marce ad prefatam Margaretam et successores suos legittimos
devolvetur perpetuis temporibus. Harum quibus testimonio literarum sigilla nostra presentibus sunt subapensa. Actum et datum
in Magori Cosz(m)in
3 feria sexta in vigilia sancte Katherine Virginis gloriose sub [
k. 173] anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo primo, presentibus ibidem magnificis strenuisque ac nobilibus Dobrogostio
de Samothuli castellano Poznaniensi
4, Moscicz de Maiori Cosz(m)in
5, Swyenthomirio de Sosznicza
6, Johanne Potarsziczsky
7, Ramsz de Cothlino
8 et Stresskone de Bodzathky
9, testibus circa premissa.
atak Kop.
bbrak Kop.
1Krzesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 1527/1.
2Ciświca par. Siedlemin, tuż na pd. od Jarocina (Koz. 2 s. 100, 4 s. 126). Wacław Lutomierski (z Lutomierska w Sieradzkiem)
i jego żona Małgorzata skądinąd nie znani (ale por. niżej, nr 1580); w 1449 r. Ciświce sprzedawał Dadźbog z Lutomierska (SHGWlkp.).
3Koźmin, miasto w powiecie pyzdrskim.
4Dobrogost z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1393/2.
5Przedpełk Mościc z Koźmina, zob. wyżej, nr 1501/2.
6Świętomir z Sośnicy, Koźlątkowa, Korzeniowa wyst. od 1415, tenutariusz Odolanowa, szwagier poprzedniego (KDW IX nr 1244/1;
GStar. s. 80).
7Potarzyca, miasto i wieś par. na pd.-zach. od Jarocina (Koz. 5 s. 76). Jan wyst. także 1445 i 1449 (SHGWlkp.).
8Kotlin, wieś par. na pn.-zach. od Pleszewa. Ramsz (Mikołaj Ramsz) wyst. od 1426, częsty żupca w Kaliszu i Pyzdrach 1435-49
(KDW IX nr 1114/4).
9Strzeszek z Bożatek, zob. wyżej, nr 1424/13.
Dokument Nr 1573
Grzegorzew, 18 grudnia 1441
Arcybiskup gnieźnieński nakazuje wprowadzenie Mikołaja bożogrobca z Miechowa na stanowisko rektora kaplicy Św. Ducha pod Kołem.
Or.: Kraków, Bibl. Czart., perg. nr 458 (vol. VI/60). Pergamin 150 x 140 + 32 mm. Nacięcia po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie streszczenia i sygnatury.
Reg.: W. Szelińska, J. Tomaszewicz, Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, cz. I, Kraków 1974, nr
502 (wg Or.).
//
aUincencius// Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas discretis / viris rectori et vicariis ecclesie
parrochialis in Colo necnon aliis presentibus requirendis salutem in Domino. Quia ad oraculum / Sancti Spiritus ante opidum
Colo consistens et locatum, vacans per liberam resignacionem religiosi fratris Nicolai ordinis / Sancti Sepulchri Dominici
Jerosolimitani, eiusdem oraculi ultimi et immediati rectoris
1 in manibus nostris factam et per nos receptam et admissam, religiosum Nicolaum ecciam ordinis eiusdem professum
1 ad presentacionem venerabilium et religiosorum Johannis prepositi, Vrbani custodis, Mathie generalis procuratoris bonorum
monasterii, Petri thezaurarii, Petri procuratoris, Johannis clavigeri tociusque conventus monasterii Myechouiensis ordinis
prefati. Cracouiensis diocesis
2, eiusdem oraculi unicorum patronorum per manus nostre capiti suo imposicionem investivimus et instituimus per presentes,
curam animarum, administracionem spiritualium et temporalium eiusdem oraculi sibi committentes. Quocirca vobis in virtute
sancte obediencie et sub excomunicacionis pena mandamus, quatenus ad dictum oraculum personaliter descendentes, memoratum
Nicolaum per nos investitum in et ad possessionem eiusdem oraculi iuriumque proventuum et pertinenciarum eius ponatis et inducatis
legitime corporalem, realem et actualem, facientes sibi et non alteri de omnibus et singulis fructibus, redditibus, decimis
et obvencionibus universis ab hiis, ad quos pertinet integre responderi et irrecuse obediri tamquam vero et legitimo rectori,
quibus et nos mandamus tenore presencium mediante. Harum quibus sigillum nostrum est presentibus subappensum testimonio literarum.
Actum et datum in Grzegorzewo
3 die Lune decima octava mensis Decembris anno Domini M
o CCCC XL
mo primo.
aw inicjalnym U herb Doliwa z infułą nad tarczą Or.
1Bożogrobcy miechowscy skądinąd nie znani poza prepozytem (1432-52) Janem zwanym Oczko, przedtem prepozytem żarnowieckim 1404-32
(Z. Pęckowski, Miechów, Kraków 1967, s. 464; informacje mgra Janusza Kurtyki).
2Bożogrobcy miechowscy skądinąd nie znani poza prepozytem (1432-52) Janem zwanym Oczko, przedtem prepozytem żarnowieckim 1404-32
(Z. Pęckowski, Miechów, Kraków 1967, s. 464; informacje mgra Janusza Kurtyki).
3Grzegorzew, wieś par. na wsch. od Koła. Data zgodna z itinerarium wystawcy.
Dokument Nr 1574
[Poznań, 18 grudnia] 1441
Oficjał poznański zaświadcza, że Jarosław z Bieganowa i Jan z Rożnowa zapisali czynsz altarii w katedrze poznańskiej.
Reg. z 1784 r.: Poznań, AAP, CP 14, s. 618 (wg Kopiariusza pozn. wikariuszy katedralnych - tzw. Jura vicariorum - z XVI w., zaginionego
w 1945 r.).
1441. Coram Nicolao Czotczani vicario in spiritualibus etc.
1 Jaroslaus cum Przezna
a de Bieganowo
2 et Joannes cum Margaretha de Rosznowo coniugibus
3 censum 10 marcarum pro 120 marcis latorum grossorum receptis altaristae altaris Assumptionis Beatissimae Virginis Mariae
in ecclesia cathedrali iuxta summum altare erecti super advocatia in Kostrzyn
4, Brodziec
a5 et Rosznowo
3 inscribunt.
atak Reg. Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/4. Jako oficjał wyst. od 30 czerwca 1441; sprawa zapisana w jego księgach
oficjalskich pod 18 grudniem 1441 (Acta capitulorum II nr 1129), gdzie więcej szczegółów.
2Bieganowo par. Krerowo, na pn.-zach. od Środy (Koz. 2 s. 18). Jarosław wyst. 1410-46, zm. przed 1451 (SHGWlkp.), jego żona
Przechna znana już 1417 (KDW V nr 275).
3Rożnowo, wieś par. na pn.-wsch. od Obornik. Jan (Jasiek) wyst. od 1432 (Roty I nr 1542, 1594; Acta capitulorum II nr 1129,
1135). Małgorzata jako wdowa wyst. 1451 (SHGWlkp.).
4Kostrzyn, miasto w powiecie pozn.
5Grodziec, dziś Grójec, par. Nietrzanowo na pd.-zach. od Miłosławia (Koz. 2 s. 224, 4 s. 272).
Dokument Nr 1575
Kalisz, 25 stycznia 1442
Pozew starosty generalnego Wielkopolski dla Wojciecha z Krotoszyna.
Kop.: Poznań WAP, Kalisz Z. 17, k. 59v-60. Wpis w 1442 r.?
Creslaus de Curoszwyank cast(ellanus) Visliciensis et capitaneus Maioris Po(loni)e [
k. 60] generalis
1, tibi generoso domino Alberto de Crothoschino
2 vigore regio nostroque firmiter mandamus, quatenus in proximis terminis particularibus Kalis celebrandis iudicio in regali
compareas ad instanciam perfidi Kuszil et Czirny eius, Iudei de Poznania
3, pro et super adappericionem
a libri terrestris pro penis racione non solucionis debiti per te sibi in eodem libro terrestri obligati, ut idem liber ad
hoc clarius canit, iudicialiter responsurus ad premissa. Datum Kalis feria quinta in die Conversionis beati Pauli anno Domini
millesimo CCCC
o quadringentesimo secundo, nostro sub sigillo.
atak Kop.
1Krzesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 1527/1.
2Krotoszyn par. Szczepankowo, na pd.-wsch. od Barcina (Koz. 4 s. 418). Wojciech najpewniej ident. z Wojciechem z Pakości kasztelanem
śremskim 1432-59, zm. po 1468 (Spisy wlkp.).
3Żydzi pozn. nie zidentyfikowani.
Dokument Nr 1576
Gostyń, [30 stycznia 1431 - 30 stycznia 1442]
Bartosz Wezenborg kasztelan nakielski i Janusz bracia z Gostynia sprzedają łan pod Gostyniem Andrzejowi Łaszce z Gostynia.
Or. nie znany. Spisany był na pergaminie, opatrzony pieczęcią woskową (wg Kop.).
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 140, k. 449-450. Wpis 28 maja 1627 (wg Or., z niedokończoną datą).
Streszcz.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 131 (wg Kop., pod datą 1400).
Uw.:Datę dok. wyznacza czas piastowania przez Bartosza kasztelanii nakielskiej - po 1430, przed 13 październikiem 1442 - por.
GUrz, nr 215-217.
In nomine Domini amen. Omnia, quae fiunt in tempore, ne simul labentur cum tempore, necessarium est igitur, ut munimentis
literarum ratificentur. Nos igitur Barthossius Wyzemberk de Gostin castellanus Naklensis
1 necnon Janussius de ibidem, fratres germani indivisi
2, significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, quia vendidimus et praesentibus vendimus perpetualiter mansum
agri libere de nostro allodio extirpatum sive emensuratum, provido Andreae dicto Łasszka oppidano nostro Gostinensi
3 et eius successoribus legitimis pro semptem marcis currentis monetae, qui mansus sistit in monte inter oppidum Gostin et
villam Brzerze
a4, in dextra partae
a viae eundo in villam Czachorowo
5, tam late, tam longe, prout idem mansus in suis limitibus per nos est nuper distinctus et circumferentialiter limitatus.
De quoquidem manso idem Andreas Lasszka et sui successores, hoc est, qui dictum mansum habuerit, debet et tenebitur nobis
et nostris successoribus dare et solvere perpetualiter super festum sancti Martini Confessoris gloriosi [
11 XI] singulis annis de anno ad annum, unam marcam census monetae indifferentis, hoc est latorum grossorum vel currentis monetae
vel talis monetae, quae protunc communiter in Regno Poloniae pro censibus recipietur, numeri vero Polonicalis consueti, videlicet
quadraginta octo grossos in marcam computando, cum mensura avenae et quatuor gallis. Plebano vero Gostinensi et suis successoribus
praedictus Andreas Łasszka et sui successores debet et tenetur dare et solvere fertonem perpetuis tem[
k. 449v]poribus super festum praescriptum singulis annis de anno in annum, singulis annis ratione missalium et ratione decimae manipularis
iuxta concordiam cum plebano factam. Quae decima de dicto allodio ante venditionem per nos et nostros praedecessores plebano
moderno Gostinensi et eius praedecessoribus manipulariter dabatur. Solutis vero censibus supradictis, extunc eundem Andream
Lasszka et eius successores ab omnibus laboribus de dicto manso liberum facimus et absolvimus perpetualiter. Item addidimus
praedicto Andreae Lasszka et ipsius posteris pratum ad dictum mansum post rubetum Piaseczne in dextra parte viae, qua via
itur in villam Kraieuice
6, et hoc sylvam et nemus in zapust nobis et nostris posteris excipiendo, tam late, prout idem mansus in latitudine distat. Quemquidem mansum suprascriptum cum
prato suprascripto perpetue ac libere et quiete idem Andreas Łasszka et sui successores habebit, possidebit, retinebit. Poteritque
saepedictus Andreas Łasszka et sui successores dictum mansum vendere, obligare, commutare, alienare, dare, donare et ad usus
suos beneplacitos convertere, prout sibi et eius posteris melius et utilius videbitur expedire. Item saepenominatus Andreas
Łasszka et sui successores poterunt servare in eodem manso centum oves cum quinquaginta, et ipsos libere et quiete pascere
super haereditate oppidi Gostin in planis pascuis alias na plonych pastwach et hoc absque nocumentis et damnis hominum. In quorum rei testimonium sigilla nostra praesentibus sunt appensa. Actum et
datum in Gostin feria [
k. 450] tertia ante festum Purificationis Mariae Virginis gloriosae anno Domini millesimo quadringentesimo [...
b]
atak Kop.
bdalszej części daty nie wpisano Kop.
1Bartosz i Janusz Wezenborgowie, zob. wyżej, nr 1402/1, 2.
2Bartosz i Janusz Wezenborgowie, zob. wyżej, nr 1402/1, 2.
3Andrzej Łaszka (Łaska?, Laska?) mieszczanin gostyński, znany także z innego nie datowanego przywileju Bartosza Wezenborga
(SHGPoz. I s. 571).
4Brzezie i Czachorowo par. Gostyń, tuż na pd.-zach. i pd. od Gostynia (ib. s. 126, 272).
5Brzezie i Czachorowo par. Gostyń, tuż na pd.-zach. i pd. od Gostynia (ib. s. 126, 272).
6Krajewice par. Domachowo, na pd.-wsch. od Gostynia (ib. II s. 433-434).
Dokument Nr 1577
Ciążeń, 8 lutego 1442
Biskup poznański eryguje kościół w Ostrowie i zatwierdza uposażenie nadane mu przez łowczego konińskiego Mikołaja z Ociąża.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 138, k. 137-138. Wpis 23 października 1619.
In nomine Domini amen. Nos Andreas Dei gratia episcopus Posnaniensis
1 significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, quod cum strenuus et nobilis dominus Nicolaus de Dczansch
a venator Coninensis
2 instinctu divino devote permotus, ecclesiam parochialem ad honorem omnipotentis Dei et sub titulo Visitationis Sanctae Mariae
ac beati Stanislai Episcopi et Martyris sanctaeque Dorotheae Virginis in oppido Ostrow nostrae dioecesis
3 pro sua ac suorum progenitorum salute ac ex aliis certis iustis et rationabilibus causis per nos erigi et de novo fundari
humillime suplicavit, certos quoque census, agros, utilitates et proventus in et super bonis suis haereditariis eidem ecclesiae
et rectoribus suis, qui fuerint pro tempore, dedit, donavit, legavit in dotem et assignavit, prout in literis donationis seu
resignationis magnifici domini Crzeczslai de Curoszwanki castellani Wisliciensis et capitanei Maioris Poloniae generalis desuper
confectis late et plene continetur, cuiusquidem privilegii donationis tenor sequitur de verbo ad verbum et est talis:
[
następuje dok. Krzesława z Kurozwęk starosty generalnego Wielkopolski z daty: Koło, 6 lutego 1442 - KDW V nr 687].
[
k. 137v] Considerans itaque praefatus dominus Nicolaus ex hoc salubri et sancto opere fructum aeternae beatitudinis sibi et suis
[
k. 138] praedecessoribus indubie acquirere, census, agros, proventus et redditus supra descriptos praefatae ecclesiae in Ostrow
et eius pro tempore rectoribus applicari, asscribi, annecti et incorporari ac peramplius ecclesiastica fore decerni, auctoritate
nostra ordinaria per nos suppliciter petivit. Nos itaque cultum divinum nostris temporibus, praesertim in dioecesi nostra
ardentes augeri afectantes et devotis, iustis et rationabilibus ipsum
a supplicationibus desideriose annuentes, votum ipsius laudabile in Domino plurimum commendantes, ecclesiam parochialem ad
honorem omnipotentis Dei et sub titulo Visitationis Mariae Virginis gloriosissimae sanctique Stanislai Martyris et Episcopi
ac beatae Dorotheae Virginis in praefato oppido Ostrow fundavimus, ereximus ac fundamus de novo et erigimus Christi nomine
invocato, sine tamen praeiudicio proventuum ecclesiae parochialis in Wyssocko
4. Ipsique in Ostrow ecclesiae et eius pro tempore rectoribus, agros, hortos, census et quoslibet proventus praescriptos pro
dote et in dotem unimus, annectimus, asscribimus, appropriamus, incorporamus aeviterne ac nostra anthoritate ordinaria praesentibus
confirmamus, decernentes ipsos extunc ecclesiasticos fore et ecclesiastica deinceps gaudere libertate. Ius patronatus et praesentandi
personam idoneam in rectorem eiusdem ecclesiae, quoties casus vacationis occurrerit, praetacto domino Nicolao et ipsius haeredibus
et successoribus legittimis reservamus. Quae omnia praescripta ut firma et illibata perpetuo permaneant, ipsius scripti patrocinio
ea confirmamus cum nostrae pontificalis auctoritatis interpositione et decreto. In cuius rei testimonium sigillum nostrum
praesentibus est subappensum. Datum et actum in Cianzim
5 die Iovis octava mensis Februarii anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo secundo.
atak Kop.
1Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/2.
2Mikołaj z Ociąża i Krępy (w Kaliskiem) łowczy koniński 1423-64, zm. 1464/65 (Spisy wlkp.).
3Ostrów (O. Wlkp.), miasto w powiecie kal. Akt fundacji parafii z 1434 r. w KDW IX nr 1349 i 1354.
4Wysocko Wielkie, wieś par. na pd.-wsch. od Ostrowa (Koz. 3 s. 427-428).
5Ciążeń, miasto biskupów pozn. w powiecie pyzdrskim.
Dokument Nr 1578
Gniezno, 14 (15?) lutego 1442
Arcybiskup gnieźnieński eryguje altarię w kościele parafialnym w Kierzkowie.
Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 803-808. Tytuł: Ereccio Kerzkowo; 2. Tamże, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w.), s. 280-282. Tytuł: Erectio altaris in Kyerzkowo sub tytulo et sigillo domini Vincentii archiepiscopi Gneznensis.
Uw.:Wydanie oparto na Kop. 2 (lepszej), jedynie nazwy osób i miejscowości, w Kop. 2 oddawane zazwyczaj tylko syglami, wzięto z
Kop. 1
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei geste memoriam. Nos Vincencius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus
et primas, ex commisso nobis divinitus pastorali officio universis christifidelibus debitores existimus, ut quento zelus ipsorum
flagranciorum erga decorem domus et augmentum cultus divini esse dinoscitur ampliandum tanto eiusdem propensiori cura atque
attenciori solicitudine nos convenit affavere et nostre auctoritatis atque roboris perpetui in unanimia necessaria hiis, que
propterea facta fuerunt, dum a nobis petitur impertiri. Significamus igitur tenore presencium, quibus expedit universis, tam
presentibus, quam futuris presencium noticiam habituris, quomodo nobilis dominus Nassil et Jutha consors sua legittima, heredes
in Kyerzkowo
1 coram nobis personaliter constituti exposuerunt, quod cum ipsi de sua predecessorum et successorum suorum salute recogitantes
salubriter, rebus nolle(ntes) [
s. 804] incumbere perituris, sed ea dumtaxat operari in terris, quorum fructum cum multiplicato fenore in die messionis extreme
recolligere valeant in eterna Jerusalem atque ex hoc sanctorum participacione gaudere supplicaruntque nobis cum ea, qua potuerunt
devocionis instancia, quatinus in ecclesia parrochiali in Kyerzkowo ibidem nostre diocesis altare per ipsos dotatum, dotandum
ad laudem et gloriam omnipotentis Dei eiusque intemerate Virginis Matris Marie et sub vocabulo et tytulo sanctorum Adalberti
et Nicolai Pontificum atque beatarum Barbare, Dorothee et Margarethe Virginum et omnium sanctorum tociusque celestis herarchie
in tytulum perpetui ecclesiastici beneficii erigere et fundare eiusque altaristeque seu rectori pro tempore existenti pro
victu et sustentacione decenti unum mansum agri, cuius tercia pars undique circa agros plebani ecclesie parrochialis in Kyerzkowo
prefate iacet et consistit cum pratis ad dictum mansum spectantibus ac aream pro locacione domus dicti altariste circa curiam
plebani predicti in sinistra parte sitam, cum orto necnon unum ortulanum in dicta Kyerzkowo cum censu et laboribus ac omni
dominio, proprietate et iurisdicione, nichil pro se aut suis successoribus reservando necnon et septem marcas census annui,
videlicet sex monete currentis et numeri Polonicalis consweti et septem in mediis grossis numeri predicti perpetuis temporibus
solvendas per ipsos pye pro eodem altari dotata atribuere, ascribere, incorporare et apropriare auctoritate nostra ordinaria
dignaremur, prout hec omnia [
s. 281] et singula donata in literis venerabilis fratris nostri, domini Predwogii de Grandi prepositi, vicarii in spiritualibus
et officialis nostre ecclesie Gneznensis
2 et in actis consistorii nostri Gneznensis coram venerabili et egregio domino Stanislao olim officiali nostro Gneznensi
3 acticatis ac resignacionum coram dominis Andrea Czolek succamerario Sandomiriensi et Crzethlao de Curoswanky
a-bcastellano Visliciensi
, capitaneis Maioris Polonie successive existensibus factarum plenius sunt descripta, quarum [
s. 805] tenores presentibus inseri fecimus ad evidenciam pleniorem. Et primo tenor litere domini Andree Czolek olim capitanei sequitur
et est talis
c:
[
następuje dok. Andrzeja Ciołka z Żelechowa z daty: Poznań, 2 stycznia 1435 - wyżej, nr 1381].
[
s. 806] Tenor vero litere domini Przethslai
d etc. prefati capitanei Maioris Polonie moderni est:
[
następuje dok. Krzesława z Kurozwęk, z daty: Gniezno, 15 lutego 1441 - wyżej, nr 1538].
[
s. 807] Nos igitur Vincencius archiepiscopus Gneznensis et primas prefatus cupientes divinum cultum nostris temporibus adaugere
fecundioribus incrementis, intencione, voluntate et peticione dictorum Naszyl et Juthcze consortis sue, heredum in Kyerkowo
iustis salutaribusque attententes, altare in ecclesia parrochiali Kyerzkowo nostre diocesis ad laudem et gloriam omnipotentis
Dei et eius Matris intemerate Virginis Marie sub vocabulo et tytulo sanctorum Adalberti et Nicolai Pontificum atque beatarum
Barbare, Dorothee et Margarethe Virginum et omnium sanctorum in tytulum perpetui beneficii ecclesiastici in Dei nomine fundavimus
et ereximus ac erigimus et fundamus predictaque omnia et singula donata et resignata pro dicto altari et eiusdem altaristis
pro tempore existentibus ascribimus et apropriamus et incorporamus necnon quecumque alia, que et prout in dictis literis continentur,
aprobamus, ratificamus et confirmamus tenore presencium mediente, decernentes, quod census et omnia predicta donata deinceps
et inantea sors ecclesiastica nuncupetur et pro ipsorum repeticione ad forum ecclesiasticum recursus in perpetuum habeatur,
ordinantes insuper, ut altarista dicti altaris, qui fuerit pro tempore, sit actu presbiter singulisque feriis secundis pro
defunctis, quartis pro pecatis et diebus sabbatis de Beata Virgine [
s. 282] sub onere consciencie sue sine legittimo impedimento et alias quando dominus Deus inspiraverit, missas circa altare predictum
et in quibuslibet Quatuor Temporibus anni missas et vigilias [
s. 808] defunctorum peragere et explere annis singulis perpetuis temporibus sit astrictus. Quodque eidem altariste pro tempore existenti
non liceat ultra unum ministrum ab ipso altari sine substituto, qui suas vices suppleat sine nostra vicariorum aut successorum
nostrorum licencia speciali absentari aut abesse sub penis per nos aut vicarium seu successores nostros sibi infligendum.
Ius autem patronatus et presentandi dicti altaris, cum ipsum vaccare contingerit, dicto domino Nassil aut successoribus heredibus
in Kyerkowo perpetuo reservamus. In cuius rei testimonium sigillum nostrum maius presentibus est appensum. Actum et datum
Gnezne in curia nostra anno Domini millesimo CCCC
o XLII
o, die vero Iovis XIII mensis Februarii
4, hora terciarum vel quasi, presentibus venerabilibus, honorabilibus et nobilibus viris, dominis Predwogio de Grandi preposito,
vicario in spiritualibus et officiali, Johanne cantore
5, Jaroslao de Kankolewo canonico
6, Nicolao de Calis decretorum doctore, lectore ecclesie nostre Gneznensis memorate
7, Bernardo de Minori Clobya
8, Grzymala de Lyppky heredibus
9, testibus circa premissa. Transsivit per manus Alberti Cucla notarii domini Vincencii archiepiscopi prefati
10.
a-bbrak Kop. 2
cdokumentów transumowanych brak Kop. 2
dtak Kop. 2
1Objaśniono wyżej, nr 1381.
2Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.
3Chodzi o Stanisława z Uścia, który był oficjałem gnieźn. 1438-40 (zob. o nim wyżej, nr 1435/10).
414 lutego w 1442 r. wypadało w środę, nie w czwartek.
5Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
6Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1389/16.
7Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.
8Zapewne Kłóbka, wieś par. w powiecie kowalskim na Kujawach. Bernard nie zidentyfikowany.
9Lipki par. Bałdrzychów w powiecie sier. Grzymała nie zidentyfikowany, por. z Grzymałą 1414 i Stanisławem Grzymałą zm. przed
1486 (Koz. 6 s. 232), może ident. z Janem Grzymałą krajczym arcybiskupim (Hain, s. 140), wyst. przy arcybiskupie także 1443
(KDW V nr 698).
10Wojciech Kukla (Kukła), zob. wyżej, nr 1518/13.
Dokument Nr 1579
Pyzdry, 6 marca 1442
Małgorzata i Anna siostry z Tarnowa sprzedają swoje wymienione posiadłości Westowi z Zielonego Dębu.
Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, s. 174-175; 2. Poznań, Bibl. Racz., rkps 85, k. 94v-95 (późne odpisy
tomu rewizji listów wlkp. z okazji lustracji 1564/65 r.).
Noverint universi, quibus expedit, hanc paginam visuri et audituri, quia nos Margaretha et Anna filiae legittimae bonae memoriae
Barthossii de Tarnowo, sorores germanae indivisae
1, publice recognoscimus praesentibus, quia vendidimus partem nostram haereditariam, quae super nos cessit post mortuam manum
patris nostri bonae memoriae supradicti Barthossii, videlicet in Tarnowo, in Nova Villa
2, in Spławie
3, super navigio in Paruchowo
4, si quid pertinet ad dictas haereditates et in civitate Pyzdry
5 et extra civitatem, ubique pater divae memoriae noster tenuit et possedit quaeque super nos post mortem eiusdem spectabant,
nobili Westh haeredi in Zielony Dąmb
6 et suis legitimis successoribus pro quinque centum marcarum cum viginti et quatuor marcis mediorum grossorum bonorum, numeri
vero Polonicalis, in quibus marcis quadraginta et octo grossos computando. Quam vero partem haereditariam vendidimus [
s. 175] cum omni iure, dominio et proprietate, videlicet agris cultis, incultis, hortis, sylvis, gais, indaginibus, virgultis, quercetis,
fluminibus, fluviis, aquarum decursibus, molendinis et eorum molimentis
a, fructibus, utilitatibus, censibus, reditibus et cum omnibus attinentiis, prout soli tenuimus et habuimus et genitor noster,
dum in humanis vixit, pro nobis metipsis nihil conservando. Haec autem omnia vendidimus [
k. 95] ratione meliorationis nostrae et fecimus non compulsae nec coactae aut aliquo devio errore seductae, quinimo matura et benivola
deliberatione absque omni impedimento et strepitu. In cuius testimonium sigillum meum Margarethae de Tarnowo sororis senioris
7 unacum sigillo Iasconis patrui nostri ibidem de Tarnowo
8 appensum dedimus. Actum et datum in Pyzdry feria tertia post dominicam Oculi etc. anno Domini 1442
do, in praesentia ibidem nobilium Sczedrzychoni
b de
b Sczedrzychowice
9, Joanne haerede in Komorzyn
10, Martino de Nadarzyce
11 et Laurentio ibidem in Nadarzewice
12.
atak Kop. 1 i 2
bbrak Kop. 2
1Tarnowo, dziś Tarnowa par. Pyzdry, na pd.-zach. od Pyzdr (Koz. 5 s. 405). Bartosz wyst. od 1426 (SHGWlkp.), jego córki skądinąd
nie znane.
2Nowa Wieś Podgórna i Spławie na zach. od Pyzdr, nad Wartą.
3Nowa Wieś Podgórna i Spławie na zach. od Pyzdr, nad Wartą.
4Paruchowo par. Pogorzelica (Koz. 3 s. 11) pomiędzy Pyzdrami a Żerkowem, na lewym brzegu Warty, na przeciw wsi poprzednio wymienionych.
Przewóz być może ident. ze znanym od XIII w. przewozem w Pogorzelicy.
5Tarnowscy, "szlachta-mieszczanie", działali przez cały XV w. w Pyzdrach, gdzie sprawowali funkcje w szlacheckich sądach i
piastowali urzędy miejskie, mieli więc zapewne i własność w mieście.
6Zielony Dąb (dziś Zieliniec), wieś par. na pd.-wsch. od Wrześni (Koz. 3 s. 477-478, 8 s. 143). West wyst. 1427-44 (Koz. 3
s. 478; Roczniki Hist. IX, 1933, s. 178).
7Pieczęć kobieca wydaje się zjawiskiem rzadkim; może jednak chodzi o ojcowską?
8Jasiek z Tarnowa wyst. od 1427 (Roty II nr 849), wicepodkomorzy w Pyzdrach 1427-32 (GUrz. nr C 665).
9Szczedrzykowice (dziś Szczodrzykowo) par. Pierzchno, na pn.-wsch. od Kórnika (Koz. 3 s. 297). Szczedrzyk syn Wichny wyst.
od 1418 (Roty I nr 966).
10Zapewne Komorze par. Nowe Miasto, na pn. od Książa Wlkp. (Koz. 2 s. 321). Jan skądinąd nie znany.
11Nadarzyce par. Gozdowo, na pd.-wsch. od Wrześni (Koz. 2 s. 495, 7 s. 363). Marcin i Wawrzyniec, imiona częste wśród drobnej
szlachty z N., trudne do identyfikacji.
12Nadarzyce par. Gozdowo, na pd.-wsch. od Wrześni (Koz. 2 s. 495, 7 s. 363). Marcin i Wawrzyniec, imiona częste wśród drobnej
szlachty z N., trudne do identyfikacji.
Dokument Nr 1580
Łęczyca, 7 marca 1442
Starosta łęczycki publikuje wyrok sędziów polubownych z 1434 r. w sporze pomiędzy klasztorem kanoników regularnych w Trzemesznie
a wymienionymi dziedzicami Lutomierska.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Trzem. 80. Pergamin 257 x 133 mm, zakładka obcięta. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie
informacje o treści (XVII-XVIII w.) i sygnatury: Scrinio 8, 22.
Ad perpetuam rei memoriam. Nos Nicolaus Katman de Cobilchy pincerna Syradiensis et capitaneus Lanc(iciensis)
1 / significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo ex actis dive memorie domini Jacobi Baranowsky, / tunc
capitanei existenti(s)
2, de anno Domini millesimo CCCC
o XXXIIII
o in eisdem actis invenimus, quomodo venientes strenui et / nobiles Clemens de Bachczicze subdapifer Lanc(iciensis)
3, Jaroslaus de Rabyesschewo pincerna Syradiensis
4, Nicolaus de Wodzyrady
5, Bodzatha de Bogucicze
6, Jacussius de Rosdzycze
7 arbitri et amicabiles compositores parcium infrascriptarum recognoverunt, quomodo venerabilem virum, dominum Andream prepositum
monasterii Tremessensis
8 cum conventu ipsiusque ab una et strenuos nobiles Venceslaum, Johannem Smilsz subpincernam et Nicolaum subiudicem Dobrzinyenses,
heredes de Luthomirsko
9 ab altera partibus, inter hereditates Luthomirsko et Kazymirz
10 arbitraverunt in hunc modum, quod prefatus dominus Andreas prepositus cum conventu suo non debet impedire meatum aque fluvii
dicti Nyr
11 et omnium riwlorum seu decursum aquarum ad molandina ipsorum heredum in Luthomirsko et ipsi nobiles heredes predicti debent
reformare decursum aquarum predictarum et aggerem statuere in fluvio predicto et omnibus riwlis secundum placitum ipsorum
imperpetuum. Inferius autem molandinum Venceslai, prout prefati arbitri asignaverunt et deputaverunt et palum infigii fecerunt,
ipse dominus prepositus debet recipe(re) totum predictum fluvium Nyr et ducere ad suum molandinum in Kazymirz per hereditatem
domini Venceslai vel eciam aliorum heredum, videlicet Johannis et Nicolai predictorum fossam faciendo, tali tamen condicione,
quod idem dominus prepositus debet dare tantum de pratis in hereditate sua predicta heredibus in Luthomirsko, quantumcumque
fossatum huiusmodi occupabit et aqua destruat in longitudine et latitudine, quorum prata destruentur circa limites ipsorum
et hoc imperpetuum stare debet, et huiusmodi recepcio aque non debet nocere molandino predicti domini Venceslai per remeatum
aque, vulgariter wspaczniczą, et predicta aqua non debet alcius elevari, nisi prout domini
a predicto palo signaverunt et predicta aqua debet redire ad suum canale antiquum ad borram, wlgariter do borku. Quamquidem composicionem et amicabilem concordiam ex utraque parte debent tenere perpetue sub vadio centum marcarum. In
cuius rei testimonium sigillum nostrum appensum est. Datum et actum Lancicie feria quarta ante dominicam Letare anno Domini
millesimo CCCC
o quadragesimo secundo.
anastępuje skreślone in Or.
1Mikołaj Katman z Kobyłek i Mileszek, cześnik sier. 1442-53 (tu najwcześniejsza wzmianka), starosta łęcz. 1440-44 (Spisy łęcz.).
2Jakub z Baranowa podstoli sandom. 1434-40, był starostą łęcz. 1432-40 (Spisy młp.; Spisy łęcz.).
3Klemens z Bechcic i Strzeblewa podstoli łęcz. 1428-36, stolnik 1436-50 (ib.).
4Jarosław z Rembieszewa w 1436 r. występuje jako podczaszy sier., ale może w 1434 był rzeczywiście cześnikiem (Spisy sier.
s. 114, 103).
5Wodzierady par. Mikołajewice, na pn. od Łasku w ziemi sier. Mikołaj może ident. z Mikołajem Szeligą 1423 (Koz. 7 s. 229).
6Bogucice par. Małyń, na pn. od Szadka w ziemi sier. (Koz. 6 s. 26). Bodzęta skądinąd nie znany.
7Rozdzice (Różyce) par. Leźnica Wielka (Koz. 7 s. 77), na pd. od Łęczycy. Jakusz skądinąd nie znany.
8Andrzej prepozyt kanoników regularnych w Trzemesznie 1407/18, zm. 1435 (WSB s. 23).
9Lutomiersk, miasto w powiecie szadkowskim. Wacław, zapewne z Lisów Lutomierskich, zob. wyżej, nr 1572/2. Dobrzyńscy podczaszy
Jan Smilsz i podsędek Mikołaj (nie znani Lasockiemu, Dostojnicy) czy ident. z cześnikiem i podsędkiem tychże imion piszącymi
się z Chełmicy 1434? (tamże).
10Kazimierz leżał tuż na pn.-zach. od Lutomierska, po przeciwnej stronie Neru.
11Kazimierz leżał tuż na pn.-zach. od Lutomierska, po przeciwnej stronie Neru.
Dokument Nr 1581
Trnava, 9 marca 1442
Król Władysław III daje w zastaw Pobiedziska z przyległościami wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi z Górki.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 732. Pergamin 280 x 170 + 42-37 mm, część tekstu wyblakła, skasowany. Na pasku pergaminowym pieczęć
wystawcy w czerwonym wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 21). Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps su/premus et heres Russie etc. significamus
tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos conside/ratis studiosisque obsequiis, quibus nobis magnificus Lucas
de Gorka palatinus Poznaniensis
1, since/re nobis dilectus, retroactis temporibus et presertim cum ad hoc Regnum inclitum Hungarie iter arripuimus, nobiscum
extitit et hucusque ad presens tempus nobiscum manet, propriis impensis et familia decenti nobis continue nullitando complacuit
et complacere prestancius in futurum (poterit
a), volentes ipsum nostris prosequi favoribus et ad ulteriora servicia reddere prompciorem, sibi opidum nostrum Pobyedziska
et villas Waglewo, Coczynowo, Gyrzino, Polskawesch, Rybithwy cum aliis ad ipsum opidum spectantibus
2, cum omnibus eiusdem opidi et villarum predictarum censibus, fructibus, proventibus, reddittibus, agris, pratis, molandinis,
silvis, nemoribus, gaiis, virgultis, rubetis, aquis, rivis, fluviis et earum decursibus, piscinis, piscaturis, aucupacionibus,
venacionibus attinenciisque et obvencionibus universis dedimus, inscripsimus damusque, inscribimus et largimur per presentes,
per ipsum Lucam tenendum, habendum, regendum, quiete et pacifice possidendum ad tempora vite sue et post finem vite sue persolutis
pecuniis suis per nos aut successores nostros aut successoribus suis legittimis pecunias, quas super dicto opido et villis
habebit, possessio eiusdem opidi et villarum ad nos et successores nostros revertetur pleno iure. Stacionibus et aliis iuribus
semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum testimonio est appensum literarum. Datum Tarnawie feria sexta ante dominicam
Letare anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo secundo etc.
3.
Relacio magnifici Johannis de Coneczpole cancellarii R(egni) P(olonie)
4.
abrak Or.
1Łukasz Górka, zob. wyżej, nr 1393/7.
2Pobiedziska, miasto królewskie pomiędzy Poznaniem a Gnieznem i przynależne doń wsie: Węglewo (na pn.), Kocanowo (na pn.-wsch.),
Jerzyn (na pn.-zach.), Polska Wieś (na pd.-wsch.) i Rybitwy (na pn.-wsch., nad zach. brzegiem jez. Lednica).
3Trnava (Tyrnawa) na wsch. Słowacji. Data zgodna z itinerarium króla.
4Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
Dokument Nr 1582
[Poznań], 17 kwietnia 1442
Władze miasta Poznania zawiadamiają wielkiego mistrza krzyżackiego, że nic nie wiedzą o pełnomocnictwie udzielonym rzekomo
Janowi Davidowi przez jego brata Jerzego.
Kop. z XV w. (współczesna wystawieniu): Berlin-Dahlem, GStAPK, XX, HA OBA 8121.
Reg.: Reg. Teut. I, nr 8121 (wg Kop.).
a-bDem erwirdigen grosmechtigen hern un homeister dutsches ordens, synem gnedigen, gunstigen, liben herren mit aller erwirdikeit
.
Wir richter vnd scheppen der stad Poszenaw bekennen offentlich mit diszem brieffe vor allen ienen, dy en sehen, horen, adir
leszen, is sey vor fursten, grauen ritter vnd knechten, richtern vnd scheppen, wo is is nohtrofft seyn wirt, das vor vns in
gehegetem dinge komen ist des erwirdigen herren homeisters vszen Preuszen bote in foller macht vnd begertte eyner lautbarunge
vor vns zcu thun, das wir sin wolgunden von rechtes wayn. Do sprach der bothe lieben herren, ich begere von meynes gnedigen
herren des homeisters, ap Hanusz Dauid mit seyme bruder Jurgen
1 ykomen were vor gehegete banck, vor richter vnd scheppen, das her hette seynen bruder Hanus Dauid mechtig gemacht zcu fordern
vff den erwirdigen herren homeister von Prewszen vnd seynen eyne eczliche summa geldis, dy se weder stad entffangen hetten
ex faterlicher gutter, vnd das czewge wir mit aldsassen scheppen, dy her mit ortel vnd mit rechte vff dy hegete banck bracht
hat, das vns das vnwissentlich vnd vndechtig ist, das der vorbenumpte Jurge Hannos Dauid seynen bruder mechtig gemacht hette
zcu namen vnd zcu fordern vff den homeister vnd seynen orden eyne eczliche summa geldis faterlicher gutter, dy en weder stad
solden entfangen haben, vnd das haben wir in unseren scheppenbuchern lassen suchen vnd kunden, das nyrnen geschreben finden.
Zcu orkunde haben wir vnsers amechtes zegel byn in dissen brieff loszen drucken, der gegeben ist am dinstage neste vor sinte
Jurgen tage noch Gotes geburtte fierczehn hundert jor vnd dornoch in dem czwevndfierczigestem jare etc.
a-bna odwrociu Kop.
1Bracia Davidovie nie zidentyfikowani.
Dokument Nr 1583
Piotrków, 25 (26?) kwietnia 1442
Arcybiskup gnieźnieński nakazuje klerowi dekanatu gnieźnieńskiego zapłacić daninę uchwaloną na synodzie w Piotrkowie 23 kwietnia
1442 r.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 467-468. Tytuł: Processus contra omnes beneficiatos, ut quilibet det grossum a marca racione contribucionis per statutum provinciale.
Vincentius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas, venerabilibus et honorabilibus discretisque viris,
dominis abbatibus, prioribus, prepositis, decanis, archidiaconis, scolasticis, cantoribus, custodibus ceterisque prelatis
et canonicis necnon rectoribus et altaristis nostre metropolitane Gneznensis et aliarum cathedralium, collegiatarum, monesterialium,
cenobialium et parrochialium ecclesiarum in decanatu Gneznensi, ubilibet constitutis et existentibus, omnibus et singulis,
ad quos presentes nostre litere pervenerint, salutem in Domino et nostris sub censuris et penis infrascriptis firmiter obedire
mandatis. Cum Deus omnipotens infallibili providencia sua cuncta disponens ac digito sapientie universa regens et gubernans
unam sponsam sanctam, videlicet ecclesiam sine ruga et macula constituit, que est tunica Domini inconsutilis, Petri navicula,
extra quam positus in palagi
a infernalis abissunt diiungitur, hec unius viri uxor est nec adulterari poterit cum ipsa, unico pastori Petro principi appostolorum
ad regendum voce Domini sit comissa, cui dictum est: "Tu es Petrus et super hanc petram edificabo ecclesiam meam"
1, ut unius corporis unicum sit capud, a quo omnia membra salutis susciperent influxum. Et quia hiis novissimis et peric(u)losis
temporibus exigentibus hominum peccatis et seminatore zyzanie salutis humane inimico procurante, duo capita, quod monstruosum
est, dicuntur esse in ecclesia Dei duoque sunt, quorum uterque verum pastorem et unicum ecclesie capud se esse pretendit,
quod in non modicum detrimentum vergit salutis christifidelium animarum. Nos igitur, qui licet indigni tot populis prefecti
sumus, ex debito officii nobis divinitus crediti volentes iuxta nostram possibilitatem saluti animarum nobis comissarum salubriter
providere, synodum provinciale(m) in opido Pyotrkowye ipso die beati Adalberti Martyris et Pontificis gloriosi ac ecclesie
nostre prefate Gneznensis patroni, que fuit XXIII mensis Aprilis, de anno presenti convocavimus
2, in qua cum reverend(is) in Christo patribus, dominis provincie nostre Gneznensis episcopis ceterisque prelatis, abbatibus
et prepositis ac aliis synodo prefate de iure et consuetudine interessentibus pluribus diebus de remediis opportunis varios
habuimus tractatus visumque est ipsi sancte synodo Pyotrkouyensi, ut onus commune ab omnibus feratur et quod onus tangit omnes,
eidem opem adhibeant medicine, eapropter predicta sancta synodo approbante et consenciente statuimus, ut quilibet beneficiatus
provincie dicte dyocesis et ecclesie nostre metropolitane Gneznensis ac kathedralium, collegiatarum, monasterialium, cenobialium
et parrochialium ecclesiarum rectores et altariste ubilibet constituti pro dirigendis ecclesie negociis nu(n)ciisque, ubi
et quociens opus fuerit, expediendis, de fructibus, utilitatibus, proventibus et obvencionibus suorum beneficiorum universis
a qualibet marca per unum grossum communis monete contribuere et ad manus collectorum per nos et alios loci ordinarios in
suis dyocesibus deputandorum reponere sit astrictus. Quare vobis omnibus et singulis supradictis dominis et vestrum cuilibet
communiter et divisim in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis et aliis formidalibus penis sinodalibus, quas
vos et vestrum quemlibet [
s. 468] incurre(re) volumus, nisi mandatis nostris ymoverius prefate sancte synodis
b Pyotrkowiensis cum effectu parueritis, districte precipiendo mandamus vosque comuniter et divisim monemus, quatinus quilibet
vestrum infra hinc et festum nativitatis sancti Johannis Baptizte [
24 VI] proxime nu(n)c venturum, quod temporis spacium vobis et vestrum singulis pro trina canonica monicione et peremptorio termino
prefigimus et assignamus de fructibus, proventibus, redditibus et obvencionibus beneficiorum vestrorum universis a qualibet
marca per unum grossum communis monete receptibilis inter commune wlgus contribuat et ad manus venerabilis viri, domini Johan(n)is
cancelarii ecclesie Gneznensis predicte
3 reponat realiter et cum effectu. Alias si secus feceritis aut aliquis vestrum fecerit, extunc prout exnunc vos et vestrum
quemlibet communiter et divisim Christi nomine excommunicamus in hiis scriptis, aliis penis ad nostrum arbitrium infligendis
reservatis, absolucionem quoque omnium contraveniencium hiis nostris mandatis nobis aut prefato domino Johan(n)i cancellario
predicto Gneznensi, quem ad recolligendum predictas peccunias nominamus, deputamus, tantum modo reservantes, ne autem cuiquam
vestrum quevis occasio excusacionis pandat velamen, precipimus sub penis prescriptis, ut nostrum presentem processum subscriptum
et sigillatum more solito unus ad alterum dirigat per certum portitorem sine mora, novissimus autem eundem ad manus domini
cancellarii offerat et presentet. In cuius rei testimonium sigillum vicariatus nostri generalis presentibus est subimpressum.
Datum in Pyotrkowia die Iovis XXV mensis Aprilis anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo secundo
4.
atak Kop., zamiast pelagi
btak Kop., zamiast sinodi
1Mat. 16, 18.
2O synodzie piotrkowskim pisze Hain s. 158-161; jego tekst powtórzony (ze skrótami) przez I. Suberę, Synody prowincjonalne
arcybiskupów gnieźnieńskich, Warszawa 1981, s. 77-78.
3Jan z Kozichbród, zob. wyżej, nr 1407/6.
425 kwietnia 1442 przypadało w środę, nie w czwartek. Data zgodna z itinerarium wystawcy.
Dokument Nr 1584
[Poznań], 27 kwietnia 1442
Władze miasta Poznania zaświadczają, że poznański piekarz(?) Bernard zapisał czynsz altaryście poznańskiemu Janowi (Janikowi).
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 38, k. 116. Wpis 30 grudnia 1457.
Nos infrascripti Albertus Gerlin proconsul
1, Laurencius gener Janchini
2, Nicolaus Naramowsky
3, Hanko Sleicz
4, Johannes Ponyeczsky
5, Nicolaus pellifex
6, Georgius Jost institutor
a7 et Johannes arcufex dictus wen der Heyde
8, consules civitatis Poznaniensis notum facimus presencium tenore universis, quod in nostra nostrorumque subscriptorum scabinorum
presencia Georgii
a Buchuald
9, Vincencii doleatoris
10, Johannis Czippel
11, Johannis Gerlin
12, Barthosii Syvi
13, Michaelis Bergir
14, Valentini sartoris
15 et Andree Adam de Costen
16 iudicio in banito, cui Caspar Lachman
a nostre civitatis advocatus
17 iuridice posidebat
a, constitutus personaliter providus Bernardus piscator
a, concivis noster
18, sanus mente et corpore, usus amicorum consilio, non coactus nec compulsus, nec aliquo errore seductus, sed sponte maturaque
deliberacione prehabita, rite et racionabiliter iusto vendicionis titulo vendidit et resignavit mediam marcam annui census
communis pecunie singulis annis super festum Nativitatis Domini [
25 XII] solvendam, pro quinque marcis mediorum grossorum eiusdem monete numerique Polonicalis, quadraginta octo grossos in quamlibet
marcam computando, in et super domo sua Iudaica in platea, dextra in parte a circulo ad murum eundo, penes Michaelis Knobloch
et Alberti Bar
19 domos sita, discreto domino Johanni alias Janik altariste ecclesie Sancte Marie Magdalene Poznaniensis et ad altare suum
in ecclesia Omnium Sanctorum extra muros Poznanienses
20 errigenda et post mortem suam legittimis suis successoribus eiusdem altaris altaristis ad habendum, tenendum et in usus suos
beneplacitos convertendum sub spe et titulo redempcionis, ita quod dum prefatus Bernardus vel sui legittimi successores dictum
censum cum capitali pecunia pretacto domino Johanni aut suis, ut prefertur, successoribus totaliter persolverint unacum censu
persesso iuxta numerum septimanarum, extunc prefata domus a censu et pecunia capitali prenominatis erit libera et soluta.
In cuius rei testimonium sigillum nostre civitatis presentibus est appensum feria sexta proxima post festum sancti Adalberti
anno Domini Mi
o CCCC
o XLII
o.
atak Kop.
1Wojciech Gerlin, zob. wyżej, nr 1517/3.
2Wawrzyniec z Żurawi, zob. wyżej, nr 1529/1.
3Mikołaj Naramowski (Rosman) rajca pozn. 1441/42-1443/44, 1450/51 (WSvP s. 445; M. J. Mika, Studia nad patrycjatem poznańskim
w wiekach średnich, Poznań 1937, s. 24-25).
4Hanek Śledź (Radeberg), zob. wyżej, nr 1529/5.
5Jan Poniecki, zob. wyżej, nr 1517/2.
6Mikołaj kuśnierz, rajca pozn. 1437/38, 1441/42, wójt 1442/43 (WSvP s. 444).
7Jerzy (Jurga) Jost kramarz, rajca pozn. 1441/42, 1442/43 (ib. s. 443).
8Jan łucznik, von der Heyde, Hejda, rajca pozn. 1441/42, ławnik 1444/45-1446/47 (ib. s. 443).
9Grzegorz (nie Jerzy!) Buchwald i Wincenty syn bednarza, zob. wyżej, nr 1529/7, 11.
10Grzegorz (nie Jerzy!) Buchwald i Wincenty syn bednarza, zob. wyżej, nr 1529/7, 11.
11Jan Czepel wieloletni rajca, wójt i ławnik pozn. 1425-45 (WSvP s. 441).
12Jan Gerlin ławnik pozn. 1441/42, 1442/43, rajca 1452/53, 1453/54 (ib. s. 442).
13Mikołaj Siwy ławnik 1437/38, 1441/42 (ib. s. 448, 486).
14Michał Berger, zob. wyżej, nr 1387/16.
15Walenty krawiec ławnik pozn. 1441/42, rajca 1442/43 (WSvP s. 447).
16Andrzej Adam z Kościana ławnik pozn. 1441/42, 1446/47 (ib. s. 439), wyst. 1426 - ok. 1472 (SHGPoz. II s. 404).
17Kasper Lantman wójt pozn. 1437/38, 1441/42, 1444/45-1447/48, rajca 1445/46, 1448/49-1450/51 (WSvP s. 444).
18Żaden rybak na ul. Żydowskiej (Sukienniczej) nie jest znany. Chodzi tu napewno o Bernarda piekarza (pistor), znanego dotąd
w latach 1412-33, który rzeczywiście miał na Żydowskiej za sąsiada Wojciecha Baira (KDW IX nr 1079/20, 18).
19Żaden rybak na ul. Żydowskiej (Sukienniczej) nie jest znany. Chodzi tu napewno o Bernarda piekarza (pistor), znanego dotąd
w latach 1412-33, który rzeczywiście miał na Żydowskiej za sąsiada Wojciecha Baira (KDW IX nr 1079/20, 18).
20Jan, Janik, zob. wyżej, nr 1486/2.
Dokument Nr 1585
Buda, 21 czerwca 1442
Jan Wedel przyjmuje od króla w zarząd zamki Wałcz i Drahim.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 267. Pergamin 222 x 128 + 40 mm, pismo wyblakłe, plama w tekście. Nacięcie po pasku do przywieszenia
pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).
Wyd.: Raczyński, Kodex, s. 167-168 (wg Or.).
Ego Johannes de Vedel
1 recognosco presentibus universis, quod ex quo serenissimus princeps / et dominus, dominus Wladislaus Hungarie, Polonie, Dalmacie,
Croacie etc. rex, dominus meus / graciosissimus castra sue serenitatis Valcz et Drahim
2 michi graciose contulit in tenutam, / tunc presentibus promitto, polliceor et spondeo sue serenitati, quod prescripta castra
pro sua serenitate et Corona Regni Polonie fideliter tenebo et gubernabo et nullum alienigenam in burgrabios dictorum castrorum
ponam et preficiam, sed dumptaxat terrigenas Regni Polonie bene posessionatos in dictis castris burgrabios faciam et locabo,
et nulli alteri ipsa castra tradam, condescendam et resignabo preterquam prefato domino regi Wladislao et sue Corone Regni
Polonie vel illi, cui sua serenitas comiserit resignanda. Et hec singula facere teneor et debeo sub fide et honore meis absque
dolo et fraude et sub onere iuramenti per me super ligno Crucis vivi(fi)ce corporaliter prestiti. In cuius rei fidem sigillum
meum presentibus est subappensum. Datum Bude feria quinta ante festum nativitatis sancti Johannis Baptiste anno Domini M CCCC
XL secundo.
1Jan Wedel, von Wedel, Wedelski ze szlachty nowomarchijskiej, potem miecznik pozn. 1444-61 (Spisy wlkp.; GStar. s. 82).
2Wałcz i Drahim (Stare Drawsko), dwa klucze dóbr królewskich w powiecie pozn. (ziemi wałeckiej) "chodzące" zwykle razem w zarządzie
i w zastawie.
Dokument Nr 1586
Buda, 28 czerwca 1442
Król Władysław III zapisuje 400 grzywien na Kościanie wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi Górce.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 427. Pergamin 370 x 200 + 60 mm, małe plamki i dziurka w tekście. Dok. skasowany: przecięty wzdłuż,
potem zszyty białą nicią. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII
w.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps et heres Russie etc. significamus
/ tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos revolventes animo multiplicia altaque meritorum obsequia et fidei
/ integerrime constanciam, quibus magnificus Lucas de Gorka palatinus Poznaniensis
1, sincere nobis dilectus, status / nostri suis saluberimis consiliis negocia promovendo se gratissimum reddidit et potissime
a primevo ingressu nostro ad hoc Regnum nostrum Hungarie se nobiscum pariter offerendo, cum sumptibus propriis et impensis
et familiarum suarum pluralitate decenti compta armorum apparatu nobis usque in presens gratissimos exhibuit famulatus, ut
igitur horum gracia prout conveniens est digna meritorum suorum premia et favores liberalitatis in se profusos ipse agnoscat
proindeque fiat prompcior, reddatur abilior ad huiusmodi servicia nostra plus solito exhibenda, sibi suisque legittimis successoribus
in et super opido nostro Costan in terra Maioris Polonie iacenti et villis omnibus ad ipsum pertinentibus
2 et prout ipse de presenti ipsa bona possidet, quadringentas marcas monete ac numeri Polonicalium, XLVIII grossos in marcam
quamlibet computando, dedimus, donavimus damusque, deputavimus et inscribimus per presentes, per ipsum palatinum et suos successores
legittimos cum omnibus utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, curiis, allodiis,
prediis, silvis, mericis, nemoribus, borris, gaiis, rubetis, fluminibus, lacubus, piscinis, piscaturis, torrentibus, aquis
et earum decursibus, molendinis, emolimentis, venacionibus, aucupacionibus et generaliter cum omnibus attinenciis et obvencionibus
universis habendas, tenendas, utifruendas et pacifice possidendas regendasque et gubernendas tamdiu, quousque (sibi
a) vel suis legittimis successoribus dicte quadringente marce per nos vel successores nostros ex integro fuerint persolute,
quibus exsolutis dictorum opidi eciam castri et villarum possessio ad nos et successores nostros devolvetur pleno iure. Stacionibus
tamen et iuribus nostris regalibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Bude
feria quinta in vigilia sanctorum Petri et Pauli Apostolorum anno Domini M CCCC XL secundo
3.
Ad relacionem magnifici Johannis de Coneczpole R(egni) P(olonie) cancellarii
4.
abrak Or.
1Łukasz Górka, zob. wyżej, nr 1393/7.
2O innych zapisach na Kościanie dla Górki zob. GStar. s. 46.
3Data zgodna z itinerarium króla.
4Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
Dokument Nr 1587
Buda, 28 czerwca 1442
Król Władysław III zapisuje 400 grzywien na Pobiedziskach wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi Górce.
Or. pochodzący z Archiwum Koronnego, do 1944 r. w Bibliotece Ordynacji Krasińskich w Warszawie, spalony.
Reg.: A. Wolff, Zniszczone dokumenty Biblioteki Ordynacji Krasińskich, w: Straty bibliotek i archiwów warszawskich..., t. III, Warszawa
1955, s. 197, nr 125.
Uw.:Por. niniejszy dok. z innymi licznymi dok. zapisów sum dla Łukasza Górki, np. z nr poprzednim z tejże daty oraz z dok. zastawu
Pobiedzisk z dnia 9 marca 1442 (wyżej, nr 1581).
Dokument Nr 1588
Poznań, 30 czerwca 1442
Biskup poznański zatwierdza zapis czynszu przez Macieja Myszkę z Łoskunia na rzecz kościoła parafialnego w Margoninie.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 29, k. 44v-45. Wpis 8 kwietnia 1446. Tytuł: Privilegium Margonino.
In nomine Domini amen. Nos Andreas Dei gracia episcopus Poznaniensis
1 significamus tenore presencium universis, quomodo nobilis Mathias Myska heres in Losskunye
2 volens rebus consulere perituris et pro temporibus (de bonis suis
a) a Deo sibi collatis conquirere premia se(m)piterna, duas marcas census an(n)ui comunis monete in et super hereditate Margonskawesch
nuncupata, in districtu Gneznensi sita
3, pro ecclesia in Margonino parrochiali
3, que unico pristinis temporibus et hu(cu)sque hactenus gaudebat vicario, et in sustentacionem vicarii secundi pro viginti
quatuor marcis eciam usualis pecunie pro sua et progenitoris sui, olim nobilis Mathie Myska
2, salute comparavit, volens, ut secundus hoc stipendio congruo supportatus in dicta ecclesia parrochiali in Margonino per
rectorem suum teneretur vicarius et officia divina ac alia onera in privilegio resignacionis dictorum censuum late expressa
peragerentur per eundem vicarium. Nos itaque considerantes, quod salubris et pya existit hec donacio sic, ut ex privilegio
olim magnifici domini Raphaelis de Goluchowo succamerarii Kalisiensis et capitanei Maioris Polonie generalis hic inferius
de verbo ad verbum inserti vidimus contineri ipsumque censum in eo descriptum in ecclesiasticum
b assumpsimus et presentibus assumimus tuicionem, decernentes ipsum amplius fore ecclesiasticum quodque quociens opus fuerit,
super eo ad forum iudicii ecclesiastici recursus habebitur specialis officiaque et onera racione eiusdem altaris imposita
et expressa per eos, quorum interest, volumus sub censuris ecclesiasticis iuxta continenciam prescripti domini Raphaelis capitanei
etc. peragi et continuari. Et preterea, ut prefatus secundus vicarius rectorem dicte ecclesie conveniencius posset in administracione
divinorum adiuvare, rector eiusdem ecclesie discretus Michael
4 voluntate sua spontanea et nostro consensu ad id interveniente missalia utriusque grani in totali villa Szypnyewo
5 pro ipso vicario et sui sustentacione dedit perpetue et assignavit cum effectu. Quam donacionem nos ratam habentes, ratificamus
et tenore presencium nostra ordinaria auctoritate confirmamus per presentes. Tenor autem eiusdem privilegii de verbo ad verbum
sequitur et est talis:
[
następuje dok. starosty generalnego Wielkopolski Rafała z Gołuchowa z daty: Gniezno, 3 września 1437 - reg. w KDW V nr 602].
[
k. 45] In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Poznanie die Saturni ultima mensis Iunii anno
Domini millesimo CCCC
o quadragesimo secundo.
abrak Kop.
btak Kop., zamiast ecclesiasticam
1Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.
2Łoskuń par. Długa Goślina, na pn.-wsch. od Murowanej Gośliny. Maciej Myszka syn zmarłego Macieja Myszki wyst. w Ł. także 1437
(SHGPoz. III s. 55). O fundacji zob. Now. II s. 383.
3Margonin, miasto w powiecie kcyńskim (nie gnieźn.) i przyległa doń od pn.-wsch. Margońska Wieś.
4Pleban Michał skądinąd nie znany.
5Sypniewo par. Margonin, na pd. od Margonina (Koz. 3 s. 291, 5 s. 383).
Dokument Nr 1589
15 lipca 1442
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Wawrzyniec ze Zdzienic opisał posag i wiano swej żony Katarzyny.
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 22, k. 216-216v. Wpis 12 czerwca 1448.
Nos Creczslaus de Curoswank castellanus Visliciensis et capitaneus Maioris Polonie generalis
1 significamus tenore presencium universis, quibus expedit, presentibus et futuris, noticiam presencium habituris, quomodo
ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium veniens presenciam nobilis Laurencius de Sdzynicze
2 non compulsus, non coactus neque aliquo errore devio seductus, quinymo sanus mente pariter et corpore existens, usus suorum
amicorum consilio et matura deliberacione prehabita, in et super duabus sortibus hereditatis Sdzinicze, tercia pro se reservata,
necnon predio, curia, peccudibus et peccoribus in ibidem in districtu Calisiensi sitis, cum omni iure, dominio et proprietate,
prout solus tenuit et iure hereditario possidebat, et campis, agris, pratis, pascuis, graminibus, silvis, borris, gaiis, rubetis,
pynetis, mellificiis, lacubus, piscinis, piscaturis, fluviis, fluminibus, aquis etearum decursibus, molendinis et eorum emolimentis,
et generaliter cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, censibus, proventibus, venacionibus, honoribus, laboribus,
curiis, areys, domibus, ortis, pomeriis, allodiis, prediis, attinenciis et obvencionibus universis, quocumque nomine alio
seu vocabulo censeantur speciali, ita longe, late et circumferencyaliter, prout dicte sortes in suis metis, finibus sive graniciebus
sunt distincte, nichil iuris, dominii sive proprietatis sibi aut suis legittimis successoribus penitus ibidem reservando,
centum cum quinquaginta marcis latorum grossorum, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, videlicet quinquaginta
marcas racione dotis et totidem racione dotalicii necnon quinquaginta marcas racione, que pro pecuniis consortis sue emerat
et circa bona comparaverat, nobili Katherine consorti sue legittime
3 dedit, donavit et asscribsit ac coram nobis rite et racionabiliter iuxta terre consuetudinem resignavit habendam, tenendam
possidendamque iuxta ritum terre. Harum quibus testimonio literarum sigilla nostra presentibus sunt subappensa. Actum et datum
die dominico proximo post festum sancte Margarethe sub anno Domini millesimo quadringentesimo [
k. 216v] quadragesimo secundo, presentibus nobilibus Martino Sbyersky burgrabio Calisiensi
4, Petro Jacubowsky
5, Nicolao Bochnek
6, Petro Boruczsky
7, Johanne de Sbyersko
8 et Stephano Prussynowsky
9, testibus circa premissa etc.
1Krzesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 1527/1.
2Zdzienice, wieś dziś nie istniejąca, par. Złotniki koło Stawiszyna, siedziba drobnej szlachty podkaliskiej. Wawrzyniec wyst.
od 1415 (Roty IV nr 482 n.).
3Katarzyna Zdzienicka, siostra Ubisława z Biernacic, żyła jeszcze 1448, kiedy to oblatowała niniejszy dok.
4Marcin Zbierski, zob. wyżej, nr 1541/11.
5Jakubowo par. Pruśce, na pn.-wsch. od Rogoźna (Koz. 2 s. 244). Piotr, także ze Świerczewa, wyst. 1399-1446, długoletni żupca
i burgrabia w Koninie, Pyzdrach, Nakle, Kcyni, Kaliszu i Gnieźnie (SHGWlkp.; GUrz. s. 172).
6Mikołaj Bochnek ze wsi Bartodzieje (par. Kościelec Kaliski, na pn.-wsch. od Stawiszyna), wyst. 1440-72 (SHGWlkp.), wicepodsędek
w Kaliszu 1440-41, wicesędzia 1453, burgrabia w Koninie 1461-71 (GUrz. nr C 211, 186, 380).
7Borucin par. Sobótka Wielka, na pd.-wsch. od Pleszewa. Piotr wyst. także 1457, nie żył już 1463 (SHGWlkp.).
8Jan ze Zbierska (jak wyżej, przypis 4) ident. albo z Janem wyst. 1409-28 albo 1446 n., potem wicechorążym w Kaliszu 1470,
wicepodkomorzym w Koninie 1472 (GUrz. nr C 269, 467).
9Prusinów par. Szymanowice, na pn.-wsch. od Żerkowa (Koz. 5 s. 200). Stefan może ident. z wyst. 1469, nie żyjącym już 1485
(SHGWlkp.).
Dokument Nr 1590
Buda, 25 lipca 1442
Król Władysław III nadaje parcelę w Śremie mieszczaninowi Świętosławowi.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 34, k. 6v-7v. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 15 lutego 1519.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 767 (wg Kop.).
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Ne errore oblivionis gestis sub tempore imposterum pariat detrimenta, alta
regum et principum consilia decreverunt ea literarum apicibus et testium annotacione perhennari, ne lapsu temporis evanescant.
Proinde nos Wladislaus Dei gracia rex Hungariae, Poloniae, Dalmaciae, Croatiae, Rasciae, Serviae etc. necnon terrarum Cracoviae,
Sandomiriae, Siradiae, Lancitiae Lituaniaeque princeps supremus Pomeraniaeque, Russiae dominus et heres etc. significamus
tenore praesentium, quibus e(xpedit) u(niversis), p(raesentibus) et futuris praesentium noticiam habituris, quomodo attendentes
grate fidelitatis obsequia studiosa providi Suiantoslai civis nostri de civitate nostra Srzem
1, fidelis dilecti, quibus maiestati nostre complacuit auctoque f(idelitatis) suae studio poterit praestantius complacere in
futurum, horum intuitu volentes ipsum gratiarum nostrarum prosequi favoribus et ad obsequia nostra futuro reddere promptiorem,
sibi aream nostram in civitate nostra predicta Srzem in terra Maioris Poloniae sittam in circulo et in acie penes Grabszyczonem
alias kneziek ex opposito areae nobilis Jacobo
a Cosoimsky
a iacentem
2, pro edificando macello carnificum ad latitudinem et longitudinem aliis macellis in civitate praedicta existentibus dedimus,
donavimus, damus, donamus et largimur gratiose praesencium per tenorem donacione perpetua et irrevocabili perpetuis temporibus
affuturis, per ipsumque Suiantoslaum et ipsius successores legittimos habendam, tenendam, regendam, utifruendam, commutandam,
obligandam, vendendam, donandam, alienandam libereque sine aliquibus censibus, solucionibus, exactionibus possidendam et in
usus suos successorumque suorum beneplacitos et voluntarios convertendam, prout ipsius melius, utilius et conveniencius videbitur
expedire pro ipsius beneplacito voluntatis. Actum Budae feria quarta celebritate sancti Jacobi Apostoli anno Domini millesimo
quadringentesimo quadragesimo secundo
3, praesentibus ibidem reverendis in Christo patribus, dominis Simone Agriensi
4, Joanne Varadiensi
5, Petro Czenadiensi episcopis
6 magnificisque Laurencio de Hedrewara Regni Hungariae
7, Petro de Sprowa Leopoliensi
8, Hriczkone Kerdei de Pomorzany (Podoliensi
b) palatinis
9, Laurencio de Calinoua Siradiensi
10, Przedborio de Conieczpolie Rosperiensi castellanis
11 et aliis quamplurimis fidedignis ad premissa. Datum per manus magnificorum Joannis de Conieczpolie cancellarii
12, Petri de Sczekoczin vicecancellarii Regni Poloniae
13, nobis sincere dilectorum. Relacio eiusdem magnifici Petri de Sczekoczini R(egni) P(oloniae) vicecancellarii.
atak Kop.
bbrak Kop.
1Mieszczanin śremski Świętosław nie zidentyfikowany.
2Zapewne ident. z Jakubem Kosowskim wyst. w Śremie już 1434, zob. o nim KDW IX nr 1367/1.
3Data zgodna z itinerarium króla.
4Szymon Rozgonyi bakałarz UJ 1407, biskup Vesprem 1428, arcybiskup Eger 1440, kanclerz Węgier, zginął pod Warną 1444.
5Jan de Dominis biskup Veni, potem Varad (Oradea) 1440, biskup nominat Weszprem, zginął pod Warną 1444.
6Piotr biskup Csanad (Cenad) 1438-56.
7Wawrzyniec Hédervári, zob. wyżej, nr 1548/3.
8Piotr Odrowąż ze Sprowy starosta halicki 1436-42, wojewoda lwowski (ruski) 1437-50, zm. 1450 (PSB XXIII s. 551-555).
9Hryćko Kierdejowicz, zob. wyżej, nr 1548/4.
10Wawrzyniec Zaremba, zob. wyżej, nr 1498/10.
11Przedbór z Koniecpola kasztelan rozpierski 1434-42, sandom. 1442/43-60, starosta przemyski 1440-60 (Spisy młp.; Spisy sier.).
12Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
13Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1591
Gniezno, [15 września 1441 - 29 lipca 1442]
Oficjał gnieźnieński publikuje wyrok swojego poprzednika, Benedykta z Modły, w sporze o czynsze pomiędzy prepozytem szpitala
Św. Ducha w Poznaniu a plebanem z Soboty.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 25, k. 63v-64. Wpis 29 lipca 1442 - data ta stanowi terminum ad quem spisania niniejszego dok.
Terminum a quo wyznacza data objęcia urzędu oficjała przez wystawcę (15 września 1441: AAG, ACons. A 22, k. 85v).
Predwogius de Grandi prepositus sancte ecclesie Gneznensis reverendique in Cristo patris et domini, domini Vincencii Dei gracia
dicte sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopi et primatis in spiritualibus vicarius et officialis generalis
1, venerabili viro, domino Nicolao Czotczani canonico et officiali ecclesie Poznaniensis generali
2 sincere ac fidelis amicicie continuum incrementum. Dudum venerabili viro, domino Benedicto de Modla canonico vicarioque in
spiritualibus ac officiali dicte sancte ecclesie Gneznensis generali, predecessori nostro
3 mediato, presentato et per eum recepto instrumento, publico manu et signo discreti Alberti Petri de Vscze clerici Poznaniensis
diocesis, publici imperiali auctoritate notarii
4 subscripto et consignato, appellacionis ad sanctam sedem metropoliticam ecclesiamque Gneznensem pro parte honorabilis viri,
domini Boguslai ecclesie [
k. 64] Sancti Spiritus ante Poznaniam prepositi
5 et contra discretum Martinum ecclesie parrochialis in Sobotha rectorem
6 interposite a sentencia interloqutoria venerabilis viri, domini Clementis de Drzeuicza canonici et officialis dicte ecclesie
Poznaniensis generalis
7 pro parte dicti Martini in Sobotha plebani et contra dictum dominum prepositum Sancti Spiritus lata et promulgata in causis
inter partes prescriptas, de et super tribus fertonibus annui census de campis seu agris dictis Wyrzbicza ante civitatem Poznaniensem
sitis
8, per ipsum dominum prepositum et suos predecessores ecclesie in Sobotha et ipsius ecclesie rectoribus pro tempore existentibus
singulis annis, quibus predicti agri et alii plures eis adiuncti arabantur et seminabantur, solvi conswetis et eorum occasione
coram ipso auctoritate ordinaria vertentes et ab aliis gravaminibus in dicto appelacionis instrumento lacius contentis, deductis
et expressis, vigore cuiusquidem appelacionis literarum ipse venerabilis vir, dominus Benedictus canonicus et officialis predictus
partibus predictis coram se legitime vocatis, cum earundem parcium procuratoribus pronuncciato se partibus iudice competenti
discussioque articulo gravaminis rite procedens lite legitime contestata, servatis omnibus et singulis terminis essencialibus
et dilacionibus necessariis in causa huiusmodi concludentibus, visis per eum omnibus et singulis actis acticatis, iuribus
et munimentis testiumque dictis et deposicionibus in huiusmodi causa factis, productis et habitis ipsoque rite recensitis
et equa iusticie lance discussis, sentenciam diffinitivam in scriptis tulit et promulgavit in hunc, qui sequitur modum:
Cristi nomine invocato pro tribunali sedentes et solum Deum pre oculis habentes, per hanc nostram sentenciam diffinitivam,
quam ferimus in hiis scriptis, pronuncciamus, dicimus, decernimus et declaramus per honorabilem virum, dominum Clementem canonicum
et tunc officialem Poznaniensem, in causa, que coram eo inter discretum dominum Martinum rectorem parrochialis ecclesie in
Sobotha Poznaniensis diocesis ex una et honorabilem virum, dominum Boguslaum prepositum Sancti Spiritus domus pauperum ante
Poznaniam, de et super tribus fertonibus census annui per ipsum dominum Boguslaum prepositum Sancti Spiritus et suos predecessores
ecclesie in Sobotha et ipsius rectoribus pro tempore de agris seu campis Wyrzbicza, quo ad quatuor annos immediatos precedentes
a die date presencium, quibus quatuor annis dictus campus Wyrzbicza fuit desertus seu incultus, male fuisset sentenciatum
et diffinitum, pro parteque prefati domini Boguslai prepositi ab ipsa sentencia ad sanctam sedem metropoliticam Gneznensem
bene, sancte et iuste fuisse appellatum. Ideo ipsam sentenciam prefati domini Clementis officialis cassandam, anulandam, revocandam
et infirmandam casamusque, anulamus, revocamus et infirmamus ac retractamus dictumque Boguslaum prepositum ab impeticione
dicti domini Martini in Sobotha plebani, quo ad quatuor annos solum, quibus agri predicti iacuerunt inculti, absolvendum fore
et absolvimus sentencialiter et diffinitive, super ulterioribus impedimentis eidem perpetuum silencium imponentes per presentes,
expensas huiusmodi compensantes. Lecta et in scriptis promulgata fuit hec sentencia diffinitiva per prefatum venerabilem virum,
dominum Benedictum officialem Gneznensem, predecessorem nostrum mediatum anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo
tricesimo sexto, indicione decima quarta, die vero Veneris penultima mensis Marcii [
30 III 1436], Gnezne in domo habitacionis eiusdem domini Benedicti in Summo Gnezne sita, inibi, ubi ad iura reddenda et causas audiendas
a sedere consweverat, presentibus ibidem circumspectis magistris Petro Bn(i)n
9, Paulo Apostolo
10 et Stanislao Gozdz causarum consistorii Gneznensis procuratoribus
11, testibus circa premissa.
Que omnia et singula ac huiusmodi dicti venerabilis viri, domini Benedicti predecessoris nostri mediati sentenciam diffinitivam
omniaque in ea contenta vobis intimamus, infirmamus et notificamus ac ad vestri noticiam deducimus per presentem. In quorum
omnium et singulorum premissorum fidem et testimonium presentes litteras sive hoc presens publicum instrumentum scribi et
publicari sigillique officialatus Gneznensis appensione iussimus communiri.
Et ego Albertus Nicolai de Sichlino clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
12 prefatique venerabili viri, domini Predwogii officialis et coram eo causarum in consistorio Gneznensi scriba, quia omnia
et singula premissa in actis consistorii predicti coram dicto felicis recordii domino Benedicto de Modla officiali predecessore
dicti domini Predwogii officialis mediato conscriptis et acticatis sic fieri vidi et inveni, ideo de mandato eiusdem domini
Przedwogii officialis ex eisdem actis presentes litteras sive hoc presens publicum instrumentum manu propria scriptas seu
scriptum confeci, subscripsi et publicavi signoque et nomine meis solitis fieri et conswetis, unacum officialatus Gneznensis
sigilli appensione consignavi et munivi in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.
asłowo powtórzone Kop.
1Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.
2Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.
3Benedykt z Modły, zob. wyżej, nr 1401/1.
4Wojciech syn Piotra z Ujścia adwokat w konsystorzu pozn. 1435, 1437, notariusz publiczny 1436 (tutaj), dopuszczony do funkcji
notarialnych w Poznaniu 1440, wikariusz in spiritualibus arcybiskupa gnieźn. na Pomorzu 1441 (Not. nr 32).
5Bogusław z Łekna, zob. wyżej, nr 1473/6.
6Sobota, wieś par. na pn.-zach. od Poznania (Koz. 3 s. 229). Pleban Marcin wyst. 1426-29 (SHGWlkp.; KDW IX nr 1205/4). O sporze
z prepozytem Bogusławem w 1429 r. zob. też KDW IX nr 1205.
7Klemens z Drzewicy, zob. wyżej, nr 1460/5.
8Wierzbice (por. dziś ul. Wierzbięcice w Poznaniu), dziś w granicach miasta.
9Piotr syn Wawrzyńca z Bnina, zob. wyżej, nr 1399/10.
10Paweł Apostoł z Lubani i Stanisław Goźdź, zob. wyżej, nr 1401/8, 14.
11Paweł Apostoł z Lubani i Stanisław Goźdź, zob. wyżej, nr 1401/8, 14.
12Wojciech z Żychlina, zob. wyżej, nr 1549/12.
Dokument Nr 1592
[Kalisz], 19 sierpnia 1442
Testament Jana Potrzeby z Kalisza.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 274.
Uw.:Jest to raczej chyba tylko minuta testamentu, nie ubrana w ostateczne formy kancelaryjne.
Testamentum finale factum per dominum Johannem Potrzeba lanificem, civem Calisiensem
1, anno Domini M
o CCCC
o XL secundo, indicione quinta, pontificatus etc. domini Eugenii pape quarti anno duodecimo, die vero Solis decima nona mensis
Augusti, coram me Paulo Petri Pyecz de Stauischin publico imperiali auctoritate notario
2, presentibus dominis N., B., C. et Mathia Corczak familiare civitatis Calisiensis
3.
Primo debita, que ei tenentur homines, sunt ista: nobilis domina Gyvanowska
4 tenetur solvere quatuor marcas mediancium cum tribus grossis ad festum sancti Michaelis proximum [
29 IX] pro area penes dominam Sowynska
5 sita. Item domina Dorothea uxor Pauli Oszcolanka
6 tenetur XX scotos tempore
a monethe, hoc idem debitum tenetur, quia sibi accomodaverat Johann(e)s Potrzeba. Stry tenetur mediam alteram marcam. Allexius
tenetur XI grossos pro panno. Komorek tenetur pro equo unam sexagenam. Sthephanus molendinator de Corczak
7 tenetur tempore
a monethe mediam marcam. Petrus Strebel currifex tenetur pro panno novem scotos. Albertus czapnik tenetur mediam sexagenam. Item Michalowa Smagadlowa tenetur novem grossos. Nicolaus Albus tenetur III+
b grossos. Dominus Nicolaus Sadowsky tenetur mediam marcam pro panno. Sawydowsky tenetur unam sexagenam cum duobus grossis.
Dominus Nicolaus Thursky
8 tenetur mediam marcam.
Solvis debita:
Item Johannes Potrzeba tenetur Dorothee sorori sue unam sexagenam. Item Radslao tenetur XIIII grossos. Item solus Johannes
Potrzeba donat soli domine uxori sue viginti marcas racione dotalicii et quid pecunia recepit eciam decem marcas, videlicet
post suam uxorem hac sibi eciam legat et dat hoc in toto triginta marc(as) de suis bonis eidem sue uxori dat et decem alias
marcas, quas in prethorio habet scriptas, hoc pro ea sua dicta uxore dimittit, sed adhuc non sunt date, sed sunt fideiussores
pro istis decem marcis Odpluga et Johannes Droschewsky
9, quas debuerunt dare in quatuor annis. Item fratri suo dedit, videlicet Thome sartori, et legat testamentaliter quatuor marcas
cum 3 grossis, quas debet solvere domina Gywanowska
4. Item eidem eciam tunicam suam wlpinis pellibus subductam dedit. Item idem Johannes Potrzeba lanifex petivit, ut bona omnia
domestica non dentur ad villam, ut cinguli, ut cetera domestica, quia filio debet cingulus et vestimenta. Item in camera pannicida
dixit, quod sunt ibi decem et septem marce parate et de istis comisit dare pro emenda ecclesiarum Sancte Marie quinque marc(as)
et pro Sancti Stanislai similiter quinque marc(as). Item idem Johannes Potrzeba tenetur undecim marcas pro allodio puer(is)
Bogati Staszconis. Hec sunt conscripta per manus Pawli de Stauischin die dominica infra octavas Assumpcionis Marie, que fuit
dies Solis XIX Augusti anno Domini 144II.
Sequitur conscripcio notarii domini advocati.
Item secuntur res inscripte ipsius Potrzeba ex mandato ipsius advocati. Item primo XXXX cum quatuor lanatorum mediorum alias
polstranki. Item quatuor wlgariter osznowy. Item VI scutelle stannee cum duobus tallaribus. Item duo magna caldaria. Item tria caldaria pro piscibus emendis et unum
pro coquendis piscibus. Item quatuor forpices lanificum vel textorum. Item quatuor forpices rasorales pro IIII
or marcis. Item II kaminy pro +
b marca. Sczothki pro una marca. Item domus cum rebus domesticis pro XXX marcis y sz ramy. Item duo lanei seminati predii pro XL marcis. Item peccorum et scropharum pro III marcis. Item peccorum et scropharum pro
III marcis. Item VIII equi. Item ortus in Stare Myasto
10 pro XX marcis. Item pannicidalem cameram pro XII marcis. Item maccellum carnium pro XX
ti marcis. Item przandze gothowey pro IIII
or marcis minus uno fertone.
Manus notarii civitatis Stanislai sequitur
11.
Circa divisionem puerorum kaldaria, canthari, tallarii Katherine filie seniori, una scultella magna stannea, due parve caldare
pro piscibus emendis, IIII cantari stannei, item minori sorori Margarethe totidem etc. et tantum descriptorum omnium istorum.
atak Kop.
bułamek 1/2 oznaczony przez pisarza pionową przedłużoną i przekreśloną kreską oddajemy tu i niżej znakiem + (3,5 i 0,5)
1Tkacz Jan Potrzeba i jego rodzina skądinąd nie znani.
2Paweł syn mieszczanina Piotra Piecza ze Stawiszyna (w Kaliskiem), student UJ 1430, dopuszczony do notariatu publicznego w
Gnieźnie 1436, bakałarz sztuk 1438, mansjonarz i altarysta w kolegiacie NMPanny w Kaliszu 1438, pleban w Zagórowie 1450, wyst.
do 1461 (Not. nr 525).
3Maciej Korczak wyst. także 1439 (wyżej, nr 1475/10).
4Zapewne z Iwanowic i Gruszczyc pod Kaliszem z rodziny Porajów Gruszczyńskich, matka lub bratowa późniejszego prymasa Jana
Gruszczyńskiego.
5Sowińska, zapewne z drobnej szlachty z Sowiny, wsi par. pod Pleszewem.
6Czy Paweł ident. z mieszczaninem kal. Oskolanką wyst. 1424 (KDW VIII nr 1002)?
7Stefan (Szczepan) skądinąd nie znany, podobnie jak i następni dłużnicy.
8Zapewne z drobnej szlachty z Turska (Wielkiego i Małego) koło Pleszewa.
9Zapewne z Droszewa, wsi par. koło Kalisza.
10Stare Miasto, część Kalisza.
11Pisarz Stanisław trudny do identyfikacji.
Dokument Nr 1593
Buda, 24 sierpnia 1442?
Król Władysław III zapisuje 200 złotych na jeziorze Lednica Janowi Latalskiemu.
Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, s. 200-201; 2. Poznań, Bibl. Racz., rkps 85, k. 110v-111 (późne
odpisy tomu rewizji listów wlkp. z okazji lustracji 1564/65 r.). Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 28 lipca
1542 (nie rejestrowanym w Metryce koronnej).
Uw.:Data miesięczna nie odpowiada w 1442 r. dacie tygodniowej: poniedziałek przypadał 24 sierpnia tylko w 1444 r. Tak 24 sierpnia
1442 jak i 1444 r. króla nie było jednak w Budzie; w 1442 r. znajdował się pod Hatvan. Nie można jednak wykluczyć, że dok.
został spisany np. przez relatora już po opuszczeniu stolicy przez króla i opatrzony datą oraz miejscem spisania, nie zaś
actum. Jego wiarogodność zdaje się nie budzić wątpliwości.
Vladislaus Dei gratia rex Poloniae, Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, Sernatiae
a, Russiae
b necnon terrarum [
k. 201] Cracoviae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cujaviae, Lithuaniae princeps supremus, Pomeraniae Russiaeque dominus et haeres
significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, quia nos pensatis constantibus fidelitatibus studiosisque obsequiis,
quibus nobis nobilis Joannes Latalski
1 in praesenti nostra necessitate, dum terrarum Regni nostri Hungariae prosecuti sumus, continue serviendo complacemur
c, horum gratia intuitu, sibi ducentos florenos Hungaricales puri auri et iusti ponderis ratione sui stipendii in et super
lacu nostro cognomine Letnicza, quod pertinet ad bona nostra Pobiedziska in terris Maioris Poloniae et districtu Gnesnensi
iacente
2, dedimus, inscripsimus damusque et largimur per praesentes, accedente seu mediante ad id magnifici [
k. 111] Lucae de Gorka palatini Posnaniensis consensu, tanquam eorundem bonorum nostrorum oppidi Pobiedziska et lacus Letnicza tenutario
nostro pro tempore existente
3, videlicet ea conditione, quod dictus Joannes Latalski duos piscatores habere poterit pro utilitate sua piscandi cum omnibus
retibus, alias włokiem, łąncieczami
d, słapinczami, więczerzmi, wądami excepta magna sagena, per ipsum Joannem Latalski tenendos, habendos, utifruendos et possidendos tamdiu, quousque dicti floreni
ducenti per nos aut successores nostros sibi aut suis successoribus legitimis plenarie fuerint persoluti, quibus exsolutis
dicti lacus possessio ad nos et successores nostros pleno iure (r)evertetur. In cuius rei fidem sigillum nostrum praesentibus
est appensum. Datum in Budzyn feria 2
da ipso die sancti Bartholomaei Apostoli anno Domini 1442
do4.
Ad relacionem magnifici Pauli Woynicki
5.
atak Kop. 1 i 2
btak Kop. 1 i 2, zamiast Rasciae
ctak Kop. 1 i 2 zamiast complacuit
dŁąnciezami Kop. 1
1Jan Latalski wicepodkomorzy w Gnieźnie 1420, w tych latach był zaufanym człowiekiem Łukasza Górki (zob. niżej), potem wicewojewodą
w Gnieźnie i w Kcyni 1445 i 1448 (GUrz. s. 175).
2Jezioro Lednica pomiędzy Poznaniem a Gnieznem.
3Łukasz Górka, zob. wyżej, nr 1393/7. Jako tenutariusz pobiedziski potwierdzony jest od 9 marca 1442 (wyżej, nr 1581).
4Por. uwagę na wstępie.
5Paweł z Sienna syn Dobiesława Oleśnickiego kasztelana wojnickiego (stąd przydomek syna), student UJ 1429, rycerz w otoczeniu
Władysława III na Węgrzech, zginął pod Warną (PSB XXV s. 396).
Dokument Nr 1594
pod Hatvan, 29 sierpnia 1442
Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na Russowie Mikołajowi z Gruszczyc.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 429. Pergamin 345 x 137 + 45 mm, pismo wyblakłe. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym
wosku, miseczka zniszczona (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24). Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lythwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus
/ tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo attendentes grata et multum accepta fidelium obsequiorum merita et
prestantis fidei / constanciam, quibus generosus Nicolaus de Grusczicze
1 familiaris noster, fidelis dilectus, maiestati nostre multipliciter complacuit, signanter tamen / in hoc Regno nostro Hungarie
hostibus nostris viriliter se opponens, rebus et persone suis non parcendo complacereque poterit aucto fidelitatis sue studio
prestancius in futurum, horum intuitu volentes ipsum graciarum nostrarum prosequi favoribus et ad obsequia nostra continuo
reddere prompciorem, sibi in et super villa nostra Russzow in terris Maioris Polonie et districtu Calisiensi sita
2, ducentas marcas monete et numeri Polonicalium communium, quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, inscribimus,
assignavimus, damus, donamus, donavimus et largimur graciose, per ipsum Nicolaum et ipsius legittimos successores habenda,
tenenda, utifruenda et pacifice ac quiete possidenda, cum omnibus et singulis predicte ville utilitatibus, fructibus, censibus,
redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, pascuis, silvis, borris, gaiis, nemoribus, rubetis, mericis, virgultis, fluviis,
fluminibus, lacubus, piscinis, piscaturis, stagnis, paludibus, rivis, aquis, aquarum decursibus, molendinis, emolimentis,
mellificiis, venacionibus, aucupacionibus aliisque obvencionibus et pertinenciis universis tamdiu, quousque per nos aut nostros
legittimos successores sibi aut suis successoribus legittimis prefate ducente marce monete et numeri premissorum integraliter
et ex toto fuerint persolute, quo facto possessio ville predicte ad nos et ad nostros legittimos successores revertetur pleno
iure. Stacionibus tamen et iuribus nostris regalibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio
litterarum. Datum in campo ante opidum Hothwan feria quarta ipso die Decolacionis sancti Johannis Baptiste anno Domini millesimo
quadringentesimo quadragesimo secundo
3.
Relacio magnifici Petri de Sczekoczini R(egni) P(olonie) vicecancellarii
4.
1Gruszczyce, wieś par. w powiecie sier. (Koz. 6 s. 136). Mikołaj zapewne ident. z bratem późniejszego prymasa Jana Gruszczyńskiego,
Mikołajem zw. Kośmidrem, podstolim pozn. 1454, chorążym kal. 1465-76 (Spisy wlkp.).
2Russów, zob. wyżej, nr 1522/2.
3Hatvan, miasto nad rzeką Zagyva na pn.-wsch. od Budy. Data zgodna z itinerarium króla.
4Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1595
[Poznań], 31 sierpnia 1442
Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Wierzbięta sprzedał dom na Piaskach Piotrowi Dytrychowi.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 589. Pergamin 194 x 126 + 20 mm. Pasek pergaminowy do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie:
Media marca super Stanczel, unus ferto ad festum Pasce et alter ad festum s. Michaelis p. Arenis (XV w.).
Wyr nochgeschrebin Olbericht Gerlin burgirmister
1, Lorincz der Janchiny / eydim, Niclos Naramowski, Hanke Radberg, Hannes Ponicz, Niclos Kor/sner, Jorge Jost vnd Hannus von
der Heyde rothmanne der stat Poznaw / bekennen offentlichin mit desim briffe, des in der keyginwertikit der nochbenantin scheppin
Gregir Buchwald, Feczincz Boteners, Hannus Czippels, Hannus Gerlins, Barthis Schivi, Michil Bergirs, Valentin des Sneydirs
vnd Andris Adem von Costen in gehegitim dinge, des Caspar Lanthman der egenantin statfoyt gesessin hot, keginwerticlich gestandin
hot der vorsichtige Wirzbyantha vnsir meteburger
2, gesund an dem leybe vnd an der vornunft vmbedrungin, vnbetwungin unt wolbedochtim mutte vnd mit guttem rothe vnd hot recht
vnd redilichin vorkowft, vorreicht vnd offgegebin seyn haws off dem Sande
3 bey den hawsern Stanczil Kamirs vnd Pauel Tewbner gelegin
4, mit alle dem rechte, breyt, weyt vnd lang, alz her is selbir geheldin vnd besessin hatte, keynis awsgenomen, dem vorsichtigin
Petir Dythrich vnsirem meteburgir
4 czu behaldin, czu besiczczin, zu vorkowfen vnd domete czu thun vnd lossin vnd an seynen bestin fromen anczuwendin vnd noch
im synen erblichin nochkomelingin. Des zu geczugnisse habe wir der egenantin stat ingesegil an desin briff lossin hengin am
nesten freytage noch dem thage der Enthouptunge synte (Johanns
a) noch der gebort Cristi virczinhundirt jor vnd im czwevndvirczigistin jore.
abrak Or.
1Władze miasta Poznania kadencji 1441/42 objaśnione wyżej, w dok. nr 1584.
2Wierzbięta może ident. z W. kramarzem (o nim wyżej, nr 1387/9), który mógł posiadać i dom na Piaskach (Sand, Arena), pd. przedmieściu
Poznania.
3Wierzbięta może ident. z W. kramarzem (o nim wyżej, nr 1387/9), który mógł posiadać i dom na Piaskach (Sand, Arena), pd. przedmieściu
Poznania.
4Nie zidentyfikowani.
Dokument Nr 1596
Buda, 1 października 1442
Król Władysław III zapisuje 200 grzywien na Śremie Michałowi Lasockiemu.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 363. Pergamin 353 x 210 + 68 mm, skasowany. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie
informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).
Wyd.: KPol. I nr 182 (wg Or.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres / Russie etc.
significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos pensatis fidelibus serviciis et pure / fidei meritis generosi
ac nobilis Michaelis de Lassothki
1 familiaris nostri, grate nobis dilecti, quibus maiestati / nostre circa prosecucionem negociorum nostrorum huius incliti
Regni nostri Hungarie complacuit et precipue nostris hostibus facta nostra in Regno nostro Hungarie predicto impedire conantibus
virili manu resistendo et eciam volentes ipsum facere indempnem pro ipsius dampnis, que suscepit circa civitatem Agriensem,
dum nostri felicem cum hostibus nostris habuerunt conflictum
2 dono Dei prospere obtentum, in rebus suis ibidem existentibus, horum intuitu cupientes ipsum consolari et ad huiusmodi servicia
nostra decetero reddere prompciorem, sibi in et super opido nostro Srzem wlgariter nuccupato cum villis omnibus ad ipsum adiacentibus
in terra Maioris Polonie et districtu Poznaniensi iacentibus
3, ducentas marcas monete et numeri Polonicalium comunium, quadraginta octo grossos in marcam quamlibet computando, dedimus
damusque, inscribimus et largimur graciose per presentes, per ipsum et suos liberos cum omnibus et singulis prefati opidi
et villarum utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, allodiis, curiis, agris, pratis, campis, silvis, mericis,
borris, gaiis, pascuis, sereptis
a, rubetis, nemoribus, fluminibus, lacubus, piscinis, piscaturis, stangnis, paludibus, riwlis, torrentibus, aquis et earum
decursibus, molendinis, emolimentis, venacionibus, aucupacionibus, mellificiis et aliis obvencionibus, generaliter universis
ad prefatum opidum atque villas pertinentibus, habendas, tenendas, regendas, utifruendas et pacifice possidendas ita diu,
quousque per nos vel successores nostros legittimos sibi vel suis successoribus legittimis prefate ducente marce ex integro
persolvantur, quibus persolutis extunc predicti opidi, villarum et suarum pertinenciarum possessio ad nos et succedaneos nostros
legittimos devolvetur pleno iure. Stacionibus tamen nostris et iuribus regalibus solitis in omnibus semper salvis. Harum quibus
sigillum nostrum appensum est testimonio literarum. Datum Bude feria secunda proxima post festum sancti Michaelis Archangeli
gloriosi anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo secundo
4.
Relacio generosi Grotek de Jankouicze regie maiestatis familiaris etc.
5
atak Or.
1Michał Lasocki potem starosta łęcz. 1445-47, 1452-72, podkomorzy dobrzyński 1450-54, łęcz. 1454-72, marszałek nadworny 1462-72,
zm. 1472 (PSB XVI s. 541-542; Spisy łęcz.).
2Eger, Agra, na pn.-wsch. od Budy. Chodzi zapewne o starcie z najemnikami czeskimi pod tym miastem po Wielkiejnocy 1442, o
którym wspomina Długosz, Opera omnia XIII, s. 672-673; Dąbrowski, Władysław I, s. 74.
3Śrem leżał w powiecie kościańskim, nie pozn. O zapisach dla Lasockich: GStar. s. 64.
4Data zgodna z itinerarium króla.
5Jankowice w powiecie radomskim, koło Szydłowca. Grotek, zapewne syn (wnuk?) Grota kasztelana małogojskiego 1411-24, wyst.
od 1429, rycerz przy królu na Węgrzech, burgrabia krak. 1459 (Boniecki VIII s. 212).
Dokument Nr 1597
Buda, 21 października 1442
Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Russowie Janowi Piwońskiemu.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 416. Pergamin 352 x 145 + 33 mm, pismo wyblakłe, plamy w tekście, skasowany. Na pasku pergaminowym
pieczęć wystawcy w czerwonym wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 21), mocno zatarta. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury
(XVI-XVII w.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus
/ tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos consideratis fidelibus obsequiis et pure fidei meritis generosi ac
nobilis Johannis / Pywonski
1 familiaris nostri grate nobis dilecti, quibus maiestati nostre veniendo ad nostre maiestatis presenciam suo personali / adventu
cum armorum apperatibus
a, familiis et impensis non modicis ad hoc inclitum Regnum nostrum Hungarie pro honore [...
b]riis nostro regii et de [...
b] complacuit et ad huc aucto fidelitatis studio poterit prestancius complacere in futurum, horum intuitu volentes ipsum gracia
nostra amplecti et ad huiusmodi obsequia nostra decetero facere prompciorem, sibi suisque liberis in et super villa nostra
Russowa in terra Maioris Polonie et districtu Calisiensi sita
2, prout in suis metis et graniciebus longe lateque et circumferencialiter limitata existit et distincta, centum marcas monete
et numeri Polonicalium communium, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, dedimus, donavimus damusque, donamus,
inscribimus et largimur graciose per presentes, per ipsum et suos posteros cum omnibus et singulis eiusdem ville utilitatibus,
fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, silvis, mericis, borris, gaiis, pascuis, sereptis
a, rubetis, nemoribus, fluminibus, lacubus, piscinis, piscaturis, riwulis, torrentibus, stangnis, paludinibus, aquis et earum
decursibus, molendinis, emolimentis, venacionibus, aucupacionibus, mellificiis et aliis obvencionibus generaliter universis,
quibuscumque dicantur nominibus, ad prefatam villam quomodolibet pertinentibus habendas, tenendas, utifruendas, regendas et
pacifice possidendas ita diu, quousque per nos vel successores nostros legittimos sibi vel successoribus suis legittimis prefate
centum marce fuerint integraliter persolute, quibus exsolutis extunc possessio dicte ville ad nos et successores nostros legittimos
revertetur pleno iure. Stacionibus tamen nostris et iuribus regalibus in omnibus salvis. Harum quibus sigillum nostrum appensum
est testimonio litterarum. Datum Bude dominico die ipso festo sanctarum Undecim Milium Virginum anno Domini millesimo quadringentesimo
quadragesimo secundo
3.
Relacio magnifici Johannis de Conyeczpole R(egni) P(olonie) cancellarii
4.
atak Or.
bzatarte Or.
1Jan Piwoński, zob. wyżej, nr 1426/9.
2Russów, zob. wyżej, nr 1522/2.
3Data zgodna z itinerarium króla.
4Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
Dokument Nr 1598
Buda, 27 października 1442
Król Władysław III potwierdza przywilej króla Kazimierza Wielkiego dla sukienników kaliskich.
Kop. niegdyś w Królewcu, Bibl. Uniw., rkps 1555 (Liber cancellariae Stanislai Ciołek), k. 169-170.
Wyd.: Caro, Liber cancellariae, t. II, s. 235-238 (wg Kop.).
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie, Rascie,
Slawonie etc. rex necnon terrarum Cracovie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuiauie Lytwanieque princeps supremus, dominus
et heres Russie etc. significamus presencium tenore, quibus expedit universis, presentibus et futuris, horum noticiam habituris,
quomodo peticio pro parte fidelium nostrorum, nostre Kalisiensis civitatis pannicidarum et textorum maiestati nostre porrecta
continebat, quatenus literam illustrissimi principis, domini Kazimiri dive memorie regis Polonie, eis ordinacionem seu disposicionem
quandam continentem super eorum quibusdam displicenciis datam et confectam ratificare et confirmare dignaremur, cuiusquidem
litere (tenor
a) de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[
następuje dok. króla Kazimierza z daty: Kalisz, 6 lutego 1353 - KDW VI nr 159].
Nos itaque precibus ipsorum tamquam iustis benigniter acclinati, huiusmodi literam ordinacionis seu disposicionis in omnibus
eius punctis, condicionibus, capitulis et clausulis ratificamus, approbamus, gratificamus et confirmamus, decernentes ipsam
robur obtinere perpetue firmitatis. Harum quibus sigillum nostrum presentibus est subappensum testimonio literarum. Actum
Bude sabbato proximo ante festum Omnium Sanctorum anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo secundo
1, presentibus ibidem reverendis in Christo patribus, dominis Simone Agriensi
2, Matheo Vesprimensi episcopis
3 magnificisque Laurencio de Hederuarapallatino Regni Hungarie
4, Laurencio de Kalinowa Siradiensi
5, Nicolao de Stiborze Wladislauiensi
6, Predborio de Conieczpole Rospergensi castellanis
7 et Petro Scora de Gay iudice Poznaniensi generali
8 ac aliis fidedignis. Datum per manus magnificorum Johannis de Conieczpole cancellarii
9 et Petri de Sczekoczini vicecancellarii Regni nostri Polonie
10, sincere nobis dilectorum.
Relacio eiusdem magnifici Johannis de Conieczpole Regni Polonie cancellarii, sincere dilecti etc.
abrak Kop.
1Data zgodna z itinerarium króla.
2Szymon Rozgonyi, zob. wyżej, nr 1590/4.
3Mateusz Gatalócsy był biskupem Vesprem 1440-53.
4Wawrzyniec Hédervári, zob. wyżej, nr 1548/3.
5Wawrzyniec z Kalinowy, zob. wyżej, nr 1498/10.
6Mikołaj ze Ściborza, zob. wyżej, nr 1520/6.
7Przedbór z Koniecpola, zob. wyżej, nr 1590/11.
8Piotr Skóra, zob. wyżej, nr1381/10
9Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
10Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1599
Kwieciszewo, 11 listopada 1442
Arcybiskup gnieźnieński nadaje wymienionym dziedzicom Kleczewa prawo posiadania własnego spowiednika i ołtarza przenośnego.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 433.
Wincencius Dei gracia archiepiscopus et primas, in sancte Romane ecclesie presbiterum cardinalem assumptus
1 nunc(c)iusque et comissarius ad nonnulla negocia a sacrosancta synodo Basiliensi per Regnum Polonie, prout ex literis eiusdem
sancte sinodi super hoc confectis et nobis presentatis liquide apparet, specialiter deputatus, dilectis nobis in Christo Katherine,
Johanni Koth et Agneti consorti sue, heredibus in Cleczewo
2 salutem in Domino. Mentur vestre devocionis affectus, ut animabus vestris salubrius consulamus, ut igitur liceat vobis et
possitis presbiterum ydoneum et discretum in vestrum eligere confessorem, qui vos confessionem diligenter audire et quotiens
opus fuerit, super comissis per vos omnibus peccatis et excessibus quibuscunque, nisi talia fuerint, pro quibus Sedes Apostolica
merito foret consulenda, iniuncta vobis primitus pro modo culpe penitencia salutari, debite absolucionis beneficium impendere
possit et valeat, quamdiu vita vobis comes fuerit necnon, ut altare portatile habere et super illo cum debita reverencia et
honore, loco et tempore ad id congruentibus et honestis, eciam in loco ecclesiastico interdicto, sed non vestri culpa supposito,
ianuis tamen clausis et excomunicatis ac eis, qui causam huiusmodi dederint interdicto penitus exclusis, campanis non pulsatis
et submissa voce per idoneum sacerdotem missam et alia divina offere sine iuris alieni preiudicio, in vestri familiarium vestrorum
et domesticorum presencia adiunxeritis, facere celebrari positis, quem et quos inter alios centum sub nostra huiusmodi p(otes)tate
cadentes vicesimum nonum nominavimus, quodque et quotiens et quando visitaveritis ecclesias et pya loca aut pro eorum reparacione
manus quomodolibet adiutrices porrexeritis, infra et per viginti annorum spacium a data presencium duntaxat computando, quinque
annos indulgenciarum auctoritate universalis ecclesie nobis in hac parte concessa devocioni vestre tenore presencium indulgemus.
Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio litterarum. Datum in Quieczischowo die Solis undecima mensis Novembris
anno Domini millesimo quadringentesimo XLII
3.
1O dziejach tytułu kardynalskiego nadanego przez (anty)papieża Feliksa V zob. Hain s. 184-197. Używanie przez Wincentego Kota
tytułu w dokumentach było zgoła wyjątkowe (ib. s. 192); czyżby tutaj użyto go tylko dlatego, że dok. wystawiony został dla
członka rodziny i nie nabierał szerszego obiegu? Odrzucamy ewentualne domniemanie, że jest to tylko próbka formularzowa.
2Z Kleczewa (miasto w powiecie konińskim) pisał się niekiedy brat arcybiskupa Jan Kot (i z Dębna, Skotnik), potem kasztelan
lędzki 1453, zabity pod Malborkiem 1454 (PSB XIV s. 449-450). Katarzyna i Agnieszka skądinąd nie znane.
3Kwieciszewo, miasteczko opactwa trzemeszeńskiego w powiecie gnieźn., pomiędzy Mogilnem a Strzelnem. W dotąd znanym itinerarium
arcybiskupa istnieje luka pomiędzy 20 października (Skierniewice) a 7 grudnia (Łęczyca).
Dokument Nr 1600
Buda, 16 stycznia 1443
Król Władysław III zakazuje pozywać Mikołaja Mączkę z Krzysztoforzyc z tytułu oddanych mu w tenutę dóbr Piotra Polaka.
Kop.: Poznań, WAP, Poznań Z. 15, k. 32. Wpis w 1444 r.
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie, Rascie etc. rex, palatinis, castellanis, capitaneis, iudicibus,
subiudicibus, camerariis ceterisque officialibus iudiciorum nostrorum terrarum et districtuum omnium Maioris Polonie presidentibus,
presentibus requirendis, fidelibus nostris nobis dilectis, salutem et graciam regiam cum favore. Dilecti, fideles nostri!
Quia nobili Nicolao Manczka de Crzistoporzicze
1 illa bona Petri Polyak maiestatem nostram legittimo iure et propinquitate tangencia in certis summis et debitis suis per
ipsum Manczkonem prefato olim Petro Polyak
2 in mutuum concessis, videlicet Wyerzenicza cum omnibus villis ad eam quomodolibet pertinentibus
3, dedimus in tenutam et pro tanto volumus vobisque et vestrum cuilibet seriose et districte precipientes mandamus omnino habere
volentes, quatenus si et in quantum ipsum Manczkonem de eisdem bonis ad presencias vestras quispiam citaverit et evocaverit,
eciam non obstantibus aliis literis nostris cuicumque immemoriter datis, ad instanciam personarum quarumlibet, nulla iudicetis
neque iudicare debeatis racione, sub obtentu gracie nostre, sed causas tales, pro quibus ipse citaretur, quecumque existant,
omnes et singulas ad nostrum adventum felicem proximum in illud regnum nostrum natiwm Polonie differatis et differri faciatis
iudicandas et aliud non facturi sub indignacione nostra. Datum Bude feria IIII
ta proxima post octavam Epiphanie Domini anno Domini etc. XL III
o4.
Relacio P(etri) de Sczeco(czin)i R(egni) P(olonie) vicecancelarii
5.
1Mikołaj Mączka, zob. wyżej, nr 1557/19.
2Piotr Polak, zob. wyżej, nr 1439/1.
3Wierzenica, wieś par. na pn.-wsch. od Poznania (Koz. 3 s. 385, 5 s. 461-462). Do klucza wierzenickiego należały sąsiednie
wsie Kobylnica, Rakownia i Pławno (PSB XXVI s. 379-380).
4Data zgodna z itinerarium króla.
5Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1601
Buda, 16 stycznia 1443
Król Władysław III nadaje Janowi Ninińskiemu 4 łany należące do zamku wałeckiego.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 70, k. 356-357v. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 9 lutego 1546.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 780 (wg Kop.).
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Quoniam humana recordatio eternitati non commensuratur, expedit igitur,
ut ea, que in humanis fuerit negociis, ad perpetuitatis ratitudinem deducantur proborum testimonio sigillorumque munimento.
Proinde nos Wladislaus Dei gratia Hungariae, Poloniae, Dalmatiae, Croatiae, Rascie, Seruie, Sklauoniae etc. rex necnon terrarum
Cracouiae, Sandomirie, Syradiae, Lanciciae, Cuiauiae Lithuaniaeque princeps supremus, Pomeraniae Russiaeque dominus et haeres
etc. significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, praesentibus et futuris praesentium notitiam habituris, quod
nos consideratis fidelibus servitiis nobilis Joannis Nynyski familiaris nostri fidelis
1, nobis per ipsum ab aliquibus retroactis temporibus impensis et in futurum impendendis, sibi ex speciali gratia celsitudinis
nostrae et posteris suis legitimisque successoribus quatuor mansos alias wloky olim ad predium castri nostri Walcz dicti in terra Maioris Poloniae et districtu Poznaniensi iacentis
2, cum omnibus et singulis utilitatibus, censibus, fructibus, proventibus, redditibus, dominiis, proprietatibus, laboribus,
agris, campis, pratis, pascuis, silvis, borris, mericis, rubetis, gaiis, sereptis, nemoribus, fluminibus, lacubus, paludibus,
stagnis, piscinis, piscaturis, rivulis, aquis et earum decursibus, venationibus, aucupationibus, mellificiis factis vel fiendis
aliisque obventionibus ad utilitatem dictorum mansorum deputatis aut deputandis, generaliter universis, quibuscunque vocantur
et vocabuntur nominibus, proprie, legitime et quomodolibet ad dictos mansos pertinentibus dedimus, donavimus damusque, donamus
et largimur gratiose tenore praesentium mediante donatione perpetua et irrevocabili, tam longe, late et circumferencialiter,
prout in suis metis extant ab antiquo limitati, pro nobis ibidem nihil dominii et proprietatis reservando. Quosquidem mansos
prefatus Joannes et sui posteri successoresque legitimi habebunt, tenebunt, regent, utifruentur, vendent, commutabunt et quiete,
perpetue et in evum libere possidebunt alienabuntque et in usus ipsorum beneplacitos convertent, prout ipsorum melius et utilius
complacebit voluntati. Ratione cuiusquidem donationis ipse Johannes et sui posteri succedaneique legitimi, dum et quando inimici
aut quicumque infideles adversarii nostri prenotatum castrum nostrum Walcz vellent invadere et circumiacere aut conspiratione
hostili ipsum funditus machinarentur expugnare, personaliter tenebuntur in eodem castro, tamdiu, donec fuerit opportunum,
pro defensione eiusdem castri Walcz vocati consistere et residentiam facere. Harum quibus sigillum nostrum est subappensum
testimonio literarum. Actum Bude feria quarta proxima post octavas Epiphaniarum Domini anno eiusdem millesimo quadringentesimo
quadragesimo tercio
3, praesentibus ibidem reverendo in Christo patre Symone de Rozgon episcopo Agriensi
4 necnon magnificis Laurentio de Hedrewara
5, Nicolao bano de Fransththoth Regni Hungariae palatinis
6, Laurentio de Calinowa alias Zaramba Syradiensi
7, Nicolao Sarleysky de Szcziborze Wladislauiensi
8, Creczslao de Curozwanky Wisliciensi castellanis Regni Poloniae
9 et quampluribus aliis fidedignis fidelibus nostris, testibus ad premissa. Datum per manus magnificorum Joannis de Conyeczpole
cancellarii
10 et Petri de Szczecoczini vicecancellarii Regni Poloniae
11, fidelium nostrorum, syncere nobis dilectorum. Ad relationem magnifici Petri de Sczecoczini Regni Poloniae vicecancellarii.
1Ninino par. Rogoźno, na pn.-zach. od Rogoźna (Koz. 2 s. 518). Jan wyst. od 1427 (SHGWlkp.). Nadanie utrzymywało się przy Ninińskich
jeszcze po stu latach - oblaty dok. dokonał również Jan Niniński.
2Wałcz, miasto królewskie w powiecie pozn.
3Data zgodna z itinerarium króla.
4Szymon Rozgonyi, zob. wyżej, nr 1590/4.
5Wawrzyniec Hédervári, zob. wyżej, nr 1548/3.
6Zapewne chodzi tu o Mikołaja Újlaki (Wiilak, Wilak), nazywanego przez Długosza Mikołajem Frysztackim, bana Maczwy 1440-77,
wojewodę siedmiogrodzkiego 1441-65, bana Sławonii 1457-66, zm. 1477 (inf. dra Wincentego Swobody).
7Wawrzyniec Zaremba, zob. wyżej, nr 1498/10.
8Mikołaj ze Ściborza, zob. wyżej, nr 1520/6.
9Krzesław z Kurozwęk, zob. wyżej, nr 1527/1.
10Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
11Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1602
Buda, 15 lutego 1443
Król Władysław III zakazuje biskupowi i kapitule poznańskim ciążenia miasta Poznania karami kościelnymi w sporach o rzekę
Wartę.
Kop.: Poznań, AAP, CP 29 (Acta capituli Posn.), k. 18v. Wpis 22 marca 1443. Tytuł: Littera domini regis.
Wyd.: Acta capitulorum II, nr 272 (wg Kop.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex, reverendo in Christo patri, domino Andree episcopo et
venerabili capitulo Poznaniensi
1 sincere dilectis. Reverende in Christo pater et venerabiles sincere nobis dilecti! Graves et lamentabiles pro parte fidelium
nostrorum civium et consulum Poznaniensium habuimus querelas, continentes, quomodo per vestras p(aternitates) minus iuste
et presertim pro fluvio Wartha et aliis aggravarentur et excommunicantur, quod ingrati et cum amaritudine audivimus, scribimus
eciam ipsis consulibus de illis debitis antiquis et presertim arrestacionibus illis, quas ipsi consules super vos iure acquisierant
mediante, que debita et eciam arrestaciones ipsas pro illo reverendo patre olim episcopo vestro Czolcone divi recordii
2 super vos receperatis et intercessistis, quibus nos eciam scribi iussimus in eo negocio, quod et ipsi consules usque ad ipsam
dietam ad XL
mam fiendam, id ipsum differant et vos inquietare supersedeant, ibique Domino auspice vobis et illis iusticiam optatam ministrare
faciemus, visis enim utrorumque iuribus, singulos circa iusticie complementum relinquere curabimus. Pro tanto igitur requirimus
vestras venerancias et hortamur, precipientes et habere volentes, quatinus et prefatos consules nostros ab huiusmodi excommunicacionibus
et ceteris oppressionibus relaxare debeatis et decetero pro ipso fluvio Wartha et aliis quibuscunque [
k. 19] causis invadere et excommunicare nulla presumatis racione, ymmo eciam et vos cum iuribus vestris, si que dicimini obtinere
de ipso fluvio predicto, ad ipsam dietam irrecuse venire debeatis et certos vestros de iniuriis vestris ad plenum informatos
in facto capituli destinare non negligatis (procuratores
a), simul et ipsis consulibus cum iuribus eorum venire mandabimus et tandem, dante Domino, finem omnibus imponemus. Datum Bude
feria VI
ta in crastino sancti Valentini Martiris anno etc. XL tercio
3.
b-cRelacio magnifici Petri de Sczekoczini R(egni) P(olonie) vicecancelarii
4.
abrak Kop.
b-cna początku kopii (na k. 18v)
1Andrzej z Bnina, zob. wyżej, nr 1447/7.
2Stanisław Ciołek, zob. wyżej, nr 1388/6. Zm. w listopadzie 1437.
3Data zgodna z itinerarium króla.
4Piotr ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1603
Gniezno, 6 marca 1443
Arcybiskup gnieźnieński prosi oficjała poznańskiego Mikołaja Ciotczanego, aby nie sądził sprawy Jana Lubiatowskiego plebana
z Ciążenia.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 26, k. 26v. Wpis 11 marca 1443.
Wyd.: Acta capitulorum II, nr 1158 (wg Kop.).
Vincencius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas, venerabili fratri nostro, domino Nicolao Czothczani
canonico et officiali Poznaniensi
1 in Cristo carissimo. Venerabilis frater noster in Cristo carissime! Conquestus est nobis honorabilis Johannes Lubyathowsky
plebanus in Czanzim
2 se ad presenciam vestre fraternitatis per discretum Paulum de Raysco nostre diocesis citatum pro eo, quod, dum fuisset capitaneus
et gubernator bonorum nostrorum in Oppatow
3, quosdam porcos in silvis nostris dampna facientes sibi abegit et recepit in vim debite gubernacionis dictarum silvarum nostrarum,
prout de hoc sepius dictum Paulum veniam a nobis petivisse meminimus. Cum igitur, frater carissime, huiusmodi causa contingat
bona nostra et sit hereditaria, neque dicti Johannis sed nostra, quem in ipsa coram quibuscumque et a quibuscumque impetitoribus
volumus evincere et evincimus per presentes. Petimus eatenus f(raternita)tem v(estram), quatenus huiusmodi nostram causam
minime velitis iudicare, nam per id daretur occasio bona nostra dampnificandi, nos enim, si aliquid habuerit nobiscum ipse
Paulus accionis, volumus sibi coram quocumque iudice competenti iustificari. Datum Gnezne feria quarta Cinerum anno etc. XL
mo tercio.
1Mikołaj Ciotczany, zob. wyżej, nr 1389/14.
2Ciążeń, miasto biskupie w powiecie pyzdrskim. Pleban Jan Lubiatowski (z Lubiatowa par. Dolsk) student UJ 1419, bakałarz 1420,
w Lubiatowie od 1424, pleban w Ciążeniu także 1439, jednocześnie oficjał kamieński arcybiskupa gnieźn. (KDW V nr 630; SHGPoz.
II).
3Rajsko, wieś par. na pn.-wsch. od Opatówka (Koz. 5 s. 232-233, 7 s. 379). Paweł był plebanem w R. i altarystą w Kaliszu 1443-53
(SHGWlkp.).
4Opatówek, miasto arcybiskupów gnieźn. w powiecie kal.
Dokument Nr 1604
Poznań, 8 kwietnia 1443
I. N. Wincenty Czurydło z Bielaw ustanawia swego prokuratora w sporze toczonym przeciw poznańskim wikariuszom katedralnym.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 591-592. Tytuł: Mandatum ad causam per appellacionem a appellacione.
In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem M
o CCCC
o XL
o tercio, indicione VI, die Lune VIII mensis Aprilis, hora terciarum vel quasi, in ecclesia cathedrali Poznaniensi, circa fontem
baptizmat(orum)
a in dicta Poznaniensi ecclesia situm, in meique notarii publici et testium infrascriptorum presencia, personaliter constitutus
suenu(u)s Vincencius Czuridlo heres in Byelawi
1, suo et omnium kmethonum ibidem in Byelawi nominibus, Poznaniensis diocesis, omnibus modo, via, iure, causa, ordine et forma,
quibus melioribus potuit et debuit, fecit, constituit et solemniter ordinavit circumspectum virum Albertum Romanum procuratorem
causarum consistorii Gneznensis
2, absentem tamquam presentem, in suum verum et legittimum procuratorem, actorem, factorem et negociorum suorum gestorem ac
nu(n)ccium specialem et generalem, ita tamen, quod generalitas specialitati non deroget, nec e converso
b, dans et concedens dicto suo procuratori plenum mandatum, liberam et omnimodam p(otes)tatem ad prosequendum appellacionem
suam pro parte et nomine ipsius constituentis et kmethonum suorum in Byelawi, pro quibus ipse constituens coram me notario
publico infrascripto posuit se evictorem et principalem ad causam ac dominum litis contra et adversus honorabiles dominos
vicedecanum ac totam universitatem vicariorum canonicalium Poznaniensium et ipsorum divisores emissam et ad sanctam ecclesiam
metropolitanam, a quibusdam monicionum, aggravacionum sentenciis pro censibus annuis interiectam et ad comparandum pro eis
coram venerabili viro, domino Nicolao officiali sancte ecclesie Gneznensis
3 et dictam appellacionem presentandum et reproducendum ac literas opportunas desuper petendum et obtinendum, et coram eo causam
huiusmodi tractandum literasque absolucionis simpliciter vel ad cautelam petendum et obtinendum necnon libellum seu libellos
et quascunque summarias peticiones dandum et offerendum ac oblata ex adverso recipiendum, lites seu litem contestandum et,
ex adverso, contestari videndum, iuramentum de calumpnia vitanda et veritate dicenda, et quodlibet aliud sacramentum in animam
ipsius constituentis prestandum et, ex adverso, prestari videndum et audiendum, posicionibus et articullis, verbo vel in scriptis
respondendum et responderi petendum, testes, instrumenta, literas, privilegia et scripturas ac probaciones alias producendum
et, ex adverso, productas inpungnandum et reprobandum, crimina et defectus ac sentencias excomunicacionis hominis sive iuris
opponendum et obiciendum, excipiendum, replicandum, duplicandum, triplicandum et cum solemnitate iuris quadruplicandum, allegandum,
concludendum et concludi petendum, eciam cum potestate revocandi et si necesse fuerit, sentencias, tam diffinitivas, quam
interlocutorias et quaslibet alias pronuncciaciones et decreta fieri et pro(n)uncciari petendum, et ab ea vel eis et a quocumque
alio gravamine illato vel conucato
c in iudicio vel extra appellandum, appellacionem [
s. 592] huiusmodi insinuandum, apelaciones petendum et recipiendum, expensas in huiusmodi causa factas declarandum taxarique videndum
et super eis iurandum, protestaciones quascunque necessarias et copias petendum, unum quoque vel plures procuratorem vel procuratores,
quociens opus fuerit, loco sui substituendum et eum vel eos revocandum, et onus procuracionis loco sui reassumendum, et generaliter
omnia et singula faciendum, gerendum et exercendum, que in premissis et circa premissa et eorum quolibet necessaria fuerit
seu quelibet opportuna, et que ipseme(t) dominus constituens faceret seu facere posset, si premissis omnibus personaliter
interesset, eciam si talia sint, que mandatum exigerent
d magis speciale, promittens insuper dictus constituens mihi notario publico infrascripto vice et nomine omnium et singulorum,
quorum interest seu interesse poterit quomodolibet in futurum omnia et singula quecumque per dictum ipsius procuratorem seu
substitutos ab eo in premissis acta factave, procurata fuerint, rata, grata atque firma perpetuo habere et tenere dictumque
procuratorem vel substitutos ab eo ab omni onere satisdandum relevari necnon iudicio sisti et iudicatum solvi sub omnium bonorum
suorum obligacione et ypoteca. Super quibus omnibus [...
e].
Et ego S. etc., quia predicte constitucioni, rathihabicioni et potestatis dacioni aliisque omnibus et singulis premissis,
dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri
vidi et audivi etc. [...
e]
atak Kop., pierwotnie zapewne fontem baptismalem
btak Kop., zamiast econtra
ctak Kop., zamiast cominato
dtak Kop., zamiast exigant
edalszego ciągu brak Kop.
1Wincenty Czuryło, Czurydło z Bielaw, zob. wyżej, nr 1381/5.
2Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.
3Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.
Dokument Nr 1605
Gniezno, 20 kwietnia 1443
Arcybiskup gnieźnieński potwierdza zapisy dokonane przez dziekana gnieźnieńskiego Jaśka z Czechla, egzekutora testamentu Mikołaja
Kickiego, na rzecz mansjonarzy gnieźnieńskich i transumuje dokumenty wcześniejszych zapisów czynszów.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. 436. Pergamin ok. 600 x 520 + 100 mm, bardzo zniszczony, z dużymi dziurami w tekście, plamami, pismem
wyblakłym. Dziury po sznurach do przywieszenia dwu pieczęci, resztki różowo-zielono-niebieskiego sznura.
Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176, s. 191-198 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381). 2. Gniezno, AAG, ACap. B 717 (Kopiariusz
kolegium mansjonarzy gnieźn. z XVIII w.), k. 1-2v, bez zakończenia.
Uw.:Braki w Or. uzupełniono wg Kop. 1.
//
aIn nomine Domini amen. Ad// rei memoriam sempiternam. Ineffabilis divine altitudo prudencie nullis inclusa limitibus recti
censura iudicii disposuit, ut humane fragilitatis condicio sibi querat artificio remedium, in quo vigor / fabrice naturalis
summi deficit opificis voluntate. Unde et ea eciam, que pro animarum salute et divine laudis ordinantur augmento, literarum
et testium annotacione roboramus, ut, quantum phas est, possint perpetuitatem obtinere. Proinde nos Vincencius Dei gracia
sancte eclesie Gneznensis archiepiscopus et primas significamus tenore presencium, / quibus expedit universis presentibus
et futuris, quod ad nostram accedens presenciam et conspectum venerabilis vir, dominus Johannes de Czechel decanus ecclesie
nostre Gneznensis
1, executor testamenti sive ultimi voluntatis olim venerabilis domini Nicolai Kyczka archidiaconi nostre eclesie Gneznensis
memorate
2 exposuit, quomodo et pridem / prefatus bone memorie dominus Nicolaus archidiaconus Gneznensis in extremis huius labentis
vite agens, sanus tamen mente, licet langwens corpore, pyetatis et charitatis et sollicitudine ferventi intentus animadvertens,
quam sit utile, quamve salubre homini viatori pro rebus transitoriis et caducis bonisque mundanis, que fluunt et refluunt
nequeuntque subsistere una sorte, Christi graciam et corone gloriam perhennis promereri ac indeficientes divicias deliciasque
adipisci, de bonis suis mobilibus et immobilibus sibique pro condicione humana a Deo creditis et collatis, fecit, disposuit
et condidit sue ultime voluntatis irrevocabile testamentum ipsumque dominum Johannem decanum cum ceteris suis collegis in
executorem huiusmodi testamenti et fidei commissarium sue ultime voluntatis omnibus modis melioribus, quibus potuit, fecit,
creavit, constituit et ordinavit sibique et dictis collegis in solidum huiusmodi derelicta ac legata pro salute anime sue
ac ad pyas causas convertenda, danda et disponenda commisit et omnem facultatem dedit. Ad que implenda ipse dominus Johannes
decanus se, quantum vires sue extendere possunt, ultronee obtulit et in hunc morem ea, que sue fidei commissa et credita per
ipsum dominum Nicolaum testatorem fuere, toto nisu et ingenti desiderio, effectui mancipare cupiens, undecim marcas communis
pecunie et numeri Polonicalis annui census per eum in certis bonis hereditariis ac pro certa ipsius domini Nicolai testatoris
summa pecuniarum sub condicionibus reempcionis seu tytulo empti et comparati, discretis viris, dominis mansionariis eclesie
Gneznensis eorumque universitati tunc coram nobis constitutis dedit, donavit, applicavit, annexuit et appropriavit, per ipsos
et eorum communitatem predictam recipiendas, tollendas, levandas et in usus beneplacitos convertendas. Voluit tamen ipse dominus
Johannes executor, ut prefati domini mansionarii et eorum universitas beneficiis beneficia super aliis possesione huiusmodi
census suscepta et in retribucionem dicte donacionis et annexionis ad decantandum vigilias et missas preficiendum in eclesia
Omnium Sanctorum in Summo Gneznensi sita, pro anima prefati domini Nicolai Kyczka suorumque progenitorum sint astricti, ita
videlicet, quod singulis Quatuor Temporibus anni novem leccionum vigilias et defunctorum missam ac ecciam singulis diebus
dominicis de Sancta Trinitate vel de festo tunc fortasse occurrenti voce sonorosa decantabunt et insuper singulis septimanis
die, qua eis videbitur expedire, unam missam mortuorum voce bassa legere per alterum ipsorum disponant temporibus perpetuis
duraturis. Adque omnia et singula suprascripta et per prefatum dominum Johannem decanum desiderata et postulata temporibus
prescriptis implenda, perficienda, [exequen]da et effectui demandanda, ipsi domini mansionarii se et suam universitatem in
conspectu nostro summiserunt et astrinxerunt. Tandem pro maiori cautela et subsistencia premissorum memoratus dominus Johannes
decanus exhibuit nobis quatuor privilegia magnificorum dominorum, unum videlicet Dobrogostii Swydwa [de] Schamothuli succamerarii
Calisiensis, aliud Sandiwogii de Ostrorog palatini Poznaniensis et duo Andree de Zelechow succamerarii Sandomiriensis, capitaneorum
Maioris Polonie generalium, pro tempore successive existencium, in pargameno literis latinis scripta, ipsorum maioribus et
minoribus sigillis [intus] et extra de communi cera in pensulis pargameni dependentibus sigillata et roborata, dicti census
empcionis, vendicionis et solucionis condiciones in se complectentes. Quorum tenores secuntur in hec verba:
[
następuje dok. Dobrogosta Świdwy z Szamotuł z daty: Gniezno, 8 listopada 1431 - zob. KDW IX nr 1271].
Alterius autem privilegii tenor secuntur:
[
następuje dok. Sędziwoja z Ostroroga z daty: Gniezno, 23 lutego 1434 - zob. KDW V nr 541].
Tercium itaque privilegium fuit tenoris subsequentis:
[
następuje dok. Andrzeja Ciołka z Żelechowa z daty: Gniezno, 12 lutego 1435 - zob. KDW V nr 557].
Tenor vero quarti privilegii talis est:
[
następuje dok. Andrzeja Ciołka z Żelechowa z daty: Poznań, 15 listopada 1434 - zob. KDW IX nr I377].
Taliter autem dicta annexione et apropriacione census ac donacione sub condicionibus, [modis, oneri]bus et regulis consumata
et perfecta incontinenti prefati domini Johannes decanus, executor et donator ac mansionarii eclesie nostre Gneznensis nobis
debita cum instancia ac omni humilitate, devocione supplicarunt, quatinus huiusmodi donacionem admittere, [et annexionem et]
apropriacionem incorporare ac privilegia prefata ratificare et confirmare dignaremur. Nos igitur Vincencius archiepiscopus
et primas memoratus attendentes, quod sinceritas devotorum tunc potissimum in augmentum et profeccionem deducitur, cum benignitas
auctoritatis ordinarie in complendis eorum desideriis prompta et propicia reperitur, de venerabilium fratrum nostrorum prelatorum
et canonicorum capituli nostri Gneznensis voluntate et assensu predictas donacionem, annexionem, apropriacionem, oneracionem,
submissionem et privilegia in omnibus eorum punctis et clausulis ad supplicacionem dictorum dominorum Johannis decani executoris
et mansionariorum peticionem admisimus, incorporavimus, approbavimus, ratificavimus et auctoritate ordinaria confirmamus,
admittimus, incorporamus, approbamus et ratificamus presencium per vigorem, decernentes omnia et singula premissa, ordinaciones
et voluntates robur habere perpetue firmitatis ac census prescriptos eisdem mansionariis collatos amplius et deipceps eclesiastice
subiacere libertati. In cuius rei testimonium nostrum et prefati capituli nostri sigilla presentibus sunt appensa. Datum Gnezne
die XX Aprilis anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio, presentibus venerabilibus fratribus nostris, dominis
Thoma de Strzampino sacre theologie proffessore, canonico
3, Nicolao de Caliszs decretorum doctoribus
4, Mathia Drya decano Poznaniensi
5, Luthcone
6 et Laskario canonicis nostre Gneznensis
7 et Slawnik archidiacono Vnyeouiensis ecclesiarum
8, testibus circa premissa.
ainicjał wysokości ok. 16 wierszy Or.
1Jasiek z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.
2Mikołaj Kicki, zob. wyżej, nr 1447/6.
3Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1388/9.
4Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.
5Maciej Dryja i Jan Lutkowic z Brzezia, zob. wyżej, nr 1391/3, 17.
6Maciej Dryja i Jan Lutkowic z Brzezia, zob. wyżej, nr 1391/3, 17.
7Andrzej Łaskarz, zob. wyżej, nr 1447/19.
8Sławnik, zob. wyżej, nr 1553/29.
Dokument Nr 1606
Gniezno, 24 kwietnia 1443
Arcybiskup gnieźnieński nadaje ostrów w Żninie miastu Żninowi.
Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 6 (Liber privilegiorum capituli Gnesn. z XVI w.), k. 146v-147.
Wyd. ekscerptu: Wizytacje, s. 280.
In nomine Domini amen. Ad rei memoriam sempiternam. Quoniam omnium habere memoriam divinitatis pocius est, quam humanitatis,
predecessorum nostrorum provida subtilitas, qui rerum quosque eventus accurato discucionis scrutinio notaverunt, instituit
atque sanxit ob suas suorumque successorum facultates utilius ampliandas et possidendas, ut ea, que geruntur in tempore, ne
simul cum cursu temporis in oblivionis cadant discrimine literarum munimine et testium robore debeant solidari. Proinde nos
Vincencius Dei gracia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus et primas notum facimus, quibus expedit universis presentibus
et futuris, qualiter providorum et fidelium nostrorum opidanorum in Znena constanciam, benivolenciam et fidelitatem, quam
ad nos nostramque eclesiam Gneznensem flagrante animo gerunt quamque sollicitudinem in muris [
k. 147] construendis ac ipso opido ampliando et impingwando habent eo potissimo promoti respectu, quattinus exinde nobis et eclesie
nostre meliorem, uberiorem et ampliorem in redditibus valeant facere condicionem considerantes, insulam nostram, wlgariter
dictam ostrow iuxta eclesiam parrochialem Sancte Marie extra muros ipsius opidi Znena consistentem
1, ita longe, late, prout in presenciarum extat limitata, prefato opido Znena et ipsius incolis in nomine Domini sub ratihabicione
venerabilium fratrum nostrorum capituli Gneznensis duximus annectandam, coniungendam et adunandam annectimus, coniungimus
et coadunamus pro hominibus in eadem insula locandis per presentes, volentes et decernentes, ut homines in ipsa insula locati
vel in futurum locandi omnibus iuribus, privilegiis, oneribus, libertatibus, immunitatibus, conswetudinibus, quibus ipsum
opidum Znena utitur, fruitur et gaudet, utifrui et gaudere valeant atque possint temporibus perpetuo duraturis, que iura,
privilegia et immunitates et eorum tenores hic volumus habere sufficienter pro expressis. Damus insuper et concedimus hominibus
et incolis in ipsa insula locandis, ut eo liberius structuris et edificiis domorum intendere valeant, libertatem octo annorum
a data presencium computandorum, excepta custodia in opido Znena necessaria, ad quam subeundam ipsos presentibus astringimus
et obligamus. Qua libertate elapsa, incole ipsius insule sive ostrow pretextu domorum et arearum ipsorum nobis et successoribus nostris de redditibus, censibus, honoribus, oneribus et universis
obvencionibus, proventibus singulis annis respondere tenebuntur et sint astricti, eo modo, quo incole vel opidani opidi Znena
predicti respondent et persolwnt responde(a)ntque et persolvant in futurum. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum
nostrum et capituli nostri predicti maiora sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum Gnezne, in generali capitulo,
feria quarta proxima post festum sancti Adalberti Martiris et Pontificis gloriosi sub anno nativitatis Domini millesimo quadringentesimo
quadragesimo tercio, presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus viris, dominis Predvogio de Grandi preposito
2, Joanne de Czechel decano
3, Joanne de Nyevyesch archidiacono
4, Joanne de Brzosthkowo cantore
5, Andrea Myska scolastico
6, Joanne Furman custode
7, Joanne cancellario
8, Jaroslao de Cankolewo
9, Joanne de Rudzicza
10, Nicolao de Glamboczecz
11, Mathia Drya
12, Andrea Jaczkowski
13, Laskario
14, Stanislao de Bielawy
15, Thoma de (S)trzampyno sacre theologie professore et decretorum doctore
16, Joanne de Brzostkowo
17, Luthkone
18, Joanne Falonis
19, Nicolao de Nyewyesch
20, Jacobo de Dambno
21 et Jarando
22 prelatis et canonicis eclesie nostre prefate, tunc capitulariter congregatis. Transivit per manus (Johannis
a) Pauli cancellarii
8.
abrak Kop.
1Żnin leży na przesmyku pomiędzy Jeziorami Dużym a Małym Żnińskim. O części tego przesmyku zapewne mowa, acz nie można wykluczyć,
że chodzi tu o jakieś wyniesienie na terenie Żnina.
2Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.
3Jasiek z Czechla, zob. wyżej, nr 1407/5.
4Jan z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1435/2.
5Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
6Andrzej Myszka z Nieprześni, zob. wyżej, nr 1457/8.
7Jan Furman, zob. wyżej, nr 1389/20.
8Jan syn Pawła z Kozichbród zob. wyżej, nr 1407/6.
9Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1389/6.
10Jan z Rudzicy, zob. wyżej, nr 1455/12.
11Mikołaj z Głęboczka i Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/4, 3.
12Mikołaj z Głęboczka i Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/4, 3.
13Andrzej z Jackowa, zob. wyżej, nr 1455/14.
14Andrzej Łaskarz, zob. wyżej, nr1447/19.
15Stanisław z Bielaw, zob. wyżej, nr 1455/21.
16Tomasz ze Strzępinia, zob. wyżej, nr 1388/9.
17Jan z Brzostkowa młodszy (nepos), zob. wyżej, nr 1455/19.
18Jan Lutkowic z Brzezia, zob. wyżej, nr 1389/17.
19Jan syn Chwała z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/6.
20Mikołaj z Niewiesza, zob. wyżej, nr 1389/9.
21Jakub Kot z Dębna, zob. wyżej, nr 1496/8.
22Jarand z Niewiesza kanonik gnieźn. 1443-51, oficjał 1450 (Kor. II s. 187, III s. 97).
Dokument Nr 1607
Gniezno, 4 maja 1443
Arcybiskup gnieźnieński ustanawia Mikołaja z Kalisza swym wikariuszem generalnym i oficjałem gnieźnieńskim.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 207-209. Tytuł: Instrumentum creandi officialem (XV w.). Autenticum pro officiali (XV/XVI w.).
Vincencius Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas venerabili fratri nostro, magistro Nicolao de Calisch
decretorum doctori, lectori iuris canonici in ecclesia nostra Gneznensi prefata
1, in Christo dilecto, salutem et fraternam in Domino caritatem. Cum ea, que ad nostrum spectant officium et iurisdiccionem
ecclesiasticam concer(n)unt, interdum exequi personaliter non valemus propter varia et ardua incumbencia nostre Gneznensis
ecclesie ac Rei Publice negocia, cuius curam, licet immeriti, gerimus pastoralem, que sepenumero temporum modernorum in valescente
malicia in suis libertatibus turbatur. Ad obviandum igitur incomodis, opportet nos pro vigili cura intendere, et ab ecclesia
et diocesi nostris, ut eisdem comoda percurremus, absentari et ut officio nostro pastorali et ecclesie nostre interim honor
debitus et obsequiorum qualitas deserviat opportuna. De legalitate, industria et sufficiencia vestris plurimum in Domino confidentes,
vos archiepiscopatus nostri Gneznensis in spiritualibus vicarium et officialem nostrum fecimus, constituimus, creamus et tenore
presencium facimus, constituimus, creamus et ordinamus. Venerabilem fratrem nostrum, dominum Predwogium de Grandi prepositum
ecclesie nostre memorate
2, ab huiusmodi officio vicariatus et officialatus alias per nos constitutum ex certis causis animum nostrum moventibus supportamus,
revocamus et ammonemus. Damus quoque et concedimus vobis plenam facultatem et omnimodam potestatem de omnibus et singulis,
tam civilibus, quam criminalibus necnon matrimonialibus, ac spiritualibus et secularibus sive temporalibus causis ad forum
nostrum de iure vel conswetudine spectantibus et pertinentibus, inter quascunque personas ecclesiasticas sive spirituales
necnon eciam seculares cuiuscunque dignitatis, status, gradus, condicionis et preeminencie fuerint, motis et movendis, civiliter
et criminaliter cognoscendi et iudicandi, et illas, que aut ex speciali nostra comissione aut ex vi generalis concessionis
coram prefato domino Predwogio pendent indecise, ab eo statu et puncto, in quo dimisse sunt pendentque indecise, resumendi,
tractandi et audiendi, terminos iudiciarios in ipsis causis et aliis quibuscunque, servatis, servandis conservandi et tenendi,
sentencias, tam interlocutorias, quam diffinitivas aliasve pronu(n)cciaciones ferendi, promulgandi et pronu(n)cciandi, causas
eciam appellacionis et appellacionum ad nos et sedem nostram metropoliticam undecumque ex diocesibus suffraganeorum nostrorum
interposite [
s. 208] et interpositarum cum toto negocio principali in forma iuris decidendi, terminandi et per sentenciam sopiendi. Ipsasque
sentencias per vos aut surrogatum vestrum latas et promulgatas exequendi debiteque execucioni demandandi, contra facinorosos
et rebelles animadvertendi et procedendi, de criminibus et sceleribus ac excessibus citandi, condempnandi, puniendi et mulctandi
ac detinendi et incarcerandi necnon perpetuo vel ad tempus ab officio suspendendi et beneficiis privandi ac ad ipsa beneficia
et ad alia quecunque in civitate et diocesi nostra Gneznensi consistencia cridas cum comendis decernendi, dandi et de vocibus
iuris patronatus simpliciter et de plano ac cum cognicione iudiciaria audiendi et fine debito terminandi, visitandi, quoque
et excessus clericorum et laycorum, cuiuscumque status et condicionis extiterint, corrigendi, puniendi, condempnandi et in
perpetuum, vel ut premissum est, ad tempore
a suspendendi, interdicendi et removendi ac penam carceris et alyas penas, quas sacre canones permittunt, prout expedire videritis,
alfligendo necnon super votis et aliis casibus a iure concessis cum subditis nominando, dyocesis sed
b et provincie nostre dispensandi, confessiones audiendi, confessores sive penitenciarios deputandi et removendi, que ad forum
ecclesiasticum et cognicionem iurisdicionis nostre spectare noscuntur, eciam si ultra casus predictos mandatum exigant speciale
exercere et facere plenarie valeatis. Volumus eciam, ut universis subditis nostris, tam clericis, quam laicis, tenore presencium
districte mandamus, quatinus vobis in premissis et aliis, que nostrum honorem et officium spiritualis vicarie contingunt,
plene portant et intendant, processus aut quoscunque necessarios, ut puta monicionis et execucionis sentencias in se continentes
contra quascunque personas, tam ecclesiasticas, quam seculares, tam rebelles, quam contumaces, quam eciam si se de bonis et
de decimis, tam mense nostre archiepiscopalis, tam eciam et aliorum, quarumcunque personarum ecclesiasticarum illicite et
temerarie ingerentes, emittendi et promulgandi, et easdem aggravandi et reaggravandi ac ipsos ab huiusmodi excommunicacionis
sentenciis et aliis censuris simpliciter et ad cautelam satisfaccione habita absolvendi ac interdictum ecclesiasticum, tam
vigore statutorum provincionalium, quam synodalium propter violacionem emunitatum sacrorum locorum et violentam in clericos
ordinatos manum iniecionem seu captivitatem personarum ecclesiasticarum et alias ob strepitum censure ecclesiastice, in loca
quecunque et personas, in quibus talia patrata fuerint, ferendi et ponendi [
s. 209] ipsumque interdictum satisfaccione recepta seu habita ad cautelam simpliciter seu ad tempore tollendi et relaxandi alioquando,
processus, quos feceritis et sentencias, quas rite promulgaveritis in rebelles, ratas, gratas habebimus et faciemus auctore
Domino usque ad satisfaccionem condignam inviolabiliter observari. Reservamus aut(em) nobis omnium et singulorum dignitatum,
personatuum et beneficiorum quorumcunque collacionem, provisionem, institucionem, confirmacionem et omnimodam disposicionem
seu eciam literarum dimissorialium pro ordinibus sacris suscipiendis extra nostram diocesim concessionem, sed omnia huiusmodi
ad nos referenda et remittenda volumus, et generaliter omnia et singula faciendi et exercendi, que officium vicariatus et
officiolatus principaliter concernunt et que in premissis et aliis omnibus necessaria fuerint vel quomodolibet opportuna.
In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas per nostrum notarium infrascriptum scribi et publicari
mandavimus nostrique sigilli iussimus appensione comuniri. Actum et datum Gnezne die quarta mensis Maii anno a nativitate
Domini M
o CCCC
o XL
o III, indicione sexta, hora terciarum vel quasi
3, presentibus ibidem honorabilibus viris, dominis Martino de Twardowo canonico Wyel(unensi)
4, Nicolao Jardanowsky
5, Vincencio de Nichi
a herede
6 et aliis pluribus, testibus circa premissa.
Et ego Nicolaus Stanislai de Kelkowicze clericus Crac(ouiensis) diocesis, publicus imperiali auctoritate ac reverendissimi
in Christo patris, domini Vincencii archiepiscopi et primatis notarius
7, quia predictis constitucioni, auctoritatis concessioni, actioni et exerticioni
c, ratificacioni potestatisque et facultatis plenarie dacioni aliisque omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, agerentur
et fierent, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo presens publicum instrumentum
manu mea scripsi et publicavi, signo et nomine meis unacum appensione sigilli prefati reverendissimi patris, domini archiepiscopi
de ipsius mandato consign@n@do communivi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium premissorum.
atak Kop.
bw or. zapewne sedem
codczyt niepewny
1Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.
2Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.
3Brak innego potwierdzenia pobytu arcybiskupa w Gnieźnie 4 maja, mógł jednak tam przebywać w drodze z Mogilna (30 kwietnia)
do Grzegorzewa pod Kołem (10 maja).
4Zapewne chodzi tu o Marcina z Tarnowa, zob. o nim wyżej, nr 1480/6.
5Jardanowice (dziś Wiardunki) par. Rogoźno. Mikołaj wyst. też ok. 1446 (SHGPoz. II s. 27).
6Mchy, wieś par. na pd. od Książa Wlkp. Wincenty Furman (wyst. 1417-47) był bliskim krewnym arcybiskupa (SHGPoz. III).
7Mikołaj z Kiełkowic, zob. wyżej, nr 1404/10.
Dokument Nr 1608
Waradyn, 8 maja 1443?
Król Władysław III rozciąga na nabytą przez miasto Śrem wieś Zbrudzewo jurysdykcję prawa magdeburskiego.
Reg.: 1. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, k. 23; 2. Poznań, Bibl. Racz., rkps 85, k. 28 (późne odpisy tomu
rewizji listów wlkp. z okazji lustracji 1564/65).
Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 1.
Cisz miesczanie srzemscy ukazali list krola Władysława de data et actu Varadini feria quarta proxima ante festum sanctae Sophiae
anno Domini 1443
tio1, ktorym tymże inkorporował wieś Zbudzow
2 y przeniosł do jeich prawa maydeburskiego
a, ktorego oni używają, tak jako w swych granicach ograniczona iest, ktorej są zawsze do czasow niniejszych w spokojnym używaniu,
ktore kupili od szlachetnego Dobesława de Jankowice haeredis, podsędka kaliskiego
3 za konsensem krola Władysława anno Domini 1424
to4.
amagdeburskiego Reg. 2
1Wielki Waradyn (Oradea Mare) w Siedmiogrodzie. Data dzienna budzi jednak wątpliwości: w 1443 r. dzień św. Zofii wypadał w
środę, data niniejszego dok. brzmieć więc musiałaby: 8 maja. Tego dnia (i jeszcze 11 maja) król był w Debreczynie (ZDM VIII
nr 2455-2458 - kancelaria datowała wtedy dokumenty świętami św. Floriana i św. Stanisława). W Waradynie król pojawił się 14
maja: we wtorek przed św. Zofią (ib. nr 2459) i był tam jeszcze 22 maja: w środę po św. Zofii (ib. nr 2460).
2Zbrudzewo par. Śrem (Koz. 3 s. 465), na pn.-wsch. od Śremu.
3Dobiesław z Jankowa Dolnego wyst. od 1393, podsędkiem kal. był 1419-30, zm. 1430 (Spisy wlkp.).
4Akty kupna i konsensu nie znane.
Dokument Nr 1609
Kalisz, 10 maja 1443
Władze miasta Kalisza zaświadczają, że Katarzyna wdowa po mieszczaninie kaliskim Mikołaju Kranchu zapisała czynsz Stanisławowi
altaryście w kolegiacie NMPanny w Kaliszu.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 796-797. Wpis w transumpcie arcybiskupa gnieźnieńskiego
Wincentego Kota z daty: Uniejów, 23 lipca 1445.
Nos consules civitatis Kalisiensis Maczuda preconsul
1, Albertus pellifex
2, Henricus Kothlinsky
3, Janussius Keseling rasor
4, Jaschko Broda
5 et Swanthko
a Bemadsky
6 recognoscimus tenore presencium, quibus expedit universis, quod in presencia scabinorum nostre civitatis subscriptorum, puta
Nicolai Renisch
7, Jacobi [
s. 797] Brlok
8, Jacussii Slothowlosch
9, Pytraszhconis Seyboth
10, Nicolai Kocz
11, Thome pellificis
12 et Sandziwogii institoris
13 coram Nicolao Weys sellatore, advocato
14, constituta personaliter in bannitho iudicio virtuosa domina Katherina relicta Nicolai olim Cranch
15 libera voluntate, iuste
a vendicionis et empcionis titulo precedente, resignavit rite racionabiliterque unam marcam annui census monethe communis super
instita sua penes institam Johannis Renis
16 murata et super omnibus bonis suis solvendam atque dandam annis singulis in festo beati Martini Episcopi [
11 XI] honorabili viro, domino Stanislao arcium baccalaureo pro altari erigendo in honorem Beatissime Virginis Presentacionis et
sanctarum Virginum Dorothee, Barbare, Katherine, Appolonie, Ottilie in ecclesia collegiata Beate Marie Virginis in Calis
17 modo reempcionis de anno ad annum tamdiu, quousque predicta domina Katherina aut ipsius successores legittimi eundem censum
unius marce consimilibus quindecim marcis peccunie melioris Regni Polonie duntaxat reemendum, censu tamen persesso secundum
compotum temporis primitus integraliter persoluto, tali tamen condicione interiecta, ut dum domina Katherina predicta eundem
censum reemere voluerit, extunc in spacio medii anni domino Stanislao predicto voluntatem reempcionis pro perquirendo loco
simili significare debebit. In cuius rei testimonium civitatis nostre predictorumque scabinorum sigilla presentibus sunt appensa.
Actum et datum in Calis feria sexta in die beatorum Gordiani et Epimachi Martirum anno Domini M
o CCCC
o XLIII
o, per manus Stanislai notarii
18 etc.
atak Kop.
1Maczuda (Maciej), Wojciech kuśnierz, Henryk Kotliński, Janusz Keseling, zob. wyżej, nr 1413/2, 4, 1, 3.
2Maczuda (Maciej), Wojciech kuśnierz, Henryk Kotliński, Janusz Keseling, zob. wyżej, nr 1413/2, 4, 1, 3.
3Maczuda (Maciej), Wojciech kuśnierz, Henryk Kotliński, Janusz Keseling, zob. wyżej, nr 1413/2, 4, 1, 3.
4Maczuda (Maciej), Wojciech kuśnierz, Henryk Kotliński, Janusz Keseling, zob. wyżej, nr 1413/2, 4, 1, 3.
5Jasiek Broda słodownik i rajca kal. 1433/34, 1434/35, 1442/43, 1444/45 (GKal. s. 35 i tutaj).
6Święszek Biernacki z Biernatek, Biernacic, par. Zborów, na pn.-wsch. od Kalisza, z drobnej szlachty podkaliskiej, wyst. jako
mieszczanin w Kaliszu jeszcze 1450 (K. Tymieniecki w Miesięczniku Heraldycznym XV, 1936, s. 150-151, 180).
7Mikołaj Renis ławnik kal. bliżej nie znany, najpewniej syn Jana Renisa rajcy i burmistrza 1408-27, brat duchownych Andrzeja
i Stanisława (GKal. s. 36).
8Jan Brlok był ławnikiem kal. także w kadencji 1444/45 (ib. s. 35).
9Jan Złotowłos słodownik, starszy cechu 1434, częsty ławnik kal. w l. 1433/34-1450/51, wójt 1440/41 (ib.).
10Piotr, Pietrasz, Seibot mieszczanin kal. z ul. Długiej, wielokrotny ławnik kal. 1428-50 (ib. s. 38).
11Mikołaj Kocz ławnik kal. 1425/26, 1429/30, 1434/35, 1442/43, wójt 1443/44 (ib. s. 37).
12Najpewniej Tomasz z Gniezna kuśnierz, potem rajca kal. 1448 n. (ib. s. 38).
13Sędziwój kramarz, zob. uwagi wyżej, nr 1413/6.
14Mikołaj Weis siodlarz, rajca, ławnik i wójt kal. 1427-1443/44 (ib. s. 37).
15Mikołaj Kranch i wdowa po nim Katarzyna, zob. wyżej, nr 1519/3.
16Nie wiemy czy chodzi o młodego Jana Renisa, czy tylko o kram Renisa seniora.
17Stanisław syn Michała z Kalisza, student UJ 1436, wypromowany w Krakowie na bakałarza 1441, wyst. także 1444 (niżej, nr 1671/2
i 1693/3).
18Stanisław nie zidentyfikowany, może to już czynny potem w Kaliszu Stanisław Renis (wyżej, przypis 7).
Dokument Nr 1610
Kalisz, 10 maja 1443
Władze miasta Kalisza zaświadczają, że mieszczanin kaliski Maciej Zewinage zapisał czynsz Stanisławowi altaryście w kolegiacie
NMPanny w Kaliszu.
Kop. jak dok. poprzedni, s. 797-798, w takimż transumpcie.
Nos consules civitatis Calisiensis
1 Maczuda preconsul, Albertus pellifex, Henricus Kothlinsky, Janussius Keseling rasor, Jaschko Broda et Swanthko
a Bernadsky tenore presencium publice recognoscimus universis, quod in presencia scabinorum nostre civitatis subscriptorum,
puta Nicolai Runysch
a, Jacobi Brlok, Jacussii Slothowlosz, Pyetraskoconi
a Zeyboth, Nicolai Kocz, Thome pellificis et Sandiwogii institoris [
s. 798] coram Nicolao Weys sellatore, advocato
1, constitutus personaliter in bannitho iudicio providus Mathias Zewinaga
2 libera voluntate, iusto vendicionis et empcionis titulo precedente, resignavit rite racionabiliterque unam marcam census
annui, monete bone communis, super domo sua aciali ex opposito Pytrasconis in platea Wrat(islauiensi) sita
3, solvendam atque dandam annis singulis in festo beati Mathie Apostoli [
24 II] honorabili viro, domino Stanislao arcium liberalium baccalaureo, pro altari errigendo in honore Beatissime Marie Virginis
Presentacionis et sanctarum Dorothee, Barbare, Katherine, Margarethe, Appolonie, Agnetis, Ottilie Virginum in ecclesia collegiata
Beate Marie Virginis in Calis
4 de anno ad annum tamdiu, quousque predictus Mathias aut ipsius successores legittimi eundem censum unius marce predictum
consimilibus quindecim marcis pecunie melioris Regni Polonie receptum duxerint
b reemendum, censu tamen persesso secundum compotum temporis integraliter persoluto, dum autem idem census reemi debuerit,
extunc idem Mathias predictus domino Stanislao medium annum ante voluntatem reempcionis manifestare debebit, u talius census
in locis certis tempestive, prout poterit perquiri et comparari. In cuius rei testimonium civitatis nostre predictorumque
scabinorum sigilla presentibus sunt appensa. Actum et datum in Calis feria sexta ante diem beate Zophie proxima anno Domini
millesimo CCCC
o XL tercio.
atak Kop.
btak Kop., por. jednak wyżej, nr 1609 i niżej, nr 1633, gdzie w tym miejscu duntaxat
1Rajcy kal. kadencji 1442/43 objaśnieni w poprzednim dok.
2Maciej Zewinage od jesieni 1443 wyst. jako ławnik kal. (niżej, nr 1633/13, 1635/1; GKal. s. 36).
3Pietrasz nie zidentyfikowany.
4Stanisław objaśniony w poprzednim dok., przypis 17.
Dokument Nr 1611
Waradyn, 14 maja 1443
Król Władysław III zapisuje Janowi Piwońskiemu 200 grzywien na Russowie.
Odpis: Kraków, Bibl. Czart., rkps 17 (Teki Naruszewicza), s. 693-694 (wg Or. z Archiwum Koronnego).
Vladislaus Dei gratia Poloniae, Hungariae, Dalmatiae, Croaciae etc. rex Lithuaniaeque princeps supremus et haeres Russiae
etc. significamus tenore praesentium, quibus expedit universis, quod nos consideratis fidelibus servidis et purae fidei praestantius
a generosi Johannis Pywonski familiaris nostri dilecti fidelis
1, quibus maiestati nostrae circa prosecutionem negotiorum nostrorum huius inclyti Regni nostri Hungariae, cum suis impensis
et apparatibus complacuit et adhuc aucto sue fidelitatis studio poterit praestantius complacere in futurum, horum intuitu
volentes ipsum gratia nostra speciali amplecti et ad huiusmodi obsequia nostra decetero facere promptiorem, sibi in et super
villa nostra Russowo in terra Maioris Poloniae et districtu Kalissiensi sita
2, prout in suis metis et granitiebus longe lateque et circumferentialiter limitata existit et distincta, ducentas marcas monetae
et numeri Polonicalium communium, videlicet quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, dedimus, donavimus damusque,
inscribimus et largimur gratiose per praesentes, per ipsum et suos liberos, cum omnibus et singulis praefatae [
s. 694] villae utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus, agris, pratis, campis, silvis, mericis, borris, gaiis,
pascuis, sarreptis, indaginibus, nemoribus, fluminibus, lacubus, piscinis, piscaturis, stangnis, paludibus, rivulis, torrentibus,
aquis et earum decursibus, molendinis, emolumentis, venationibus, aucupationibus, mellificiis et aliis obventionibus, generaliter
universis quibuscunque dicantur nominibus, ad praefatam villam ab antiquo et quomodolibet pertinentibus, habendum, tenendum,
regendum, utifruendum et pacifice possidendum, ita diu, quousque per nos vel successores nostros legittimos sibi vel suis
successoribus legitimis praefatae ducentae marcae monetae et numeri praedictorum simul cum aliis pecuniis caeteris literis
nostris aut olim genitoris nostri super eisdem bonis nostris inscriptis ex integro persolvantur, quibus integraliter persolutis,
extunc praefatae villae possessio ad nos et successores nostros legittimos revertetur pleno iure. Stationibus tamen nostris
et iuribus solitis et consuetis in omnibus semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum appensum est testimonio literarum.
Datum in Waradino feria tertia post festum sancti Stanislai Pontificis gloriosi anno Domini 1443
3.
Relatio magnifici Petri de Szczekoczyn Regni Poloniae vicecancellarii
4.
atak Odpis, w Or. zapewne prestancia lub prestanciis
1Jan Piwoński, zob. wyżej, nr 1426/9.
2Russów, zob. wyżej, nr 1522/2.
3O pobycie króla w Waradynie, zob. wyżej, dok. nr 1608.
4Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1612
Gniezno, 24 maja 1443
Pozew sądu oficjała gnieźnieńskiego dla Magdaleny z Koźminka i Jana z Popowa.
Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 24, k. 66a. Wpis w maju 1443 (luźna kartka wklejona do księgi).
Nicolaus de Calis decretorum doctor vicariusque in spiritualibus et officialis sancte ecclesie Gneznensis generalis
1 discretis viris, vicariis in Popowo
2 et presentibus requirendis, salutem in Domino. Mandamus vobis in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis pena,
quatenus uno edicto pro tribus et peremptoriis personaliter accedentes, citetis Magdalenam de Coszmynecz
3 et Johannem de Popowo
2 laicos, quos presentibus nos citemus, ut coram nobis Gnezne feria quarta proxima post nunc instans festum Ascensionis Domini
[
5 VI 1443] in domo nostre habitacionis hora terciarum legittime compareant ad instanciam discreti Stanislai in Popowo vicarii
2 pro et super quibusdam certis iniuriis alias ad quevis obediencie iudicialiter responsuri. Datum Gnezne die Veneris vicesima
quarta mensis Maii anno Domini M
o CCCC
o XL
mo tercio, nostro officialatus sub sigillo.
1Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.
2Popowo Kościelne, wieś par. na pn.-wsch. od Skoków (Koz. 5 s. 185). Jan, nie wiemy czy ident. z Janem 1462 (Kor. I/2 s. 162).
Wikariusz skądinąd nie znany.
3Koźminek, miasto w powiecie kal., na pn.-wsch. od Kalisza. Magdalena nie zidentyfikowana.
Dokument Nr 1613
Buda, 10 czerwca 1443
Król Władysław III zakazuje pobierania ceł od mieszczan poznańskich.
Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 37, k. 73v-74. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Toruń, 3 marca 1521. Tytuł:
Emporium civitatis Poznaniensis; 2. Tamże, t. 59, k. 3v-4. Wpis w transumpcie tegoż króla z daty: Kraków, 4 lipca 1539. Tytuł: Confirmatio privilegiorum et iurium civitatis Poznaniensis de non solvendis foralibus et theloneo antiquo concessorum.
Wyd.: 1. Raczyński, Kodex, s. 129; 2. Wuttke, s. 58.
Reg.: 1. MRPS IV, suppl. nr 784 (wg Kop. 1); 2. Tamże, nr 785 (wg Kop. 2).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex, universis et singulis palatinis, castellanis, capitaneis,
tenutariis, burgrabiis, procuratoribus, viceprocuratoribus, magistris civium, consulibus civitatum et opidorum
a, teloneatoribus
b, viarum custodibus et arrestatoribus
c per terras Maioris Polonie, videlicet Siradie, Lancicie, Cuiauie presentibus requirendis, fidelibus nostris dilectis, graciam
nostram et favorem. Fideles nostri dilecti! Ex quo cives nostri Posnanienses per omne Regnum nostrum Polonie a rebus et mercibus
eorum
d thelonea hactenus solvere non fuerunt consueti, eapropter mandamus vobis et vestrum cuilibet in terris iam dictis, quatinus
e iuxta prescripte consuetudinis observanciam ab eisdem civibus Posnaniensibus telonea
f, ut premisimus, nullo modo exigatis, gracie nostre sub obtentu. Aliter non facturi. Datum Bude feria secunda ipsa festi Pentecostes
anno Do[
k. 4]mini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio
1.
Ad relacionem magnifici Petri de Sczekoczin [
k. 74] Regni Polonie vicecancellarii
2.
aoppidorum Kop. 2
btheloneatoribus Kop. 2
carestatoribus Kop. 1
dipsorum Kop. 2
equattinus Kop. 2
fthelonea Kop. 2
1Data zgodna z itinerarium króla.
2Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1614
Buda, 11 czerwca 1443
Król Władysław III widymuje potwierdzenie przywileju lokacyjnego miasta Poznania.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 1. Pergamin 565 x 537 + 124 mm. Drobne dziurki, plamy, na złożeniach pismo wytarte. Niebieski
sznur po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie bardzo liczne późne streszczenia.
[
Dok. Władysława Łokietka z daty: 1298 (KDW II nr 775), potwierdzający i publikujący przywilej książąt wielkopolskich Przemysła
I i Bolesława Pobożnego z daty: Poznań, 1253 (KDW I nr 321)1].
Datum Bude feria tercia ipsa festi Penthecostes anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio
2.
Ad mandatum domini regis magnificus Petrus de Szczecoczini Regni Polonie vicecancellarius
3.
1Zawarty w niniejszym dok. przekaz dokumentu lokacyjnego miasta Poznania stanowi najstarszą jego wersję zachowaną do dziś w
postaci dyplomu. Nie był dotąd badany stosunek tekstu niniejszego przekazu do innych, przetrwałych w kopiariuszach miejskich.
2Data zgodna z itinerarium króla.
3Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1615
Buda, 11 czerwca 1443
Król Władysław III zezwala miastu Poznaniowi na budowę domów na gruntach miejskich w obrębie murów i poza murami, szczególnie
za Garbarami.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 451. Pergamin 380 x 207 + 89-95 mm. Na pasku pergaminowym mała pieczęć wystawcy (jak Gumowski,
Pieczęcie, nr 24) w czerwonym wosku. Na odwrocie późne notatki o treści.
Reg.: KDW V nr 704 (wg Or.).
//Wl//adislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Litwanieque princeps supremus et heres Russie etc.
signi/ficamus tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris presencium noticiam habituris, quomodo maiestati
nostre ex parte civium / urbis nostre Poznaniensis querulose expositum est, quod comodum et fructus pretacte civitatis nostre
Poznaniensis peioraretur et tota civitas depau/peraretur, et omnes thesauri nostri ex eandem civitate celsitudini nostre provenire
debentes penitus decrescerent et exinde pro parte eorundem civium nobis oblata fuit peticio, que continebat, quatinus maiestas
nostra libertatem in cunctis locis ad pretactam civitatem proprie et ab antiquo pertinentibus intra totum civitatis ambitum
et extra in suburbiis et super fluvio Wartha vocato preter et circumquaque muros civitatis antedicte fluente domos et quecunque
edificia pro inhabitacione hominum quorumcunque honestorum conveniencia edificandi et construendi. Cui supplicationi nos ex
parte ipsorum civium oblate benigniter acclinati, dictam libertatem graciose largiri consensimus et auctoritatem ad premissa
facienda favorose dedimus, et tenore presencium damus, concedimus, donamus, indulgemus, inscribimus et largimur graciose,
ut sint liberi et patentes prefati cives, pro melioritate et comodo urbis nostre per sepedicte et thesaurorum nostrorum copiosiori
et famosiori accremento, in omnibus et singulis locis ad prenominatum civitatem nostram Poznaniensem proprie et ab antiquo
spectantibus qualitercumque longis, latis et difusis intra et extra civitatem existentibus, signanter tamen in prato alias
na blonyv civili post cerdones aliter za garbari iacente
1 cum labore in eodem prato iam inchoato et libere terminaturo. In cuius rei testimonium et confirmacionem sigillum nostrum
presentibus est subappensum. Datum Bude feria tercia ipsa festi Penthecostes anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
tercio
2.
Dominus rex per magnificum Petrum de Szczecoczini Regni Polonie vicecancellarii
a3.
atak Or, zamiast vicecancellarium
1Tj. błonia na wsch. od Garbar w Poznaniu, późniejsza Nowa Grobla.
2Zob. dok. poprzedni.
3Zob. dok. poprzedni.
Dokument Nr 1616
Buda, 11 czerwca 1443
Król Władysław III zezwala miastu Poznaniowi na wykup landwójtostwa poznańskiego i zapisuje na nim 50 grzywien.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 303. Pergamin 383 x 185 + 79 mm. Na pasku pergaminowym mała pieczęć wystawcy w czerwonym wosku
(jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24), dobrze zachowana. Na odwrocie późne streszczenia.
Fot. Or.: Dziesięć wieków Poznania, t. I, Poznań 1956, il. 35.
Reg.: KDW V nr 705 (wg Or.).
//Wl//adislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Litwanieque princeps supremus et heres Russie etc.
/ significamus tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris presencium noticiam habituris, quomodo
recensentes in mente nostra / fidelitatem et fervide voluntatis constanciam prudentium famosorumque proconsulis, consulum
et tocius urbis nostre Poznaniensis civium, qui/bus mediantibus ipsi se ipsos celsitudini nostre, velut plene cognovimus,
a diu usque in presens non cessarunt offerre paratos ad gratum auctaque
a fidei eorum assiduitate affectuosius fervenciusque se nobis ad servicia nostra et civitatum nostrarum melioramenta dilatanda
celeris reddent et offerent in futurum. Ut igitur ob rem eandem singulari gracie nostre favorisque prerogativa nostrorum se
agnoscere queant solatos et ex post ad voluntates benigne nostre maiestatis ac ad emendam pretacte nostre civitatis augmentacionem
quoque thesaurorum nostrorum copiositatis efficiantur paraciores intendantque diligenciores, ipsis iam pro augendis civitatis
prescripte melioraminibus atque comodis viceadvocaciam Poznaniensem maiestatem nostram legittime concernentem restituimus
de manibus et possessione moderni tenutarii redimere indulsimus. Insuper et eisdem racione premissorum super iam fata viceadvocacia
alias na lanthwoythowsthwye
1 quinquaginta marcas monete currentis in terris Maioris Polonie, scilicet quadraginta et octo grossos in quamlibet marcam
solite computando, dedimus, donamus, inscripsimus et per presencium tenorem damus, donamus, assignamus, inscribimus et largimur
graciose, per ipsos cives predictos aliosque pro tempore successuros in dictis quinquaginta marcis monete et numeri predictorum,
cum omni iure, dominio, proprietate, utilitate, libertate et securitate habendam, tenendam, regendam, utifruendam et pacifice
possidendam tamdiu, quousque per nos aut per successores nostros ipsis civibus vel aliis pro tempore existentibus dicte quinquaginta
marce fuerint plenarie persolute et presertim ad voluntatem nostram, que quinquaginta marce monete numerique iam dictorum
dum sic, ut prefertur, extiterint persolute, sepefate viceadvo(ca)cie possessio ad nos et ad successores nostros pleno redibit
iure. In cuius rei fidem et testimonium sigillum nostrum presentibus est subappensum. Datum Bude feria tercia ipsa festi Penthecostes
anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio
2.
Dominus rex per magnificum Petrum de Szczecoczini Regni Polonie vicecancellarium
3.
atak Kop., zamiast aucteque
1Urząd poznańskiego landwójta (viceadvocatus) w XV w. właściwie nie znany; później oznaczał przewodniczącego ławy sądowej we
wsiach miejskich. Nie słychać też o tenutariuszach tego urzędu w tym czasie, por. jednak niżej, dok. nr 1652.
2Zob. dok. poprzedni.
3Zob. dok. poprzedni.
Dokument Nr 1617
Buda, 13 czerwca 1443
Król Władysław III zakazuje pobierania ceł od mieszczan kaliskich.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 6634. Pergamin 240 x 196 mm. Ślad po wyciśniętej czerwonej pieczęci lakowej o średnicy ok. 30 mm.
Na odwrocie późne informacje o treści i sygnatury.
Wyd.: Rocznik Kaliski 6, 1973, s. 292 (wg Or., ekscerpowane).
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 54.
Wladislaus Dei gracia Hungarie, / Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex. /
Universis et singulis pallatinis, castellanis, capitaneis, tenutariis, burgrabiis, procuratoribus, viceprocuratoribus, / magistris
civium, consulibus civitatum et opidorum, theoloneatoribus, viarum custodibus et arrestatoribus per terras Maioris Polonie,
Siradiensis, Lanciciensis, Cuyauiensis, Cracouiensis, Sandomiriensis et Russie presentibus requirendis, fidelibus nostris
dilectis, graciam nostram et favorem. Fideles nostri dilecti! Licet pridem civibus nostris Calisiensibus literas speciales
1 de gracia nostre maiestatis super non exigendo ab ipsis civibus theoloneo graciose dederimus, tamen literas nostre celsitudinis
perinpenditis et minime exequi et teneri curatis, de quo nostre maiestatis gracia stat non bene contenta. Eapropter vobis
et vestrum cuilibet in terris predictis seriosius precipiendo mandamus, quatenus iuxta prioris litere tenorem, per nostram
maiestatem ipsis civibus Calisiensibus datam et donatam, ab eisdem civibus de Kalis theolonea non exigatis nec exigi aliqua
racione presumatis. Gracie nostre sub obtentu, aliter non facturi! Datum Bude feria quinta infra octavas Penthecostes anno
Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio
2.
Dominus rex per se.
1Chodzi tu najpewniej o przywilej Władysława Jagiełły z 17 lipca 1425 - KDW VIII nr 1051.
2Data zgodna z itinerarium króla.
Dokument Nr 1618
Buda, 26 czerwca 1443
Król Władysław III zapisuje 4000 złotych na poradlnym wielkopolskim kasztelanowi międzyrzeckiemu Wincentemu z Szamotuł.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 10, k. 7v-8. Karty wystrzępione, z ubytkami tekstu. Tytuł: Eidem super eodem ut supra Samotulsky.
Wyd.: Knigi, s. 10-12 (wg Kop.).
Reg.: MRPS I, suppl. nr73 (wg Kop.).
Vladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc., significamus
tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo dum nos apud magnificum Vincencium de Schamothuli castellanum Myedzyrzecensem
1 sincere nobis dilectum, varios pennos et alias res pro stipendariis, que se iuxta summam [.............] extendebant ad duo
milia florenorum Hungaricalium, recepimus [........] pro servicio alia duo millia florenorum Hungaricalium puri auri et ponderis
adiunximus, considerantes ipsius fidelia servicia et [........] prosecucionem negociorum nostrorum huius incliti Regni nostri
Hungarie, de quibusquidem duobus milibus florenorum mutui et certi debiti nostri ac reliquorum duorum milium florenorum monete
et ponderis predictorum, occasione serviciorum per maiestatem nostram ei donatorum, ipsum assecurare volentes, sibi in et
super exaccionibus nostris huiusmodi florenos in summa prescripta inscribimus [...........] demonstramus per presentes sic,
ut hoc in litteris capitalibus desuper confectis lacius continetur, pro eo dictas exacciones tollendas ac omnino recipiendas
usque ad extenuacionem totalem debiti predicti, videlicet quatuor milium florenorum boni et iusti ponderis inscripsimus, qui
tandem in recipiendis suis peccuniis per nostras litteras necnon officiales nostros impeditus extiterat, volumus [....] omnino
habere volentes, ut antefatus Vincencius nullum incomodum exinde pateretur, litteras per nostram maiestatem sibi prius datas
2 vigore presencium confirmamus, roboramus in omnibus ipsius punctis, articulis et clausulis per presentes, decernimus pro
iam dicto nostro debito huiusmodi exacciones tollendas, recipiendas ac levandas tamdiu, usque ad summam quatuor milium florenorum.
Et pro tanto tibi, magnifico Alberto de Malye pallatino Lanciciensi ac nostrum locumtenenti
3, vel qui tunc temporis affuerit [.....] idem locum nostrum tenens in terris nostris Maioris Polonie constitutus, mandamus,
quatinus efficias, quod quique kmethones et certi reddituarii, qui exaccionem nostram generalem solvere tenentur, nulli alteri
preterquam [.... predic]to Vincencio de eadem respondeant et ipsam tradant realiter cum effectu, nam [........] in quantum
accideret, quod alteri per litteras nostras speciales eandem exaccionem [........] comitteremus, illas vanas et cassatas tenere
debeatis. Insuper [..........] omnibus ministerialibus in Poznaniensi et Calisiensi palatinatibus [.......n]unc existentibus
stricte precipientes iniungimus et omnino sic [habere] volentes, quatinus ad requisicionem prefati Vincencii kmethones quicunque
de exaccione nostra generali prefato Vincencio respondere noluerint, iuxta consuetudinem [.........] auctoritate nostra regia
mediante inpignorare debeatis. Que premissa facere seu adimplere nolueritis, prout tenor presentis littere canit, extunc [predicto]
Vincencio dedimus presentibusque damus vos puniendi [..........] facultatem secundum ipsius propriam voluntatem. Sin autem
dictus Vincencius [........] officiales in recipiendis predictis exaccionibus aliquod obstaculum [...............] pacietur,
ut antea factum est, exinde quodcunque dampnum [
k. 8] ob non solucionem prefati nostri debiti eum pati accideret, hoc dampnum [non] ipsius fore videbitur, sed nostrum. Sin autem,
quod absit, dictum debitum una et cum dampnis exinde provenientibus seu inde secutis eidem non solverimus aut quovismodo solvere
neglexerimus, ex eo tunc prefatus Vincencius et ipsius posteritas legittima habebit potestatem omnimodam nos monendi, requirendi
super complemento solucionis dictorum quatuor milium florenorum et dampnorum exinde secutorum, necnon eciam nobis querulandi
et vituperiose loquendi, prout illi libuerit, coram personis quibuscunque, et nos eidem hoc in malo minime reputare debebimus
[............] hec singula pacienter sufferre tamdiu, quousque sibi aut eidem sue posteritati legittime omnia suprascripta
effectualiter complebimus, sed [...........] familiares nostri aut quique homines adversus ipsum seu suam legittimam posteritatem,
quid pro nobis respondere debent et si quid fecerint, hec utique facient contra nostram voluntatem et contra ipsorum fidem
et honorem. In cuius rei fidem sigillum nostrum presentibus est subappensum. Datum Bude feria quarta infra octavas gloriosi
Corporis Christi anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio
4. Relacio magnifici Petri de Sczekoczini Regni Polonie vicecancellarii
5.
1Wincenty Świdwa z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1547/1.
2Chodzi najpewniej o dok. z 2 czerwca 1441 (wyżej, nr 1547).
3Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.
4Data zgodna z itinerarium króla.
5Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1619
[Poznań], 28 czerwca 1443
Władze miasta Poznania zaświadczają, że mieszczanin poznański Andrzej Zyberlich sprzedał czynsz mieszczanom poznańskim Mikołajowi
i Michałowi Bergerom.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 643. Pergamin 197 x 137 + 21 mm, przecięty na znak skasowania. Na odwrocie późne noty o losach
czynszu. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci.
Nos infrascripti Albertus Gerlin proconsul
1, Hanko Slewcz
2, Nicolaus Naramowsky
3, / Johannes Fawko
4, Johannes Bem
5, Valentinus sartor
6 Mathias Niger
7 et Georgius Yost con/sules civitatis Posznaniensis
8 publice presentibus profitemur, quia in nostra nostrorumque infrascriptorum sca/binorum presencia, videlicet Johannis Ponieczsky
9, Johannis Clyza
10, Johannis Czeppel
11, Johannis Czewchner
12, Michaelis Barger
13, Gregorii Buchwalt
14, Johannis Gerlin
15 et Johannis Rosental
16 in bannito iudicio, cui Nicolaus pellifex, nostre civitatis advocatus
17 iudicialiter presidebat, personaliter constitutus Andreas Sewberlich noster concivis
18 non compulsus nec coactus, sed libere, sanus corpore et mente, cum consilio deliberato suorum amicorum, rite et racionabiliter
vendidit et resignavit unam marcam mediorum grossorum census annui monete et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos
in marcam computando, pro decem marcis latorum grossorum Pragensium numeri prenominati, in et super domo sua ante portas nostre
civitatis Wratislauiensis, inter domos Nicolai Czeler et Paschkonis currificis
19 et super aliis omnibus bonis suis mobilibus et immobilibus singulis annis, de anno ad annum super Carnisprivium quodlibet
solvendam tytulo reempcionis, providis Michaeli et Nicolao dictis Barger concivibus nostris
20 ad altare ipsorum in ecclesia nostra parrochiali Sancte Marie Magdalene situm et pro eiusdem altaristis levandam, tollendam,
resignandam, percipiendam et in usus suos meliores secundumque ipsis altaristis utilius videbitur expedire convertendam, ita
tamen, quod prefatus Andreas Sewberlich currifex aut sui successores legittimi predictum censum unius marce cum X marcis latorum
grossorum numeri prefati a prenominatis Michaele et Nicolao, aut eorum altaris altarista pro tempore existenti, et eorum successoribus
reemendi habebunt omnimodam potestatem. Censu tamen persesso iuxta exigenciam temporis persoluto, quo facto sua domus erit
libera et soluta. In fidem premissorum sigillum nostre civitatis est appensum presentibus. Datum feria sexta ante beatorum
Petri et Pauli Appostolorum anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio.
1Wojciech Gerlin, zob. wyżej, nr 1517/3.
2Hanek Śledź (Radeberg), zob. wyżej, nr 1529/5.
3Mikołaj Naramowski, zob. wyżej, nr 1584/3.
4Jan Fafko i Jan Beme, Czech, zob. wyżej, nr 1387/11, 13.
5Jan Fafko i Jan Beme, Czech, zob. wyżej, nr 1387/11, 13.
6Walenty krawiec, zob. wyżej, nr 1584/15.
7Maciej Czarny ławnik i rajca pozn. 1442/43-1458/59 (WSvP s. 441).
8Jerzy Jost, zob. wyżej, nr 1584/7.
9Jan Poniecki, zob. wyżej, nr 1517/2.
10Jan Kliza, zob. wyżej, nr 1387/10.
11Jan Czepel, zob. wyżej, nr 1584/11.
12Jan rymarz, Czeuchner, rajca pozn. 1432/33, ławnik 1442/43 (WSvP s. 446).
13Michał Berger, zob. wyżej, nr 1387/16.
14Grzegorz Buchwald, zob. wyżej, nr 1529/7.
15Jan Gerlin, zob. wyżej, nr 1584/12.
16Jan Rozental, zob. wyżej, nr 1486/3.
17Mikołaj kuśnierz, zob. wyżej, nr 1584/6.
18Andrzej Ziberlich, stelmach, wyst. rownież 1434 (ARP I nr 20).
19Domy na tzw. Stelmachach (za bramą Wrocławską) w Poznaniu.
20Michał Berger, zob. wyżej, przypis
13; Mikołaj, Niklos, starszy cechu piwowarów, wyst. także 1440, 1446 (ARP I nr 198, 330).
Dokument Nr 1620
[Poznań], 3 lipca 1443
Biskup poznański zrzeka się prawa patronatu kościoła parafialnego w Bninie na rzecz wymienionych dziedziców Bnina.
Or.: Kraków, Bibl. PAN, dok. nr 43. Pergamin 362 x 212 + 86 mm. Nacięcia po dwu paskach do przywieszenia dwu pieczęci. Na odwrocie
streszczenia i sygnatury wskazujące na przechowywanie dok. niegdyś w AAP.
Reg.: K. Dziwik, Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, cz. I, Wrocław 1966, nr 67 (wg Or.).
//
aIn nomine Domini amen. A//d perpetuam rei memoriam. Andreas Dei gracia episcopus Poznaniensis
1 significamus tenore presencium, / tam presentibus, quam futuris noticiam presencium habituris, quomodo officio nostro pastorali
summopere intendentes, ut eclesie nostre diocesis quiete iugiter gaudeant et / prosperis in Domino semper iocundentur auspiciis,
animum itaque advertentes, quod domini heredes in Bnyn nostre diocesis
2 a tempore, cuius non existit memoria, habue/runt et habent eclesiam parochialem in et super mero ipsorum patrimonio et dominio
ibidem in opido Bnyn per ipsos fundatam et dotatam ipsamque eclesiam in suis defectibus reparabant hactenus notissime et reparant
usquemodo. Cuiusquidem eclesie ius patronatus et provisio ad nos velud loci ordinarium et ad nostram mensam episcopalem Poznaniensem
utrumque et hactenus extitit devolutum et pertinebat. Hoc ipsum ius patronatus et presentandi, quociens eandem eclesiam quoquomodo
vacare contigerit, in heredes dominos ibidem in Bnyn modernos, videlicet in Petrum castellanum Gneznensem
3, Nicolaum
4, Johannem
5, Petrum
6 et Albertum
7 ipsorumque successores legittimos de voluntate venerabilis capituli nostri Poznaniensis et consensu transfundimus ipsisque
heredibus et successoribus ipsorum legittimis exnunc et perpetuo ad eandem eclesiam, dum et quociens per cessum sive decessum
et alias quocumque alio modo vacaverit, presentandi rectorem ydoneum damus plenam et omnimodam tenore presencium concedimus
facultatem ipsumque ius patronatus et provisionis dumtaxat quo ad eclesiam in Bnyn prescriptam a nobis et successoribus nostris,
episcopis Poznaniensibus pro tempore existentibus et a mensa nostra episcopali alienamus et abdicamus perpetuo et in totum,
nichil iuris seu proprietatis in eodem iure patronatus et presentandi et dicta eclesia parochiali in Bnyn preter legem diocesanam
pro nobis et successoribus nostris reservantes. Harum quibus nostrum et prefati capituli nostri Poznaniensis sigilla sunt
appensa testimonio literarum, anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio, die Mercurii tercia mensis Iulii,
presentibus ibidem venerabilibus et honorabilibus dominis, prelatis et canonicis eclesie nostre Poznaniensis ad sonum campane
capitulariter congregatis, videlicet Wischota preposito
8, Mathia Drya decano
9, Petro cantore
10, Nicolao custode
11, Jacobo Szremensi
12, Johanne Warschowiensi archidiaconis
13, Slawnyk cancellario
14, Nicolao Czoczany officiali
15, Nicolao Lanthman
16, Johanne decano Gneznensi
17, Hectore
18, Nicolao Szremsky
19, Jaroslao
20, Johanne de Brzesze
21, Jacobo de Grandi
22, Jacobo de Wygonow
23, Johanne Twardowsky
24, Andrea Lascarii
25, Thoma de Cosczol
26, Johanne Rakwicz
27, Miroslao
28, Stephano
29, Sbilutho
30, Nicolao de Obieszerze
31 et Wladislao de Sarnowo
32.
ainicjał wysokości 2/3 tekstu Or.
1Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.
2Bnin, na pd. od Poznania, koło Kórnika, niedawno najpewniej pozbawiony części uprawnień parafialnych przez poprzednika biskupa
Andrzeja, Stanisława Ciołka, który zgodził się na erekcję parafii w Kórniku (zob. wyżej, nr 1432).
3Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1423/4.
4Mikołaj z Bnina brat poprzedniego, potem także ze Stęszewa, stolnik pozn. 1447-77 (Spisy wlkp. s. 154).
5Jan, Piotr i Wojciech z Bnina, bracia biskupa Andrzeja, zob. wyżej, nr 1504/2.
6Jan, Piotr i Wojciech z Bnina, bracia biskupa Andrzeja, zob. wyżej, nr 1504/2.
7Jan, Piotr i Wojciech z Bnina, bracia biskupa Andrzeja, zob. wyżej, nr 1504/2.
8Wyszota z Górki, zob. wyżej, nr 1396/6.
9Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/3.
10Piotr z Pniew, zob. wyżej, nr 1389/24.
11Mikołaj z Soboty, zob. wyżej, nr 1504/8.
12Jakub Prażmowski, zob. wyżej, nr 1427/4.
13Jan z Drzewicy, zob. wyżej, nr 1429/7.
14Sławnik, zob. wyżej, nr 1553/29.
15Mikołaj Ciotczany, Mikołaj Lantman, Jasiek z Czechla i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/14, 12, 8, 15.
16Mikołaj Ciotczany, Mikołaj Lantman, Jasiek z Czechla i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/14, 12, 8, 15.
17Mikołaj Ciotczany, Mikołaj Lantman, Jasiek z Czechla i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/14, 12, 8, 15.
18Mikołaj Ciotczany, Mikołaj Lantman, Jasiek z Czechla i Hektor z Koźmina, zob. wyżej, nr 1389/14, 12, 8, 15.
19Mikołaj z Dobieszewa pleban w Śremie, zob. wyżej, nr 1429/15.
20Jarosław z Kąkolewa, Jan Lutkowic z Brzezia, Jakub z Grądów, Jakub z Wyganowa, zob. wyżej, nr 1389/16, 17, 1, 18.
21Jarosław z Kąkolewa, Jan Lutkowic z Brzezia, Jakub z Grądów, Jakub z Wyganowa, zob. wyżej, nr 1389/16, 17, 1, 18.
22Jarosław z Kąkolewa, Jan Lutkowic z Brzezia, Jakub z Grądów, Jakub z Wyganowa, zob. wyżej, nr 1389/16, 17, 1, 18.
23Jarosław z Kąkolewa, Jan Lutkowic z Brzezia, Jakub z Grądów, Jakub z Wyganowa, zob. wyżej, nr 1389/16, 17, 1, 18.
24Jan z Twardowa, zob. wyżej, nr 1429/6.
25Andrzej Łaskarz, zob. wyżej, nr 1447/19.
26Tomasz z Kościoła (z Czartek), zob. wyżej, nr 1553/24
27Jan Rakwicz, zob. wyżej, nr 1447/24.
28Mirosław z Bytynia, zob. wyżej, nr 1432/13.
19Stefan (Szczepan) z Jardanowic, zob. wyżej, nr 1553/31.
30Zbylut z Urbanowa, zob. wyżej, nr 1432/7.
31Mikołaj z Objezierza (na pd.-zach. od Obornik), kanonik pozn. 1442-44 (KDW V nr 692, 706; Acta capitulorum I nr 296).
32Władysław z Sarnowa (którego?) kanonik włocławski 1435-55, pozn. 1443-55 (KDW V nr 706; Acta capitulorum I nr 266-412, 1131-1172).
Dokument Nr 1621
Poznań, 3 lipca 1443
Biskup poznański nadaje ogrody mieszkańcom miasta Ciołkowa (Wielichowa).
Kop.: Poznań, WAP, Kościan Gr. 35, k. 119-120; oblata z 28 lutego 1581, z bardzo wieloma błędami gramatycznymi, których nie potwierdzamy
przypisami tekstowymi.
Andreas Dei gratia episcopus Posnaniensis
1. Ad perpetuam rei memoriam. Tenore praesentium, tam praesentibus, quam futuris, significamus, quibus expedit universis, quomodo
inter alias solitudinis nostrae curas ad hoc studium nostrum vigilantius intendimus, ut bona mensae nostrae episcopalis reducamus
uberiores considerantes itaque, quod civitas nostra Czołkowo in districtu Costinensi noviter locata
2 propter sui inopiam citam nequit habere hominum frequentia sui collocationem nisi libertates nostrae praerogativis fuerit
suportata, de consensu itaque et ratihabitione venerabilis capitoli nostrae Posnaniensis eedem civitati Czołkowo et ipsius
incolis hortos pro usibus et utilitate ipsorum in nostris rubetis retro agros nostros sziedliska et prata nostra iacentibus, et alias incipiendo a prato advocati ad dextram partem semite ducentis penes dictos agros nostros
sziedliska usque ad granicies plebani extirpandi et in usum hortorum redigendi, extirpatos quoque utifruendi, habendi et possidendi
ac vendendi, commutandi, in eorumque et successorum ipsorum usus beneplacitos convertendi, omnimodam damus praesentibus potestatem
et ut ipsa civitas cum suburbanis suis tempore nostri foelicis regiminis conditionem se noscat recepisse pociorem, munificentiae
nostrae speciali et ratihabitione praedicta rubeta nostra, incipiendo uno fine ab agris siedliska et pratis nostris praedictis tionem se noscat recepisse pociorem, munificentiae nostrae speciali et ratihabitione praedicta
rubeta nostra, incipiendo uno fine ab agris siedliska et pratis nostris praedictis usque ad fluvium Obra
3, ipsis ab agros ipsorum pro pratis faciendis et extirpandis damus, donamus et largimur tenore praesentium mediante, per ipsos
extirpanda, habenda, utifruenda et eviterne possidenda iuxta dimensurationem ipsis iam actu factam. Quaequidem prata sic ipsis
et eorum agris per nos de gratia speciali attributa tenebunt, vendendi specialiter absque agris ipsis prorsus adiuvimus facultatem,
sed licebit ipsis [
k. 119v] simul cum agris vendere prata eadem. Et preterea ipsos cives et cmethones agros colentes a tribus fertonibus ratione iudicii
banniti alias wieczne annis singulis nobis solvi solite et ab universis laboribus, ad quos per ante fuerunt nobis obligati, libertavimus, deinceps
et absolvimus perpetue dempto, quod ratione huiusmodi laborum per unum fertonem communis monetae mediorum grossorum et de
hortis ac pratis suprascriptis per eos extirpandis, duntaxat per duos pullos in festo sancti Martini [
11 XI] annis singulis nobis et nostris successoribus dare et solvere tenebuntur. Item admisimus et ipsi civitati caldar pro braxatura
cerevisiae. Demum considerata diligentia, constancia et fidelitate providi Jacobi Podlask prothoconsulis saepefati civitatis
nostrae Czolkowo
4, qua se circa locationem eiusdem civitatis studiose exercebat, pensatis etiam aliis meritis suis, quibus nobis extitit, comendatus
sibi hortum specialem liberum et ab omni solucione ac onere penitus absolutum, quem iam actu in parte labore et sumptibus
suis propriis extirpavit et in eo pratum dempto alio horto, quem in sorte illorum suprascriptorum hortorum per cives in nostris
rubetis extirpandorum habiturus est et habere debet, damus temporibus perpetuis et donamus. Harum serie literarum quibus nostrum
et dicti capituli nostri Posnaniensis sigilla sunt appensa testimonio. Datum Posnaniae in capitulo generali feria quarta infra
octavas beatorum Petri et Pauli Appostolorum anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tertio, praesentibus venerabilibus
et honorabilibus dominis
5 Wyschotha preposito, Mathia Dria decano, Petro de Pniewy cantore, Nicolao de Sobotha custode, Sławnik cancellario, Jacobo
Praschmowsky Srzemensi, Joanne de Drzewicza Warschowiensi archidiaconis, Nicolao Czothczani officiali, Joanne decano Gnesnensi,
Nicolao [
k. 120] Lanthman rectore, Nicolao Dobieszewsky, Jaroslao de Cankolewo, Joanne Luthconis de Brzezie, Jacobo de Grandi, Jacobo de
Wyganowo, Joanne de Thwardowo, Andrea Lascary, Thoma de Zarthky, Miroslao de Bythin, Stefano de Jardonowicze, Sbilutho de
Vrbanowo, Nicolao de Obieszierze, Wladislao de Sarnowo, praelatis et canonicis ecclesiae nostrae Posnaniensis ad sonum campanae
capitulariter congregatis. Transivit per manus Słavnik cancellarii ecclesiae Posnaniensis
5.
1Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.
2Ciołkowo, Ciołkowice, miasto lokowane przez biskupa Stanisława Ciołka, połączone potem z Wielichowem, zob. KDW IX nr 1237.
3Rzeka Obra w pobliżu Wielichowa.
4Burmistrz skądinąd nie znany.
5Członkowie kapituły pozn. objaśnieni w poprzednim dok.
Dokument Nr 1622
Gniezno, 12 lipca 1443
Oficjał gnieźnieński rozsądza spory o prawo patronatu kościoła Św. Wawrzyńca w Gnieźnie.
Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 5 (Liber privilegiorum capituli Gnesn.), k. 155v-162v. Wpis w XV w.
In nomine Domini amen. Nos Nicolaus de Calis decretorum doctor reverendissimique in Christo patris et domini, domini Vincencii
Dei gracia sancte eclesie Gneznensis archiepiscopi et primatis viccarius in spiritualibus et officialis generalis
1 universis et singulis, quibus expedit, per hoc presens publicum instrumentum nostram sentenciam diffinitivam in se continens
significamus, quomodo mota inter nobiles Petrum advocatum Gneznensem
2, Katherinam et Johannem filium ipsius in Squiroschewo
3, Wyschak, Vincencium, Nicolaum, Jacobum, Nicolaum, Jaroslaum, Johannem, Grzymislaum, Johannem, Petrum, Johannem, Mathiam,
Andream, Albertum, Thomam in Drachowo
4, Woyslaum, Albertum, Stanislaum, Petrum, Nicolaum, Dobrogostium et Nicolaum in Gurowo
5, Petrum, Andream, Sandiwogium, Albertum, Mathiam, Paulum in Czelmowo
6, Martinum, Nicolaum et Laurencium fratres germanos in Krolikowo
7 et in Wyskythky in prourbio Gneznensi
8 heredes et discretum Martinum Gurowszky viccarium perpetuum dicte eclesie Gneznensis
9 ipsorum ad eclesiam parochialem Sancti Laurencii extra muros Gneznenses presentatum ex una necnon Johannem et Jaroslaum in
Ludzyczschko heredes
10 ac discretum Janussium Martini in Pleschewo clericum in minoribus constitutum Gneznensis diocesis
11 ad dictam eclesiam parochialem Sancti Laurencii extra muros Gneznenses ipsorum ex adverso presentatum partibus ex altera
fuit auctoritate ordinaria materia questionis, ad prefatorum nobilium Petri advocati Gneznensis, Katherine et Johannis filii
sui in Squiroschewo ac aliorum in Gurowo, Czelmowo, Drachowo, Krolikowo et Wyskythky heredum ipsorum litisconsorcium presentacionem
discreto domino Martino Gurowszky ipsorum presentato venerabilis vir, dominus Predwogius de Grandi prepositus, viccarius in
spiritualibus et tunc officialis generalis, predecessor noster
12 immediatus ipsius petentibus cride literas, omnes et singulos sua interesse putantes, si qui essent, preter dictos presentantes
coram se evocari fecit ad unum certum terminum peremthorium et competentem. Quo termino veniente prefatoque venerabili viro,
domino Predwogio de Grandi, prefato viccario in spiritualibus et tunc officiali generali ipse ad iura reddenda et causas audiendas
iudicio pro tribunali presidente, circumspectus magister Paulus Apostolus causarum consistorii Gneznensis
13 et dicti Martini Gurowsky [
k. 156] et suorum patronorum legittimus procurator, de cuius procuracionis mandato aput acta consistorii nostri Gneznensis homines
a constabat documentis, iudicialiter comparens, reproductis dictis cride literis, debite executis, ab auditorio suo emanatis
minori presentacionibus, unam sub titulo et sigillo dicti Petri advocati Gneznensis et in Squiroschewo heredis seorsum et
aliam de parte sub titulis et sigillis patronorum predictorum exhibitis, contumacia Johannis et Jaroslai de Ludzyczsko heredum
ex adverso patronorum accusata, non comparencium in termino nec contra cridam aliquid faciencium, petivit dictum dominum Martinum
Gurowszki presentatum ad dictorum nobilium Petri advocati Gneznensis, Katherine et Johannis in Squiroschewo heredum et ipsorum
litisconsortum presentacionem ad prefatam eclesiam Sancti Laurencii institui et investiri. Ex adverso mox et incontinenti
ibidem circumspectus magister Petrus de Bnin advocatus causarum consistorii Gneznensis
14 et dictorum Johannis et Jaroslai in Ludzyczsko heredum necnon discreti Janussii Martini de Pleschewo ipsorum presentati legittimus
procurator, de cuius procuracionis mandato aput acta consistorii Gneznensis facta est plena fides, personaliter comparens
copias productorum decerni et terminum dicendi contra aliusque iuris esset faciendum, petivit assignari. Quem sibi ipse dominus
Predvogius officialis, predecessor noster inmediatus prefixit, copiis productorum decretis, demum in alio certo termino, priori
termino subducto, postquam per magistrum Apostolum procuratorem partis sue nomine procuratorio, quo supra, contra presentaciones
partis adverse excipiens et consequenter per certa temporum interwalla in terminis competentibus replicaciones ex adverso
ac duplicaciones facto et in scriptis huiusmodi producte fuissent. Idem magister Paulus Apostolus procurator nobilium de villis
Drachowo, Gurowo, Squiroschewo, Czelmowo et Krolikowo nomine procuratorio, quo supra, in certo termino per prefatum dominum
Predwogium de Grandi prepositum et tunc officialem ad hoc assignato, citato magistro Petro de Bnin procuratore ex adverso
ab excepcionibus et duplicacionibus contra presentaciones partis adverse datis, sed eis inherendo duplices libellos convencionales,
divisim unum pro parte nobilium villarum predictarum Drachowo, Gurowo, Squiroschewo et Czelmowo et alium pro parte nobilium
Martini, Johannis et Laurencii in Krolikowo heredum, in scriptis in iudicium exhibuit et produxit, petens eosdem admitti et
per partem adversam eisdem responderi litemque super eisdem contestari. Quorum libellorum convencionalium tenores fuerunt
in hunc modum. Et primo libellus convencionalis pro parte nobilium de Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Squiroschewo ponitur in
hec verba:
[
k. 156v] Coram vobis venerabili viro, domino Predwogio de Grandi preposito vicarioque in spiritualibus sancte eclesie Gneznensis
generali procurator et nomine procuratorio nobilium virorum, dominorum Petri necnon Katherine sororis sue germane et Johannis
filii ipsius de Squiroschewo, Wyszak, Vincencii, Jacobi, Nicolai, Jaroslai, Johannis, Grzymislai, Johannis, Petri, Johannis
Mathie, Andree, Alberti et Thome de Drachowo, Woyslaum, Alberti, Stanislai, Petri, Nicolai, Dobrogosti(i) et Nicolai de Gurowo,
Petri, Andree, Sandivogii, Mathie, Alberti et Pauli in Czelmowo heredum et legitimorum patronorum eclesie parochialis Sancti
Laurencii in suburbio Gneznensi ac honorabilis domini Martini de Gurowo actu presbiteri et viccarii in eclesia Gneznensi perpetui,
ipsorum ad eandem eclesiam Sancti Laurencii presentati, contra et adversus nobiles Johannem et Jaroslaum heredes in Ludzyczko
Wladislaviensis diocesis et Johannem seu Janussium clericum minorennem ipsorum pretensum presentatum et contra quamlibet aliam
personam pro eis vestro in iudicio legittime intervenientem, gravi cum querela proponit et dicit, quod quamvis ius patronatus
et presentandi dicte eclesie Sancti Laurencii in subur(b)io Gneznensi ad prefatos nobiles villarum predictarum, videlicet
Squiroschewo, Drachowo, Gurowo et Czelmowo cum eorum litisconsortibus et qui sane putant interesse tanquam veros unicos heredes
et legittimos patronos ex successione suorum progenitorum et predecessorum ipsorum a temporibus legittime prescriptis, videlicet
a decem, viginti, triginta, quadraginta, quinquaginta, sexaginta, septuaginta citra et ultra annis ac a tali tempore et per
tantum tempus, cuius inicii et contrarii memoria hominum non existit, de usu, more, consuetudine et observancia, iusto titulo
et bona fide prescriptis pertinuisset et spectasset pertineretque et spectaret, prout et nunc pertinet et spectat racione
erreccionis, fundacionis, dotacionis et alias dotis et fundi, qui decimas manipulares post omnes et singulos agros ipsorum
allodiales rectoribus eclesie Sancti Laurencii predicte, quibus ipsa eclesia existit dotata, in signum iuris patronatus et
presentandi, tanquam veri patroni dant et solvunt unacum suis predecessoribus fueruntque nonnulli predecessores progenitorum
nobilium predictorum ac dictarum villarum, puta Squiroschewo, Drachowo, Gurowo et Czelmowo heredes in possessione iuris patronatus
et presentandi in ipsius eclesie actuali et reali vel quasi, pacifica et quieta. Ipso iure presentatique per ipsos loci ordinario
ad eandem instituebantur et investiebantur, quociens ipsam vaccare contingebat absque quovis impedimento sicque fuit habitum,
tentum, creditum et reputatum et immo habetur, tenetur et reputatur [
k. 157] salvo impedimento infrascripto. Tamen predicti nobiles Johannes et Jaroslaus heredes in Ludzyczsko cum Johanne ipsorum pretense
presentato, nescitur quo iure suffulti, ymmo nulliter et de facto pretendentes se esse patronos, cum ipsis minime ius competit,
in iure patronatus et presentandi ipsius eclesie opposuerunt se et opponunt, contradixerunt et contradicunt, impediverunt
et impediunt prefatos nobiles villarum superius descriptarum et eorum litisconsortes tanquam veros et unicos patronos in iure
patronatus et presentandi ac ipsum dominum Martinum de Gurowo ipsorum presentatum, quominus prefatus dominus Martinus Gurowszky
presentatus possit et valeat de dicta eclesia Sancti Laurencii institui et investiri, anime sue in periculum predictorumque
nobilium Petri et Johannis Wyschak et cetera ac ipsius domini Martini per ipsos presentati preiudicium et dispendium non modicum
et gravamen et scandalum plurimorum. Petit igitur procurator predictus nomine, quo supra, procuratorio per vos venerabilem
virum dominum Predwogium de Grandi prepositum viccariumque in spiritualibus et officialem Gneznensem generalem vestramque
sentenciam diffinitivam pronunciari, dici, decerni et declarari, ius patronatus et presentandi eclesie parochialis Sancti
Laurencii ante Gneznam ad progenitores seu predecessores dictorum nobilium Petri et Katherine sororis germane et Johannis
filii ipsius de Squiroschewo necnon Vyschak, Vincencii, Nicolai, Jacobi, Nicolai, Jaroslai, Johannis et cetera villarum superius
descriptarum, puta Drachowo, Gurowo et Czelmowo et eorum litisconsortum pro tempore existencium racione errectionis, fundacionis,
dotacionis seu dotis et fundi et ex successione progenitoram et predecessorum suorum et alias ex usu, more, consuetudine et
observancia, iusto tytulo et bona (fide
b) legittime prescriptis pertinu(i)sse et spectasse, et nunc pertinere et spectare predecessoresque ipsorum nobilium Petri,
Katherine et Johannis necnon Vyschak, Vincencii, Nicolai, Jacobi, Nicolai etc. et eorum litisconsortum solvendo decimas manipulares
post agros ipsorum allodiales rectori ipsius eclesie, quibus dotata existit in possessione pacifica et quieta et reali vel
quasi iuris patronatus et presentandi tanquam veros et unicos patronos ipso iure fuisse et extitisse presentatosque per predecessores
ipsorum per loci ordinarium, quociens ipsam vaccare contingebat, absque quovis impedimento institutos et investitos fuisse
et esse prefatosque nobiles Johannem et Jaroslaum de Ludzyczsko, nescitur qua intencione ductos aut quo iure sufflatos, unacum
Johanne ipsorum presentato, quibus nichil iuris competit, in dicto iure patronatus et presentandi, quinymmo se nullum et de
facto prefatis nobilibus villarum supradictarum tanquam veros patronos contra Deum et iusticiam opposuisse, contradixisse
et molestasse unacum predicto domino Martino Gurowszki ipsorum legittimo presentato, quominus dictus dominus Martinus presentatus
possit assequi iusticiam et investituram de dicta eclesia Sancti Laurencii ipsisque talia facere non licuisse neque licere,
et ob hoc ius patronatus et presentandi ipsius eclesie [
k. 157v] prefatis nobilibus Petro, Katherine, Johanni, Vyschak etc. tanquam veris et legittimis patronis adiudicandum fore et adiudicari
prefatumque dominum Martinum, condempnatis dictis nobilibus Johanne et Stanislao in expensis et in hac lite legittime factis,
ad dictam eclesiam Sancti Laurencii investiendum fore et per vos institui dictisque nobilibus Johanni et Jaroslao de Ludzyczsko
heredum, ipsorum presentato perpetuum silencium imponendum fore et imponi debere, vestra sentencia iusta mediante, vestrum
benignum officium ad hoc humiliter implorandum, salvo iure addendi, minuendi, corrigendi, declarandi ceterisque (iuris
b) beneficiis sibi semper per omnia salvis.
Tenor vero alterius libelli pro parte nobilium in Crolikowo convencionalis sequitur sub hiis verbis:
Coram vobis venerabili viro, domino Predvogio de Grandi preposito viccarioque in spiritualibus et officiali Gneznensi generali
procurator et nomine nobilium virorum, dominorum Martini, Nicolai et Laurencii fratrum germanorum heredum in Krolikowo et
in Wiskithki ad Sanctum Laurencium in suburbio Gneznensi legittimorum patronorum eclesie parochialis Sancti Laurencii ac honorabilis
viri, domini Martini de Gurowo actu presbiteri ipsorum presentati legittimi et viccarii in eclesia Gneznensi perpetui, contra
et adversus nobiles Johannem et Jaroslaum heredes in Ludzyczsko Wlad(islauiensis) diocesis et Johannem Martini de Ple(s)chewo
clericum minorennem ipsorum pretensum presentatum et contra quamlibet aliam personam pro eis vestro in iudicio legittime intervenientem,
gravi cum querela proponit et dicit, et liceret ius patronatus et presentandi dicte eclesie Sancti Laurencii predicte in suburbio
Gneznensi ad predictos nobiles Martinum, Nicolaum et Laurencium tanquam veros, unicos et legittimos heredum et patronos ex
successione progenitorum et predecessorum ipsorum a decem, viginti, triginta, quadraginta, quinquaginta, sexaginta citra et
ultra annis ac a tali tempore et per tantum tempus, cuius inicii seu contrarii memoria hominum non existit, pertinuisset et
spectasset pertineretque et spectaret racione erectionis, dotacionis et alias dotis et fundi seu ex usu, more, observancia
et consuetudine prescriptis fueruntque nonnulli predecessores, progenitores predictorum nobilium Martini, Nicolai et Laurencii
in vera, pacifica et quieta possessione vel quasi iuris patronatus et presentandi eclesie parochialis predicte presentatique
per ipsos loci ordinario, quociens ipsam vaccare contingebat, ad presentacionem eorum instituebantur et investiebantur nullo
impediente aut contradicente. Tamen prefati nobiles Johannes et Jaroslaus cum dicto Janussio ipsorum presentato, nescitur
quo spiritu aut quo iure ducti, quamvis nullum ius patronatus et presentandi ad ipsos pertineat et spectet eiusdem eclesie
ymmo nulliter et de facto opposuerunt se et opponunt, contradixerunt et contradicunt impediveruntque et impediunt prefatos
nobiles Martinum, Nicolaum et Laurencium et ipsorum iure patronatus et presentandi ac ipsum dominum Martinum de Gurowo ipsorum
presentatum, quominus prefatus dominus Martinus possit et valeat de dicta eclesia Sancti Laurencii institui et investiri,
anime sue in periculum dictorumque nobilium Martini, Nicolai et Laurencii et ipsius domini Martini per eos presentati preiudicium,
dispendium [
k. 158] non modicum et gravamen et scandalum plurimorum. Petit igitur procurator predictus nomine, quo supra, procuratorio per vos
venerabilem virum, dominum Predwogium de Grandi prepositum viccariumque in spiritualibus et officialem sancte eclesie Gneznensis
generalem vestramque sentenciam diffinitivam pronunciari, dici et decerni, et declarari, ius patronatus et presentandi eclesie
parochialis Sancti Laurencii in suburbio Gneznensi ad prefatos nobiles Martinum, Nicolaum et Laurencium patronos, heredes
in Crolikowo et in Wyskythky ex successione suorum progenitorum tanquam verorum et legittimorum patronorum racione erectionis,
dotacionis seu dotis et fundi pertinuisse et spectasse pertinereque et spectare debere a temporibus legittime prescriptis
presentatosque per ipsos loci ordinario, quociens ipsam vaccare contingebat, canonice ad eandem institutos et investitos fuisse
et esse prefatosque nobiles Johannem et Jaroslaum de Ludzyczsko, quibus nihil iuris competit, penitus in iure patronatus et
presentandi ipsius eclesie se nulliter et de facto unacum Janussio Martini de Ple(s)chewo ipsorum presentato ipsis nobilibus
de Krolikowo opposuisse et contradixisse ipsisque talia facere non licuisse neque licere, et ob hoc ipsius ius patronatus
et presentandi prefatis dominis Martino, Nicolao et Laurencio tanquam veris patronis adiudicandum fore et adiudicari dictumque
dominum Martinum de Gurowo ipsorum presentatum, viccarium in eclesia Gneznensi actu presbiterum investiendum fore et esse,
et per vos institui dictisque nobilibus Johanni et Jaroslao perpetuum silencium imponendum fore et imponi, condempnando nichilominus
ipsos nobiles Johannem et Jaroslaum cum eorum presentato in expensis legittimis in lite factis, prefatis dominis Martino,
Nicolao et Laurencio et domino Martino ipsorum presentato et ad solucionem ipsorum cogendum et compellendum fore et esse cogique
et compelli debere, vestra sentencia iusta mediante, vestrum benignum officium ad hoc humiliter implorandum, salvo iure addendi,
minuendi, corrigendi et declarandi ceterisque iuris beneficiis per omnia et in omnibus sibi semper salvis, prout est moris
atque stili.
Oblatis itaque huiusmodi libellis ac in certo termino per magistrum Petrum de Bnyn procuratorem ex adverso excepcionibus contra
et adversus dictos libellos in scriptis datis et per magistrum Paulum Apostolum procuratorem partis sue replicacionibus verbo
subsecutis, memoratus dominus Przedwogius de Grandi prepositus et officialis Gneznensis generalis sua sentencia interlocutoria
verbo facta, eosdem admisit, mandans ad ulteriora procedi et subsecutive in dicto termino competenti prelibatus magister Petrus
de Bnin procurator nomine, quo supra, coram eodem domino Predwogio tunc officiali iudicialiter comparens, duos libellos reconvencionales
facto realiter et in scriptis pro parte sua et produxit, petens eosdem admitti et eisdem per partem adversam responderi ac
litem super eisdem contestari. Quorumquidem [
k. 158v] libellorum reconvencionalium tenores (secuntur
b) et sunt tales:
Coram vobis venerabili viro, domino Predwogio de Grandi preposito viccarioque in spiritualibus et officiali sancte eclesie
Gneznensis generali procurator nomine procuratorio nobilium virorum Johannis et Jaroslai heredum in Ludzyczsko et patronorum
unicorum Sancti Laurencii in suburbio Gneznensi ac Janussii de Pleschewo, ipsorum ad eandem eclesiam Sancti Laurencii legittimi
presentati, contra et adversus nobiles in Squiroschewo, Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Crolikowo et Martinum de Gurowo ipsorum
assertum
c presentatum et contra quamlibet aliam personam pro eis vestro in iudicio legittime intervenientem, gravi cum querela proponit
et dicit, quod licet ius patronatus et presentandi dicte eclesie Sancti Laurencii in suburbio Gneznensi ad prefatos nobiles
Johannem et Jaroslaum heredes in Ludzyczsko tanquam veros, unicos et legittimos patronos et collatores ex successione suorum
progenitorum et predecessorum a decem, viginti, triginta, quadraginta, quinquaginta, sexaginta, septuaginta, octuaginta, nonaginta,
citra et ultra annis ac a tali tempore et per tantum tempus, cuius inicii seu contrarii memoria hominum non existit, pertinuisset
et spectasset pertineretque et spectaret racione erectionis, dotacionis, dotis et fundi ac ex usu, more, observancia et consuetudine
antiquis et legittime prescriptis fueruntque nonnulli predecessores et progenitores prefatorum nobilium Johannis et Jaroslai
in vera, pacifica et quieta, actuali et reali possessione vel quasi iuris patronatus et presentandi eclesie predicte Sancti
Laurencii presentatique per eos loci ordinario, quociens ipsam vaccare contingebat, instituebantur et investiebantur, nemine
impediente aut quovismodo contradicente, salvo impedimento, de quo inferius. Tamen prefati nobiles de Squiroschewo, Drachowo,
Gurowo, Czelmowo et Crolikowo, nescitur quo spiritu ducti aut quo iure, liceret nullum ius (patronatus
b) et presentandi ad ipsos pertineat et spectet ipsius eclesie, ymmo nulliter et de facto opposuerunt se et opponunt, contradixerunt
et contradicunt impediveruntque et impediunt prefatos nobiles Johannem et Jaroslaum, et Janussium clericum ipsorum presentatum
in iure patronatus et presentandi, quominus prefatus Janussius clericus possit et valeat de dicta eclesia Sancti Laurencii
institui et investiri nomine ipsorum, in periculum prefatorumque nobilium Johannis et Jaroslai et Janussii ipsorum presentati
preiudicium ac dispendium, iacturam et gravamen et scandalum non modicum. Petit igitur procurator nomine, quo supra, procuratorio
per vos venerabilem virum, dominum Predwogium prepositum viccariumque in spiritualibus et officialem sancte eclesie Gneznensis
generalem vestramque sentenciam diffinitivam pronunciari, dici, decerni et declarari, ius patronatus et presentandi eclesie
Sancti Laurencii in suburbio Gneznensi ad prefatos nobiles Johannem et Jaroslaum heredes in Ludzyczsko ex successione suorum
progenitorum tanquam verorum, unicorum et legitimorum patronorum et collatorum, racione erectionis, dotacionis et fundi pertinuisse
et spectasse pertinereque et spectare debere a temporibus legittime prescriptis presentatosque per ipsos loci ordinario, quociens
ipsam [
k. 159] vacare contingebat, canonice ad eandem institutos et investitos fuisse et extitisse predictosque nobiles de Squiroschewo,
Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Crolikowo, quibus penitus nullum ius competit in iure patronatus et presentandi ipsius eclesie
nulliter et de facto unacum Martino Gurowsky eorum asserto presentato, ipsis nobilibus de Ludzyczsko unicis, veris et legittimis
collatoribus et patronis contra Deum et iusticiam opposuisse et contradixisse ac invassisse ipsisque talia non licuisse nec
licere et ob hoc ipsum ius patronatus et presentandi prefatis nobilibus Johanni et Jaroslao patronis adiudicandum fore et
adiudicari prefatumque Janussium clericum etatem huiusmodi instituendum et investiendum fore et esse et per vos institui debere
dictisque nobilibus de Squiroschewo, Drachowo, Gurowo, Czelmowo cum ipsorum presentato perpetuum silencium imponendum fore
et imponi, condempnando realiter et cum effectu ipsosque nobiles de villis predictis et eorum litisconsortes cum ipsorum pretenso
presentato in expensis in causa huiusmodi legittime factis prefatis nobilibus Johanni et Jaroslao et ipsorum presentato et
ad solucionem ipsarum cogi et compelli, vestra sentencia iusta mediante, vestrum benignum officium ad hoc humiliter implorandum
predicta et quodlibet premissorum dictus procurator omnibus modo, via, iure, causa, ordine et forma melioribus dat, facit,
exibet et producit, quibus potest et debet, petens admitti, salvo iure addendi, minuendi, corrigendi et declarandi et alium
libellum, si necesse fuerit, denuo dandi ceterisque iuris beneficiis sibi per omnia semper salvis.
Coram vobis venerabili viro, domino Predwogio de Grandi preposito viccarioque in spiritualibus et officiali Gneznensi generali
procurator nomine procuratorio nobilium virorum Johannis et Jaroslai heredum in Ludzyczsko necnon patronorum et collatorum
eclesie Sancti Laurencii in suburbio Gneznensi, fratrum divisorum et Janussii Martini de Pleschewo clerici in minoribus constituti,
ipsorum ad eandem eclesiam legittimi presentati, contra et adversus nobiles Petrum et Katherinam cum filio ipsius in Squiroschevo,
Wyschak, Vincencium, Nicolaum, Jacobum de Drachowo et aliorum omnium in Gurowo et Czelmowo et Martinum, Nicolaum et Laurencium
de Krolikowo heredibus
d et eorum litisconsor(tes) et Martinum de Gurowo ipsorum ex adverso assertum presentatum et contra quamlibet aliam personam,
pro eis vestro in iudicio legittime convenientem
e, gravi cum querela reconveniendo proponit et dicit, quod cum de anno Domini millesimo quadringentesimo vicesimo quinto coram
venerabili viro, domino Benedicto de Modla canonico viccarioque in spiritualibus et officiali generali Gneznensi
15 inter nobiles et discretos viros dominos Przybigneum de Ludzyczsko heredem et Stanislaum de Rudzycza presbiterum Gneznensis
diocesis, per ipsum Przybigneum tanquam unicum patronum ad eclesiam Sancti Laurencii ante Gneznam vaccantem per mortem Domkonis
Milobrati ipsius eclesie ultimi rectoris in partibus de functi ab una
f-get Albertum
de Maiori Gurowo, Dobrogostium, Michaelem, Petrum, Andream, Nicolaum, Petrum Ranschkam, Petrum Lanczka de Cezlmowo
h et Paulum de Zarzewo presbiterum dicte diocesis eorum ex altera necnon Jacobum in Nyechanowo plebanum, Vincencium, Johannem,
Schamborium, Laurencium de Malochowo, Miczkonem, Laurencium, Barthossium de Maiori Drachowo, Johannem, Petrum, Mathiam, Johannem,
Stanislaum de Minori Drachow, Paulum de Goczalkowo, Dobeslaum de Jarzambkowo alias de Jarczugowo, Bartholomeum, Petrum, Mathiam,
Nicolaum, Johannem, Jacobum, Petrum, Mathiam, [
k. 159v] Nicolaum, Johannem, Jacobum, Hedvigim, Albertum, Michaelem, Agnetem, Stanislaum, Jaroslaum, Grzymislaum, Nicolaum de Maiori
Drachowo heredes et Boguslaum de Malochowo clericum predicte diocesis, per ipsos similiter ex tercia partibus ad eandem eclesiam
Sancti Laurencii presentatos, pro et super iure patronatus et presentandi eclesie eiusdem Sancti Laurencii et eius ocasione
exorta fuisset materia questionis prefatusque bone memorie dominus Benedictus officialis Gneznensis auctoritate ordinaria
cum ipsarum parcium procuratoribus ad omnes et singulos actus et terminos iudiciarios gradatim et successive procedens, ita
quod in eodem processu lis contestata fuit legittime, iuramentum de calumpnia, responsum articulis, testes inducti et in causa
conclusum, sed propter certa impedimenta reverendissimus in Christo pater, dominus et dominus Albertus Jarzambyecz Dei gracia
archiepiscopus felicis recordacionis Gneznensis et primas, et ex causis quibusdam animum suum moventibus causam et causas
huiusmodi a prefato domino Benedicto officiali suo Gneznensi et eius examine ad se deduxit advocandum et advocavit eandemque
causam et eius processum venerabili viro, domino Nicolao de Kyky decretorum doctori, archidiacono et canonico sue eclesie
Gneznensis
15 cum ipsius emergenciis, incidenciis, dependenciis et connexis ab illis statu et punctis, in quibus coram ipso domino Benedicto
remanserant et pendebant indecise, comisit. Ipseque venerabilis vir, dominus Nicolaus archidiaconus petentibus parcium hincinde
procurathoribus et ipsis consencientibus iudicem se partibus pronunciavit competentem et causam huiusmodi resumpsit, et ad
sentenciam diffinitivam processit prefatusque dominus Nicolaus archidiaconus iudex cause huiusmodi visis primitus et diligenter
inspectis omnibus et singulis actis acticatis, literis, scripturis, iuramentis, processibus, iuribus et munimentis testiumque
dictis et deposicionibus in huiusmodi causa coram dicto domino Benedicto canonico et officiali habitis, factis et servatis
atque productis eisque cum diligencia et maturitate debite recensitis, et cum iurisperitis ac intra se matura deliberacione
prehabita, sentenciam diffinitivam, vocatis ante omnia legittime procuratoribus et in causa concluso pro parte nobilis et
discreti Przybignei Ludzyczsky et Stanislai de Rudzycza ad dictam eclesiam Sancti Laurencii sui legittimi presentati et contra
alias partes suprascriptas in scriptis tulit et prowlgavit et processus executorios contra ipsas decrevit et execucionem debite
demandavit. A quaquidem sentencia pro parte nobilium predictorum ad sanctam Sedem Apostolicam extitit apllicatum nec ea, que
applicantibus manebant factum, dispositum et ordinatum, et ita sentencia huiusmodi nulla apellacione suspensa in rem transivit
iudicatam. Ex postque ipse Stanislaus de Rudzycza cum domino Martino plebano in Grodzyszko pro suis eclesiis fecerunt permutacionem.
Tenor
i ipsi nobiles de Drachowo, Gurowo, Squiroschewo, Czelmowo et de Krolikowo, nescitur quo spiritu ducti et ex quorum sinistra
induccione, pretendentes se esse patronos, cum ipsis minime ius competit et in iure patronatus et presentandi ipsius eclesie
Sancti Laurencii opposuerunt se et opponunt, intruserunt et intrudunt, invaserunt et invadunt, contradixerunt et contradicunt,
impediverunt et impedunt prefatos nobiles Johannem et Jaroslaum heredes in Ludzyczsko unicos patronos [
k. 160] et collatores in iure patronatus et presentandi et ipsum dominum Janussium presentatum, quominus posset et valeat de dicta
eclesia Sancti Laurencii institui et investiri in animarum suarum periculum, iniuriam, preiudicium, iacturam gravamemque
j et scandalum plurimorum.
Petit igitur procurator nomine, quo supra, procuratorio per vos venerabilem virum, dominum Predwogium de Grandi prepositum,
viccarium in spiritualibus, officialem generalem Gneznensem vestramque sentenciam diffinitivam pronunciari, dici, decerni
et declarari inter dictos nobiles et discretos viros, dominos Predwogium de Ludzyczsko heredem et Stanislaum de Rudzycza presbiterum
Gneznensis diocesis ipsius presentatum ab una et Albertum, Andream cum eorum litisconsortibus de villis Drachowo, Gurowo,
Czelmowo et Paulum de Zorzewo presbiterum eorum ex altera necnon Jacobum plebanum in Nyechanowo, Vincencium, Laurencium et
eorum litisconsortes de dictis villis Malochowo, Maiori Drachowo et Minori Goczalkowo, Jarczugowo et Boguslaum de Malochowo
clericum predicte diocesis Gneznensis per ipsos similiter ex tercia partibus ad dictam eclesiam Sancti Laurencii presentatos,
de et super iure patronatus et presentandi eiusdem eclesie coram dicto domino Benedicto de Modla canonico et officiali Gneznensis
de anno Domini millesimo quadringentesimo vicessimo quinto
15 materiam questionis exortam fuisse et esse prefatumque virum, dominum Benedictum bone memorie, canonicum et officialem auctoritate
ordinaria cum ipsorum parcium procuratoribus ad omnes et singulos actus et terminos iudiciarios gradatim et sucessive, et
usque ad litis huiusmodi contestacionem, articulorum responssionem, testium induccionem et usque ad conclusionem inclusive
processisse reverendissimumque in Christo patrem et dominum, dominum Albertum Jarzambyecz Dei gracia felicis recordacionis
archiepiscopum Gneznensem et primatem, ex causis animum suum moventibus, causam huiusmodi a prefato domino Benedicto et tunc
officiali suo ad se deduxisse et advocasse eandemque causam et eius processum venerabili viro, olim domino Nicolao de Kyky
decretorum doctori, archidiacono et canonico eclesie sue Gneznensis cum ipsius cause emergenciis, indicenciis et dependenciis,
connexis ab illis statu et punctis, in quibus coram dicto domino Benedicto officiali remanserat indecise, commisisse ipsoque
domino Nicolao iudice, huiusmodi commissario in huiusmodi causa petentibus et consencientibus hincinde parcium procuratoribus
se iudice partibus competente pronunciato, ipsam causam remisisse et reiterasse, et ad sentenciam diffinitivam processisse
eandemque visis omnibus et singulis iuribus, actis, literis, scripturis et munimentis testiumque dictis et deposicionibus
coram dicto viro, domino Benedicto tunc officiali tentis, habitis et oblatis eisdemque cum maturitate et diligencia, cum iurisperitis
masticatis et recensitis, vocatis parcium procuratoribus et concluso in causa facto realiter et in scriptis, pro parte dictorum
nobilis et discreti Przybignei de Ludzyczsko et Stanislai de Rudzycza ipsius presentati et contra partes prescriptas tulisse
et prowlgasse huiusmodique sentenciam, nulla appelacione subsecuta, [
k. 160v] in rem iudicatam transivisse, dictos nobiles de Drachowo etc. nobiles de Ludzyczsko contra Deum et iusticiam impedivisse
eisque talia non licuisse neque licere, et ob hoc ipsum ius patronatus et presentandi dicte eclesie ipsis nobilibus Johanni
et Jaroslao de Ludzyczsko dicti nobilis Przybignei successoribus tanquam veris et unicis collatoribus adiudicandum fore et
adiudicari opposicionesque invasiones, intrusiones et perturbaciones ipsis nobilibus de Ludzyczsko per prefatos nobiles de
villis Squiroschewo, Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Crolikowo prestitas fuisse et esse temerarias, et illicitas, et de facto
presumptas, Janussium quoque clericum, dictorum nobilium de Ludzyczsko presentatum de dicta eclesia Sancti Laurencii instituendum
fore et institui debere dictisque nobilibus de Squiroschewo, Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Crolikowo super ulterioribus vexacionibus,
molestacionibus et intrusionibus perpetuum silencium imponendum fore et imponi, condempnatis eisdem in expensis in causa huiusmodi
legittime factis dictis nobilibus de Ludzyczsko et eorum presentato et ad solucionem earum cogendum fore cogique et compelli
debere, vestra sentencia iusta mediante, vestrum benignum officium ad hoc humiliter implorando, salvo iure addendi, minuendi,
corrigendi, declarandi ceterisque iuris beneficiis per omnia semper salvis.
Oblatis itaque huiusmodi libellis ac eisdem per eundem dominum Predwogium officialem sua interlocutoria verbo facta admissis,
dicti postmodum procuratores in alio competenti termino alter ad alterius libello negando narrata, prout narrantur, fore vera
et pacifica, prout petuntur in eisdem fieri non debere, in propriis vero narrata, prout narrantur, fore vera et pacifica,
prout petuntur in eisdem fieri debere, affirmantes animo litem contestando responderunt et quilibet eorum respondit. Et demum
nonnullis posicionibus et articulis pro utraque parcium predictarum per procuratores prefatos hincinde productis ac per magistrum
Petrum de Bnin procuratorem excepcionibus in scriptis contra articulos partis adverse datis ipsisque articulis hincinde ad
probandum admissis responsionibusque hinc et hinc ad eosdem subsecutis, etatisque eidem testibus fidedignis pro utraque parte
ac per magistrum Petrum de Bnin procuratorem predictum iuribus et munimentis ad probandam intencionem articulorum suorum inductis
et exhibitis ac per magistrum Paulam procuratorem contra huiusmodi iura expirata prefatisque postmodum Paulo Apostolo ab una
et Petro de Bnin procuratoribus nominibus, quibus supra, procuratoriis partibus ab altera, coram memorato domino Predwogio
tunc officiali Gneznensi comparentibus, Paulus Apostolus de consuetudine et Petrus de Bnin procuratores sepefati contra eosdem
c excepciones elisivas facto et in scriptis exhibuerunt et produxerunt, replicacionibus verbalibus in legittimo congruenti
ad easdem excepciones subsecutis tamque articulis, quam excepcionibus proxime dictis pro eundem dominum officialem ad probandum
admissis ac responsionibus in scriptis ad eosdem et easdem hincinde [
k. 161] autem nonnullisque iuribus et munimentis in vim compulsorie eiusdem domini Predwogii officialis extractis per magistrum
Paulum Apostolum procuratorem productis contraque eadem iura in termino competenti ex adverso excepto et deinde aliis causis,
articulis super rapina per dictum magistrum Paulum Apostolum procuratorem datis, dictis ipsisque ad probandum admissis ac
eisdem ex adverso in scripto responso testibusque pro intencione huiusmodi articulorum inductis, iuratis, admissis et examinatis
eorumque dictis et deposicionibus in scriptis fideliter redactis ac iuribus et munimentis aliis exibitis, per eundemque dominum
Predwogium officialem cum dictis procuratoribus concludentibus in causa huiusmodi concluso, nos postmodum Nicolaus de Calis
decretorum doctor prememoratus ad dicta viccariatus et officia(la)tus officia succedens, ipsa causa in statu debito resumpta
ac sepedicti hincinde procuratores in nos tanquam in iudicem ipsis et partibus ipsorum competentem in nostramque iurisdicionem
consencientes ad iurandum de calumpnia vitanda et veritate dicenda, admittentes cum eisdem procuratoribus ulterioribus dilacionibus,
renunciacionibus et concludentibus et secum concludi petentibus in huiusmodi causa duximus procedendum et de novo inclusimus
habuimusque et
c habere volumus pro concluso in eadem. Et nichilominus visis per nos et diligenter inspectis omnibus et singulis actis acticatis,
iuribus, testium deposicionibus in huiusmodi causa habitis, exhibitis et factis ipsisque cum diligencia et maturitate debite
recensitis ac equa lance iusticie discussis maturaque intra nos deliberacione prehabita, ad nostram sentenciam diffinitivam
duximus procedendum et processimus eamque per ea, que vidimus et cognovimus, in scriptis tulimus et prowlgavimus in hunc,
qui sequitur, modum:
Cristi nomine invocato, pro tribunali sedentes, ipsum solum Deum pre oculis habentes, visis ac diligenter consideratis hiis,
que in presenti causa actu proposita, allegata, producta et probata fuerunt, peritorum consilio et matura intra nos deliberacione
prehabitis, per hanc nostram diffinitivam sentenciam, quam ferimus in hiis scriptis, pronunciamus, dicimus, decernimus et
declaramus in ius patronatus et presentandi eclesie parochialis Sancti Laurencii in suburbio Gneznensi vaccantis per mortem
et obitum bone memorie Martini ipsius ultimi et immediati rectoris ad nobiles Johannem et Jaroslaum heredes in Ludzyczsko
ex successione suorum progenitorum pertinuisse et spectasse pertinereque et spectare presentatosque per ipsos loci ordinario,
quociens ipsam vaccare contingebat, canonice ad eandem institutos et investitos fuisse et extitisse, et nobiles Petrum necnon
Katherinam sororem suam germanam et Johannem filium ipsius de Squiroschewo, Wyschak, [
k. 161v] Vincencium, Jacobum, Nicolaum, Jaroslaum, Johannem, Grzymislaum, Johannem, Petrum, Johannem, Mathiam, Andream, Albertum
et Thomam de Drachowo, Woyslaum, Albertum, Stanislaum, Petrum, Nicolaum, Dobrogostium et Nicolaum de Gurowo, Petrum, Andream,
Sandivogium, Mathiam, Albertum et Paulum in Czelmowo, Martinum, Nicolaum et Laurencium fratres germanos in Crolikowo heredes,
quibus nullum ius competit in iure patronatus et presentandi ipsius eclesie Sancti Laurencii nulliter et de facto unacum Martino
Gurowszky viccario perpetuo canonicali Gneznensi, eorum presentato, ipsis dominis de Ludzyczsko unicis, veris et legittimis
patronis contra Deum et iusticiam opposuisse et contradixisse ipsisque talia facere illicita fuisse nec licere. Et ob hoc
ipsum ius patronatus et presentandi dicte eclesie Sancti Laurencii prefatis nobilibus Johanni et Jaroslao de Ludzyczsko patronis
adiudicandum fore et adiudicamus, et dominum Janussium de Pleschewo clericum etatem habentem instituendum et investiendum
fore et esse, et institui et investiri debere dictisque nobilibus de Squiroschewo, Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Crolikowo
cum ipsorum presentato perpetuum silencium imponendum fore et imponimus. Item dicimus, pronunciamus et declaramus per digne
memorie olim dominum Nicolaum de Kyky decretorum doctorem, archidiaconum Gneznensem de et super iure patronatus et presentandi
sepedicte eclesie Sancti Laurencii inter nobilem Przibigneum heredem in Ludzyczsko et Stanislaum de Rudzycza ipsius presentatum
ab una et Albertum, Andream cum eorum litisconsortibus de villis Drachowo, Gurowo, Czelmowo et Paulum presbiterum de Zorzaw
eorum ex altera necnon Jacobum plebanum in Nyechanowo, Vincencium, Laurencium et eorum consortes de villis Malochowo, Maiori
Drachowo et Minori Goczalkowo, Jarczugowo et Boguslaum de Malochowo clericum similiter ex altera partibus ad dictam eclesiam
Sancti Laurencii presentatos pro parte prefatorum Przybignei de Ludzyczszko patroni et Stanislai de Rudzycza ipsius presentati
et contra prefatas partes diffinitivam sentenciam tulisse et pronunciasse ipsamque in rem transmississe iudicatam, et insuper
prefatos nobiles heredes de villis predictis Squiroschewo, Drachowo, Gurowo, Czelmowo, Crolikovo et Martinum ipsorum presentatum
in expensis in huiusmodi causa factis prefatis nobilibus et Jaroslao et Janussi(o) ipsorum presentato condempnamus, ipsarum
nobis taxacionem imposterun reservantes. Lecta et lata et in scriptis pronunciata est hec nostra sentencia diffinitiva per
nos Nicolaum de Calis decretorum doctorem, viccarium in spiritualibus et officialem Gneznensem generalem anno Domini millessimo
quadringentesimo quadragesimo tercio, die vero Veneris duodecima mensis Iulii, presentibus ibidem venerabili, honorabili,
circumspectis et discretis viris Johanne de Brzoszthkowo cantore
16 et Jaroslao canonico Gneznensibus
17, Peregrino de Pampicze
18, [
k. 162] Alberto Romano
19, Petro Kostrzewa
20 et Stanislao Goszdz procuratoribus
21 necnon Johanne Pawlowszki
22 et Stanislao Volanowszki causarum consistorii Gneznensis notariis
23, circa premissa testibus rogatis specialiter et vocatis. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum
presentes literas sive presens publicum instrumentum huiusmodi nostram sentenciam diffinitivam in se continens exinde fieri
et per notarium publicum, in (consistorio Gneznensi
b) causarum coram nobis srzybam
h infrascriptam
h scribi et publicari mandavimus nostrique sigilli oficialatus appensione iussimus et fecimus continuari
k etc.
Et ego Paulus olim Petri de Stauischin clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius necnon coram
prelibato venerabili et egregio viro, domino Nicolao de Calis decretorum doctore, viccario in spiritualibus et officiali sancte
Gneznensis eclesie generali actorum et causarum coram eo in consistorio Gneznensi s(c)riba
24, quia hec omnia et singula premissa in libris actorum necnon probacionum
l prescriptis, tam coram domino Predwogio de Grandi preposito, quam coram domino Nicolao de Calis officialibus Gneznensibus
in notariorum tunc eiusdem consistorii s(c)ribarum iam ab eodem consistorio absencium et testium presencia sic acticata fieri
vidi et conspexi, ideo de mandato eiusdem domini Nicolai de Calis officiali Gneznensi ex eisdem actis et prolacionibus presens
publicum instrumentum sentenciam diffinitivam in se continens, per alium fideliter scriptum exinde confeci, publicavi, me
hinc subscribens, in hanc publicam formam unacum discreto Johanne Nicolai de Stadniky infrascripto, clerico Cracouiensis diocesis,
publico imperiali auctoritate notario causarumque similiter in consistorio Gneznensi conscriba, redegi, signo quoque et nomine
meis solitis et consuetis unacum sigilli officialatus Gneznensis appensione de mandato memorati domini Nicolai officialis
Gneznensis consignavi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum premissorum.
Et ego Johannes Nicolai de Stadnyky clericus Cracoviensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius et coram memorato
viro, domino Nicolao de Calis decretorum doctore, viccario in spiritualibus et officiali generali causarum in consistorio
Gneznensi s(c)riba
25, quia hec omnia et singula premissa in libris actorum necnon prolacionum prescriptis, tam coram domino Predwogio preposito,
quam coram domino Nicolao officialibus Gneznensibus in notariorum termino
ł eiusdem consistorii s(c)ribarum iam ab eodem consistorio absencium et testium presencia sic acticata fieri vidi et conspexi,
ideo de mandato eiusdem domini Nicolai de Calis officialis Gneznensis ex eisdem actis et prolacionibus presens publicum instrumentum
manu [
k. 162v] mea scriptum exinde confeci, subscripsi, publicavi et in hanc publicam formam simul cum discreto Paulo Petri de Stauischin
clerico Gneznensis diocesis, publico imperiali auctoritate notario causarumque similiter coram prelibato venerabili viro,
domino Nicolao de Calis decretorum doctore, viccario in spiritualibus et officiali generali in consistorio Gneznensi conscriba
suprascripto redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis unacum sigilli officialatus Gneznensis appensione, de ipsius
domini Nicolai officialis speciali mandato consignavi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et singulorum
premissorum etc.
atak Kop. zamiast legittimis
bbrak Kop.
csłowo powtórzone Kop.
dtak Kop., zamiast heredes
etak Kop., zamiast intervenientem
f-gpowtórzone Kop.
htak Kop.
itak Kop., zamiast Tamen
jtak Kop., zamiast gravamenque
ktak Kop., zamiast communiri
ltak Kop., zamiast prolacionum
łtak Kop., zamiast tunc
1Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.
2Wójtowie gnieźn., szlachta ze Świniar (par. Kłecko). Wójt Piotr, współwłaściciel wójtostwa, chyba ident. ze znanym dotąd w
l. 1425-35 (KDW IX nr 1358/6).
3Drobna, trudna do identyfikacji, szlachta ze wsi: Skiereszewo, tuż na pd.-zach. od Gniezna, Drachowo i Drachówko par. Gurowo,
Gurowo (G. Wielkie i G. Małe - zob. KDW IX nr 1323/3), Cielmowo (dziś Cielimowo) par. Gurowo, na pd. i pd.-wsch. od Gniezna.
4Drobna, trudna do identyfikacji, szlachta ze wsi: Skiereszewo, tuż na pd.-zach. od Gniezna, Drachowo i Drachówko par. Gurowo,
Gurowo (G. Wielkie i G. Małe - zob. KDW IX nr 1323/3), Cielmowo (dziś Cielimowo) par. Gurowo, na pd. i pd.-wsch. od Gniezna.
5Drobna, trudna do identyfikacji, szlachta ze wsi: Skiereszewo, tuż na pd.-zach. od Gniezna, Drachowo i Drachówko par. Gurowo,
Gurowo (G. Wielkie i G. Małe - zob. KDW IX nr 1323/3), Cielmowo (dziś Cielimowo) par. Gurowo, na pd. i pd.-wsch. od Gniezna.
6Drobna, trudna do identyfikacji, szlachta ze wsi: Skiereszewo, tuż na pd.-zach. od Gniezna, Drachowo i Drachówko par. Gurowo,
Gurowo (G. Wielkie i G. Małe - zob. KDW IX nr 1323/3), Cielmowo (dziś Cielimowo) par. Gurowo, na pd. i pd.-wsch. od Gniezna.
7Zapewne Królikowo par. Słupy, na pd.-zach. od Szubina (Koz. 1 s. 130, 4 s. 414). Wawrzyniec Królikowski (czy ten sam?) rezydował
1448 w Siedleminie (SHGWlkp.).
8Wiskitki przy (?) Gnieźnie skądinąd nie znane, por. z Wiskitkami na zach. Mazowszu.
9Marcin Gurowski (jak przypis 5) wyst. już 1433 jako altarysta w kościele Św. Trójcy w Gnieźnie (KDW IX nr 1323/3), jako wikariusz
katedralny wyst. także 1444 (niżej, nr 1656/5) oraz 1450 i 1453 (Acta capitulorum I nr 1793 i 1829).
10Ludzisko, wieś par. na Kujawach inowrocławskich.
11Janusz z Pleszewa (miasto w powiecie kal.) nie zidentyfikowany.
12Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.
13Paweł zwany Apostołem zob. wyżej, nr 1401/8.
14Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1399/10.
15Wyrok Mikołaja Kickiego z 16 (17?) grudnia 1425 wydany za oficjalatu Benedykta z Modły wydany w KDW VIII nr 1066, tam też
objaśniono wyst. w nim miejscowości i osoby.
16Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
17Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1389/16.
18Peregryn z Pępic, zob. wyżej, nr 1401/12.
19Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.
20Piotr Kostrzewa adwokat w konsystorzu gnieźn. 1440-50 (Acta capitulorum II nr 366-487; mat. KDW).
21Stanisław Goźdź, zob. wyżej, nr 1401/14.
22Jan syn Dobiesława z Pawłowa student UJ 1441, pisarz konsystorza gnieźn. 1443-48, notariusz publiczny w Gnieźnie, pisarz arcybiskupa
Wincentego Kota 1447-48, pleban w Sulmierzycach 1449-56 (Not. nr 186).
23Stanisław syn Wojciecha z Wolanowic (par. Sławno) notariusz publiczny w Gnieźnie od 1441 (Not. nr 601).
24Paweł ze Stawiszyna, zob. wyżej, nr 1592/2.
25Jan syn Mikołaja ze Stadnik (par. Gdów, w Krakowskiem) notariusz publiczny w Gnieźnie 1443-59, pisarz arcybiskupa Władysława
Oporowskiego 1451, pisarz kapituły gnieźn. 1466 (Not. nr 240).
Dokument Nr 1623
Buda, 26 lipca 1443
Król Władysław III zapisuje 2000 złotych na poradlnym wielkopolskim kasztelanowi międzyrzeckiemu Wincentemu z Szamotuł.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 10, k. 8-8v, wystrzępiona, z ubytkami tekstu. Tytuł: Eidem super eodem ut supra.
Wyd.: Knigi, s. 12 (wg Kop.).
Reg.: MRPS I, suppl. nr 74 (wg Kop.).
Vladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus
tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos solicita merita ad [......] ad multiplicia altaque meritorum obsequia
magnifici Vincencii de Schamothuli castellani Myedzyrzecensis et capitanei Vischegradiensis
1 sincere nobis [............], que maiestati nostre in familiarum suarum pluralitate satis sumptuose [......] propriis cum
impensis, tam circa prosecucionem negociorum nostrorum huius Regni Hungarie, quam alibi ubi expediebat pro honore nostro et
Regni [.......] comodo, horum itaque intuitu volentes ipsum, prout conveniens est, in hac parte reddere consolatum proindeque
facere ad ampliora obsequia nostra [........] nobis prestanda prompciorem, sibi duo milia florenorum Hungaricalium auri puri,
boni et iusti ponderis, in et super exaccionibus nostris poradlne dictis, terre Maioris Polonie et omnium districtuum eiusdem [..............] assignando damusque, donamus, assignamus, deputamus
et demonstramus per presentes per ipsum Vincencium vel eius [successores] legittimos in eisdem exaccionibus nostris, poradlne dictis, omnium d[............] predictorum terre Maioris Polonie predicte iuxta continenciam aliarum [............] nostrarum,
sibi super aliis summis inde percipiendis concesarum, predicta [.......] milia florenorum levanda, tollenda, exigenda et percipienda
et eidem predictas exacciones tenendas et habendas, quousque ipse vel de [......] [
k. 8v] [........] prescripta duo milia florenorum simul cum aliis summis [.....] in eisdem exaccionibus demonstratis per alias
litteras nostras et iuxta formam et tenorem earundem litterarum priorum extenuabunt, [..........] quoque percipient et levabunt
plene et integre realiter [et cum] effectu. Harum quibus sigillum nostrum presentibus appensum est testimonio litterarum.
Datum Bude feria sexta festi sancte Anne matris Virginis gloriose Marie anno Domini M CCCC XL tercio
2.
Relacio magnifici Petri de Sczekoczyni Regni Polonie vicecancellarii
3.
1Wincenty z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1547/1. Tamże poprzedni zapis na poradlnym wlkp.; zob też wyżej, nr 1618.
2Data zgodna z itinerarium króla.
3Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1624
Uniejów, 1 sierpnia 1443
Arcybiskup gnieźnieński ustanawia procesje i odpusty dla ich uczestników w intencji pomyślności chrześcijaństwa, Królestwa
i króla Władysława, który walczy z niewiernymi.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 335-337, w publikacji oficjała gnieźnieńskiego Mikołaja
z Kalisza, pozbawionej daty (zob. tekst na końcu niniejszego dok.). Tytuł: Processus ut processiones fiant pro pace.
W(incencius) Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopus et primas venerabilibus, honorabilibus et discretis viris
abbatibus, prepositis, decanis, archidiaconis, cantoribus, custodibus, scolasticis, canonicis, ecclesiarum parrochialium rectoribus,
altaristis, vicariis perpetuis, mansionariis ac universis presbiteris beneficiatis et non beneficiatis per et infra nostram
Gneznensem dyocesim ubilibet constitutis, ad quos presentes nostre litere pervenerint, salutem in Domino sempiternam. Pastoralis
cure nos sollicitande officio, dum ad ea nostre consideracionis convertimus oculum, que saluti gregis Dominici videntur accomoda,
intelmeditandum videmus et ingemiscimus sic iram erga populum suum excanduisse Altissimi, ut iuxta Ewangelie veritatem, securim
vindicte divine plus solitam appositam esse conspiciamus ad radicem delictorum, etenim crebrescentibus hominum peccatis eousque
indignacio divina cernitur efferbuisse, ut omnia, tam in clero, quam in populo, tam in capite, quam in membris videntur turbata
et sui precipitem minari ruinam adeo, ut et illud tremendum Isaye verbum timeatur merito iterum implecioni apropiasse, quo
de vinea sua loquens Dominus comminatur dicens: "Ostendam vobis, quid ego faciam vinee mee, auferam sepem eius et erit in
direpcionem dirimam
a maceriam eius et erit in conculcacionem et ponam eam desertam"
1. Verum quia divina illa et supra, quam dici potest, propicia miseracio pro qualitate penitencium mutare venit solummodo,
dum homines mutaverint vitam, non enim delectatur in morte peccatorum, sed salutem hominum ad se convertencium magis wlt,
quam interitum. Et ob hoc, ut habeat misendi causam conquiritur voce Ezechielis: "Quesivi de eis virum, qui interponeret se
sepem et staret contra Me oppositus pro terra, ne disperderem
b eam [
s. 336] et non inveni"
2, quo eciam pacto Moysi oranti pro populo loquitur: "Dimitte me, ut irascatur furor meus contra eos, ut deleam eos"
3. Stupendam profecto et hominum precandi fiduciam et sue propiciacioni contestans inestimabilem clemenciam, quoniam si incomprehensibilis
invincibilisque Deus pater misericordiarum et Deus tocius consolacionis misereri non cuperet, teneri se ad hominem caduco
et imbecilli non expeteret. Quaquidem oblata miseracionis permotus Moyses oravit ad Dominum dicens: "Cur Domine irascitur
furor Tuus contra populum Tuum, quem eduxisti de Terra Egipti, in fortitudine magna et in manu robusta. Queso Domine, quiescat
ira Tua et esto placabilis super nequicia populi Tui. Recordare Abraham, Isaac et Israel seniorum
c Tuorum et placatus est Dominus, ne faceret malum, quod locutus fuerat adversus populum suum"
4. Hiis itaque et aliis scripture sacre testimoniis cum ad submonendum pericula, quibus per totum ferme orbem concutitur sancta
ecclesia, humani ingenii iam pene videtur defecisse consilium et opera habita inter nos attenciori deliberacione, communitate
demum ad rem hanc tractatu diligenti cum fratribus nostris, de ipsorum consilio pro auferendo de ecclesia sancta Dei scismate,
pro bono pacis omnium christianitatis parcium proque felici statu Regni huius ac potissimum prospero successu serenissimi
principis domini nostri, domini Wladislai Hungarie et Polonie etc. regis, qui in presenciarum pro defensione fidei et catholicorum
contra infideles et crucis Christi inimicos Turcos exercitualiter et potencialiter
d-ein Dei
dextra confisus procedit. Cogitavimus humiliare animas nostras in conspectu Altissimi et iram sedentis in throno humilibus
preoccupare precatibus, nichil de misericordia sua diffidentes, cui sacrificium semper placitum fuit spiritus contribulatus,
cor contritum et humiliatum. Quocirca vobis omnibus supradictis in virtute sancte obediencie et sub excommunicacionis pena
precipimus et mandamus, quatenus vos, qui in civitate Gneznensi et eius suburbiis estis, secunda, quarta et sexta feriis ad
ecclesiam metropolitanam processionaliter, quanto devocius poteritis, accedatis aut si legittime impediti fueritis, saltem
in ecclesiis vestris processiones huiusmodi solempniter fieri faciatis, diebus celebribus ad populum duntaxat exceptis vosque
extra civitatem Gneznensem in diocesi nostra Gneznensi constituti similiter a tempore, quo vobis mandatum innotuerit, processiones
predictas in vestris ecclesiis collegiatis et parrochialibus nullatenus sub pena pretacta obmittere presumatis. Tamdiu easdem
prefatis diebus continuantes [
s. 337] donec, aliud a nobis aut vicario nostro vobis iniunctum fuerit aut alias quamdiu in ecclesia nostra metropolitana dicte
processiones fuerint observate. Et ut oraciones vestre in oculis Altissimi magis sint accepte vosque ad faciendum dictas processiones
ac laycalis populus ad interessendum eisdem proniores efficiamini, omnibus et singulis sexus utriusque hominibus confessis
et contritis, qui huiusmodi processionibus interfuerint ac presbiteris, qui in eorum missis collectas pro pace "Deus a quo
sancta desideria vel ecclesie pacificacionem ecclesie Tue quatenus Domini preces placati admitte etc." imposuerint, quocienscumque
id fecerint, de omnipotentis Dei misericordia, de beatorum Petri et Pauli Appostolorum eius auctoritate confisi quadraginta
dies indulgenciarum de iniunctis eis penitenciis misericorditer in Domino relaxamus et impartimur. Precipimus quoque hunc
processum nostrum, tam in predicacionibus ad populum, quam per affixionem in valvis ecclesiarum publicare, quociens fuerit
opportunum quodque per singulos archidiaconatus et decanatus ab uno et alium plebanum cum annotacione execucionis transsmittatur
et per ultimum nobis aut vicario nostro referatur. Datum in Vnyeow prima die mensis Augusti anno Domini M
o CCCC
o XL
o tercio, nostro sigillo presentibus subimpresso.
[
dok. przetrwał w publikacji oficjała gnieźn. pozbawionej końca]: Nicolaus de Calisch decretorum doctor reverendissimique in Christo patris et domini, domini W(incencii) Dei gracia sancte
ecclesie Gneznensis archiepiscopi et primatis etc. vicarius in spiritualibus et officialis generalis
6 venerabilibus, honorabilibus et discretis viris abbatibus, prepositis, decanis, archidiaconis, cantoribus, custodibus, scolasticis,
canonicis, ecclesiarum parrochialium rectoribus, altaristis, vicariis perpetuis, mansionariis ac universis presbiteris beneficiatis
et non beneficiatis, per et infra civitatem et diocesim ac ruralem decanatum Gneznensem, ubilibet constitutis, presentibus
requirendis, salutem in Domino et presentibus fidem indubiam adhibere litteris prefati reverendissimi in Christo patris et
domini, domini W(incencii) Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie predicte archiepiscopi et primatis etc. eius vero sigillo
sigillatis nos noveritis recepisse, quarum execucio, ne quovismodo retardetur quinymmo tantocius suum salutarem iuxta mentem
prefati reverendissimi patris et domini nostri sorciatur effectum, sub nostri vicariatus sigillo transsumi fecimus tenorem
earundem, qui sequitur et est talis:[....
f]
atak Kop., wprawdzie poprawnie, ale Wulgata ma tu diruam
btak Kop., wprawdzie poprawnie, ale Wulgata ma tu dissiparem
ctak Kop. zamiast servorum
d-epowtórzone Kop.
ftu następuje dok. arcybiskupa; po nim brak dalszego ciągu dok. Mikołaja z Kalisza Kop.
1Księga Izajasza, Pieśń o winnicy 5, 4-6. 2 Księga Ezechiela, Grzechy Jerozolimy 22, 30.
3Księga Wyjścia, Kult złotego cielca 32, 9.
4Księga Wyjścia, Kult złotego cielca 32, 12-14 z pewną luką.
5Uniejów, miasto arcybiskupie w ziemi sier. Data zgodna z itinerarium arcybiskupim.
6Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.
Dokument Nr 1625
[Poznań], 30 sierpnia 1443
Władze miasta Poznania zaświadczają, że Jadwiga Goldnerowa zapisała czynsz plebanowi poznańskiemu Mikołajowi Lantmanowi.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 35, k. 74. Wpis w 1454 r. Tytuł: Privilegia pro plebano S. Marie Mag(dale)ne super molendinum Wyssokye Kolo.
Nos infrascripti Albertus Gerlin preconsul
1, Hanko Slewcz, Nicolaus Naramowsky, Johannes Fawko, Johannes Bem, Valentinus sartor, Mathias Niger et Georgius Jost consules
civitatis Poznaniensis publice profitemur per presentes, quod in nostra nostrorumque infrascriptorum presencia scabinorum,
videlicet Johannis Ponyeczsky, Johannis Cliza, Johannis Czeppel, Johannis Czewchner, Michaelis Barger, Georgii Buchwald, Johannis
Gerlin et Johannis Rozental in bannito iudicio, cui Nicolaus pellifex, nostre civitatis advocatus iuridice presidebat
1, personaliter constituta honesta Hedwigis relicta olim Geldnar
2 a se et a pueris suis omnibus per tutorem ipsorum legittimum Nicolaum Clinknar
3 non compulsa, sed sana mente et corporibus, usi suorum amicorum deliberato consilio dederunt, donaverunt et rite ac racionabiliter
resignaverunt mediam mensuram farene triticee septimanatim solvende cum octo scotis census annui et orto ad molendinum dictum
Wyssokye Kolo spectanti, iacenti ibidem sub villa Winari sic, ut itur in Schamotuli, in acie in dextra manu penes ortos Thomalonis
et Andree
4, in et super dicto molendino Wyssokye Kolo dicto cum omni iure, dominio sive proprietate sic, ut soli tenuerunt et hereditarie
possidebant, ita longe et late, prout circumferencialiter dictus ortus est limitatus, necnon piscinis, piscaturis, agris,
fluminibus, rippis, aquis, torrentibus et aquarum decursibus et emolimentis, obvencionibus et pertinenciis universis quomodolibet
ad premissa spectantibus, nichil iuris, dominii seu proprietatis pro se aut suis legittimis successoribus reservantes, venerabili
domino Nicolao Lanthman canonico kathedralis et plebano p(ar)rochialis ecclesiarum Poznaniensium
5 et suis successoribus in perpetuum, et hoc ideo, quia pro eo in perpetuum qualibet feria quinta de anno ad annum septimanatim
sequentibus missa voce expressa in ecclesia Sancte Marie Magdalene ad honorem Corporis Cristi pro animabus eorum debebit decantari.
In fidem premissorum sigillum nostre civitatis presentibus est subappensum. Datum feria sexta post sancti Bartholomei anno
Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio
6.
1Członkowie władz miasta Poznania kadencji 1442/43 objaśnieni wyżej, nr 1619.
2Jadwiga wdowa po Piotrze Goldner, Geldnar (o nim zob. wyżej, nr 1387/3) wyst. jeszcze 1458 (ARP I nr 765).
3Mikołaj Klinkener rajca pozn. 1437/38, ławnik 1444-48 (WSvP s. 444, 466).
4Młyn pod Winiarami, wsią miejską na pn. od Poznania.
5Mikołaj Lantman, zob. wyżej, nr 1389/12.
6W tejże sprawie zob. też dok. biskupa pozn. z 28 września 1443 (niżej, nr 1630).
Dokument Nr 1626
Buda, 31 sierpnia 1443
Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na Russowie Janowi i Niemierzy braciom z Piwonic.
Kop.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 422. Pergamin 332 x 145 + 50 mm, skasowany przez przecięcie. Pasek pergaminowy po przywieszeniu
pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).
Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lythwanieque princeps supremus et heres Russie etc. /
significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod nos volentes assecurare nobiles Johannem et Nyemyerzam / heredes
in Pywonicze
1 de centum marcis monete et numeri Polonicalium communium, videlicet quadraginta octo grossos / marcam in quamlibet computando,
quas alias nobilis Swanthoslaus pater ipsorum
1 redimendo villam nostram Russzow in terris Maioris Polonie et districtu Calisiensi sitam
2 magnifico olim Mathie de Wanszosche palatino Calisiensi
3 dedit et assignavit, ipsis easdem centum marcas in et super dicta villa Russzow inscribimus et assignamus per presentes,
per ipsos Johannem et Nyemyerzam cum omnibus et singulis ipsius ville utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus,
curiis, agris, pratis, campis, silvis, borris, gaiis, sareptis, rubetis, pascuis, fluminibus, lacubus, paludibus, stangnis,
piscinis, piscaturis, rivulis, torrentibus, aquis et earum decursibus, molandinis, emolimentis et generaliter cum omnibus
aliis obvencionibus universis, quibuscumque dicantur nominibus, ad prefatam villam quomodolibet spectantibus habendam, tenendam,
regendam, utifruendam et possidendam pacifice et quiete tamdiu, quousque ipsis prefate centum marce simul cum aliis pecuniis
in eadem villa nobili Nicolao de Grusczycze
4 inscriptis fuerint per nos vel successores nostros persolute, quibus solutis prefate ville possessio ad nos et successores
nostros redibit pleno iure. Stacionibus tamen nostris et iuribus regalibus solum solitis et consuetis in omnibus semper salvis.
Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Datum Bude sabbato proximo ante festum sancti Egidii anno
Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio
5.
Relacio magnifici Petri de Sczekoczini Regni Polonie vicecancellarii
6.
1Jan z Piwonic, zob. wyżej, nr 1426/9. Niemierza, jego brat, wspomniany już 1440 (wyżej, nr 1533/2, tam też mowa o ich ojcu
Świętosławie).
2Russów, zob. wyżej, nr 1522/2.
3Maciej z Wąsoszy był wojewodą kal. 1406-1423/24 (Spisy wlkp. s. 126).
4O Mikołaju Gruszczyńskim i jego zapisie na Russowie zob. wyżej, nr 1594/1.
5Data zgodna z itinerarium króla.
6Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1627
Pogrzybów, 5 września 1443
Jan z Pogrzybowa zawiera ugodę dotyczącą stawu w Pogrzybowie z Maciejem Jezierskim z Pogrzybowa.
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Z. 9, k. 35-35v (wg or.; sądowi przedstawiono due litere pargamenee, unius tenoris ambe sigiliis eorum [tj. Macieja Jezierskiego i Jana z Pogrzybowa] appensis roborate; istniał więc rewersał Macieja Jezierskiego bardzo podobny w treści). Bok karty wystrzępiony, powodujący ubytki tekstu.
Notum sit omnibus, tam presentibus, quam futuris, presentem literam inspecturis, quod ego Johannes heres in Pogrzibowo
1 per hanc meam literam publice recognosco, quibus expedit universis, quia dedi et remisi eviterne nobili Mathie Jeszerski
heredi in Pogrzibowo
2 rippas circa piscinas vel stangna, wlgariter brzegy stavowe, circa novam et antiquam piscinam, que piscina nova iacet in cacumine antique piscine, wlgariter na wyrzchu starego stawu, quas habeo in Moszczanyek
3 et hoc dedi et remisi cum omni iure et dominio, nichil pro se reservando et eciam debet recipere terram super aggerem voluntarie
super sorte hereditatis mee et eciam aquam potest sublevare et aggerem errigere altius potest, et meliorare iuxta voluntatem
suam sine omni contradiccione et nocumento meo, videlicet nobilis Johannis heredis in Pogrzibowo. Et racione istius ego Mathias
Jeszerski heres in Pogrzibowo dedi et remisi eviterne nobili Johanni heredi in Pogrzybowo rippam circa stangnum vel piscinam,
wlgariter brzeg stawowy, que rippa pertinet et adiacet piscine in medio ville dicte Pogrzybowo, et que rippa eciam pertinet ad sortem hereditatis
mee et remitto ei cum omni iure et dominio, nichil pro se reservando. Eciam debet voluntarie recipere terram super aggerem
et iuxta voluntatem suam pro posse suo meliorare potest, in quantum sibi melius et utilius videbitur expedire, sine omni contradiccione
et nocumento meo et m[eorum] successorum, videlicet prefati nobilis Johannis heredis [in] Pogrzibowo. Et ibi [..............]
non debet dempta adaqualem pe[......]arti pecudum utriusque par[cium.] Et [ego] [
k. 35v] nobilis Johannes heres in Pogrzibowo recognosco, quia comutacionem feci, dedi et remisi prefato nobili Mathie Jeszerski
terram pro terra, quam insepivit in graminatorium suum, wlgariter w tranwyk
a szwoy, et que iacet in fine allodii mei, videlicet nobilis Johannis heredis in Pogrzibowo, in dextra manu transeundo de Pogrzibowo
circa viam, que vadit in Raszkowo
4. Et racione istius ego Mathias Jeszerski heres, ut supra, dedi et remisi nobili Johanni heredi, ut supra, duos sulcos agri,
wlgariter dwa zagony roley, de allodio meo, qui currunt ab antiqua piscina vel a stangno, wlgariter oth starego stawu, vel ad ortos vel ad sepes dicte ville Pogrzibowo. Et insuper ego Johannes heres in Pogrzi[bowo] recognosco, quia dedi et
remisi terram nobili Mathie Jeszerski, que est circa stangnum vel piscinam antiquam vel eciam, que iacet in fine aggeris,
ubi aqua effu(n)dit et invadat, wlgariter gdze woda wylewa, vel in fine fossati, wlgariter na koncz rowa, pro reformacione et erreccione aggeris, et eciam non debeo sibi Mathie Jeszerski et successoribus ipsius recusare nec nocere
reformare fossatam ad latitudinem et ad profunditatem propter decursum aque, que currit per villam prefatam Pog[rzibowo] usque
ad piscinam antiquam. Et racione istius ego Mathias Jeszerski dedi et remisi nobili Johan[ni] ibidem in Pogrzibowo meo de
allodio tres sulcos agri, wlgariter trzy zagony roley, qui iacent in parte allodii mei circa allodium nobilis Johannis et qui eciam currunt a piscina antiqua, wlgariter oth stawv starego, usque ad sepes vel ad ortos dicte ville Pogrzibowo. Ceterum eciam ego nobilis Johannes recognosco, quia dedi et remisi terra[m],
que iacet circa molendinum ventuosum, nobili Math[ie] Jeszerski et ipsius successoribus ad prefatas comutaciones superaddidi,
quam terram temo, wlgariter oye, ventuosi molendini attingit. Et hoc debemus ex utraque parte venire ad iudicium terrestre super terminos particulares primos
et fulitos, et ibi coram iudicio venientes personaliter recognoscere prefatas comutaciones sub pena vallata sexag[inta] marcarum,
que pena debet dari et exsolvi parti tenenti per part[em] non tenentem. Sin autem termini particulares terrestres per tres
[...] non essent, extunc sub eadem pena debemus nobis literas renova[re]. In cuius rei testimonium sigillum meum presentibus
est a[ppensum]. Actum et datum in Pogrzibowo feria quinta ante fe[stum] Nativitatis Marie Virginis proxima anno Domini M
o CCCC
o [qua]dragesimo tercio.
atak Kop.
1Pogrzybów, wieś par. na pd.-zach. od Raszkowa w powiecie kal. (Koz. 3 s. 57). Jan wyst. także 1434 (SHGWlkp.).
2Maciej Jezierski może ident. z Maciejem z Pogrzybowa, wyst. 1450-94 (SHGWlkp.; zapewne chodzi tu jednak o dwa pokolenia).
3Nazwa nie zidentyfikowana
4Raszków, zob. niżej, nr 1639.
Dokument Nr 1628
Pleszew, 6 września 1443
I. N. Piotr pleban z Książa ustanawia swego prokuratora do spraw zamiany beneficjum w Książu na beneficjum w Blizanowie.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 172. Tytuł: Instrumentum ad comparendum coram domino archiepiscopo et ad petendum se institui de eclesia parrochiali ex causa permutacionis
pro alia eclesia.
In nomine Domini amen. Sub anno a nativitate eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio, indicione sexta, pontificatus
sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia pape quarti anno tredecimo, die vero Veneris
sexta mensis Septembris, hora nonarum vel quasi, in domo habitacionis discreti Nicolai altariste in Pleschow, opido Gneznensis
diocesis
1 meique notarii publici et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia constitutus personaliter
honorabilis dominus Petrus arcium bacc(alaureus), in Xans plebanus et altarista in ecclesia Poznaniensis
2, fecit, creavit et constituit, et solempniter ordinavit suum verum, legittimum et indubitatum procuratorem et nuncium generalem,
specialem, honorabilem dominum Andream Renis arcium (baccalaureum
a), precentorem mansionariorum in ecclesia collegiata Sancte Marie in Calis
3, absentem tamquam presentem, dans eidem plenum mandatum et omnimodam potestatem ad comparendum coram reverendissimo in Christo
patre et domino, domino Vincencio Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo et primate cum literis citacionum et
comende ipsi domino Petro de ecclesia parrochiali in Bliszanowo
4 ex causa permutacionis pro ecclesia in Xans cum magistro Crzeslao
4 et resignacionis in manibus eiusdem domini archiepiscopi factis, emissis, decretis et concessis petendumque se ipsius domini
Petri bacc(alaurei) nomine de ipsa in Blisanowo ecclesia institui et investiri ac literas de predicta institucione fieri et
decerni aliaque omnia et singula faciendi, que in premissis necessaria fuerint seu quomodolibet opportuna Ecia(m) si talia
sint, que mandatum magis exigant speciale, promittens dictus constituens perpetuo ratum et gratum tenere et habere quidquid
per dictum suum procuratorem actum, factum et ordinatum fuerit in premissis. Super quibus omnibus et singulis a me notario
publico infrascripto sibi presens fieri et confici petivit instrumentum. Acta sunt hec anno, indicione, pontificatus, mense,
die, hora et loco, quibus supra, presentibus ibidem Alberto Mathie et Mathia Gregorii de Pleschow clericis
5, (testibus
a) circa premissa.
Et ego Andreas Jacobi de Slawoschewo clericus Poznaniensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
6, quia dicti procuracionis institucioni, potestatis dacioni, rathiha(bi)tacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum
sic, ut [...
b]
abrak Kop.
bdalszego ciągu brak Kop.
1Pleszew, miasto w powiecie kal. Mikołaj trudny do identyfikacji.
2Książ, miasto w powiecie kościańskim. Piotr z Pleszewa może ident. z notariuszem w konsystorzu pozn. 1439 (wyżej, nr 1473/14),
jako pleban w Książu i altarysta pozn. wyst. od 1440 (SHGPoz. II s. 528), potem w Blizanowie (jak niżej, przypis 4) 1446-64
(mat. KDW; SHGWlkp.).
3Andrzej Renis, zob. wyżej, nr 1474/3.
4Blizanów, wieś par. na pd.-zach. od Stawiszyna (Koz. 4 s. 41). Pleban Krzesław skądinąd nie znany, ani w B., ani potem w Książu.
5Mieszkańcy Pleszewa nie zidentyfikowani.
6Notariusz publiczny Andrzej ze Sławoszewa (w powiecie kal. czy konińskim?) skądinąd nie znany.
Dokument Nr 1629
Ciążeń, 25 września 1443
Biskup poznański zakazuje duchowieństwu świeckiemu zbierania jałmużny na potrzeby prymicji.
Reg.: Warszawa, Klasztor Franciszkanów, Thesaurus provinciae Poloniae... 1764, s. 385, wg Or., który znajdował się w XVIII w. w
klasztorze franciszkanów w Pyzdrach.
Uw.:Odpis zawdzięczają wydawcy uprzejmości p. doc. Stanisława Kurasia, wraz z informacją o identycznym dok. wystawionym przez
biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego z daty: Sącz, 27 września 1441 - ZDKDK II, nr 426.
Inhibitio Andree episcopi Posnaniensis
1, ne clerici et presbyteri saeculares vagi permittantur ostiatim mendicare eleemosynasque frumenti, tum et pecuniae pro missis
novis seu primitiis cum calice incedentes petere cum praeiudicio ordinum mendicantium. Datum in Czanszyn
2 25 Septembris 1443.
1Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.
2Ciążeń, miasto biskupie w powiecie pyzdrskim.
Dokument Nr 1630
Ciążeń, 28 września 1443
Biskup poznański potwierdza zapis Jadwigi wdowy po Piotrze Goldnerze na rzecz kościoła Św. Marii Magdaleny w Poznaniu.
Or.: 1. Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 644. Pergamin 370 x 217 + 40 mm. Na różowo-fioletowym sznurze pieczęć wystawcy w czerwonym
wosku, dobrze zachowana, średnicy ok. 30 mm, przedstawiająca tarczę z herbem Łodzia trzymaną przez dwu ludzi. W otoku napis:
ANDREAS DEI GRACIA EP(ISCOP)US POZNANIENSIS. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.); 2. Tamże, D 645. Pergamin 333 x 172 + 51 mm. Pismo miejscami wyblakłe.
Różowo-zielony sznur od przywieszenia pieczęci. Na odwrocie sygnatury i streszczenia (XVI-XVII w.).
Reg.: KDW V nr 711 (wg Or. 1 i 2).
aIn nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Andreas Dei gracia episcopus Posnaniensis
b1 signi/
cficamus, tam presentibus, quam futuris horum
d noticiam /
e habituris, quomodo honesta Hedwigis
f relicta olim Petri Goldner
g civis /
c de Posnania
h2 coram nobis presencialiter constituta a se et liberis suis omnibus per tutorem ipsorum /
e legittimum Nicolaum Clinckner
2 /
c non compulsi, sed sani mentibus et corporibus, usi suorum deliberato consilio amicorum, dederunt, donaverunt et rite ac racionabiliter
resignaverunt /
e mediam mensuram farine triticee septimanatim solvendam cum octo scottis census annui et orto ad molendinum dictum Wyssokyeikolo
i spectantes, iacente ibidem sub villa Vinari eundo in Schamothuli
j in acie in dextra manu penes ortos Thomalonis et Andree, in et super dicto molendino Wyssokiekolo
i nuncupato ita plene et efficaciter, prout littera resignacionis civitatis Posnaniensis
b super eo confecta
2 canit atque sonat, cuius tenorem hic volumus habere pro insertis, venerabili domino Nicolao Lanthman canonico Posnaniensi
b et rectori parrochialis ecclesie Sancte Marie Magdalene in Posnania
h2 et suis successoribus eiusdem ecclesie parrochialis rectoribus titulo perpetuo et irrevocabili dederunt, donaverunt et rite
ac racionabiliter coram nobis resignaverunt, nobis quoque cum instancia humilima supplicarunt, quatenus eam donacionem et
resignacionem tamquam efficacem et saluti congruam admittere dictisque rectoribus prenominate ecclesie parrochialis ad Sanctam
Mariam Magdalenam eam incorporare et asscribere dignaremur. Nos itaque zelum devocionis ipsorum, quem ad cultum gestiunt divinum,
attendentes peticionique ipsorum velud iuste et consone racioni paterne annuentes, donacionem et resignacionem predictam ex
certa nostra sciencia admittimus pro dictis rectoribus ecclesie parrochialis Sancte Marie Magdalene in Posnania
h moderno
k et futuris eam asscribimus et incorporamus, annectimus et appropriamus eviterne presencium per tenorem. Et preterea in ius
et proprietatem ecclesiastice immunitatis ipsam presentibus recepimus, decernentes, ut super ea et eius occasione ad forum
iudicii nostri spiritualis, quociens inciderit casus, habeatur recursus. Et ut ipsi rectores pretacte ecclesie parrochialis
Sancte Marie Magdalene modernus et futuri gracia huiuscemodi donacionis condignum exnunc debite Deo in sepefata parrochiali
ecclesia exsolvant
l famulatum, statuimus, quatenus missam ad laudem et honorem Sacratissimi Corporis Cristi
ł singulis septimanis feriis quintis anno quolibet temporibus perpetuis in eadem ecclesia parrochiali voce sonorosa racione
donacionis prescripte decantare teneantur et sint obligati. Harum vigore litterarum quibus sigillum nostrum in fidem et testimonium
est appensum. Datum in Czanszym die sabbato in vigilia sancti Michaelis Archangeli anno Domini millesimo quadringentesimo
quadragesimo tercio.
ainicjał wysokości całego tekstu Or. 1 i 2
bPoznaniensis Or. 2
cOr. 1.
dbrak Or. 1
eOr. 2
fHeduigis Or. 2
gGoldener Or. 2
hPoznania Or. 2
iWyssokyekolo Or. 2
jSchamotuli Or. 2
kkońcowe o poprawione z i Or. 1
lexolvant Or. 1
łChristi (xpi) Or. 2
1Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.
2Zob. dok. władz miejskich Poznania z 30 sierpnia 1443, wyżej, nr 1625.
Dokument Nr 1631
Miechów, 13 października 1443?
Prepozyt bożogrobców miechowskich zatwierdza wymienionym synom Dobrosława posiadanie wolnego łanu i ogrodu we wsi Ujazd dodając
im drugi łan.
Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Gniezna I/155 (Kopiariusz bożogrobców gnieźn.), k. 21v-22. Wpis z XVI/XVII w. Tytuł: Privilegium sculteti ville Vyazd.
Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 6.
Joannes divina providentia praepositus Miechoviensis ordinis sacrosancti Sepulchri Dominici Hierosolymitani
1 unacum fratre nostro magistro Joanne baccalaureo in decretis, praeposito domus sancti Joannis ante Gneznam
2, ad universorum praesentium et futurorum noticiam producimus per presentes, quomodo olim frater noster celebris memoriae
Przybislaus praepositus praedictae domus sancti Joannis ante Gneznam
3, attentis fidelibus servitiis et meritis nobilis Dobroslai patris et progenitoris Mathiae, Jacobi et Lavrentii et aliorum
suorum filiorum
4, sibi unum mansum agri liberum et unum hortum circa piscinam similiter liberum perpetuo donaverat tenendum, habendum, possidendum,
permutandum, vendendum et alias ad usus suos convertendum, nihil penitus laboris aut oneris pro se et dominio suo reservando,
prout haec et alia in literis desuper datis deducebantur. Nos vero unacum praedicto fratre nostro magistro Joanne praeposito
sancti Joannis domus praefatae et cum conventu nostro Miechoviensi animadvertentes servitia et merita praedictorum Mathiae,
Jacobi et Laurentii ac aliorum fratrum minorum et iuniorum, quibuscumque nominibus censeantur seu nominentur, quibus nobis
existunt multipliciter commendati iam exhibita et in posterum [
k. 22] exhibenda, huiusmodi donationem, libertationem mansi et horti per predecessores fratrum nostrorum Przibislai et Nicolai
praepositorum sancti Joannis ante Gneznam
5 factas et confirmatas, innovantes approbamus et ratificamus sic, prout ipse Dobroslaus, ita et filii sui praedicti tenebunt,
habebunt dictum mansum et hortum ab omni onere et labore ac quibuscumque exactionibus et soludonibus in perpetuum, quem poterint
vendere, permutare, donare et in usus suos convertere, iuxta arbitrium et ipsorum voluntatem. Et insuper donamus et adycimus
eisdem conventus unanimi voluntate unum alium mansum in dicta haereditate nostra Vyazd
4 liberum ab omni solutione et onere, quamdiu vixerit ipse frater noster, magister Joannes praepositus sancti Joannis sic,
quod post decessum eiusdem idem mansus redibit ad naturam primam, quem similiter tenebunt, habebunt et exarabunt, salva tamen
decima de utroque manso, quam singulis annis solvent de quolibet manso per unum fertonem. In cuius rei testimonium sigilla
nostra praesentibus sunt appensa. Actum et datum in Miechow anno Domini millesimo quadringentesimo vigesimo
6 tercio, die dominico proximo ante Galli.
1Jan zwany Oczko, zob. wyżej, nr 1573/2.
2Jan z Lelowa prepozyt bożogrobców gnieźn. 1441-58 (Z. Pęckowski, Miechów, Kraków 1967, s. 464).
3Przybysław był prepozytem gnieźn. 1399-1418 (Nakielski, Miechovia, s. 436).
4Jak wynika z tekstu poniżej i z tytułu dok. chodzi o wieś Ujazd (par. Sławno, na pd.-wsch. od Skoków), należącą do bożogrobców
gnieźn. Sołtysi skądinąd nie znani.
5Mikołaj był następcą Przybysława 1418-25 (Nakielski, Miechovia, s. 437).
6Data w kopii pomylona, powinno być najpewniej 1443, co zdaje się wynikać z dat sprawowania urzędów przez wystawców.
Dokument Nr 1632
Rzym, 16 października 1443
Audytor papieski nakazuje wszystkim przechowującym dokumenty dotyczące sporu o prawo patronatu kościoła parafialnego w Poniecu,
aby przedłożyli je do rozpatrzenia apelacji.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 765-768. Tytuł: Compulsoria de Curia pro actis prime instancie.
Uw.:Tego samego dnia, w tej samej sprawie, tenże audytor pozwał kanonika poznańskiego Hektora [z Koźmina] oraz [innych właścicieli Ponieca], Jana Orchowskiego i jego żonę Ofkę - tamże, s. 761-764.
Johannes Didaci de Gora
a, decretorum doctor, domini nostri pape capellanus et ipsius sacri pallacii apostolici causarum ac cause et causis, partibus
infrascriptis ab eodem domino nostro papa auditor specialiter deputatus
1, universis et singulis dominis abbatibus, prioribus, prepositis, decanis, archidiaconis, scolasticis, custodibus, thesaurariis,
sacristis, tam kathedralium, quam collegiatarum canonicis parrochialiumque ecclesiarum rectoribus seu locumtenentibus eorundem
plebanis, viceplebanis curatis et non curatis, vicariis perpetuis, capellanis et altaristis ceterisque presbiteris, clericis
et thabellionibus publicis quibuscunque per civitatem et diocesim Poznaniensem ac alias ubilibet constitutis et eorum cuilibet
in solidum
b-cilli vel que
illis, ad quem vel ad quos presentes nostre litere pervenient
d (salutem in Domino) et nostris huiusmodi ymoverius apostolicis firmiter obedire mandatis. Noveritis, quod nuper sanctissimus
in Christo pater et dominus noster, dominus Eugenius divina providencia papa quartus quandam comissionis sive supplicacionis
cedulam nobis per certum suum cursorem presentari fecit, quam nos cum ea, qua decuit reverencia, recepimus huiusmodi sub tenore:
Dignetur sanctitas vestra causam et causas appellacionis et appellacionum interposite et interpositarum ad Sanctam Sedem Apostolicam
pro parte devotorum oratorum virorum Mathie de Wyelkalanka presbiteri, rectoris parrochialis ecclesie in opido Ponyecz Poznaniensis
diocesis
2 ac nobilium Stiborii et Agne coniugum ac Sinoche domicelle, patronorum eiusdem ecclesie
3 a quadam pretensa diffinitiva sentencia contra eos lata et aliis gravaminibus.
[
s. 766] Cuiusquidem comissionis vigore citacione legittima unacum inhibicione inserta extra Romanam Curiam et ad partes in forma
solita et consueta per nos decreta et concessa, tandem fuit nobis facta et presentata pro parte honorabilium virorum, dominorum
Mathie de Wyelkala(n)ka plebani ac Stiborii et Agne coniugum, principalium in dicta nobis facta et presentata comissione principaliter
nominatorum, gravi expositum cum querela, quod nonnulli domini prelati, iudices, officiales, comissarii, delegati, subdelegati,
ordinarii, extraordinarii, executores, subexecutores, collegia, capitula, conventus, clerici, notarii et thabelliones publici
alieque persone ecclesiastice et seculares civitatis et diocesis Poznaniensis et alibi, ubilibet constituti penes se habent,
detinent et servant ac habentes scienter et detinentes in eorum cistis, scrineis, archis, notis, protocollis et manualibus
sive regestris certa iura, acta, literas, scripturas, instrumenta, privilegia et munimenta, causam et causas huiusmodi tangentes
et tangencia, sibi pro recognicione cause seu causarum huiusmodi necessarias et necessaria, et sine quibus de ipsius cause
meritis nullatenus possit liquere. Quapropter fuimus pro parte dictorum dominorum Mathie presbiteri, Stiborii et Agne coniugum
principalium debita cum instancia requisiti, quatinus sibi de congruo iuris remedio super hoc providere literasque compulsorias
extra Romanam Curiam et ad partes in forma solita et consweta decernere et concedere dignaremur. Nos igitur Johannes auditor
prefatus, attendentes requisicionem fore iustam et consonam racioni quodque iusta petentibus non est denegandus assensus et
quod boni iudicis sit cuncta rimari, ne occasione ocultacionis iurium parcium huiusmodi predictarum aut alterius eorundem
veritas facti obumbretur et iusticia valeat deperire. Idcirco auctoritate apostolica nobis in hac parte commisa vos omnes
et singulos supradictos et vestrum quemlibet in solidum tenore presencium requirimus et monemus primo, secundo, tercio et
peremptorie ac vobis et vestrum cuilibet in virtute sancte obediencie et sub infrascriptis sentenciarum penis distincte precipientes
mandamus, quatinus infra sex dierum spacium post presentacionem seu notificacionem presencium vobis aut alteri vestrum factas
et postquam pro parte dictorum dominorum Mathie presbiteri, Stiborii et Agne coniugum principalium vigore presencium fueritis
requisiti seu alter vestrum requisitus, inmediate sequencium, quorum sex dierum duos primo, duos pro secundo et reliquos duos
dies vobis universis et singulis supradictis pro tercio et peremptorio termino ac monicione canonica assignamus, ita tamen,
quod in hiis exequendis unus vestrum alium non expectet nec unus per alium se excusatus excusset, collegia, capitula, conventus,
clericos, notarios, thabelliones publicos aliasque personas ecclesiasticas et seculares ac alia loca per exhibitorem presencium
vobis nominandos (et
e) nominandas [
s. 767] easque nichilominus auctoritate apostolica prefata moneatis et requiratis, quos nos eciam tenore presencium sic requirimus
et monemus ac eis et eorum cuilibet in virtute sancte obediencie et sub penis infrascriptis distincte precipientes mandamus,
quatinus infra XII dies a tempore requisicionis vestre huiusmodi computando inmediate sequentes, quorum XII dierum quatuor
pro primo, quatuor pro secundo et reliquos quatuor dies ipsius
f et eorum cuilibet pro tercio et (per)emptorio termino ac monicione canonica assignetis, quos nos eciam eisdem tenore presencium
assignamus, dicta iura, instrumenta, acta, literas, scripturas, privilegia et munimenta quamcumque
g, causam et causas huiusmodi convenientes et concernencia penes se existentes et existencia, originaliter seu eorum vera transsumpta
in eorum formis originalibus aut ex eorum notis, registris et manualibus vel ex originalibus huiusmodi in publicam formam
redactas et redacta, sigillis vel signis autenticis sigillatas seu signatas, ita et talibus, quod ipsius
f originalibus et transsumptis in Curia Romana et alibi in iudicio et extra valeat merito fides plenaria adhiberi, nil addendo,
minuendo aut mutando, quod facti substanciam mutet seu variet intellectum, prefatis dominis Mathie presbitero, Stiborio et
Agne coniugibus principalibus aut eorum procuratoribus sive presentarum
h exhibitori sine con(tra)diccione et difficultate quibuslibet dent, tradent et assignent nobis vel alteri interim forsan loco
nostri surrogando auditori ad Romanam Curiam deferendum seu deferenda, satisfaccio tamen primitus illi vel illis, cui vel
quibus satisfaccio fuerit merito impendenda pro ipsorum laboribus de solario
i competenti, si vero dicta iura et munimenta huiusmodi in abscondito et alias contra dictorum dominorum Mathie presbiteri,
Stiborii et Agne coniugum principalium vel eorum procuratorum voluntatem quomodolibet detinentur aut ab aliis detineri ferrentur,
detentores ipsos ad tradendum ac ea habere scientes ad revelandum huiusmodi iura et munimenta dicta auctoritate nostra ymoverius
apostolica appellacione postposita compellatis per censuram ecclesiasticam, quod si forte omnia et singula, prout ad vos et
ad eos ac vestrum et eorum quolibet
j pertinere communiter vel divisim non adimpleverint seu adimpleveritis ac mandatis et monicione nostris huiusmodi ymoverius
apostolicis non parueritis seu paruerint aut quamquam in contrarium feceritis seu fecerint publice vel oculte, directe vel
indirecte, extunc prout exnunc et
k-lextunc prout exnunc
dicta monicione premissa singulariter in singulis contradictores in hac parte rebellos [
s. 768] excommunicacionem, in capellam
ł vero et collegia, si que fuerint in hiis delinquencia, suspensionem a divinis et in ipsorum et quorumque delinquencium ecclesias,
monasteria et capellas interdicti sentencias ferimus in hiis scriptis et eciam promulgamus, diem vero monicionis et requisicionis
vestrarum huiusmodi et converta fides dictis actis, munimentis fuerint adhibenda et quidque in premissis duxeritis faciendum,
vobis
m per vestras patentes literas aut instrumentum publicum, harum serie seu designacionem in se continentes, remissis presentibus
quantocicius potueritis fideliter intimi ac curetis, absolucionem vero omnium et singulorum, qui prefatas nostras sentencias
aut aliquam incurrerint sive incurrerit quomodo, nobis vel superiori nostro tamen reservatur. In quorum omnium et singulorum
fidem et testimonium premissorum presentes literas sive presens publicum instrumentum huiusmodi compulsorie in se continentes
exinde fieri et per notarium publicum nostrumque et huiusmodi cause coram nobis scribam infrascriptum subscribi et publicari
mandavimus nostrique sigilli iussimus et fecimus appensione communiri. Actum et datum Rome, in basili(c)a principis appostollorum
de urbe, nobis inibi mane hora audiendarum causarum consweta ad iura reddenda et causas audiendas pro tribunali sedentibus,
sub anno a nativitate Domini M
o CCCC
o XLIII
o, indicione VI, die vero Mercurii, sexta decima mensis Octobris, pontificatus prefati domini nostri domini Eugenii divina
(providencia
e) pape quarti anno tercio
n, presentibus ibidem discretis viris, magistris Renaldo Lange et Gerardo de Dyek notariis publicis scribisque nostris, clericis
Coloniensis diocesis
4, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Andreas Petri clericus Leodiensis diocesis, publicus apostolica auctoritate notarius reverend(dissimi)que patris, domini
Johannis Didaci, auditoris prefati et huiusmodi cause coram eo scriba
4, qui(a) dictarum literarum compulsoriarum peticioni atque decreti omnibusque aliis et singulis premissis, dum sic, ut premittitur,
agerentur et fierentur
o, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, idcirco hoc presens publicum
instrumentum per alium fideliter scriptum exinde confeci, subscripsi et in hanc[....
p].
atak Kop. zamiast Coca
b-ctak Kop. zamiast illique vel
dtak Kop. zamiast pervenerint
ebrak Kop.
ftak Kop. zamiast ipsis
gtak Kop. zamiast quecumque
htak Kop. zamiast presencium
itj. salario
jtak Kop. zamiast quemlibet
k-ltak Kop. zamiast exnunc prout extunc
łtak Kop. zamiast capitula
mtak Kop. zamiast nobis
ntak Kop. zamiast tredecimo
otak Kop., zamiast fierent
pdalszego ciągu brak Kop.
1Jan Didaci de Coca wyst. także w tejże sprawie 1444 (Bullarium Poloniae V nr 1197). Sprawa o patronat kościoła par. w Poniecu
ciągnęła się od 1442 r. (AAP, AC 25 k. 45).
2Wielka Łęka par. Żytowiecko, na pn.-wsch. od Ponieca, współwłasność Kosków Łęckich (SHGPoz. III). Maciej Koska wyst. w tejże
sprawie 1442 i 1444 (jak wyżej); parafii nie objął (Bullarium..., o. c., nr 1192, 1197, 1204).
3Poniec, miasto w powiecie kościańskim. Ścibor Chełmski (z Chełma i Woli Chełmskiej czyli Justowskiej pod Krakowem), potem
podkomorzy pozn. 1454, starosta generalny Wlkp. 1457-60, sędzia pozn. 1465, zm. 1471/72 (WSB s. 753; SHGKrak. I s. 356-357).
Właścicielem Ponieca został jako mąż Anny, córki zmarłego Bartosza Sokołowskiego, siostry Synochy i Ofki, żony Jana Orchowskiego
(Kozierowski, Obce ryc., s. 95-96).
4Nie identyfikowani.
Dokument Nr 1633
Kalisz, 18 października 1443
Władze miasta Kalisza zaświadczają, że rzeźnik kaliski Jan Wilczanowski? jako prokurator Błażeja sołtysa z Woli sprzedał czynsz
Stanisławowi altaryście w kolegiacie NMPanny w Kaliszu.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 798-799. Wpis w transumpcie arcybiskupa gnieźn. Wincentego
Kota z Dębna z daty: Uniejów, 23 lipca 1445.
Nos consules civitatis Calisiensis Mathias Maczuda preconsul
1, Janussius Keseling rasor
2, Albertus pellifex
3, Jacobus Brlok
4, Nicolaus Hannismuter
5 et Tomko Wilxinsky
6 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod in presencia scabinorum nostre civitatis subscriptorum, puta
Nicolai Weis sellatoris
7, Jacobi Zlothowlosz
8, Nicolai Runisch
a9, [
s. 799] Sand(i)wogii institoris
10, Pyotraskonis Styboth
a11, Andree sellatoris
12 et Mathie Zewinage
13 coram Nicolao Kocz advocato
14 constitutus personaliter in bannitho iudicio providus Johannes Wlczanowsky carnifex
15 procuratorio nomine laboriosi Blasii scolteti in Vola Wyesch
16 iusto vendicionis et empcionis titulo precedente, resignavit rite racionabiliterque XVI scotos census annui monethe communis
super domo sua penes Barthossium Zewinaga in platea Wratislawiensi sita, nunc per Stanislaum sutorem possessa
17 solvendos atque dandos annis singulis die dominico Letare honorabili viro, domino Sta(nisla)o arcium liberalium baccalaureo
pro altari Beate Marie Virginis Presentacionis et sanctarum Dorothee, Barbare, Katherine, Appolonie, Ottilie, Agnetis Virginum
in ecclesia Beate Marie Virginis collegiata Calisiensi erigendo
18 aut ceteris ipsius altaris successoribus eundem de anno ad annum tamdiu, quousque predictus Blasius aut ceteri ipsius domus
predicte legittimi possessores eundem censum sedecim scottis predictorum consimilibus decim
a marcis latorum grossorum Pragensium monete duntaxat reemendum, censu tamen persesso secundum compotum temporis primitus integraliter
persoluto, sub condicione tali, ut dum Blasius predictus ipsum censum reemere voluerit, extunc ipsi domino Stanislao voluntatem
reemcionis ante medium annum significare debebit, ut medio tempore alius census equo certus poterit perquiri et comparari.
In cuius rei testimonium civitatis nostre predictorumque scabinorum sigilla presentibus sunt subappensa. Actum et datum in
Calis feria sexta ipso die beati Luce Ewangeliste gloriosi anno Domini M
o CCCC
o XL tercio.
atak Kop.
1Maciej Maczuda, zob. wyżej, nr 1413/2.
2Janusz Keseling i Wojciech kuśnierz, zob. wyżej, nr 1413/3, 4.
3Janusz Keseling i Wojciech kuśnierz, zob. wyżej, nr 1413/3, 4.
4Jakub Brlok, zob. wyżej, nr 1609/8.
5Mikołaj Hannosmutter wyst. od 1420 (1430), rajca kal. 1438/39, 1443/44, 1444/45 (GKal. s. 37).
6Tomasz, Tomek Wilkszycki z Wilkszyc pod Kaliszem, wieloletni asesor sądów grodzkich w Kaliszu, rajca i burmistrz kal. 1443-60
(ib. s. 38).
7Mikołaj Weis i Jakub Złotowłos, zob. wyżej, nr 1609/14 i 9.
8Mikołaj Weis i Jakub Złotowłos, zob. wyżej, nr 1609/14 i 9.
9Mikołaj Kumisch, Kunisz, ławnik kal. 1443/44, 1448/49, 1449/50, 1463/64 (GKal. s. 37).
10Sędziwój i Pietrasz Seibot, zob. wyżej, nr 1609/13 i 10.
11Sędziwój i Pietrasz Seibot, zob. wyżej, nr 1609/13 i 10.
12Andrzej siodlarz ławnik kal. 1443/44, 1450/51 (GKal. s. 35).
13Maciej Zewinage wyst. także wyżej, nr 1610/2.
14Mikołaj Kocz, zob. wyżej, nr 1609/11.
15Nie zidentyfikowany.
16Nie wiemy, z której Woli.
17Bartosz, krewny Macieja (wyżej, przypis 13), bliżej nie znany
18Stanisław syn Michała z Kalisza, zob. wyżej, nr 1609/17 i 1610/4.
Dokument Nr 1634
Plewnia, 24 października 1443
Wymienieni rozjemcy rozgraniczają dobra podkomorzego kaliskiego Piotra Zaksińskiego i Piotra z Plewni.
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Z. 9, k. 187v-188. Wpis w 1445 r. Tytuł: Zaxino, Plewnya super granyciis; z tekstu zapiski: quasdam litteras papireas sigillo domini palatini Calisiensis in fidem subimpresso.
Noverint universi, tam presentes, quam futuri presencium paginam inspecturi sive lecturi, igitur nos Martinus de Slawsko pallatinus
Calisiensis
1 necnon strenuus dominus Nicolaus Brudzewsky
2 et Vbislaus Coszmowsky
3 [...
a], quod Petrus Deszcinsky vicepallatinus Calisiensis
4 et Mathias Trzebyensky heredes
5 tamquam veri et legittimi arbitri volentes unionem facere inter nobilem Petrum Zaxinsky succamerarium Kalisiensem
6 et inter nobilem Petrum Plewensky
7 et he(re)ditates eorum et in circumferenciis earum existentes unacum amicorum ipsorum confederacionem habentes, limitacionem
inter eos fecimus, incipientes a scopulo wlgariter vagelnyk, qui dispositus seu locatus inter hereditates, videlicet Czekowo, Przeszpolowo, Strzalkowo, Zaxino et Plewna
8, ita quod inter eos decrevimus, quod dominus Petrus Zaxinsky succamerarius Kalisiensis debet habere [
k. 188] et possidere totam silvam curentem ab eodem scopulo usque ad aggerem, alias do grobley, existentem circa vadium
b antiqui stangni ibique circa predictam aggerem mensuravimus seu deputavimus aream locandi molendinum pro parte domini Petri
succamerarii Kalisiensis et si contigerit, quod dominus Petrus succamerarius Kalisiensis, ut aggerem excelsum feceret, quod
superfluitas aque istius stangni submerserit scopulos utique tota borra super dominum Petrum Plewyensky debet atinere seu
utraque pars debet limitacionem tenere iuxta decretum arbitrium nostrorum. Et idem dominus Petrus succamerarius Calisiensis
pro construccione aggeris sine omni impedimento potest terram sumere de parte domini Petri Plewyensky. Iterum ab eadem aggere
seu aque currentis wlgariter szamicza dictus dominus Petrus Plewensky debet tenere et possidere totam silvam currentem usque ad cruces, que sunt inter granicias
Plewna et Zaxino. Et illa sunt acta et finita sub vadio arbitrium nostrorum centum marcarum, si quis eandem limitacionem moverint,
extunc vadium eundem solvere tenetur, cuius medii medietas debet procedere super arbitros, alia vero pars super quo iusticia
invenietur, et illa debent scribi in librum terrestrem super terminos particulares Calis protunc celebrandos, aut prefatus
dominus Petrus succamerarius Kalisiensis, si molendinum construxerit, tunc debet fossatam fodere in medio vitis
c deorsum currentis per silvam wlgariter szamicze ob non defectum rot(e) wlgariter przewspacznicza, et illa debent referri seu intitulari in librum terrestrem in terminis particularibus proxime celebrandis. Datum in Plewna
feria quinta proxima post festum Undecem Milia Virginum anno Domini millesimo quadringentesimo XL
mo tercio.
abok karty zaklejony Kop.
btak Kop.
codczyt niepewny
1Marcin ze Sławska, zob. wyżej, nr 1393/1.
2Mikołaj z Brudzewa (miasto na pn.-wsch. od Turku), później podkomorzy kal. 1446-61, zm. 1461/62 (Spisy wlkp.).
3Kosmów, wieś par. na pd.-wsch. od Stawiszyna (Koz. 4 s. 394). Ubisław wyst. już 1414 (Roty IV nr 437) i 1444 (SHGWlkp.).
4Piotr Deszczyński, zob. wyżej, nr 1420/2.
5Trzebienie (T. Stare i Nowe) par. Chlewo, na pn. od Błaszek w Kaliskiem (Koz. 5 s. 420, 7 s. 397). Maciej skądinąd nie znany.
6Piotr Zaksiński, z Zakrzyna, Iwanowic, podkomorzy kal. 1442-45 (Spisy wlkp.).
7Plewnia par. Kosmów, na pd.-wsch. od Stawiszyna (Koz. 5 s. 161). Piotr wyst. także 1446 (SHGWlkp.).
8Ceków, Przespolew, Strzałków, Zakrzyn, Plewnia, wsie na pn.-wsch. od Kalisza.
Dokument Nr 1635
Kalisz, 15 listopada 1443
Władze miasta Kalisza zaświadczają, że szewc Jan Grzybowski sprzedał czynsz Agnieszce wdowie po szewcu Szczepku.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 6636. Pergamin 173 x 106 + 25 mm. Dwa paski do przywieszenia pieczęci, na prawym szczątek miski
pieczętnej w żółtym wosku. Na odwrocie informacje o treści (XV-XVIII w.).
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 55 (wg Or.).
Nos consules Kalissienses
1 Maczuda proconsul, Janussius Keseling rasor, Albertus pellifex, / Jacobus Brlok, Nicolaus Hannosmuter et Thomko Wilxinsky
recognoscimus vigore presencium, / quibus expedit universis, quod in presencia scabinorum nostre civitatis subscriptorum,
puta Nicolai / Weis sellatoris, Jacobi Zlotowlos, Nicolai Kumisch, Sandziwogii institoris, Piotraschconis Seiboth, Andree
sellatoris et Mathie Zewinage, coram Nicolao Koczsch advocato
1 constitutus personaliter in bannito iudicio providus Johannes Grzibowsky sutor
2 libera voluntate iusto vendicionis et empcionis tytulo precedente, resignavit rite racionabiliterque tredecim grossos annui
census monete communis super domo sua penes Lusczkonem sutorem in plathea Longa sita
3 solvendos atque dandos annis singulis in festo beati Michaelis [
29 IX] per annum incipiendo honeste domine Angnetis relicte olim Sczepkonis sutoris
4 de anno ad annum tamdiu, quousque predictus Johannes Grzibowsky aut ipsius successores legittimi eundem censum tredecim grossorum
predictorum consimilibus quatuor marcis monete communis duxerit seu duxerint reemendum, censu tamen persesso secundum computum
temporis primitus integraliter persoluto. In cuius rei testimonium civitatis nostre predictorumque scabinorum sigilla presentibus
sunt appensa. Actum et datum in Kalis feria sexta post diem beati Martini Confessoris gloriosi proxima anno Domini millesimo
quadringentesimo quadragesimo tercio.
1Władze miasta Kalisza kadencji 1443/44 objaśnione w dok. z 18 października 1443 (wyżej, nr 1633).
2Szewcy kal. nie zidentyfikowani.
3Szewcy kal. nie zidentyfikowani.
4Szewcy kal. nie zidentyfikowani.
Dokument Nr 1636
Poznań, 24 grudnia 1443
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że mieszczanin poznański Mikołaj Strosberg zapisał na wsi Luboń 200 grzywien wiana
swej żonie Barbarze.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 590. Pergamin 242 x 176 + 34 mm. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy, zatarta, w żółtym
wosku, okrągła, średnicy ok. 40 mm, z wyobrażeniem tarczy z herbem Nałęcz, nad nią hełm w trzyliliowej koronie, zwieńczony
rogami. Napis Albertus, dalej tekst zatarty. Contrasigillum średnicy ok. 20 mm z herbem Nałęcz i napisem w otoku zatartym.
Reg.: KDW V nr 714 (wg Or.).
Nos Albertus de Male palatinus Lanciciensis, regie maiestatis locumtenens / et capitaneus Maioris Polonie generalis
1 significamus tenore presencium, quibus expedit/ universis presentibus et futuris, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem terre
nobilium veniens / presenciam famosus circumspectusque Nicolaus Stroszberk civis Poznaniensis
2 non compulsus, non coactus, nec aliquo errore devio seductus, quinymmo sanus mente et corpore existens, usus amicorum suorum
consilio et matura deliberacione prehabita, in et super tota hereditate dicta Lubonyn in districtu Poznaniensi situata, ante
civitatem Poznaniensem predictam versus Costan equitando iacenti
3, cum omni iure et dominio, prout solus habuit, tenuit et possedit, ducentas marcas latorum grossorum Pragensium, numeri vero
Polonicalis consueti, videlicet quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, quas in predicta hereditate prenominatus
Nicolaus Stroszberk pro se patrimonii sui veri exceperat et reservaverat in litera resignatoria perpetua predicte hereditatis,
que fuit honeste domine Barbare uxori sue legitime facta
4, eidem domine Barbare consorti sue legitime racione dotis alias wyana dedit, ascripsit, donavit et coram nobis rite et racionabiliter iuxta terre consuetudinem resignavit, per ipsam dominam Barbaram
habendas, tenendas, regendas, utifruendas et iuxta terrestrem cursum possidendas. Harum quibus sigilla nostra presentibus
sunt appensa testimonio literarum. Actum et datum Poznanie feria tercia in vigilia Nativitatis Domini anno Domini millesimo
quadringentesimo quadragesimo tercio, presentibus ibidem nobilibus et famosis Nicolao Zaleszky proconsule Poznaniensi
5, Eustachio de Swekothky
6, Johanne de Milaczewo
7, Nicolao de Corithkowo
8, Stanislao de Rogoszno
9 et Johanne de Czekanowo
10, testibus circa premissa.
1Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.
2Mikołaj Strosberg, zob. wyżej, nr 1529/10.
3Luboń na pd. od Poznania (SHGPoz. II).
4Barbara Strosbergowa wyst. od 1421, w Luboniu od 1429 (KDW VIII nr 927, IX nr 1216).
5Mikołaj Zaleski, zob. wyżej, nr 1387/15.
6Świekotki par. Głuszyna, osada dziś nie istniejąca pod Poznaniem (Koz. 3 s. 283, 8 s. 122). Eustachy zapewne ident. z Eustachym
Kotem z Wargowa (par. Objezierze) sędzią Wojciecha Malskiego w grodzie pozn. 1444 n. (A. Gąsiorowski, Urzędnicy zarządu lokalnego
w późnośredniowiecznej Wielkopolsce, Poznań 1970, s. 279).
7Jan zapewne z Miłaczewa w powiecie konińskim (Koz. 5 s. 32), wyst. także przy Malskim 1443 i 1444 (KDW V nr 715 i Kor. II
s. 245).
8Mikołaj zapewne ze wsi Korytków pod Turkiem w Sieradzkiem (Koz. 6 s. 192), wyst. przy Malskim także 1444 (KDW V nr 715).
9Stanisław z Rogoźna nie zidentyfikowany.
10Czekanowo par. Lewków, na pn.-wsch. od Ostrowa Wlkp. (Koz. 1 s. 51, 4 s. 140, 7 s. 320). Jan, także z Twardowa, Twardowski,
wyst. od 1443 (KDW V nr 712, 725), potem pisarz sądowy w Kościanie 1450-64, zm. przed 1466 (SHGWlkp.).
Dokument Nr 1637
Gniezno, 30 grudnia 1443
Rajcy miasta Gniezna publikują i zatwierdzają statut cechu szewców gnieźnieńskich.
Kop.: Poznań, WAP, Cechy miasta Gniezna 17, w or. transumpcie rady miejskiej Gniezna z daty: Gniezno, 20 maja 1515.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Nicolaus Koth preconsul
1, Andreas carnifex, Nicolaus Strzeschek, Jacobus, Mathias Curek, Stanislaus Naroszny et Paulus sartor, consules civitatis
Gneznensis
1 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo ad nostram venientes presenciam magistri seniores fraternitatis
fratrum artificii sutoriatus, providi Martinus dictus Capinos et Joannes dictus Szykora
2 ac tota fraternitas eiusdem artificii nos
a humiliter suplicaverunt, quatinus ipsis constituciones more privilegii tenendas daremus et concederemus, ad quorum affectacionem
et postulacionem, quo ad melioracionem fraternitatis prefate, in presencia tocius communitatis feria secunda in vigilia sancti
Siluestri anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo tercio in loco pretoriali, in primis statuimus de consensu et
voluntate tocius fraternitatis artificii sutorum, quod quilibet frater eiusdem artificii, qui magister efici debuerit et artem
prefatam per se laborare voluerit, talis in primis artem suam monstrare debet, alias sthuky vkaszacz ex cutte bovina, que cuttis debet comparari de peccuniis fraternalibus et omnia neccessaria debent preberi ad dictam cuttim,
de qua cutte talis frater debet excidere septem paras calceorum, videlicet ocreas aurigales alias vosznycze, calceos ad genua cum knafflaky, curdwany thragarszkye cum knawlaky, sotularia cum duabus clausuris alias dwyema przanczkoma eciam cum knawlaky, item alia sotularia cum una przanczka, duas paras knawlowek, tandem cum iam dictus frater cuttim prefatam cidere debet ad partes, quo ad comparandum eandem, extunc ibidem fratribus
debet statuere duo manualia cervisie alias dwye czwyerczy piwa et assaturam pro grosso uno. Item idem frater cum iam calceos prefatos incidere debet alias zakrawacz, extunc eodem tempore debet statuere fratribus duo manualia cervisie alias czwyerczy pywa, quosquidem calceos superius expressos prefatus frater debet laborare et perficere in una septimana, quosquidem calceos dum
perficiet, eosdem debet fraternitati prefate presentare, quos dicta fraternitas, quo ad melioracionem fraternitatis prefate
vendere debet. Item statuimus, quod si et in quantum frater aliquis artem artificii prefati monstrare debuerit, talis in primis
debet alicui ex magistris eiusdem artificii in civitate prefata pro socio ad minus unum annum servire debet. Tandem eciam
statuimus, quod si talis frater non fuerit expers in artificio suo in demonstrando alias wkaszanyv sthuky, extunc talis laborare debet pro socio ad aliquem magistrum quadram anni ad minus. Item statuimus, quod dum fraternitas prefata
conspiciet laborem dictorum calceorum ad magistrum prefatum, extunc cum iam pro magistro recipietur et fraternitati prefate
complacebit, extunc fraternitati prefate dare tunnam cervisie civilis et quatuor grossos pro assaturis, et tres fertones peccuniarum
Polonicalium pro cera ad ladulam, quod facere et complere debet et tenebitur talis magister in duabus septimanis sub penis
in fraternitate conservandis. Item dum aliquis frater fraternitatem prefatam suscipere voluerit, talis pro introitalibus fraternitati
prefate tres grossos dare debet et pro prelibacione quatuor grossos, tunnam cervisie et medium lapidem cere, quod facere et
complere debet in duabus septimanis sub penis fraternalibus. Item statuimus, quod dum fratres bibunt cervisiam in fraternitate
et si aliquis defectus vel excessus fuerit per aliquem fratrem verbo vel armis, extunc talis fraternitati prefate iuxta colacionem
fratrum penam luet. Item statuimus, quod si aliquis frater ad fraternitatem prefatam intraverit cum armis, puta gladio, cultro,
cuttello vel aliquo instrumento ferreo, talis debet domine hospitali debet dare ad servandum, si non dederit ad servandum
et armatus inciderit, talis debet corrigi talento
b cere ad ladulam sine gracia iuxta antiquam consuetudinem. Item statuimus, quod si aliquis ex fratribus eiusdem artificii
die dominico aut aliquo die feriali post signum alias czechem ire neglexerit, aut post signum non responderit, extunc talis luet penam fraternitati prefate in medio grosso peccunie. Item
statuimus, quod dum aliquis frater post funus ire neglexerit, dum portatur ad minus per canale alias rinsthyn, extunc talis luet penam fraternitati in quatuor ternariis. Item statuimus, quod dum magistri seniores alicui ex fratribus
mandarent funus portare et recipere, et idem, cui mandatum fuerit, portare nollet se aliquomodo excusando, talis luet penam
fraternitati prefate in talento cere sine aliqua gracia. Item statuimus, quod dum et quando fratres iuvenes eiusdem artificii
in ecclesia parochiali candelas attendere neglexerint, talis quilibet eorum negliens luet penam quatuor ternariorum. Item
fratres neglientes offertorium in pena decem obulorum puniri debent per fraternitatem prefatam. Item dum magistri seniores
alicui de fratribus tribus vicibus mandaverint, ut sederet, et ipse noluerit sedere et in hiis obedire, extunc talis luet
fraternitati prefate anforam cervisie. Item statuimus, quod dum aliquis filius alicuius magistri vellet accipere fraternitatem,
extunc talis tantum medietatem ad fraternitatem dare debet. Item statuimus, quod nullus hominum civilium et Iudeorum audeant
emere cuttes, tam magnas, quam eciam parvas in loco ipsi fraternitati concesso a canali alias rynsthynv Jandrzychowa usque ad canale Dobek, et si aliquis emerit sine voluntate ipsorum et prestitus fuerit per familiam civilem,
extunc talis emens familie civili a qualibet cutte per grossum dare tenebitur. Item statuimus, quod nullus ex fratribus eiusdem
artificii audeat emere cuttes super bobus, vaccis aut vitulis, ipsis animalibus superviventibus et quicumque emerit et probatus
fuerit, extunc talis luet fraternitati penam telentum cere sine aliqua gracia. Item statuimus, quod si aliquis magister habuerit
duos vel tres famulos laborantes et alter magister nullum habuerit et ipsum pecierit pro uno, debet sibi benivole unum famulum
seu socium dimitere, sed si idem magister eosdem famulos a longo tempore conservavit, duos pro se conservare debet et unum
clientulum, et hoc debent inter se servare sub penis fraternalibus antiquitus observatis. Item statuimus, quod quilibet magister
accipiens clientulum ad artificium, extunc talis accipiens a iuvene prefato fertonem ad pixidem et sex grossos pro cervisia.
Item iuvenis, qui non habet dare peccunias et artem prefatam addiscere voluerit alias na wyszlugą, talis clientulus magistro suo duos annos ex integro servire debet et tenebitur iuxta antiquam consuetudinem, et si idem
clientulus habuerit peccunias et se ante tempus duorum annorum a servicio exemere voluerit a magistro suo, idem iuvenis cum
eodem magistro debet componere, tandem habito contractu cum magistro suo, idem magister eundem libere mittere debet et non
tamen sine scitu et voluntate tocius fraternitatis, sub penis fraternitatis prefate. Item statuimus, quod dum aliquis ex fratribus
fraternitate congreta esset inebriatus et scandalum aliquod inhonestum faceret et magistri seniores sibi mandaverint in tempore
domum ire et ipse noluerit, extunc talis luet penam talentum cere ad fraternitatem fore dandum. Item iuvenes magistri propinantes
cervisiam in fraternitate non magis ipsis remanere debent tantum unum manuale cervisie alias czwyercz pywa a qualibet tunna cervisie. Item si aliqua soror cum sorore verbis malis et inhonestis diffamarentur in circulo vel aliquo
alio loco, talis quelibet fraternitati prefate dare debet pro pena duo talenta cere ad ladulam. Item statuimus, quod si aliquis
frater super aliquem fratrem in fraternitate questus fuerit pro aliquo debito et magistri sibi mandarent solucionem facere
et tempus solucionis assignarent, et si idem solucionem non favet iuxta mandatum, extunc talis luet penam fraternitati prefate
sex talentum cere. Item statuimus, quod si aliquis frater vendiderit cuttes gladiatori vel sellatori et ipsi gladiatores vel
sellatores alicui ex fratribus tenerentur pro cuttibus, nullus frater eisdem cuttes vendere presumat usque ipsis solucio facta
sit absque voluntate fraternitatis sub pena unius talenti cere. Item statuimus, quod si aliquis ex fratribus aliquem hominem
gyeszlarza dictum prestaverit in aliqua villa in uno miliari a civitate Gneznensi, extunc debet fraternitas prefata dominis consulibus
scitum dare et domini consules debent mittere ad recipiendum eundem gyeszlarz cum corrigio et labore suis. Item fratres corrigium non laborantes alias nye garbuyączy, isti non debent emere cuttes, donec deposite fuerint vel appense ante pallacia et hoc debent conspicere sub pena talenti
cere. Item statuimus, quod consortes magistrorum eiusdem artificii non debent emere cuttes preciosiores tantum in valore duorum
grossorum et hoc solum debent emere in diebus forensibus, ferie quinte semel in septimana, et si emet ultra statutum marlycze ultra duos grossos, succumbet fraternitati prefate unum manuale cervisie alias czwyercz pywa. Item statuimus, quod ad melioracionem fraternitatis prefate sutoribus Gneznensibus, quod nullus sutorum ex aliounde
c huc Gneznam pro foris annalibus festorum sancti Adalberti [
23 IV] et sancti Bartholomei [
24 VIII] cum calceis ad vendendum venire non presumant in detrimentum fraternitati prefate Gneznensi sub privacione calceorum, que
huc adduxerint. Item statuimus, quod dum et quando magistri seniores alicui ex fratribus tempore alicuius neccessitatis in
re publica equitare mandaverint, puta cum podvodis regalibus valde neccessariis ut sunt cum peccuniis regalibus post furem equitare vel occassione alicuis violencie civilis
et talis, cui mandatum fuerit, equitare noluerit vel neglexerit, extunc talis inobediens succumbet fraternitati prefate tunnam
cervisie et duo talenta cere ad ladulam sine aliqua irremissibili gracia. Item statuimus, quod Lithvani calceos sui laboris
non debent manifeste portare per circulum ad vendendum, tantum eosdem in testitudinibus vel celariis libere vendere possunt
sine quovis impedimento, et si portabunt manifeste per circulum, debent recipi per eandem fraternitatem cum consensu et subsidio
preconsulis et consulum. Item statuimus, quod si aliquis fratrum eiusdem artificii habuerit aliquem clientulum in informacione
artis sutoriatus et illo tempore antequam dictus clientulus edoctus fuerit, magister ipsius ex permissione divina morte preventus
fuerit et ille adolescens volens ad finem artem suam edoceri ad alium magistrum recursum habuerit, ad quem manebit, ipse magister
ab ipso clientulo debet dare fraternitati prefate tria manualia cervisie alias czwyerczy pywa. Item statuimus, quod si aliquem magistrum seniorem eiusdem artificii in aliqua neccessitate aliquo ubi equitare vel ire
contigerit preter civitatem, extunc talis magister loco sui alium magistrum statuere debet, qui vices ipsius adimpleret. Quod
si non statueret, extunc talis luet penam fraternitati unum manuale cervisie alias czwyercz pywa et iuvenis magister si eciam loco sui alium non locaverit, talis luet penam fraternitati prefate anforam cervisie. Item statuimus,
quod plures magistri eiusdem artificii in civitate prefata fieri non debent tantum viginti quatuor et hoc ideo, quia tantum
eis loca viginti quatuor more maccellarum ab antiquo sunt distincta et emensurata et non plus. Item statuimus, quod nullus
fratrum eiusdem artificii audeat ambulare diebus festivis in sorcz simplici tantum, qui esset valoris decem grossorum et similiter eciam nudipes non debet ambulare sub pena unius anfore cervisie
fraternitati fore dandam. Item statuimus, quod dum et quando alicui magistro eiusdem fraternitatis uxor ipsius morte ex permissione
divina preventa fuerit et vir ipsius in statu viduali permaneret, talis vir in statu viduali non magis preter annum et sex
septimanas manere debet sub pena unius tunne cervisie fraternitati prefati fore dandam. Similiter eciam mulier, cui vir moritur,
in statu viduali manere debet, preter annum et sex septimanas, si ultra manebit, luet penam fraternitati prefate tunnam cervisie.
Item statuimus, quod si aliquis frater eiusdem artificii quando in fraternitate prefata iuxta istas constituciones seu privilegium
pro aliquo excessu corrigetur et penam ipsam iuxta ipsas constituciones in fraternitate prefata suscipere noluerit, sed frivole
et rebelliter se ad dominos consules revocaverit, talis debet puniri tunna cervisie sine aliqua irremissibili gracia, quam
fraternitati prefate statuere debet, penam itaque fratrum ipsa fraternitas inter se constituere debet iuxta excessum cuiuslibet
fratris, pro parvo excessu competens pro maiori pena maior imponi debet. Tantem accepto hoc statuto, lecto et scripto anno,
die, quo supra, ipsa fraternitas ipsas constituciones seu privilegium per nos illis datum et concessum gratenter susscipit,
promittens nobis ratum, gratum atque firmum tenere et inviolabiliter observare has ipsas constituciones temporibus perpetuis.
In quorum omnium et singulorum premissorum sigillum nostrum presentibus est subimpressum. Actum et datum Gnezne in pretorio,
anno, die et testibus, quibus supra.
atak Kop., zamiast nobis
bsłowo powtórzone Kop.
ctak Kop. zamiast aliunde
1Burmistrz gnieźn. Mikołaj Kot wyst. na tym urzędzie także 4 marca 1448 (mat. KDW). Rzeźnik Andrzej i krawiec Paweł może ident.
z ławnikami wyst. 1425 (KDW VIII nr 1031/2).
2Szewcy gnieźn. nie zidentyfikowani.
Dokument Nr 1638
Poznań, 30 grudnia 1443
Biskup poznański eryguje altarię w kościele parafialnym w Obornikach.
Kop.: 1. Poznań, WAP, CP 15 (Liber beneficiorum dioec. Posn.), k. 8-8v. Wpis w 1508 r.; 2. Tamże, Acta consistorii 94, k. 165. Wpis
14 listopada 1519.
Wyd.: Księga uposażenia diecezji poznańskiej z roku 1510, wyd. J. Nowacki, Poznań 1510, s. 235-236 (wg Kop. 1, pod datą 30 grudnia
1444).
Streszcz.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 200 (wg Kop. 2, z datą 30 grudnia 1444).
Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 4.
In nomine Domini amen. Andreas Dei gracia episcopus Poznaniensis
1. Ad perpetuam rei memoriam. Universis et singulis presentium noticiam habituris significamus per presentes, quomodo alias
honesta ac virtuosa domina [
k. 8v] Margaretha relicta olim Michaelis civis in Obornyki
2 rebus nolens incumbere perituris, sed ea operari in terris, quorum fructus perseverat in celis, saluti quoque sue et suorum
progenitorum utriusque sexus cupiens providere, altare in honorem Omnipotentis Dei et beatorum Johannis Baptiste, Agnetis,
Margarethe,
a-bDorothee et Barbare Virginum
in ecclesia parrochiali ibidem in Obornyki auctoritate ordinaria erigi procuravit et ut rector eiusdem altaris, qui pro tempore
fuerit, congruis vite sue posset sustentari stipendiis, sibi septem marcas annui census numeri et monete Polonicalis, videlicet
unam marcam in domo propria, quam inhabitabat ibidem in Obornyki, sedecim scottos in pretorio
c-din civitate
Obornyki, duas marcas in domo Dragymski
e civis Poznaniensis
3 et tres marcas in omnibus bonis advocatie Oborniczensis
f dedit, donavit et assignavit, prout in literis desuper confectis latius videtur contineri. Verum ut altarista dicti altaris
eo ferventius cultui divino intenderet, quo se uberioribus consolatum agnosceret stipendiis, dicta domina Margaretha zelo
amplioris devotionis accensa unum maccellum carnium
g ibidem in Obornyki circa maccellum Januszewe
h Szewczewe sittum, postquam eam de hac vita migrare contingerit, pro altarista prefato et
i-jsuis successoribus
imperpetuum cum eo iure et dominio, quo illud sola possidebat, testamentaliter deputavit, dedit, contulit et imperpetuum
assignavit coram nobis petens affectuosius et instanter donationem et dotationem huiusmodi auctoritate nostra ordinaria admittere,
approbare et confirmare. Nos itaque Andreas episcopus predictus peticioni dicte Margarethe an(n)uentes donationem et
k dotacionem huiusmodi auctoritate nostra admisimus et admittimus volentes ac tenore presentium decernentes, quatenus huiusmodi
donatio et dotacio iuri, proprietati et libertati ac immunitati ecclesiastice subiaceant ac pro repetendis eiusdem altaris
censibus et iuribus ad forum ecclesiastici iudicis per altaristas habeatur recursus. Sed
l quia beneficium datur propter officium, decernimus ac
l volumus, ut altarista dicti altaris, qui pro tempore fuerit, tres missas singulis septimanis cuiuslibet anni, unam videlicet
pro defunctis, ob salutem et redemptionem peccaminum dicte domine Margarethe dotatricis et patrone suorumque progenitorum,
alias vero duas missas aliis diebus eiusdem septimane, ad quos minister dicti altaris devotionem habuerit
ł, legere sine intermissione per se vel alium ydoneum presbiterum devote tenebitur, in quo legentis conscienciam oneramus.
De candelis vero ad dictum altare altarista, qui pro tempore fuerit, providebit et vino de ecclesia parrochiali ibidem in
Obornyki pro missis tantum gaudebit. Preterea ius patronatus et presentandi ad dictum altare, quociens illud vacare contingerit,
dicte domine Margarethe dotatrici, post
m-neius vero obitum
magistris et fraternitati braseatorum in Obornyki pro tempore existentibus reservamus. Harum nostrarum vigore literarum,
quibus sigillum nostrum in testimonio est appensum. Datum Poznanie die Lune penultima mensis Decembris anno Domini millesimo
quadringentesimo quadragesimo quarto
4.
a-bDorothee Virginum et Barbare Kop. 2
c-dcivitatis Kop. 2
eDrahimski Kop. 2
fObornicensis Kop. 2
gcarnificum Kop. 2
hJanvschewe Kop. 2
i-jsuccessoribus suis Kop. 2
kac Kop. 2
let Kop. 2
łhabuit Kop. 1
m-nmortem vero eius et obitum Kop. 2
1Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.
2Mieszczanie z Obornik nie zidentyfikowani.
3O mieszczanach pozn. Drahimskich (z Drahimia czyli Starego Drawska w Wałeckiem) zob. ARP III s. 188.
4W 1444 r. 30 grudnia przypadał na środę. Pisarz stosował jednak najpewniej styl a nativitate, bowiem w 1443 r. rzeczywiście
30 grudnia był poniedziałek.
Dokument Nr 1639
Raszków, 8 stycznia 1444
Wojciech dziedzic Raszkowa określa prawa i obowiązki mieszkańców nowego miasta Raszkowa.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Raszkowa I/1. Pergamin 216 x 155 + 7 mm, małe marginesy. Różowy sznur po przywieszeniu pieczęci. Na odwrocie
późne sygnatury i nota o oblacie dokumentu w grodzie kal. 25 czerwca 1783.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Publice notum facimus universis et singulis, tam presentibus, quam / futuris,
quibus expedit, quod nos Albertus heres de Raschkowo
1 ex potestate maiestatis serenissimi domini et domini / Vladislai regis Maioris Polonie
a, eciam cupientes amplificare et in meliorem profectum nostre nove civitatis dicte / Raschewo per nos de novo radice erecte
et fundate
2, hominibus universis dicte nostre civitati(s) Raschewo agros assumentibus talem dedimus libertatem, quod agros extirpare
de nova radice colere volentes, quindecim annorum a solucione facultatis libere indulsimus libertatem et omnibus aliis hominibus
locatis et non locatis quindecim annorum eciam dedimus libertatem. Expirata vero quindecim annorum libertate, quilibet civis
de suo agro octo scotos mediorum grossorum ad quodlibet festum sancti Martini Martiris [
11 XI]
3 singulis annis solvere tenebitur. De domibus vero in circulo circum ferencialiter sedentibus et de domibus acialibus omnes
et singuli per sex grossos ad prefatum festum singulis annis domino heredi solvere tenebuntur. De domibus vero platearum,
tam de plateis magnis, quam parvis, in tota civitate omnes et singuli per quatuor grossos singulis annis solvere tenebuntur.
Eciam maccellas volentes habere carnificum, eciam quindecim annis eis damus libertatem, in qua libertate XII maccellos edificare
debent, evoluta vero quindecim annorum libertate, de quolibet maccello unum lapidem sepi singulis annis solvere tenebuntur.
Item de maccellis panum per tres grossos. Item de maccellis sutorum per quatuor grossos dare debent nobis heredi et successoribus
nostris. Item alii artifices cuiuscumque artificii elapsis quindecim annis libertatis de suis artificiis secundum consuetudinem
artificum civitatis Kalisiensis solvere tenebuntur. Item dedimus eiusdem nostre civitati ad utilitatem campum ad parandum
ortos usque ad piscinam et ad fossam alias po row, que currit a molendino, excepto molendinatoris prato. Item nos dictus heres damus nostre civitati, proconsuli cum consulibus
ipsorum ad utilitatem piscinam parandi in torrente dicto Kiąpka
4 perpetuis temporibus tenendam. Item damus eiusdem nostre civitati ipsorum ad utilitatem omnia prata, que currunt ad istam
partem silve dicta Oleschecz
5. Item damus nostre civitati ad utilitatem et ad edificandum domos silvam, que dicitur Oleschecz. Item damus omnibus agros
vel ortos habentibus, quod possunt habere in fine ipsorum agris vel [.....
b] piscina vel stagna alias ryblniky. Item dum et quando bellum evenerit elapsa libertate quindecim annorum, predicti cives, qui agros habent, ad dictam expedicionem
per septem grossos dare tenebuntur, qui vero agros non habent, per quatuor grossos dare debent nobis et successoribus nostris.
Item an(n)uale forum ad festum sancte Katherine Virginis [
25 XI], septimanale autem forum singulis terciis feriis. Eciam damus libertatem, quocumque venerit nostram ad civitatem cum quibuscumque
debitis, ius civile super eum non debet, adiuncto prout adhuc habetur. Eciam prefati cives ab omni labore domini sunt liberi.
In cuius rei testimonium nostrum sigillum presentibus est subappensum. Actum in Raschewo feria quarta infra octavas Epiphanie
sub anno Domini M
o CCCC
o quadragesimo IIII
o. Eciam
c-da braxatoria
sartagine per unum grossum domino dare debent etc.
atak Or.!
bwyraz zamazany Or.
c-ddopisane po uprzednim skreśleniu a braseatoria Or.
1Raszków w powiecie kal., na pn.-zach. od Ostrowa Wlkp. Wojciech bliżej nie znany, może ident. z wyst. 1428 (Roty IV nr 738),
jeńcem pod Chojnicami 1454 (M. Biskup w Przeglądzie Hist. 56, 1965, s. 98).
2Wydaje się, że i tu chodzi o tę samą nazwę Raszkowa.
3Pisarz niesłusznie robi z biskupa męczennika.
4Jedyna wzmianka o strumieniu tej nazwy. Raszków leży nad Ołobokiem, który w górnym biegu mógł nosić inną nazwę.
5Nazwa nie przetrwała?
Dokument Nr 1640
Kalisz, 20 stycznia 1444
Pozew sądu namiestnika królewskiego w Kaliszu dla starosty konińskiego Jana Kraski.
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21, k. 54v-55. Wpis 5 lutego 1444.
Uw.:Zob. też dok. następny.
Albertus de Male palatinus Lanciciensis, regie maiestatis locumtenens et capitaneus Maioris Polonie generalis
1 generoso Johanni Craska de Glowewo capitaneo Coninensi
2, de hiis bonis, que habes in Glowewo vigore regio [
k. 55] mandamus, quatenus coram nobis in Calis tercia die post nostrum felicem illic ingressum proximum in iudicio nostro compareas
nobili Petro de Jankowo
3 pro eo, quia tu solus existens capitaneus Coninensis et iusticiam aliis ministrare teneris ex iniuncto
a duxisti super domum suam in Staremyasto sitam
4 decem nobiles sagitarios, alias strzelcze, et totidem inferiores et mandasti ipsum eisdem recipere de dicta domo sua violenter et ipsum captivasti et detinuisti nec
ipsum de eadem captivitate mittere voluisti, nisi ad caucionem fideiussoriam sufficientem et super sexaginta marcas, pro quibus
sexaginta marcis solvendis tibi fideiussores posuit. Et idem familiares tui parte missi inflixerunt sibi tot wlnera livida
et cruentata, quot ministerialis recognoscet tempore offerenti, per quod ipsum dampnificasti in sexaginta marcis, pro quibus
citat te, item pro eo, quod inhibuisti conventoribus suis alias nayemnikom arare agrum suum, quem ipse convenerat pro tribus marcis arare, pro
b quam habitacionem ipsum dampnificasti in eisdem tribus marcis, pro quibus citat te de iusticia iudicialiter responsurum.
Datum in Calis feria (secunda
c) ipso die sanctorum Fabiani et Sabestiani
b Martirum anno Domini milesimo CCCC
o quadragesimo quarto etc.
aodczyt niepewny Kop.
btak Kop.
cbrak Kop.
1Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.
2Jan Kraska z Łubnicy dworzanin królewski, starosta koniński 1432-58, cześnik kal. 1441, zm. 1458-60 (PSB XV s. 205-206). Główie
w par. Kuchary Kościelne, na pn. od Rychwału w powiecie konińskim (Koz. 4 s. 232) należał już wtedy najpewniej do klucza konińskiego
dóbr królewskich.
3Najpewniej Jankowo Dolne na wsch. od Gniezna, gdzie wyst. Piotr, także z Nidomia, zob. o nim wyżej, nr 1538/7.
4Stare Miasto (-Konin) na pd. od Konina.
Dokument Nr 1641
Kalisz, 20 stycznia 1444
Pozew sądu namiestnika królewskiego w Kaliszu dla starosty konińskiego Jana Kraski.
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21, k. 55-55v. Wpis 5 lutego 1444.
Uw.:Zob. też dok. poprzedni.
Albertus de Male palatinus Lanc(iciensis), regie maiestatis locumtenens [
k. 55v] et capitaneus Maioris Po(loni)e generalis
1, tibi nobili et generoso Johanni Craska de Glowewo, capitaneo Coninensi
l, de hiis bonis, que habes in Glowewo vigore regio mandamus, quatenus coram nobis in Calis tercia die post nostrum felicem
illic ingressum proximum in iudicio nostro compareas nobili Petro de Jankowo
l pro eo, quia tu solus existens capitaneus Coninensis et aliis iusticiam ministrare teneris, ex iniuncto
a ipsum Petrum detinuisti et captivasti nec ipsum de eadem captivitate mittere voluisti, usque tibi decem marcas se soluturum
sumisit et obligavit, et pro ipsarum solucione tibi fideiussores posuit et locavit, quas nullo iure super eo acquisivisti.
Item pro eo, quia ipsum de eadem captivitate mittere noluisti usque tibi servicia exhibere est obligatus et prestare, ad que
minime tenebatur, pro quibus faciendis tibi fideiussor(es) posuit. Item pro eo, quia sibi emptorem dictum Bronisz
2 repulisti, cui quatuor mansos agri sui vendiderat in Stare Myasto
1, in quo ipsum dampnificasti in sexaginta marcis, pro quibus citat te de iusticia iudicialiter responsurum. Datum in Calis
feria secunda ipso die sanctorum Fabiani et Sabestiani
b Martirum anno Domini millesimo CCCC
o quadragesimo quarto etc.
aodczyt niepewny
btak Kop.
1Objaśniono w poprzednim dok.
2Bronisz nie zidentyfikowany.
Dokument Nr 1642
Poznań, 21 stycznia 1444
I. N. Testament Piotra Maginki wikariusza wieczystego w katedrze poznańskiej i plebana w Czerniejewie.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 327-329. Tytuł: Instrumentum testamenti.
In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem M
o quadringentesimo quadragesimo quarto, indicione septima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini
Eugenii divina providencia pape 4
ti anno tredecimo, die vero vicesima prima mensis Ianuarii, hora quasi completorii, in mei notarii publici ac testium infrascriptorum
ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia, discretus dominus Petrus dictus Magynka vicarius canonicalis in ecclesia
Poznaniensi
1 et rector parrochialis ecclesie in Czyrnewo Gneznensis diocesis
2, in sua domo prope ecclesiam kathedralem Poznaniensem in Summo sita, lecto egritudinis positus, licet eger corpore, sed,
ut aparebat, compos sue racionis, nolens, ut asserebat, decedere intestatus, sed cupiens de bonis suis a Deo sibi collatis
salubriter ordinare, tale, ut sequitur, suum condidit testamentum. In primis itaque suam animam domino Deo et Beatissime Marie
Virgini ac tocius celesti ierarchie comendavit. Item librum biblie solempnem vendi precepit et pecunias dari pro tricesimis
et pauperibus. Item librum, cui "Manipulus florum" intitulatur, ecclesie parrochiali in Pnewy
3 dedit et legavit. Item unam marcam mediorum grossorum, que est apud Mathiam doleatorem in Czyrnewo
4 pro ecclesia ibidem in Cyrnewo. Item demonstravit quatuor marcas in moneta currenti apud Petrum mensatorem in Poznania ex
opposito monachorum predic(a)torum
4. Item legavit duos equos cum curru domestico et ferrato, alias opcowany familiari suo Vyanczkoni cum le(c)tisterniis, que sunt in Czyrnewo et unam maldratam tritici et aliam siliginis et unam marcam
apud rectorem scole ibidem in Czyrnewo. Item legavit magistro Peregrino de Pyampycze procuratori causarum consistorii Gneznensis
5 unum acerwm, maldratam siliginis. Item legavit unum acerwm siliginis pro fabrica ecclesie in Czyrnewo. Item legavit pro vicariis
in Cyr(newo) unum acerwm siliginis, qui exequias faciant pro salute anime sue. Item demonstravit unum florenum Vngaricalem
apud dominum Stephanum Jardanowski
6. Item legavit pro dominis vicariis Gneznensibus duos acerwos siliginis in bonis ecclesie in Czyrnewo. Item pro domino Alberto
Schamotulsky
7 nowm bonum pellicium wlpinum [
s. 328] legavit et assignavit ac tradi fecit. Item voluit, petivit et precepit, quod omnia frumenta in dote ecclesie sue et in parrochia
et extra parrochiam stancia, ad ipsam ecclesiam in Czyrnewo et ipsum testatorem spectancia, videlicet triticum, siliginem,
pisum et alia cuiuscunque granis preter suprascripta donata frumenta triturentur necnon et supellectilia omnia domus sue,
sive res omnes domesticas, pecudes, peccora, porcos, scrophas et alia mobilia et immobilia domus utensilia, quibuscunque nominibus
(censeantur
a), utriusque domus, tam in Poznania, quam in Cyr(ne)wo consistencia et consistentes per executores eiusdem testatoris inferius
descriptos recipiantur et iuxta discrecionem eorundem pro anima ipsius convetantur. Item tredecim coclearia argentea vendantur
et pecunie distribuantur propter Deum. Item dalmucium melius domino Johanni Gruska
8 legavit, item aliud deterius pro domino Jacobo plebano in Gorka
9 legavit. Item duo meliora sup(er)pellicia vendantur et dantur pecunie pauperibus, item unum superpelicium pro ecclesia in
Grobya
10 unacum viginti coretis siliginis apud nobilem Michaelem Rogowsky
11 testamentaliter legavit. Item aliud deterius superpilicium
b pro ecclesia in Czyrnewo dedit et donavit. Item unum canterum minus pro ecclesia in Cyrnewo pro conservando vino legavit.
Item domino Mathatie
b suo canonico
12 scultellas stanneas et pelvim donavit et legavit. Item domini Casper
13 passionale demonstravit obligatum in tribus florenis, quod dominus Albertus
14 iam recepit. Item domino Jacobo Vyganowsky canonico
15 unum canterum minus et duas scutellas stanneas maiores legavit. Item mensam stantem in stuba pro domino Mathia
12 legavit. Item le(c)tissternya subtilia vendantur hic in Poznania et pro anima
b testatoris salute convertantur et vilior pars pro hospitali scolarium detur. Item de anona et tritico donavit domino Nicolao
archidiacono Poznaniensi
16 in bonis ecclesie sue in Czyrnewo quantum, tantum wlt. Item Johannis Pali de Osstrow
17 cingulum argenteum demonstravit obligatum in quatuor florenis, quem dominus Albertus iam recepit. Item ipse dominus volens,
ut premissa omnia et singula supradicta suum debitum sorciantur effectum, honorabiles, venerabiles dominos Nicolaum de Glambocecz
archidiaconum
16, Matatiam
b de Minori Cresnino
b canonicum
12 et Albertum Schamotulsky altaristam Poznanienses
7 in dicti sui testamenti executores, dispositores et ordinatores elegit, nominavit atque deputavit, statuens prefatum dominum
Nicolaum archidiaconum omnium bonorum et immobilium, [
s. 329] frumentorum rerumque aliorum sive in pecuniis ac debitis apud quoscunque homines forent ac aliis rebus quibuscunque nucupentur
nominibus in dote et extra dotem eandem ecclesie sue in Czyrnewo existencium et ad eundem dominum testatorem quomodolibet
pertinencium principalem executorem et dictoram bonorum dispositorem, dominum vero Albertum Schamotulsky similiter omnium
bonorum suorum penes ecclesiam Poznaniensem in domo testatoris et extra sive in pecuniis, argento, clenodiis et aliarum rerum
mobilium et immobilium, quibuscunque vocentur vocabulis, executorem principalem, hoc autem testamentum dictus Petrus testator
sive hanc suam ultimam voluntatem esse asseruit, quam habere voluit omnibus melioribus modo, via, iure, causa et forma, quibus
melius et efficacius valere possit et debeat, et si valeret iure testamenti, valeat tamen iure codicillorum sive codicelli
seu secundum canonicas sanxiones et ius canonicum vel secundum, quod de iure vel equitate aut conswetudine, vel alias per
quemcumque modum, formam et effectum valere potest ita, quod intencio et voluntas dicti testatoris iuxta premissa suum debitum
sorciantur effectum. Super quibus omnibus et singulis idem dominus testator peciit sibi et dictis suis executoribus et aliis,
quorum interest vel intererit quomodolibet in futurum, fieri unum vel plura publicum seu publica instrumentum seu instrumenta
a me notario publico infrascripto. Acta sunt hec anno, indicione, pontificatus, die, mense, hora et loco, quibus supra, presentibus
ibidem discretis Caspar de Znenna plebano in Tulcze et vicario perpetuo in ecclesia Poznaniensi
13, Bartholomeo Sczudlo presbitero
18, Nicolao de Zichlemino notario publico, clerico Wlad(islauiensis) diocesis
19.
Et ego Johannes Venczeslay de Vylczyno clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
20, quia predictis omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, agerentur et fierent, unacum testibus prenominatis presens
interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum huiusmodi ultimam voluntatem
in se continens manu propria scripsi et subscripsi, et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis
signavi, in fidem et testimonium omnium et singulorum rogatus et requisitus.
abrak Kop.
btak Kop.
1Piotr Maginka wikariusz w katedrze pozn. skądinąd nie znany, por. z Mikołajem Maginką wikariuszem 1396-1424 (KDW VIII nr 865/14).
2Czerniejewo (Czerniewo) pomiędzy Wrześnią a Gnieznem.
3Pniewy, miasto w powiecie pozn.
4Nie zidentyfikowany.
5Peregryn z Pępic, zob. wyżej, nr 1401/12.
6Kanonik Stefan Jardanowski, zob. wyżej, nr 1553/31.
7Wojciech z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1504/9.
8Jan Gruszka z Pawłowic, zob. wyżej, nr 1509/5.
9Najpewniej chodzi o Miejską Górkę, miasto w powiecie kościańskim, gdzie pleban Jakub wyst. 1443-61; do 1444 był także altarystą
w katedrze pozn. (SHGPoz. I s. 632).
10Grobia, wieś par. (dziś nie istniejąca) na pd.-zach. od Śmigla (SHGPoz. I).
11Rogowo par. Krobia, na pd. od Krobi (Koz. 3 s. 136). Michał wyst. 1418-55 (KDW IX nr 1289/39).
12Maciej z Małego Krośnina, zob. wyżej, nr 1553/26.
13Kasper ze Żnina (niżej w niniejszym dok.) jako wikariusz w katedrze pozn. znany 1440-47 (Acta capitulorum II nr 1091, 1103,
1163, I nr 314, 334), w tych samych latach potwierdzony jako jeden z dwu plebanów w Tulcach na pd.-wsch. od Poznania (por.
Now. II s. 360).
14Zapewne chodzi tu o Wojciecha z Szamotuł (wyżej, przypis 7).
15Jakub Wyganowski, zob. wyżej, nr 1391/18.
16Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/4.
17Nie zidentyfikowani.
18Nie zidentyfikowani.
19Mikołaj zapewne z Żelechnina par. Liszkowo w powiecie inowrocławskim, skądinąd nie znany.
20Jan syn Wacława z Wilczyna (miasto w powiecie konińskim) notariusz publiczny, wyst. w Gnieźnie od 1426, zapewne ident. z wikariuszem
wieczystym w katedrze pozn. 1441, notariuszem 1445, potem albo kanonikiem pozn. 1448-49, albo prokuratorem w konsystorzu pozn.
do 1457 (Not. nr 281; KDW IX nr 1205/7).
Dokument Nr 1643
Norymberga, 25 lutego 1444
Rajcy Norymbergi proszą panów wielkopolskich o opiekę nad kupcami norymberskimi.
Kop.: Nürnberg, Kreisarchiv. Nürnberger Briefbücher 16, k. 224-225.
Wyd.: AKH XI, 1909-1913, s. 299-300 (wg Kop.).
Uw.:Zob. też niżej, nr 1645.
Domino Vincencio archiepiscopo Gneznensi, primati etc.
Reverendissime in Christo pater et domine etc.! Clarescente inclito Regno Polonie diversarum mercium habundante gloriossissimus
princeps et dominus, dominus Wladislaus dive memorie tunc ipsius Regni rex
1 et dominus pro habendis in ipso mercium quarumlibet exerciciis cives nostros et mercatores propicicia
a mansuetudine duxit invitandos, ut nedum merces in dicto Regno ortas ad exteras ducerent provincias, verum eciam aliarum mercium
species in eodem Regno peregrinas afferrent, ut exinde tam Regnum, quam alie provincie mutua se mercium huiusmodi participacione
fructuosis incrementis feliciter confoverent, concedens eisdem pro deducendis et afferendis tractandisque mercibus in Regno
memorato ubilibet plenam libertatem, quamquidem libertatem serenissimus princeps et dominus, dominus Wl(a)dislaus, Hungarie
et Polonie etc. rex modernus, dominus noster gratiosus, gratiose dicitur innovasse. Cum autem uti percepimus, circumspecti
viri, consules civitatis Posnensis civibus et mercatoribus nostris contra et adversus concessionem et indulta regalia varia
presumant inferre impedimenta in dicte libertatis et concessionis regalis lesionem et ipsorum civium et mercatorum nostrorum
dispendium non modicum et iacturam, paternitati vestre reverendissime, que velut preclarum membrum Regni memorati circa comoda,
gloriam et sublimitatem eiusdem vigili virtute refulget, humiliter petimus et rogamus, quatenus ad hoc, quod cives et mercatores
nostri concessionibus et indultis huiusmodi regalibus cessantibus impedimentis ad decorem regalis maiestatis plene gaudere
et perfrui valeant, aput predictos consules ipsa vestra reverendissima paternitas gratiose promotionis dignetur interponere
partes, in quo nobis eximii favoris gratiam fidelibus servitiis promerendam vestra exhibebit magnificentia, quam cum successuum
prosperitate votiva sanam et incolomem conservare dignetur Altissimus feliciter et longeve. Datum (feria quarta Cinerum 1444).
Domino Andrea episcopo Posnanensi
2, domino Melscke
3, magnificis, generosis ac nobilibus dominis, domino Melscke supremo capitaneo ac aliis gubernatoribus incliti Regni Polonie
etc., dominis nostris gratiosis.
atak Kop.
1Tj. Władysław Jagiełło.
2Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.
3Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.
Dokument Nr 1644
Gniezno, 27 lutego 1444
Sędzia i podsędek kaliscy zaświadczają, iż roczek gnieźnieński orzekł, że zgodnie z dokumentem króla i postanowieniem sejmiku
średzkiego biskup poznański z tytułu wsi Kosowo powinien odpowiadać tylko na wiecach gnieźnieńskich.
Or.: Kraków, Bibl. PAN, dok. nr 600. Pergamin 206 x 150 + 17 mm, nacięcia po dwu paskach do przywieszenia dwu pieczęci. Na odwrocie
sygnatury wskazujące na przechowywanie dok. niegdyś w AAP.
Reg.: K. Dziwik, Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, cz. III, Wrocław 1970, nr 508 (wg
Or.).
Nos Troyanus de Lekna iudex
1 et Thomek de Vilczina subiudex Kalisienses / generales
2 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quod de anno / Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto
in terminis par/ticularibus feria quinta ante dominicam Invocavit me etc. Gnezne celebratis, in quibus nobiles domini Miroslaus
de Paxino pallatini
3, Vincencius de Phalibogowo burgrabius Gneznensis
4, Vincencius de Phalikowicze iudicis
5, Swansko de Chlandowo subiudicis
6, Andriczka de Oblaczkowo succamerarii
7 et Nicolaus de Noskowo vexilliferi vicesgerentes
8 ceterique domini et officiales iudicio in regali una nobiscum presidebant iudicantes, ibi iusto iure et vero iudicio villam
Kossowo
9 domini decreverunt reverendissimi in Christo patris, domini et domini Andree Dei gracia episcopi Poznaniensis
10, quod prefatus dominus episcopus non debet nec tenetur de villa Kossowo nulli hominum respondere in terminis particularibus
Gneznensibus, sed seu in districtu Pysdrensi terminis in particularibus, sed solum tenetur respondere in terminis generalibus
Gneznensibus de eadem villa Kossowo iuxta literam domini nostri regis et decretum dominorum in convencione, que fuit celebrata
in Srzoda in festo sancti Laurencii [
10 VIII] iam elapso
11, ita ut eadem litera domini regis et dominorum pallatinorum canunt. Remanserunt erga nobilem Przychnam et kmethones suos
de Dobrosulowo
12 ad tempora perpetua. Et super hoc nobilis Nicolaus Pyglowsky
13 cum litera procuratoria prefati domini episcopi adiudicatum solvit. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt
appensa. Actum et datum anno, die et loco, quibus supra.
1Trojan z Łekna, zob. wyżej, nr 1393/5.
2Tomasz z Wilczyna wyst. od 1416, wicesędzia w Pyzdrach 1417-18 i Gnieźnie, wicepodsędek w Gnieźnie i Koninie 1427-29, podsędek
kal. 1443-53 (GUrz. s. 187).
3Pakszyn (Paksino) par. Czerniejewo, na pd. od Gniezna (Koz. 1 s. 211, 5 s. 128). Mirosław wyst. 1423-59, wicewojewoda w Gnieźnie
także 1449, w Kcyni 1450 (SHGWlkp.; GUrz. nr C 37, 306).
4Chwalibogowo par. Graboszewo, na pd.-zach. od Słupcy (Koz. 3 s. 550, 7 s. 317). Wincenty burgrabia kal. 1424-26, 1432-34,
gnieźn. 1443-47, 1449-51 (GUrz. s. 166).
5Chwałkowice par. Staw, na pd.-zach. od Słupcy (Koz. 1 s. 43, 4 s. 207). Wincenty wyst. od 1398 (Roty II nr 62), częsty wicesędzia
i wicechorąży w Gnieźnie, Nakle, Pyzdrach i Koninie 1420-44 (GUrz. s. 166).
6Święszek z Chłądowa, zob. wyżej, nr 1565/10.
7Andriczka z Obłaczkowa, zob. wyżej, nr 1440/6.
8Noskowo par. Marzenin, na pn. od Wrześni (Koz. 1 s. 194, 5 s. 77). Mikołaj wyst. 1429, wicepodsędek w Pyzdrach 1434-41, wicechorąży
w Gnieźnie 1443-44, wicesędzia tamże 1445-48 (GUrz. nr C 640, 96, 60).
9Kosowo (dziś Kosewo) par. Giewartów nad Jez. Powidzkim (Koz. 4 s. 393, 395).
10Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.
11Jest to jedyna znana nam wiadomość o zjeździe (sejmiku) w Środzie 10 sierpnia 1443, ale wydaje się w pełni wiarogodna.
12Dobrosołowo, wieś par. na pd.-zach. od Kleczewa w powiecie gnieźn. Przechna wyst. także 1434 (Łaski, Liber beneficiorum I
s. 16) oraz 1465 (SHGWlkp.).
13Pigłowice par. Mądre, na pd.-zach. od Środy (Koz. 3 s. 32). Mikołaj wyst. 1423-51 (SHGWlkp.).
Dokument Nr 1645
Norymberga, 28 lutego 1444
Rajcy Norymbergi wzywają władze miasta Poznania do przestrzegania swobód, nadanych przez króla Władysława kupcom norymberskim.
Kop.: Nürnberg, Kreisarchiv, Nürnberger Briefbücher 16, k. 288. Tytuł: Posna.
Wyd.: AKH XI, 1909-1913, s. 300-301 (wg Kop.).
Uw.:Zob. też wyżej, dok. nr 1643.
Lieben frunde! Wann der allerdurchlauchtigste furst vnd herre her Wladislaws etwen kung zu Polan etc. seliger gedechtnusz
vnser gnediger herr vnser burger vnd kauflut, als wir vnderricht sein, gnediclich begnadt, gefreyet vnd privilegiert hat,
das sie alle vnd igliche kaufmanschaft in dem kungkreich zu Polan auch in der stat Posna vnd allen andern ennden zu demselben
kungreich gehornden, gewerb vnd kaufmanschaft treyben vnd hanntyrn mugen, sollich gnade vnd freyheit in auch der allerdurchlauchtigste
furst, vnser gnediger herre, itzunt zu Vngern vnd Polan kunge, auch gnediclich vernewet, vergunt vnd bestettigt hat, haben
vns diese vnser burger vnd kauflut furpracht, wie in ewrer weiszheit in sollichen iren gegeben gnaden, freiheiten vnd privilegien
merckliche irrung, hindernusz vnd eintrege tun vnd zufugen, bitten wir ewrer ersam fruntschaft mit allem fleisz, ir wollet
diese vnser burger vnd kauflut nit allein bey den obgerurten kunglichen gnaden vnd freyheiten on eintrag gutlich beleiben
lassen, sunder in auch vmb unsern willen ewrer gunst vnd furdrung, wa sie des begern, fruntlich beweisen vnd ertzeigen, als
etc. Datum feria sexta ante Invocavit (1444).
Dokument Nr 1646
Poznań, 4 marca 1444
Jan i Mikołaj bracia z Granowa i ich rękojmie zobowiązują się wyclić połowę Wargowa Wojciechowi Spławskiemu.
Kop.: Poznań, WAP, Poznań Z. 16, k. 78v. Wpis 21 listopada 1447.
Noverint, quibus expedit, universi, quod nos Johannes et Nicolaus heredes de Granowo Maiori, fratres germani indivisi
1, tamquam principales debitores et fideiussores necnon Adam in Budzischew
2 et Vincencius in Sadi heredes
3, sicut fideiussores, publice recognoscimus per presentes, quia fideiussimus et presentibus fideiubemus manu coniuncta et
a indivisa, nullus sua parte evadendo, strenuo domino Alberto Splawsky
4 medietatem hereditatis Wargowo, que est nostra medietas in districtu Poznaniensi sita
5, exbrigare et expedire alias wiczlicz y wiwarowacz a quolibet homine impediente ipsam seu impedire volente in limitibus et omnibus et singulis utilitatibus ad eandem medietatem
spectantibus sic, ut soli hereditarie ab antiquo tenuimus et possidebamus pacifice et quiete, post resignacionem coram capitaneo
faciendam iuxta huius terre consuetudinem et cum fructibus ibidem semitatis percipiendis. Et si, quod absit, si per nos premissa
omnia et singula quovismodo non adimpleremus, extunc quodcumque dampnum prefatus dominus Albertus Splawsky aut sui legittimi
successores habuerint sive perceperint ob premissorum negleccionem, hoc dampnum non ipsius aut successorum suorum, sed nostrum
fideiussorum predictorum esse debet. Eciam promittimus ipsum nullo iure spirituali aut seculari, mandato regis vel sui capitanei,
expedicione, vadio, obligacione aut rerum aliquarum composicione seu laudo terrestri evadere, sed omnia et singula premissa
in suis presentibus clausulis et capitulis adimplere. In cuius rei testimonium sigilla nostra presentibus sunt appensa. Actum
et datum Poznanie feria quarta proxima post dominicam Invocavit anno Domini M
o CCCC
o quadragesimo quarto.
askreślone Kop.
1Granowo, wieś par. na wsch. od Grodziska Wlkp. Jan wyst. 1428-56, Mikołaj 1434-57 (SHGPoz. I).
2Budziszewo (Budziszewko), wieś par. na pd.-wsch. od Rogoźna. Adam, także z Margonina, wyst. od 1429, pisarz ziemski pozn.
1447-64, zm. 1464 (ib.).
3Sady par. Lusowo, na zach. od Poznania (Koz. 3 s. 172). Wincenty wyst. 1427-54, wicewojewoda w Poznaniu 1453-54 (SHGWlkp.;
GUrz. nr C 157).
4Wojciech ze Spławia, zob. wyżej, nr 1382/2.
5Wargowo par. Objezierze, na pd. od Obornik (Koz. 3 s. 360).
Dokument Nr 1647
Kalisz, 9 marca 1444
Wymienieni uczestnicy sądu w Kaliszu zawiadamiają [sąd ziemski w Kościanie], że starosta wschowski Jan Kotwicz przedstawił
swych świadków w sporze z Mikołajem z Siedlnicy.
Kop.: Poznań, WAP, Kościan Z. 12, k. 490. Wpis 17 listopada 1444 (wg Or.?). Całość przekreślona.
Albertus de Malye palatinus Lanciciensis, regie ma(i)estatis locumtenens et capitaneus M(aioris) P(olonie) generalis
1, Laurencius Zaramba de Calynowa castellanus Syradiensis
2, Johannes Lopyensky burgrabius Calisiensis
3, Andreas Czyczacz
a de Podkocze iudex
4, Stephanus Rolya succamerarius Wladislauiensis
5, Swanthomyrus de Sosznycza
6, Janussius Cotlowsky subiudex Syradiensis
7, Stanislaus Scarschewsky castellanus Byechowyensis
8 et Pelka Thymeneczsky
9, amicis dilectis, significamus tenore presencium mediante, quomodo de anno Domini millesimo CCCC
o quadragesimo quarto, feria secunda in crastino Reminiscere dominica
a, dum in Kalisz iudicantes sedebamus
10, ibidem nobilis dominus Johannes capitaneus de Wschowa
11 testes suos inducere debet erga nobilem Nicolaum de Schedlnycza de districtu Wschowyensi
12. Primus testis nobilis Sandiwogius de Sdzythowycze, secundus Petrus ibidem de Sdzythowycze, tercius Paulus ibidem de Sdzythowycze
13, quartus Johannes Schandorff de Ogrodi
14, quintus Johannes Cromnowo de Lyschyna
15, sextus Cothwycz Hannus
16. Et isti ultimi tres testes sunt de districtu Wschowyensi. Rota ipsorum: "Ita nos Deus adiuvet † sicut hoc scimus et attestamur,
quia nobilis Johannes capitaneus Wschowyensis non equitavit super domum nobilis Nicolai de Schedlnycza cum viginti nobilibus
et viginti kmethonibus, nec sibi eandem domum violenter repercusit, neque sibi frumenta et fenum suum in valore sexaginta
marcarum recepit, neque ea in castrum sui capitaneatus induxit, nec istius utilitatem habet". Terminus
b ipsis partibus continuatur pro induccione testium suprascriptorum a data presencium in duabus septimanis, pro quo rota eadem
canit. In Srzem
17 eosdem testes suprascriptos inducere debet coram iudice consweto, qui iudicat in terminis particularibus ibidem in Srzem.
Actum et datum anno, die, loco quibus supra, sigillo burgrabii presentibus subimpresso.
atak Kop.!
bPer minus Kop.!
1Wojciech Malski i Wawrzyniec Zaremba, zob. wyżej, nr 1498/8, 10.
2Wojciech Malski i Wawrzyniec Zaremba, zob. wyżej, nr 1498/8, 10.
3Łopienno, wieś par. na pd.-zach. od Janowca Wlkp. (Koz. 1 s. 156). Jan, w 1443 r. już ongiś (olim) z Ł., burgrabia kal. 1443-47
(GUrz. nr C 131).
4Podkoce par. Skalmierzyce, na pd.-zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 266). Andrzej Siekacz wyst. od 1418 (KDW VIII nr 843/2), potem
częsty asesor sądów grodzkich i roczków kal. do 1453 (GUrz. nr C 241, 135, 166).
5Stefan Rola podkomorzy inowrocławski być może ident. ze Stefanem Rolą z Borkowa w Kaliskiem kasztelanem ksiąskim 1440 (GUrz.
nr A 190).
6Świętomir z Sośnicy i Koźlątkowa, zob. wyżej, nr 1572/6.
7Janusz Kotłowski nie zidentyfikowany; może był wicepodsędkiem sier.?
8Stanisław Skarszewski, zob. wyżej, nr 1434/6.
9Tymieniec par. Staw (sieradzki) na pn.-zach. od Błaszek w Kaliskiem (Koz. 5 s. 431, 7 s. 399). Pełka, potem wicepodsędek w
Kaliszu 1457-62 (GUrz. nr C 168).
10Na forum sądu grodzkiego czyli starościńskiego, zob. Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21, k. 60-61.
11Jan Kotwicz z Gołanic starosta wschowski 1443-47/48 (Spisy wlkp.; SHGPoz. I s. 529).
12Siedlnica, wieś par. na pd. od Wschowy (Koz. 3 s. 187). Mikołaj Kotwicz wyst. także niżej, nr 1679/3.
13Zdzitowice (Zdzistowice) osada dziś nie znana i nie zlokalizowana, zob. Koz. 3 s. 472, 8 s. 143; Roty I nr 348. Sędziwój,
Piotr i Paweł nie zidentyfikowani.
14Ogrody, wieś par. pomiędzy Wschową a Lesznem (Koz. 2 s. 536, 5 s. 91). Jan Schandorf skądinąd nie znany, choć por. Now. II
s. 437.
15Łysiny, wieś par. na zach. od Wschowy (SHGPoz. III). Jan Kromnowo wyst. także 1447 (MRPS IV, suppl. nr 818).
16Jan Kotwicz trudny do identyfikacji wśród licznych Kotwiczów zamieszkujących ziemie wschowską.
17W Śremie odbywały się w tym czasie roki sądowe powiatu kościańskiego.
Dokument Nr 1648
[Gniezno?], 22 marca 1444
I. N. Mikołaj z Kalisza wikariusz generalny i oficjał gnieźnieński wyznacza trzech zastępców na czas swej nieobecności w Gnieźnie.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 184-185. Tytuł: Instrumentum surrogacionis officii.
In nomine Domini amen. Sub anno eiusdem millesimo CCCC
o XL quarto, indicione septima, die vero Solis XXII mensis Marcii, hora terciarum vel quasi, in domo venerabilis viri, domini
Jaroslay Kankolewsky canonici Gneznensis et Poznaniensis ecclesiarum
1 personaliter constitutus venerabilis et egregius vir, dominus Nicolaus de Calisch decretorum doctor reverendissimique in
Christo patris et domini, domini Vincencii sancte matris ecclesie metropolitane Gneznensis archiepiscopi et primatis vicariusque
in spiritualis et officialis eiusdem sancte ecclesie generalis
2, in circumspecti magistri Alberti Pauli de Labyschin clerici Gneznensis diocesis, publici imperiali auctoritate notarii,
causarum in consistorio et facti huiusmodi scribe
3 testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia, idem dominus Nicolaus de Calis officialis
memoratus, aliis arduis prepeditus negociis ex certis causis suis animum suum moventibus et propter recessum suum in Zneynam
4 et alias quociens ipsum a loco et civitate Gneznensi recedere et abire contingat sive eciam aliis in dictis loco et civitate
negociis occupary contingeret, in omnibus et singulis causis apostolicis delegatis, subdelegatis, appellacionum ordinariis
ad sanctam sedem metropoliticam ecclesiamque Gneznensem introductis seu alias iurisdicionem suam quomodolibet spectantibus,
pronunc et in futuro ac quarumcumque comissionum vigore, tam in officio vicariatus, quam officiolatus, in personam ipsius
domini officialis nomine ipsius expresso preterquam comissionem domini archiepiscopi, in quibus nullum subdelegare wlt et
nec potest, videlicet venerabilem et honorabiles viros, dominos Johannem de Coszyebrody cancellarium metropolitane ecclesie
Gneznensis
5, Johannem Troyani vicedecanum et vicarium canonicalem perpetuum memorate ecclesie Gneznensis
6 et Paulum Petri de Stauischin arcium baccalaureum liberalium, altaristam et mansionarium in ecclesia collegiata Sancte Marie
Calischiensis
7, omnes et eorum quemlibet in solidum, absentes tanquam presentes, in suum locumtenentes surrogavit, constituit, creavit,
elegit, deputavit, nominavit, assumsit et sollemniter ordinavit, dans et concedens eisdem dominis suppradictis plenariam et
omnimodam potestatem et facultatem auctoritatemque causas quascumque disponendi, gerendi et faciendi, audiendi et debito fine
terminandi atque finiendi [
s. 185] cum earum omnibus et singulis emergenciis, sentencias diffinitivas et interlocutorias promulgandi, et alia omnia et singula,
que ipsemet dominus officialis faceret seu facere posset, si presens interesset faciendi, ut in forma meliori. Et protestando
idem dominus officialis, quod quotienscumque eundem dominum Nicolaum officialem iudicio pro tribunali contingat presidere,
non intendit propterea prefatos dominos surrogatos seu locumtenentes in aliquo revocare, nisi de revocacione huiusmodi specialem
faceret mencionem. Presentibus ibidem honorabili et nobilibus dominis Jaroslao de Kankolewo canonico metropolitane Gneznensis
et cathed(r)alibus Wratislaviensi et Poznaniensi ecclesiarum
1, Petro de Stanschewo baccalaureo in artibus
8, Wyzamborg
9 et Nicklone familiaribus domini Kankolewsky
1 etc., testibus circa premissa.
1Jarosław z Kąkolewa, zob. wyżej, nr 1389/16.
2Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.
3Wojciech syn Pawła z Łabiszyna, student UJ 1438, notariusz publiczny w Gnieźnie od 1440, w Krakowie 1453, wikariusz wieczysty
w katedrze gnieźn. 1457, pleban w Boleścinie, altarysta w katedrze gnieźn. 1470 (Not. nr 30).
4Żnin, miasto arcybiskupie na Pałukach.
5Jan z Kozichbród, zob. wyżej, nr 1407/6.
6Wicedziekan gnieźn. Jan syn Trojana wyst. także w trudnym do wydatowania dok. z l. 1443-49 (AAG, Dypl. Gn. 435), najpewniej
ident. z Janem wyst. także 14 maja 1444 (niżej, nr 1655/17).
7Paweł ze Stawiszyna, zob. wyżej, nr 1592/2.
8Piotr syn Jana ze Stęszewa (miasto w powiecie pozn.), student UJ 1440, bakalaureat UJ uzyskał 1443, skądinąd nie znany.
9Nie zidentyfikowany.
Dokument Nr 1649
Buda, 23 marca 1444
Król Władysław III zapisuje 1000 złotych na Kościanie Piotrowi z Szamotuł.
Wzmianka: Warszawa, AGAD, dok. perg. 506: dok. króla Kazimierza Jagiellończyka z daty: Parczew, 25 listopada 1464, potwierdzający cesję
tego zapisu przez Piotra z Szamotuł na rzecz wojewody poznańskiego Łukasza Górki.
Kazimirus Dei gracia rex Polonie -- significamus -- quomodo -- Lucas de Gorka pallatinus Poznaniensis -- obtulit -- Wladislai
-- regis Polonie, germani et antecessoris nostri, duas litteras, unam de data Bude feria secunda proxima post dominicam Letare
Iheruzalem sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto
1, de relacione magnifici Petri de Sczekoczini olim Regni Polonie vicecancellarii
2, in qua tunc strennuo et generoso Petro Swidwa de Schamotuli
3 -- mille floreni Hungaricales auri puri, iusti verique ponderis -- suorum intuitu serviciorum super castro et civitate nostris
Costen et ville ad ipsam spectantibus, videlicet Curzagora, Bonykowo, Wolvarkg, Naczslaw et Czarnkow
4 fuerant et sunt inscripti --
5.
1Data zgodna z itinerarium króla.
2Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
3Piotr Świdwa z Szamotuł, syn Dobrogosta, potem kasztelan kal. 1447, pozn. 1450, starosta gdański (pomorski) 1455, starosta
generalny Wlkp. 1460-73, starosta kościański 1444, międzyrzecki, zm. 1473 (WSB s. 727-728; GStar. s. 81).
4Kościan i wsie przyległe: Kurza Góra, Bonikowo, Folwark czyli Grodztwo, Nacław, Czarkowo (SHGPoz. II s. 411, 407).
5Drugim z wymienionych jest dok. z 22 sierpnia 1444, zob. niżej, nr 1676.
Dokument Nr 1650
Buda, 17 kwietnia 1444
Król Władysław III znosi opłaty targowe, pobierane bezprawnie na targu poznańskim przez tamtejszych starostów generalnych.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 194. Pergamin 235 x 119 + 65 mm. Duże plamy w tekście. Na niebiesko-różowym sznurze mała pieczęć
wystawcy (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24) w czerwonym wosku.
Reg.: KDW V nr 719 (wg Or.).
//Wl//adislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps su/premus et heres Russie etc.
significamus tenore presencium universis, quibus expedit, quomodo / licet famosi cives insignis nostre civitatis Poznaniensis
per serenissimos principes, / dominos duces et reges Regni nostri Polonie, antecessores nostros, iuribus, privilegiis et certis
munimentis sufficienter existunt dotati, prout et ipsa nostro conspectui presentata et memorie sunt cognita, tamen contra
ipsorum iura a diu servata aliqui capitanei terre nostre Maioris Polonie in civitate eadem nostra Poznaniensi die fori septimanalis
a quibusdam rebus, que ad forum adducuntur communibus foralia pro castro nostro Poznaniense exigunt et exigere faciunt. Nos
itaque perpendentes, quod licet huiusmodi foralia memorato castro nostro, pro cuius necesitate recipiuntur, paucum afferunt
profectum, tamen in detrimentum et offensam illius nostre civitatis tendere videntur, volentes igitur hanc abusivam consuetudinem
removere et illi civitati nostre succurrere in premissis, ipsam a talibus foralibus dierum fori septimanalis dumtaxat liberam
dimittimus et tenore presencium mediante perpetuis temporibus absolvimus, dantes et concedentes singulis ad forum predictum
cum rebus ipsorum venientibus liberam in eadem civitate vendicionis et commutacionis exercendi potestatem. Harum quibus testimonio
literarum sigilla nostra sunt subappensa testimonio litterarum. Actum et datum Bude feria sexta proxima post dies Sancti Paschce
sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto
1.
Relacio magnifici Petri de Sczekocziny Regni Polonie vicecancellarii
2.
1Data zgodna z itinerarium króla.
2Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1651
Buda, 18 kwietnia 1444
Król Władysław III potwierdza dokumenty księcia Przemysła II i starosty Wielkopolski Wierzbięty dotyczące sołectwa we wsi
Jeżyce.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 304a. Pergamin cienki, 455 x 214 + 34 mm, mocno zniszczony, dziury i plamy w tekście. Różowo-błękitny
sznur po przywieszeniu pieczęci.
Reg.: KDW V nr 720 (wg Or.).
//In nomine Domini amen//. Nos Wladislaus Dei gracia rex Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex necnon terrarum Cra[couie],
Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuyauie, supremus / princeps Lithwanie et Pomeranie Russieque dominus et heres etc. Ad rei
memoriam sempiternam. Significamus tenore presencium, universis q[uibus e]xpedit, presentibus et futuris noticiam presencium
habituris, / quomodo famosus Johannes Fawko consul et civ[is nos]tre civitatis Poznaniensis
1 fidelis dilectus ad nostre maiestatis veniens presenc[iam] obtulit nobis privilegia dive memorie preclarissimi / domini Premisly
ducis Polonie, antecessoris nostri, super [libert]ate scoltecie in villa nostre civitatis Poznaniensis Iszicze dicta
2 sita ne[cnon] quandam recognicionem cuiusdam Wyrzbyanthe protunc capitanei Maioris Polonie generalis sub sigillo sui capitaneatus,
antecessoribus ipsius Johannis Fawko super libertacione huiusmodi datam certorum civium Poznaniensium super premissis iuramento
mediante, cum instancia nostre supplicans celsitudini, quatenus sibi de innata nostre benignitatis clemencia memoratas litte[ras]
privilegii sigillo prefati ducis sigillatas ac antefati capitanei litteram recogniciotus innovare, ratificare, gratificare,
approbare et confirmare dignaremur. Cuius privilegii et littere r[ecogni]cionis tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[
następują dok. Przemysła II z daty: Poznań, 26-31 maja 1292 - KDW II nr 683 (wyd. wg późniejszej kopii) oraz starosty generalnego
Wielkopolski Wierzbięty z Palowic z daty: Poznań, 30 czerwca 1352 - KDW III nr 1311 (wyd. wg or.)].
Nos vero prefati Faffkonis peticionibus velut iustis [et ra]cionabilibus benigniter acclinati [prefatas littera]s privilegii
et recognicionis cum sigillorum appensione omnia in eis contenta rata atque grata habentes, ipsas in omnibus earum punctis,
condicionibus et articulis sanas, illesas o[mnique] prorsus suspicione carentes r[atific]amus, gratificamus, approbamus et
confirmamus per presentes, decernentes ipsas robur obtinere perpetue firmitatis. In quorum omnium fidem et testim[onium] premissorum
presentes litteras scribi et s[igi]lli nostre appensione iussimus communiri. Datum Bude die sabbato ante Conductum Paschce
anno Domini M
o CCCC
o XL
mo quarto
3, presentibus ibidem reverendis in Christo patribus, magnificis Simone de Rozgon Agriensi
4, Johanne Varadiensi episcopis
5, Laurencio de Edewar Regni Hungarie palatino
6, Nicolao de Wilak
7, Johanne de Hunyad palatinis Transiluaniensibus
8, Petro de Scha(mothu)li
9 et Paulo de Szenno
10 ac aliis testibus circa premissa. Datum per manus magnificorum Johannis de Conyeczpole cancellarii
11 et Petri de Sczekocz(i)ny vicecancellarii Regni Polonie
12.
Ad relacionem eiusdem magnifici Petri de Sczekocziny R(egni) P(olonie) vicecancellarii.
1Jan Fajko, zob. wyżej, nr 1387/11.
2Jeżyce, wieś miejska pod Poznaniem, dziś w granicach miasta (SHGPoz. II).
3Data zgodna z itinerarium króla.
4Szymon Rozgonyi i Jan Dominik, zob. wyżej, nr 1590.
5Szymon Rozgonyi i Jan Dominik, zob. wyżej, nr 1590.
6Wawrzyniec Hédervári, zob. wyżej, nr 1548/3.
7Mikołaj Újlaki (Wilak), zob. wyżej, nr 1601/6.
8Jan, János Korwin, Hunyadi, wojewoda siedmiogrodzki 1439, regent Węgier 1446, zm. 1456.
9Piotr z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1649/3.
10Paweł z Sienna, zob. wyżej, nr 1593/5.
11Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
12Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1652
Buda, 19 kwietnia 1444
Król Władysław III zapisuje miastu Poznaniowi 50 grzywien na landwójtostwie poznańskim.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 305. Pergamin 376 x 152 + 54 mm. Na pasku pergaminowym mała pieczęć wystawcy (jak Gumowski,
Pieczęcie, nr 24), w czerwonym wosku, dobrze zachowana.
Reg.: KDW V nr 721 (wg Or.).
Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus
tenore presencium /, universis quibus expedit, quomodo perpendentes grata merita et fidelitatum obsequia, quibus famosi cives
insignis nostre civitatis Poznaniensis / nostre maiestati multipliciter complacuerunt et in futurum aucta fide prestancius
poterint complacere, horum et aliorum suorum meritorum intuitu / volentes ipsos ad obsequia nostra decetero plus solitos reddere
prompciores et ut valencius et competencius dicte nostre civitati in murorum construccionibus ac fossatorum et aliorum dicte
civitatis apparatuum fortificacionibus intendere possint atque valeant, ipsis in et super viceadvocacia nostra, alias lanthwoythowstwye civitatis Poznaniensis
1, quam ipsis de manibus Naramowsky redimere indulseramus
2, quinquaginta marcas monete comuniter in Regno nostro Polonie currentis, numeri vero consueti, xl
ta octo grossos marcam in quamlibet computando, damus, donamus, ascribimus et contulimus graciose per presentes, per ipsos cum
omnibus et singulis dicte viceadvocacie utilitatibus, proventibus quomodolibet ad ipsam pertinentibus ac iudiciis ab antiquo
spectantibus tenendas, habendas, utifruendas et tandiu, quamdiu ipsis aut eorum successoribus dicte quinquaginte marce simul
cum aliis pecuniis ipsis in eadem viceadvocacie inscriptis per nos vel successores nostros integre exsolvantur, pacifice et
quiete possidendas, quibus persolutis memorate viceadvocacie possessio ad nos et nostros legittimos successores devolvetur
pleno iure. In cuius rei fidem sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum et datum Bude die dominico Conductus Paschce
sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto
3.
Relacio magnifici Petri de Sczekocziny Regni Polonie vicecancellarii
4.
1O landwójtostwie pozn. zob. też wyżej, dok. nr 1616.
2Zapewne Mikołaj Naramowski, zob. wyżej, nr 1584/3.
3Data zgodna z itinerarium króla.
4Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1653
Buda, 19 kwietnia 1444
Król Władysław III nakazuje, aby nie zakazywać kupcom poznańskim korzystania ze zwyczajowych dróg z Poznania do Gdańska i
do Warszawy.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania D 195. Papier 293 x 218 mm. Ślad przyciśnięcia czerwonej pieczęci lakowej.
Kop.: Tamże, D 235, w transumpcie króla Zygmunta Augusta z daty: Kraków, 8 marca 1549.
Reg.: KDW V nr 722 (wg Kop.).
Fot. Or.: Dziesięć wieków Poznania, t. I, Poznań 1956, il. 36.
Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. / rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc.
//Ma//gnificis, generosis, strennuis et nobilibus Alberto de Male Lanciciensi et in Regno nostro Polonie nostrum locumtenenti
/ ac capitaneo Maioris Polonie generali
1 ceterisque palatinis, castellanis, capitaneis, tenutariis, burgrabiis, fortaliciorum / et opidorum gubernatoribus, procuratoribus,
theoloneatoribus, advocatis, magistris civium, consulibus, poncium
a, passuum / navigiorumve custodibus ceterisque subditis nostris, quibus interest, per et infra terras nostras Maioris Polonie
ubilibet constitutis presentibus requirendis, fidelibus nostris grate dilectis, graciam regiam et omne bonum
b. Magnifici, generosi, strenui, nobiles et providi, fideles nostri dilecti! Pro parte famosorum civium civitatis nostre Poznaniensis
datum est nostrum intelligi nostre maiestati, quomodo certi nostri subditi et tenutarii ipsos, dum cum mercanciis et negociacionibus
ipsorum more solito et viis consuetis, videlicet in Gdanszk per Nakel et Thuchola, et Warschowiam per opida Szlupcza, Cleczowo
et Clodawa, Cuthno et Lowicz proficiscuntur, propter lucrum theoloneorum ipsorum
c per inconsuetas vias et nowas, quibus nunquam ambulabant, gredi et proficisci compellunt et ad transitum huiusmodi arestum
bonorum ipsorum compellunt in dampnum ipsorum non modicum et gravamen. Unde vobis mandamus nostro regio sub edictis strictissime
precipientes, quatenus ipsos cives nostros predictos aut eorum aliquem versus Gdansk et Warschowiam seu ad alia quevis loca
cum rebus ipsorum proficiscentes per vias memoratas et ceteras a diu per ipsos in progressu huiusmodi servatas ire et transire
secure sine quovis impedimento etaresto permitti faciatis et permittatis nec ipsis aut eorum alicui aliqua in premissis gravamina
inferri admittatis ipsosque, dum opportunitas fuerit, a talibus in consuetudinibus
d nomine nostro tueri et deffensari debeatis pro nostra complacencia speciali et multum grata. Datum Bude die dominico Conductus
Paschce sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto
2.
Relacio magnifici Petri de Sczekocziny R(egni) P(olonie) vicecancellarii
3.
ana razurze Or.
bnastępuje skreślone pro Or.
cnastępuje wyraz wyskrobany Or.
dkońcówka wyrazu poprawiana Or.
1Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.
2Zob. dok. poprzedni.
3Zob. dok. poprzedni.
Dokument Nr 1654
Gniezno, 25 kwietnia 1444
I. N. Wymienieni sędziowie polubowni rozsądzają spory pomiędzy Szymonem ze Stawu plebanem w Chełmcach a dziedzicami z Kwiatkowa.
Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 15 (Acta capituli Gnesn.), k. 147-147v. Wpis 24 kwietnia 1461.
In nomine Domini amen. Anno a nativitate eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, indicione septima, sacro
consilio Basiliensi durante, die vero sabbati vicesima quinta mensis Apprilis, hora terciarum vel quasi, in domo venerabilis
viri, domini Preduogii de Grandy prepositi Gneznensis
1 in Summo Gneznensi sita, in meique notarii publici et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia,
constituti personaliter honorabilis vir, dominus Simon de Staw canonicus in ecclesia collegiata et plebanus ecclesie parrochialis
et nomine ecclesie sue in Chelmcze
2 ab una et generosus vir, dominus Paulus cum fratre suo germano Derslao, heredes in Qwyatkowo diocesis Gneznensis
3, partibus ab altera, volentes, ut asseruerunt, sumptibus parcere et expensis ac fatigis litiumque anfractibus amputatis,
de et super omnibus et singulis causis, controversiis, displicenciis et iniuriis eidem domino Simoni per predictos nobiles
factis, illatis et irrogatis necnon omnibus et singulis ex eis emergentibus
a incidenciis, dependenciis et connexis, in venerabiles viros, dominos, videlicet dominum Preduogium de Grandy prepositum Gneznensem
et Johannem de Brzostkowo cantorem dicte ecclesie Gneznensis
4, tamquam in arbitros, arbitratores ac amicabiles compositores, presentes et onus ad infrascripta peragenda in se sponte suscipientes,
de alto et basso, compromiserunt et compromissum fecerunt, dantes et concedentes dictis suis dominis arbitris et amicabilibus
compositoribus omnimodam potestatem et facultatem super premissis et eorum singulis arbitrandi, laudandi, diffiniendi et componendi,
standi vel sedendi, dye feriata vel non feriata, in scripto vel vive vocis oraculo, semel vel pluries quociens, tociens dictis
arbitris visum fuerit expedire, renuncciantes dicte partes compromittentes omnibus excepcionibus vis, doli, fraudis, metus,
non sic habiti, non sic celebrati contractus necnon quovis presidio iuris canonici aut civilis, quelibet altera parcium contra
premissa se tueri vellet quomodolibet vel tueri. Renuncciaverunt eciam dicte partes compromittentes et quelibet earum omnem
appelacionem et reducionem, qua se vellent reducere ad arbitrium boni viri, promittentes nichilominus eedem partes compromittentes
michi notario publico tamquam publice et autentice persone rite stipulanti et recipienti vice et nomine omnium et singulorum,
quorum interest seu intererit quomodolibet in futurum omnia et singula premisa ac per dictos dominos arbitratores arbitranda,
laudanda et diffinienda in omnibus et singulis suis punctis, clausulis et articulis laudare, approbare, emologare ac firma,
grata tenere perpetuo nec umquam in aliquo contravenire, petentes dicte partes compromittentes prefatos dominos arbitros,
quatinus in vim huiusmodi compromissi ad ipsorum arbitralem sentenciam procedere dignaremur. Quiquidem domini arbitri, arbitratores
et amicabiles compositores per dictas partes, ut prefertur, electi et nominati, assumpto in se sponte huiusmodi compromisso,
auditis primitus per ipsos dictarum parcium hincinde propositis et allegatis ipsisque equa lance iusticie discussis et bene
masticatis, vallata primitus pena inter dictas partes centum florenorum Vngaricalium, medietatem parti tenenti arbitrium et
aliam partem pro ecclesia Gneznensi solvendorum, quam penam quelibet parcium sponte et libere in se assumpserat. Quiquidem
domini ad sentenciam arbitralem verbo factam in hunc modum, qui sequitur: Et primo dicti domini arbitri omnes displicencias,
lites, causas, iniurias inter dictas partes quomodolibet exortas extinxerunt, mortificaverunt et sopierunt. Et super ipsis
dictis partibus compromittentibus ibidem presentibus et audientibus perpetuum silencium imposuerunt quodque una altera parcium
rogare debet super remissionem iniuriarum hincinde illatarum et surogatarum. Item quod kmethones locati in dictis mansis scultecie
in Qwyathkowo domino Simoni predicto et suis successoribus tenebunt ad servicia sic, ut ceteri sculteti faciebant prefato
domino Simoni, videlicet recolligent census seu fertones post kmethones dicte ville et in propriis expensis et
b sumptibus deportabunt dictos census kmethonum in Calis [
k. 147v] aut suis successoribus extunc, quocienscumque non colligerint aut non deportaverint, tenebuntur ad solucionem sic, ut ceteri
kmethones in dicta villa Qwyathkowo. Super quibus omnibus et singulis eedem partes compromittentes sibi a me notario publico
infrascripto unum vel plura, publicum seu publica instrumentum vel instrumenta pecierunt fieri et confici. Acta sunt hec anno,
indicione, die, loco, mense, hora, quibus supra, presentibus honorabilibus et nobilibus viris, dominis Adam de Smolicze vicario
perpetuo ecclesie Gneznensis
5, Nicolao de Wolacowicze
6, Nicolao de Goczalkowo
7, Johanne herede de Parlino
8, Paulo de Sobyeslawicze
9, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Et ego Nicolaus Miroslai de Drzewcze clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
10, quia predictis arbitrorum nominacioni, deputacioni, presentis habicioni, renunciacioni, rathihabicioni, dictorum arbitrorum
compromissi in se sponte suscepcioni, allegacioni, pene vallacioni, posicioni et emologacioni aliisque omnibus et singulis
premissis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenomonatis testibus presens interfui eaque omnia et singula
sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum manu mea propria scriptum exinde confeci scripsique, publicari
et in hanc publicam formam redegi signoque et nomine meis solitis fieri et consuetis, interrogatus et requisitus in fidem
et testimonium omnium et singulorum premissorum. Constat michi notario publico de illa diccione Calisiensis in ordine presenti,
in sexta riga posita verbi non ex vicio, sed ex errore commisso etc.
c
atak Kop., zamiast emergenciis
bnastępuje zbędne sive Kop.
czapewne chodzi tu o brak określenia położenia kościoła kolegiackiego w tytulaturze Szymona ze Stawu na początku niniejszego
dok.
1Przedwój z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/1.
2Szymon ze Stawu, zob. wyżej, nr 1474/6.
3Kwiatków par. Ociąż (Koz. 4 s. 441-442) na pn.-wsch. od Ostrowa Wlkp. Paweł wyst. od 1436, Dziersław od 1435, najpewniej ident.
z późniejszym burgrabią kal. 1459-60, podczaszym kal. 1460-99 (GUrz. s. 175).
4Jan z Brzostkowa, zob. wyżej, nr 1407/5.
5Adam ze Smolic, zob. wyżej, nr 1457/24.
6Wolanowice (Wolanki) par. Sławno, osada dziś nie istniejąca na pd.-zach. od Kłecka (Koz. 1 s. 363, 5 s. 491). Mikołaj wyst.
także 1449 i 1459 (Miesięcznik Heraldyczny 8, 1915, s. 135; Acta capitulorum II nr 554).
7Goczałkowo par. Niechanowo? na pd.-wsch. od Gniezna (Koz. 1 s. 76-77, 4 s. 236). Mikołaj zapewne ident. z wyst. 1462-91 (SHGWlkp.).
8Parlin, wieś par. na pn.-zach. od Mogilna (Koz. 1 s. 214), była własnością kapituły gnieźn.; Jan nie zidentyfikowany.
9Sobiesławice (w Łęczyckiem?) i Paweł nie zidentyfikowani, por. Koz. 7 s. 125.
10Mikołaj syn Mirosława z Drzewc (par. Umień w powiecie łęczyckim), notariusz publiczny od 1440 (Not. nr 467).
Dokument Nr 1655
Dziekanowice, 14 maja 1444
I. N. Testament dziekana kapituły gnieźnieńskiej Jaśka z Czechla.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 487-489. Tytuł: Instrumentum testamenti decani Gneznensis.
Uw.:W 1464 r. do ksiąg konsystorskich gnieźn. (Gniezno, AAG, Acta consistorii A 44, k. 51v-52v) wpisano testament Jaśka z Czechla
z tej samej daty, treści jednak nieco odmiennej, zob. jego wyd. w Acta capitulorum II nr 595.
In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem M
o CCCC
o XLIIII, indicione VII, die vero Iovis quartadecima mensis Maii, hora vesperorum vel quasi, in caminata domus habitacionis
venerabilis viri, domini Johannis alias Jasckonis Buthkonis de Czechel decani Gneznensis
1 in villa Dzecanouicze Gneznensis dyocesis sita
2, in meique notarii publici et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia constitutus personaliter
prefatus dominus Johannes decanus, per graciam Iesu Christi sanus licet mente et compos sue racionis, langwens tamen corpore,
attendens, quod nichil sit cercius morte, incercius hora mortis et ne post ipsius ab hac luce decessum intestatus decedens,
bona ipsius a Domino sibi collata minus iuste et per eos, ad quos ius pertinere non spectaret, dirumpi et distrahi videantur,
volens decedere testatus, de bonis et rebus suis huiusmodi suum nu(n)cupatum testamentum sue ultime voluntatis fecit, condidit,
disposuit et solemniter ordinavit in hunc, qui sequitur, modum: Inprimis animam suam comendavit omnipotenti Deo et beate Marie
Virgini genitrici totique celesti curie. Item dedit et testamentaliter legavit et donavit honorabili et scientifico arcium
liberalium baccalaureo Nicolao Jacobi de Czechel nepoti suo, studenti Alme Universitatis Studii Cracoviensis
3 librorum volumina, videlicet: decretum, archidiaconum super decretis, repertorium decreti, decretales, epistolas triplices,
Sextum cum Clementinis, speculatorem seu summam Gillermi Durandi, addiciones speculi; item quinque volumina novellarum in
quinque libros, decretalium duo volumina; registra magna in papiro Henrici Barg distinccionum, summam Hostiensis in pargameno,
summam Innocencii, item decisiones rothe in papiro media, item cronicam Martinianam; item brunaticam tunicam sine subductura,
item tunicam magnam nigam subductam [
s. 488] pellibus sabellinis. Item donavit, dedit et testamentaliter assignavit idem dominus testator dicto baccalaureo Nicolao nepoti
suo omnia et singula debita racione studii, que sibi debentur de villa S[......]yewycze ac prebenda et alia, quecumque fuerint
necnon pecora et pecudes in dyocesi Crac(ouiensi)
4 existencia. Si vero prefatum baccalaureum Nicolaum voluntate Dei ab hac luce decedere contingat, extunc omnia et singula
dicto baccalaureo Nicolao legata voluit testamentarie ad venerabilem virum, magistrum Sandkonem prepositum Sancti Georgii
et canonicum Gneznensis ecclesiarum
5 devolvi ac si sibi fuissent primitus testamentaliter legata et assignata. Item donavit, dedit et testamentaliter assignavit
idem dominus testator prefato magistro Sandkoni preposito, fratri suo, beatum Gregorium super Ezechielem, Paulum Apostolum
super Pentharitum, Gorram, Marcum, Lucam et Johannem Ewangelistas et alios omnes libros in theologia; item tunicam blavei
coloris cum pellibus sabellaiis, item cubek argenteum cum coclearibus argenteis et omnia massaricia argentea, quecunque sunt, item ciffos argento reformatos, plurimos
pannos lineos, scutellas, caldaria, anphoras et generaliter omnia massaricia et superlectilia domestica, adiciens, quod si
prefatum magistrum Sandkonem voluntate Dei ab hac luce decedere contingat, extunc omnia et singula magistro Sandkoni legata
voluit testamentarie ad prefatum baccalaureum Nicolaum studentem devolvi ac si sibi primitus fuissent testamentaliter legata,
donata et assignata. Item domino Derslao canonico Kalisiensi
6 legavit librum Biblie. Item ecclesie Gneznensi testamentaliter legavit librum dictum Katholicon, item duos libros missales,
unum maiorem ecclesie Gneznensi et minorem pro ecclesia Omnium Sanctorum sita ante domum domini testatoris. Item Hungwicium
ecclesie Poznaniensi, sed quod prius solveretur pro eodem due sexagene per dominos capitulares Poznanienses dominis executoribus
presentis testamenti, Andree vicario ecclesie Gneznensis et notario suo
7 librum viatici meliorem rubea cute contectum. Et ad hec omnia et singula exequenda, adimplenda, disponenda, dispensanda et
execucionem debite demandanda omnibus melioribus modo, via, iure, causa et stilo, quibus potuit et debuit, fecit, constimit
et testamentaliter ordinavit et nominavit suos veros et indubitatos sue ultime voluntatis executores et fidei comissarios
venerabiles viros, dominos Johannem Pauli cancellarium ecclesie Gneznensis
8 et onus huiusmodi sponte suscipientem necnon Johannem de Brzosthkowo cantorem eciam ecclesie predicte Gneznensis
9, absentes tanquam presentes, quemlibet eorum in solidum, dans et mandans dictis suis executoribus et fidei comissariis plenam
et omnimodam potestatem predicta legata exequendi, decimas et frumenta cuiuslibet grani racione sui decanatus Gneznensis et
prebende Poznaniensis ecclesiarum, qui sibi debentur, vendendi, peccunias levandi et de eis quittandi, debita quecunque a
quibuscunque debitoribus exigendi, percipiendi, levandi, equos, pecudes et pecora, iumenta et alia animalia recipiendi, vendendi
et [
s. 489] vendita cum debitis contractis et peccuniis decimalibus familiaribus et servitoribus pro serviciis eorum secundum discrecionem
ipsorum et cui(u)slibet eorum executorum et fidei comissariorum a Deo datam et pro anima ipsius testatoris distribuendi, dispensandi
et in pios usus et causas convertendi nec non annum gracie debite execucioni demandandi et generaliter omnia et singula faciendi
et disponendi, que circa premissa fuerint quomodolibet necessaria, in omnibus et singulis bonis ad dictos suos decanatus et
prebendam pertinencia et spectancia, quocunque nomine censeantur, que hic voluit in dicto testamento habere pro expressis,
adiiciens nichilominus, quod si contingat aliquem ex dictis executoribus ex quocunque casu abesse aut morte preventum fuisse,
voluit et mandavit, ut aliis eorum omnia et singula premissa exequantur. Item prefatus dominus testator voluit, quod si huiusmodi
testamentum non valeret iure testamenti, extunc ipsum voluit iure codicillorum valere. Acta sunt hec anno, indicione, die,
mense, hora et loco, quibus supra, presentibus honorabilibus et discretis viris, dominis Johanne Grandszky canonico
10, Johanne vicedecano
11, Petro altarista et penitencionario ecclesie Gneznensis
12, testibus circa premissa.
Et ego Mathias Bartholomei clericus Gneznensis, publicus imperiali auctoritate notarius
13, quia predicti testamenti ordinacioni et disposicioni, potestatis dacioni aliisque omnibus et singulis premissis, dum sic,
ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo presens
publicum instrumentum me aliis occupato per alium fidelem scribi, procuravi manu mea propria me hic subscribens, in hanc publicam
formam redegi, signo et nomine meis solitis et consuetis consignavi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium
et singulorum premissorum.
1Jasiek z Czechla, zob. wyżej, nr 1389/8.
2Dziekanowice, wieś par. na zach. od Gniezna, nad Jez. Lednickim (Koz. 1 s. 66).
3Mikołaj syn Jakuba z Czechla student UJ 1436, bakałarz 1438, altarysta gnieźn. 1447, kanonik gnieźn., potem wikariusz kapitulny
i oficjał gnieźn.
4Miejscowość nie zidentyfikowana: po początkowym S następuje siedem lasek.
5Sędziwój z Czechla, zob. wyżej, nr 1399/8.
6Dziersław z Czechla, zob. wyżej, nr 1493/5.
7Andrzej notariusz Jaśka i wikariusz w katedrze gnieźn. trudny do identyfikacji; w drugim testamencie wyst. w tym miejscu Andrzej
nazwany notariuszem testatora i plebanem Św. Mikołaja [w Kaliszu?]; por. z Andrzejem wyst. 1441 (wyżej, nr 1565/5 i w dok. następnym. O książkach Jaśka wymienionych w niniejszym testamencie,
zob. J. Wiesiołowski, Sędziwój z Czechla (1410-1476), Studia Źródłoznawcze 9, 1964, s. 77-78 i literatura tamże.
8Jan z Kozichbród i Jan z Brzóstkowa, zob. wyżej, nr 1407/6, 5.
9Jan z Kozichbród i Jan z Brzóstkowa, zob. wyżej, nr 1407/6, 5.
10Jan z Grądów, zob. wyżej, nr 1435/6.
11Wicedziekan Jan wyst. także wyżej, nr 1648/6.
12Piotr nie zidentyfikowany.
13Maciej syn Bartłomieja z Gniezna notariusz publiczny w Gnieźnie od 1420 (Not. nr 349).
Dokument Nr 1656
Gniezno, 19 maja 1444
Wymienieni wikariusze katedry gnieźnieńskiej nadają wikariuszom Andrzejowi z Parzęczewa i Mikołajowi ze Żnina role w Gnieźnie.
Kop.: Gniezno, AAG, ACap. B 720 (Kopiariusz gnieźn. wikariuszy katedralnych z XVIII w.), k. 43-43v.
Adam de Smolice
1, Joannes de Junowlocz
2, Joannes Gusdralka
3, Joannes Romani
4, Martinus Gurowski
5, Swątoslaus
6, Andreas plebanus Sanctae Trinitatis
7, Grzymislaus
8, Andreas de Rypin
9, Stanislaus magister
10, Petrus Simon
11, Nicolaus scriba
12, Nicolaus precentor
13 vicarii perpetui ecclesiae Gnesnensis, honorabilibus viris, dominis Andreae de Parzynczewo
14 et Nicolao Kowtyr de Znena vicariis canonicalibus ecclesiae Gnesnensis
15 salutem in Domino. Assiduitate laborum, qua vos in diurnis et nocturnis laudibus a pluribus iam annis in ecclesia Gnesnensi
praedicta cum diligentia exercuistis, permoti volentesque propterea vos reddere consolatos, vobis insulam vicarialem apud
praefatum ecclesiam situatam inter Swiąnthe lacum
16 et insulam praepositi Sancti Joannis
17 cum horto et area, pratum, vulgariter nuncupatum Ostrwo
18, cuius dispositio et collatio ad nos ratione nostrarum vicariarum pertinet, pleno iure totaliter duximus conferendam et [
k. 43v] tenore praesentium conferimus, quoad vixeritis tenendam et possidendam pleno iure. In cuius rei testimonium sigillum maius
totius communitatis vicariorum praesentibus est appensum. Datum Gnesnae feria tertia post festum sanctae Zophiae Virginis
anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, praesentibus ibidem nobis omnibus vicariis suprascriptis, testibus.
1Adam ze Smolic, zob. wyżej, nr 1457/24.
2Jan z Inowłodza (w Łęczyckiem) skądinąd nie znany; chyba nie chodzi o Jana z Inowrocławia, zob. o nim wyżej, nr 1432/12.
3Jan Guzdrałka, zob. wyżej, nr 1450/4.
4Jan syn Wojciecha Romanusa, zob. wyżej, nr 1493/24.
5Marcin Gurowski, zob. wyżej, nr 1622/9.
6Świętosław zapewne ident. z wyst. także 1441 (wyżej, nr 1564/15).
7Andrzej pleban Św. Trójcy w Gnieźnie chyba różny od Andrzeja wyst. w dok. poprzednim.
8Grzymisław, Grzymek, zob. wyżej w dok. poprzednim (przypis 8).
9Andrzej z Rypina (w ziemi dobrzyńskiej) skądinąd nie znany.
10Nie zidentyfikowani.
11Nie zidentyfikowani.
12Nie zidentyfikowani.
13Nie zidentyfikowani.
14Andrzej z Parzęczewa (którego?) jako wikariusz gnieźn. wyst. także 10 marca 1449 (mat. KDW).
15Mikołaj nie zidentyfikowany.
16Jez. Święte w Gnieźnie.
17Tj. prepozyta bożogrobców gnieźn. (kościoła Św. Jana).
18Ostrów (imię własne czy nazwa pospolita?). O wyspie wikariuszy gnieźn. zob. F. Woliński, Sieć hydrograficzna regionu gnieźnieńskiego
w wiekach średnich, Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza 27, 1980, s. 156.
Dokument Nr 1657
[Poznań], 29 maja 1444
Rajcy miasta Poznania nadają grunt w mieście Mikołajowi z Szamotuł altaryście w poznańskim kościele parafialnym.
Kop.: Poznań, WAP, Akta m. Poznania I 299 (miejska księga rezygnacji), k. 117v. Wpis 2 grudnia 1506.
Nos infrascripti Nicolaus Szalesski protoconsul
1, Johannes Fawko
2, Nicolaus Naramowski
3, Andreas Czewschlar
4, Nicolaus Senior Strosbergk
5, Paulus Crosz
6 et Laurencius de Corunowo consules civitatis Poznaniensis
7 significamus universis per presentes, quomodo de sano nostro pleni consulatus consilio deliberato dedimus et resignavimus
aream civitatis nostre Poznaniensis in novo cimiterio, sicut itur de ecclesia parrochiali nostra Poznaniensi per scabella
ibidem versus Corpus Cristi, penes domum discreti domini Thome altariste et ortum vinorum ibidem sitam, cum omni iure et dominio,
ita late et longe, sicut est distincta in graniciebus, nichil iuris aut dominii pro civitate reservando, solum cum tribus
grossis terrestris census perpetui quolibet anno super festum sancti Martini [
11 XI] solvendi, discreto domino Nicolao de Schamothuly altariste in ecclesia nostra parrochiali Poznaniensi
8 habendam, tenendam, utifruendam et in usus proprios pro beneplacito suo convertendam et post mortem suam suis legittimis
successoribus seu propinquis. In fidem premissorum sigillum nostre civitatis presentibus est subappensum. Datum feria sexta
proxima ante Penthecostes anno Domini 1444.
1Mikołaj Zaleski i Jan Fafko, zob. wyżej, nr 1387/15, 11.
2Mikołaj Zaleski i Jan Fafko, zob. wyżej, nr 1387/15, 11.
3Mikołaj Naramowski, zob. wyżej, nr 1584/3.
4Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr 1387/6.
5Mikołaj Strosberg Senior, zob. wyżej, nr 1529/10.
6Paweł Kros, zob. wyżej, nr 1517/4.
7Wawrzyniec, zob. wyżej, nr 1529/1.
8Mikołaj z Szamotuł zapewne ident. z altarystą wyst. 1451-64 (ARP I nr 482, 517, 577, 1007).
Dokument Nr 1658
Pobiedziska, 2 czerwca 1444
Jan Latalski sędzia z ramienia Łukasza Górki rozsądza spory pomiędzy Szymonem z Polskiej Wsi a kmieciami tamże.
Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Archiwum Publiczne Potockich, rkps 304, s. 197-199; 2. Poznań, Bibl. Racz., rkps 85, k. 108v-110 (późne
odpisy tomu rewizji listów wlkp. z okazji lustracji 1564/65 r.).
Noverint universi, tam praesentes, quam futuri, quibus expedit, quia nos Joannes de Latalicze iudex specialiter deputatus
per magnificum dominum Lucam de Gorka palatinum Poznaniensem
1, inter partes, videlicet [
s. 198] nobilem Simonem de Polska Wies
2 parte ex una et Thomam cum Piochna relicta laboriosos, parte et altera, quia sedentibus nobis in iudicio, in curia regali
Pobiedziski, idem Thomas cum Piochna proposuerunt iudicialiter contra nobilem Simonem ibidem de Polska Wies, quomodo idem
Simon violenter possedit agros et domos eorundem. Tunc adversa pars respondit, videlicet Simon: "domine iudex, ego [
k. 109] in isto iudicio domini palatini respondere nolo, quia habeo ius regale sic, ut alter terrigena in districtu Gneznensi et
ibi respondebo, cui fuero culpabilis". Tunc actores dixerunt: "domine iudex, ostendat hoc ipsum ius, quod dixit se habere".
Tunc dixit adversa pars: "domine iudex, peto mihi dari terminum, quia hoc ipsum ius misi ad dominum regem per fratrem". Tunc
iudex dixit: "postquam informatus fuero in iure terrigenarum et habebis ius, tunc assignabo tibi terminum" et iuxta reformationem
in iure terrigenarum assignari terminum partibus praescriptis in quatuor septimanis. Item sedentibus nobis in iudicio Pobiedziski
iudicantes, veniente Thoma et Piochna, diligentiam fecerunt, alias przypowiedali się, dicentes: "domine iudex, volumus audire sentenciam". Et ut informatus sum in iudicio regali, dedi decem et octo septimanas
ad ostendendum hoc ipsum ius. Item elapsis decem et octo septimanis iterum sedebamus in iudicio iudicantes, et ibi veniens
Thomas et Piochna fecerunt diligentiam, alias przypowiedali się, dicentes: "domine iudex, volumus audire sententiam". Et idem Simon existens, alias przystąpiwszy, dixit: "domine iudex, peto mihi dare terminum, quia frater meus non venit a domino [
s. 199] rege". Et prima pars dixit: "domine iudex, nos sibi non credimus, si hoc ipsum ius haberet, ut ad dominum regem dirigeret,
ideo iures, quod hoc idem ius habet et misit ad dominum regem". Nos autem audientes contradictionem ambas partes, assignavimus
ipsis terminum post terminos [
k. 109v] particulares ad interrogandum ius terrigenarum per quatuor septimanas. Item dum sedebamus in eodem iudicio, ibidem venientes
suprascriptae partes in praesentiam nostri iudicii, petentes sententiam definiri, quid me ius terrigenarum informavit et ibi
sum informatus, quod idem dominus Simon tenetur iurare, quod frater adhuc non venit cum iure et iuxta informationem terrigenarum
assignare sibi terminum iurare intra quatuor septimanas. Item dum sedebamus in iudicio Pobiedziski, veniente suprascripto
Thoma et Piochna, volentes audire iuramentum Simonis, prout fuit decretum. Et idem Simon accedens dixit: "hic domine iudex,
peto mihi dari terminum, quia non sum paratus, nec prolocutorem
a habeo". Et actores dixerunt: "domine iudex, ecce adiudicatum, quia ipse personaliter stat et petit terminum pro inductore,
alias naprawnego iuramento, ecce tibi domine iudex adiudicatum". Sed nos audientes ambas partes, non recepimus adiudicatum nec etiam terminum
illi assignavimus, quousque interrogaremus ius terrigenarum. Si idem Simon perderet adiutorem, alias naprawnego, vel actores iure acquirerent, dantes adiudicatum. Item sedentibus nobis in iudicio Pobiedziski, constitutae sunt coram nostro
iudicio suprascriptae partes, petentes per nos eisdem sententiam definiri et nos sic definimus, adiudicamus, prout me ius
terrigenarum informavit, quia idem Simon ex quo non iuravit, personaliter stans coram nostro iudicio, tunc ista omnia [
k. 110] perdidit. Quidquid suprascripti actores contra eundem Simonem proposuerant iudicialiter, videlicet duos mansos et duos domos
ibidem in Polska Wies, qui Simon suprascriptus partibus, videlicet Thomae cum Piochna dabit, introligationem in praescripta
bona infra octo septimanas sub magnis poenis [
k. 921v] et adiudicatum solverunt. Actum et datum in Pobiedziski
b feria tertia in festo Pentecostes anno Domini 1444. In cuius rei testimonium (sigillum
c) nostrum est subappensum in fidem et testimonium omnium praemissorum coram hiis testibus: nobili Alberto Jemieliński
3, Arnoldo de Gorka
4, Petro proconsule
5 ac aliis quampluribus
d fidedignis.
aprotoculorem Kop. 2
bPobiedziska Kop. 2
cbrak Kop. 1 i 2
dquamplurimis Kop. 1
1Jan Latalski, zob. wyżej, nr 1593/1.
2Polska Wieś była wsią królewską w kluczu pobiedziskim, dzierżonym wówczas przez Łukasza Górkę (zob. wyżej, nr 1581/2). Szymon
skądinąd nie znany, niepewnej przynależności stanowej, może poddzierżawiał (część) Polskiej Wsi od Górki?
3Imielno, wieś par. na wsch. od Pobiedzisk (Koz. 1 s. 91, 4 s. 311), Wojciech wyst. także 1435 (SHGWlkp.).
4Górka, zapewne G. Kociałkowa na pd.-wsch. od Pobiedzisk, gdzie Arnold potwierdzony jako zmarły 1483 (ib.).
5Piotr burmistrz, zapewne w Pobiedziskach.
Dokument Nr 1659
Poniec, 12-19 (18?) czerwca 1444
Stanisław syn Hanka z Chełmu pleban w Poniecu wydzierżawia (?) rolę plebańską w Poniecu tamtejszemu mieszczaninowi Janowi
Iwanowi.
Kop.: Poznań, AAP, Acta episcopalia 10, k. 231v-232. Wpis w 1558 r. (wg Or.).
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos igitur dominus Stanislaus Hanek de Chlem
a plebanus in Poniecz et prebendarius ad Sanctum Martinum Cracouie
1, tenore presencium significamus, quibus expedit, quia cum consensu domini Stiborii heredis in Poniecz
2 vendidimus et vendimus ortum iacentem ex opposito eiusdem domini plebani et ex opposito providi Nicolai Czewley cum allodio
et agro iacenti inter agros providi domini Martini Bedlka et Nicolai Clyss in sinistra manu eundo ad Lyubonia
3, provido domino Joanni Iwan civi in Poniecz
4 et suis legittimis successoribus pro viginti et sex marcis mediorum grossorum fabrice Cracouiensis perpetuis temporibus habendum,
tenendum, vendendum, possidendum et in suos usus beneplacitos convertendum, prout sibi et suis successoribus melius et utilius
videbitur expedire. A quo tamen dicto horto, allodio et agro prescripto predictus Joannes et sui posteri nobis prenominato
Stanislao Hanek plebano in Poniecz et nostris successoribus decem grossos et tres pullos et duos dies laborabit, annui census
quolibet anno pro festo sancti Martini [
11 XI] dare tenetur et sui posteri tenebuntur. In cuius rei [
k. 232] testimonium domini Stiborii heredis in Poniecz et nostrum videlicet domini Hanek plebani in Poniecz (sigillum
b) presentibus est subappensum. Datum in Poniecz in octava Corporis Christi anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
quarto.
atak Kop.
bbrak Kop.; pisarz myślał chyba jednak o dwu pieczęciach
1Chełm i Wola Chełmska (dziś w obrębie Krakowa). Stanisław Hanka z Ch., zazwyczaj zwany tylko Hankiem, jako pleban w Poniecu
(z prezenty Ścibora Chełmskiego z Ponieca) znany dotąd od 1448, był nim jeszcze 1489 (SHGKr. I s. 336; Now. II s. 416; SHGWlkp.),
w 1485 r. także altarysta w niedalekim Kościanie (SHGPoz. II s. 381). Wg Now. II s. 416 w l. 1447-48 plebanem w Poniecu był
jednak Wawrzyniec Strzelecki; czy w podzielonym wówczas Poniecu było dwu plebanów, czy też data niniejszego dok. jest popsuta?
2Ścibor Chełmski z Ponieca, zob. wyżej, nr 1632.
3Lubonia par. Poniec, na pn. od Ponieca (SHGPoz. II).
4Mieszczanie skądinąd nie znani.
Dokument Nr 1660
Buda, 23 czerwca 1444
Król Władysław III zapisuje 100 złotych na cłach wielkopolskich Piotrowi z Szamotuł.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 433. Pergamin 310 x 145 + 57 mm, skasowany przez przecięcie. Nacięcie po pasku do przywieszenia
pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XVI-XVII w.).
Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. /
significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo attendentes grate fidelitatis studiosa obsequia et constantis
/ fidey merita, quibus strenuus Schegotha Nakanda de Grzegorzowicze familiaris noster fidelis dilectus
1, / quibus a retroactis temporibus et signanter in itinere, quod novissime Christoduce feliciter fecimus contra Teucros, lateri
nostro constanter et assidue assistens actusque militares circa victorias de dictis Teucris nobis divinitus concessas de persona
sua notabiliter exercens maiestati nostre complacuit, pro ipso centum florenos Hungaricales auri puri, iusti verique ponderis,
in quibus genereso
a et strenuo Petro de Schamothuli
2 nobis sincere dilecto debitorie obligabatur, intercessimus presentibusque intercedimus, volentes igitur eundem Petrum de
dictis centum florenis assecurare et reddere cerciorem, sibi Petro prefatos centum florenos in et super theoloneis nostris
Maioris Polonie, videlicet civitatum Poznaniensis, Calisziensis, Coninensis et Costensis assignamus, deputamus et inscribimus
per presentes, per ipsum Petrum dicta theolonea habenda, tenenda, utifruenda, exigenda pacificeque et quiete possidenda tamdiu,
quamdiu sibi aut suis proximioribus dicti centum floreni unacum aliis pecuniis aliis nostris litteris in eisdem inscriptis
per nos aut nostros successores legittimos plenarie fuerint exsoluti, quibus persolutis dictorum theoloneorum possessio ad
nos et nostros legittimos successores revertetur pleno iure. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum.
Datum Bude feria tercia in vigilia sancti Johannis Baptiste sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto
3.
Ad mandatum regie maiestatis Johannes Rey Sancti Michaelis prepositus
4.
atak Or.
1Grzegorzowice par. Sieciechowice koło Skały w Krakowskiem. Żegota Nekanda Trepka wyst. 1444-69 (SHGKr. II s. 118-119).
2Piotr z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1649/3. Kolejny zapis na wlkp. cłach zob. niżej, nr 1683.
3Data zgodna z itinerarium króla.
4Jan Rej (Rey) z Szumska (w Sandomierskiem) pleban w Kościelcu koło Krakowa 1429-52, kanonik pozn. 1434, kapelan Władysława
Jagiełły 1434, prepozyt Św. Michała na Wawelu i kanonik katedralny krak. 1436, pieczętarz królewski 1444, zm. 1468 (PSB XXXI
s. 189-191).
Dokument Nr 1661
Poznań, 1 lipca 1444
Biskup poznański mianuje Wojciecha sołtysa z Wielichowa wójtem w Ciołkowie, ustala uposażenie wójtostwa i ciężary mieszkańców.
Kop.: Poznań, AAP, CP 4 (Liber privilegiorum capituli Posn.), k. 36-37. Wpis w XVI w.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Actus hominum, qui fiunt in tempore, labuntur plerumque in tempore, et proinde
sagax hominum industria consuevit ea
a literarum apicibus perhennare. Proinde nos Andreas Dei gratia episcopus Posnaniensis
1 significamus tenore presentium, tam presentibus, quam futuris, quomodo recensentes in animo, quod oppidum nostre episcopalis
Cziolkowo nuncupatum in districtu Costinensi sittum
2 nequit comodius hominibus collocari, nisi prius ordo rectus in officiis sibi positus fuerit atque datus. Erat quippe in villa
nostra Wielichowo ipsi oppido contigua
3, dudum et a sui origine scultecia, suis redditibus et proventibus sufficienter dotata, et quoniam scultetus sive possessor
eiusdem scultecie legittimus, famosus Albertus
3 per servitia sua nobis et ecclesie nostre Posnaniensis hactenus fideli constantia exhibita et in futurum diligentiori studio
exhibenda complacuit, unde ipsum velut bene meritum, prerogativa et favore nostro extollere cupientes, prefatam sculteciam
suam Wielichouiensem in advocatiam oppidi nostri Cziolkowo prescripti, re et vocabulo transponimus et permutamus tenore presentium
mediante, perpetuo duraturam, omnia et singula prefate scultecie emolumenta ac bona hereditaria ad ipsam ab antiquo pertinencia
ad eandem advocatiam transferentes et transfundentes. Ipsumque Albertum et posteros suos legittimos exnunc et eviterne predicti
oppidi nostri Cziolkowo facimus, constituimus et creamus advocatos, decernentes ipsos amodo advocatos teneri, haberi et vocitari.
Et ut ipse Albertus advocatus cum sua posteritate, proprietates atque iura advocatie sue eiusdem temporibus affuturis non
ignoret, decernimus, quod racione eiusdem advocatie sue in Cziolkowo cum successoribus suis legittimis duos mansos habeat
in Flami(ni)ca mensura omnino liberos, item duos hortos retro curiam nostram extra mensuram et pratum in paludine, retro pratum
[
k. 36v] plebanalem ibidem, item unam tabernam et unum pistorum, aliud sutorum et tercium carnium maccella, similiter libera et tercium
denarium de qualibet re iudicata ibidem in Cziolcowo perpetuis temporibus habebit cum successoribus suis Albertus advocatus
memoratus et unum fabrum prout et in scultecia Wielichoviensi habuit antefata. Concedimus etiam eidem Alberto advocato et
successoribus suis legittimis ducentas oves servare et ibidem libere pascere, extra gregem oppidanorum et incolarum oppidi
prefati. Item ut tantocius ipse Albertus advocatus circa collocacionem dicti oppidi intendat, sibi et successoribus suis de
gracia nostra speciali tercium denarium de quolibet maccello pistorum, sutorum et carnium damus et decernimus eviterne. Et
preterea volentes ipsum advocatum Albertum ad nostra tanto propensiorem allicere servitia et ecclesie nostre ex eo serwm reddere
fructuosum, sibi et successoribus ipsius legittimis, gurgitem alias struge Luboska dictam
4, ita late et longe, prout eam campi Wyelychouienses obduxerunt, ab utraque parte pro indagine et prato parandis ad sepefatam
advocatiam attribuimus cum prato iacente ante lang, eundo in Ziemino
5 in dextra manu a via usque ad primam szamyczam. Item aliud pratum, quod inter kmethones sibi prius cessit, mensura in Sczepyny
6 ex nostra donacione etiam ad dictam suam advocatiam habeat. Insuper decernimus, quod hec donatio nostra superius descripta
prenominato Alberto advocato et posteritati sue sub ratihabicione venerabilis capituli nostri Posnaniensis et consensu facta
et per nos concessa, incorrupta viribus subsistat eviternis. Oppidani vero eiusdem oppidi agros habentes, de quolibet manso
per marcam grossorum latorum bonorum Pragensium super festum sancti Martini [
11 XI] anno quolibet racione census nobis et successoribus nostris dabunt et pagabunt cum effectu, reliqui vero, agros non habentes,
sed duntaxat prata, racione huiusmodi pratorum et hortorum, ipsis pratis contiguorum, expirata ipsis libertate per duos pullos
similiter ad festum sancti Martini, preter communem exactionem alias schos, cui ipsos subiacere volumus, nobis et successoribus nostris solvere annis singulis sunt obligati. Et postremo omnes oppidani
oppidi predicti et kmethones, sub iure uno eiusdem oppidi degentes civili, sicut Wielichouien(ses) et non alii pro quibuscunque
laboribus nobis debitis per unum fertonem pecunie Polonicalis annis sin[
k. 37]gulis, ad festum sancti Michaelis [
29 IX] nobis et successoribus nostris dabunt cum effectu, et exnunc et perpetuo ab huiusmodi laboribus exempti sint et totaliter
absoluti, quos et nos absolvimus harum nostrarum serie literarum. Habebit etiam ipse Albertus advocatus et successores sui
legittimi venacionem leporum sive frumentorum seu segetum et pratorum damno et detrimento racione cuiusquidem advocatie et
donationis nostre premisse. Idem Albertus advocatus et posteri sui nobis et successoribus nostris in uno equo in valore duarum
marcarum grossorum cum balista decenter expediti ad quamlibet expedicionem generalem obsequi debebit et servire. In cuius
rei testimonium nostrum et capituli nostri Posnaniensis prenominati sigilla presentibus sunt appensa testimonio literarum.
Actum et datum Posnanie feria quarta infra octavas beatorum Petri et Pauli Apostolorum in capitulo generali anno Domini millesimo
quadringentesimo quadragesimo quarto, presentibus ibidem venerabilibus viris, dominis [...
b]
atak Kop., zamiast eos
bdalszy ciąg kopista opuścił Kop.
1Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.
2Ciołkowo i Wielichowo, zob. wyżej, nr 1621. Sołtys Wojciech skądinąd nie znany.
3Ciołkowo i Wielichowo, zob. wyżej, nr 1621. Sołtys Wojciech skądinąd nie znany.
4Luboska, struga dziś nie znana (SHGPoz. II), uległa zatracie w wyniku XIX-wiecznej regulacji doliny Obry.
5Ziemin, wieś par. tuż na pd.-wsch. od Wielichowa.
6Szczepiny skądinąd nie znane, najpewniej nazwa polna w okolicy Wielichowa.
Dokument Nr 1662
Poznań, 5 lipca 1444
Bogusław prepozyt szpitala Św. Ducha pod Poznaniem, komisarz papieski, nakazuje wszystkim przechowującym dokumenty dotyczące
apelacji w sporze Wawrzyńca plebana w Słupi i Wojciecha plebana w Czestramiu, aby przedłożyli je do rozpatrzenia apelacji.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 197-198. Tytuł: Compulsoria vigore literarum apostolicarum.
Boguslaus prepositus Sancti Spiritus extra muros Poznanienses
1, iudex comissarius et partibus infrascriptis a Sede Apostolica specialiter deputatus, discretis viris, chori cathedralium
Gneznensis et Poznaniensis ecclesiarum ebdomadariis ceterisque presbiteris curatis et non curatis, clericis, thabellionibus
et notariis publicis quibuscumque per et infra civitatem et diocesim Gneznensem et Poznaniensem ubilibet constitutis ac aliis,
qui presentibus fuerint requisiti, salutem in Domino et mandatis nostris huiusmodi ymoverius apostolicis firmiter et humiliter
obedire! Dudum literas rescripti sive comissionis sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Ewgenii divina providencia
pape quarti, ipsius vera bulla plumbea in cordula canapi more Romane Curie subappendenti sigillatas, salvas, sanas et integras,
non viciatas, non cancellatas nec in aliqua sui parte suspectas, sed omnino prorsus vicio et suspicione carentes, nobis pro
parte discreti domini Laurencii plebani in Slup Poznaniensis diocesis
2 et contra dominum Albertum plebanum in Czasram diocesis Gneznensis
3 presentatas, quas nos cum ea, qua decuit, reverencia, noveritis recepisse. Cuius comissionis tenor sequitur in hec verba:
Ewgenius episcopus, servus servorum Dei dilecto filio preposito etc. [...
a].
Vigore igitur et auctoritate literarum rescripti et comissionis predictarum in huiusmodi causa inter partes predictas ad nonnullos
actus iudiciarios gradatim et successive servatos, servandos et usque ad responsionem libellorum hincinde productorum processimus
inclusive, tandem per ipsarum parcium procuratores lite coram nobis legittime contestata extitit iudicialiter allegatum, quod
nonnulli iudices, notarii, thabelliones et alie persone, tam spirituales, quam seculares et signanter venerabilis dominus
officialis Gneznensis et ipsius causarum consistorii notarii habent et retinent et in notam seu notas receperunt diversas
scripturas, tam publicas, quam privatas, iura, acta acticata, literas, processus, instrumenta et munimenta ad causam huiusmodi
facientes seu faciens et ipsis necessaria sine quibus de meritis cause predicte ad plenum liquere non potest pecyeruntque,
quatinus ipsis et partibus ipsorum de oportuno remedio providere et nostras compulsorias literas decernere et concedere dignaremur.
Nos igitur attendentes, quod boni iudicis est cuncta rimari, vobis et cuilibet vestrum in virtute sancte obediencie et sub
excommunicacionis pena, quam in vos et vestrum quemlibet trina trium duntaxat dierum canonica prima monicione ferimus in hiis
scriptis, nisi mandatis nostris huiusmodi ymoverius apostolicis parueritis cum effectu, districte precipiendo mandamus, ne
occultacione dictorum iurium, processuum et literarum facti veritas obumbraretur et iusticia valeat deperrire, personaliter
accendentes prefatum dominum officialem et suos causarum consistorii notarios ac omnes alyos et singulos, qui pro parte dictorum
Laurencii de Slup et Alberti de Czasram plebanorum nominati fuerint, si comode accedi poterint, alyas in ecclesiis vestris
et in domibus habitacionum ipsorum publice proponendo moneatis, quos presentibus nos monemus, ut infra unum mensem a die presentacionis
computando, quem ipsis et cuilibet ipsorum pro tercia canonicaque monicione ac peremptorio termino prefigimus et assignamus
predicta acta acticata, instrumenta, literas, iura, privilegia et [
s. 198] munimenta ac alyas scripturas, tam publicas, quam privatas in prima et in secunda instancia coram ipsis producta et productas
sub forma publica et sigillis autenticis sigillata et sigillatas, et alias talibus modo et forma disposita et dispositas,
quod eis apud nos in iudicio et extra valeat adhiberi plena fides, nil addendo vel minnendo, quod facti sensum mutaret vel
variaret intellectum, expensis dictorum Laurencii et Alberti tamen moderatis et nobis versus Poznaniam ad domum nostram aut
ipsorum procuratoribus dent, tradent et assignent cum effectu. Alioquin omnes et singulos, qui in premissis rebelles fuerint,
Christi nomine invocato, excommunicamus in hiis scriptis, quos et vos sic excommunicatos vestris in ecclesiis infra missarum
solemnia publice denu(n)ccietis singulis diebus dominicis et festivis tandiu, donec a nobis absolucionis beneficium obtinere
meruerint et aliud habueritis in mandatis, de die vero execucionis presencium et quitquid in premissis feceritis per vestras
patentes literas aut instrumenta publica, harum seriem in se continentes seu continencia remissis presentibus nos reddatis
certiores. In quorum omnium fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas per notarium subscriptum scribi nostrique
sigilli appensione iussimus communiri. Actum et datum Poznanie die Saturni V mensis Iulii anno Domini M
o CCCC
o XLIIII, indicione septima, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini, domini nostri Ewgenii divina providencia
pape quarti anno ipsius quarto decimo, presentibus ibidem etc. [...
a].
Et ego Albertus Strezkonis de Jarunowo etc.
4, quia predictis compulsorie peticioni eiusque decreta aliisque omnibus [...
a]
adalszego ciągu brak Kop.
1Bogusław z Łekna, zob. wyżej, nr 1473/6.
2Słupia Kapitulna, wieś par. na wsch. od dzis. Rawicza (Koz. 3 s. 217). Pleban Wawrzyniec wyst. także 1436 (Now. II s. 420),
kiedy to również toczył spory z plebanem z Czestramia (zob. niżej), chyba - wbrew naszej ówczesnej supozycji (KDW IX nr 1156)
- różny od Wawrzyńca plebana w Słupi koło Buku 1428.
3Czesram, Czestram, dziś na terenie wsi Golejewko, wieś par. w powiecie kościańskim koło Słupi. Pleban Wojciech zapewne ident.
z Alberykiem Biegańskim wyst. 1436-46 (Now. II s. 315; SHGPoz. I).
4Wojciech syn Strzeszka z Jaranowa (par. Wieniec, na Kujawach) jako notariusz publiczny w Gnieźnie wyst. od 1432 (Not. nr 34).
Dokument Nr 1663
Łekno, 6 lipca 1444
Trojan z Łekna sędzia ziemski kaliski ustala prawa i obowiązki mieszkańców miasta Łekna.
Or.: Poznań, WAP, Akta m. Łekna I/1. Pergamin 398 x 330 + 55 mm. Plamy w tekście, dziurki na złożeniach. Dwie dziury po sznurze
do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie późne daty.
aIn nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Cum nichil cercius
b morte et nichil incercius hora mortis, proinde nos Troyanus heres / in Lekna, iudex Calisiensis generalis
1 significamus tenore presencium, quibus expedit universis presentibus et futuris, quomodo volentes consolatos efficere / cives
nostros civitatis Lekna fatamque civitatem meliorare, ut exinde coincole eiusdem civitatis nostre prompciores sint nobis obedire
valencioresque / nostros proventus expedire et exsolvere et ut eo melius fata civitas melioraretur, in ea morantes in bonis
eorum rescerent, ipsorum civitatem, prout et de nowa radice est fundata et prout alie civitates sedent, in iure Theutunico
seu Maydyboriensi confirmamus per presentes. Ipsique nostre civitati dedimus et donavimus eviterne ex nostra speciali gracia
ad utilitatem et melioracionem eiusdem civitatis Lekna censum de pretorio eiusdem nostre civitatis tantum, quantum conveniens
hoc ipsum pretorium dabit unacum propinacione cervisie Bydgostiensis, vini, medonis et cuiusvis liquoris. Et cum hoc propinacionem
et appreciacionem tot, quot voluerit convenire et apreciare, propinare picem
c in fata nostra civitate Lekna unacum penis civilibus, que habent in suis statutis et laudo, alias wchwale, preter penas wlnerum et penas nos et nostrum advocatum concernentes, que in nos et nostrum advocatum hereditarium videbuntur
pertinere. Insuper eedem civitati nostre et civibus in eadem commorantibus contulimus et dedimus eviterne proventus salis
a qualibet tunna magna medium secundum grossum, a parwa vero quatuor ternarios, a choreto vero salis quatuor denarios et a
medio choreto duos denarios, quilibet sal propinans ad solvendum fuerit astrictus. Sal enim nullus in domo audeat propinare
die forensi nisi in foro sub pena civili, a quoquidem sale ipsi cives nostri nobis et nostris successoribus quolibet anno
seorsum tenebuntur dare et solvere eviterne quatuordecim choros alias wyerthle salis. Quiquid cives nostri pro nostro censu seu exaccione alias schoschu singulis annis seorsum nobis et nostris successoribus tenebuntur dare et solvere eviterne viginti marcas mediorum grossorum
latorum et bonorum, numeri consueti Polonicalis, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando. Insuper causa eiusdem
civitatis custodie dedimus ipsis eviterne super fora annualia ter in anno a quolibet curru, per sex denarios a emptoribus
et a mercatoribus preter ferrum vendentes et preter kmethones, preter rotas et preter illa, que conswevimus recipere, hoc
est alvea, scultellas, cordas, que pro nobis reservamus et pro nostris successoribus. Insuper dedimus eidem civitati eviterne
causa nutrimenti et pabulacionis equorum impulsionem alias obora, que iacet penes lacum Leknensem transeundo de civitate in Domaborz
2 in sinistra manu, in fine lacus. Insuper cives in eadem civitate nostra Lekno commorantes pro sua utilitate suorumque vicinorum,
qui prevalere potuerint, possunt habere suas sartagines, habentes vero easdem non plus a qualibet braxacione exigant nisi
per unum grossum. Eciam prout habere braseatoria et qui in eorum braseatoriis laboraverit, a quolibet braseo nisi unum grossum
medium exigant. Insuper eedem nostre civitati Lekno contulimus benivole forum alias wolny targ carnificum singulis feriis terciis per curriculum anni cuiuslibet, venienti cuilibet ad forum eiusdem civitatis nostre Lekno
volenti carnes vendere, quilibet vendens carnes pro nobis successoribusque nostris legittimis tenebitur dare et solvere a
quolibet bove et vacca quatuor ternarios, a porco medium grossum, a quolibet mutone alias scopa et vitulo et a quolibet peccore parwo et magno quatuor denarios demptis carnificibus civitatis nostre, qui libere vendere
possunt absque aliqua solucione forensi alias thargowego carnes et hoc, qui sua maccella habent, sed quicumque civis noster maccello caret patrimonio, fuerit astrictus ad solucionem
forensem thargowe, ut alii venientes ad forum et vendentes carnes prohibemusque et excipimus, ut nullus nostrorum carnificum emat carnes apud
advenas ad vendendum, sed soli nostri carnifices percuciant peccora et peccudes, porcos et alia iumenta neque audeant nostri
carnifices ducere in civitatem nostram peccora et peccudes et alia iumenta mortua ad vendendum, sed viva ducere et in civitate
interimere et hoc sub pena civili. Quiquidem carnifices civitatis nostre singulis annis a quolibet maccello seorsum nobis
et nostris successoribus debent dare et solvere super quodlibet festum sancti Martini [
11 XI] duos lapides sepum et per grossum, et per quatuor denarios super festum Assumpcionis Beatissime Virginis Marie [
15 VIII], preter maccella advocati nostri hereditarii, que ad solucionem per nos et nostros successores non debent astringi. Insuper
sutores nostre civitatis de quolibet maccello seorsum debent nobis nostrisque successoribus singulis annis dare et solvere
octo grossos, preter maccella advocati nostri hereditarii. Insuper cives civitatis sepefate nostre Lekno colentes agrum de
quolibet manso seorsum agri, qui ager iacet transeundo de civitate nostra sub villam Canyno
3, debent nobis nostrisque successoribus per quatuor scottos seu quadraginta grossos mediorum grossorum et de mansis agri,
qui ager iacet sub hereditate Nyempczyno transeundo de civitate nostra Lekna
4, [de
d] quolibet [manso
d] seorsum per marcam mediorum grossorum numeri Polonicalis prescripti et non plus, demptis mansis advocati nostri hereditarii
et mansis libertatem habentibus, qui per nos et nostros successores ad solucionem [non de
e]bent astringi. Insuper cives civitatis nostri sepefate Lekno de quolibet orto seorsum supra sareptam debent dare et solvere
sex grossos de quolibet orto seorsum supra stagnum novem grossos, de quolibet vero orto seorsum supra lacum per fertonem nobis
nostrisque successoribus super quodlibet festum sancti Martini singulis annis ad solvendum sint astricti. Insuper volumus,
ut nullus in [...
f] civitatis nostre extraneus emat quevis frumenta cuiuslibet grani preter voluntatem et licenciam nostri prothoconsulis et
consulum. Insuper damus eviterne civitati nostre proventus et apreciacionem mensuracionis salis tali modo, quicumque convenire
voluerit diebus forensibus et forum annualium dividere sal emencium quilibet conveniens seorsum super quodlibet Quatuor Temporis
g duos grossos pro utilitate et melioracione civili fuerit ad solvendum astrictus. Ut enim hec nostra donacio obtineat robur
firmitatis, sigillum nostrum mayus presentibus est appensum. Actum et datum in fata civitate nostra Lekno feria secunda proxima
post festum beatorum Petri et Pauli Appostolorum in domo famosi Jacobi Crupka civis et prothoconsulis civitatis nostre
5 anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, presentibus generosis et nobilibus dominis Swyanthoslao de Rakowo
6, Janussio de Grilewo
7, Boguphaele de Radgoscz
8, Dobrogostio de Mrowynyecz
9, Troyano de Colipky et Phal de Colipky
10 heredibus ceterique nobilibus et terrigenis fidedignis ad hoc specialiter deputatis et ad premissa petitis etc.
ainicjał wysokości połowy tekstu Or.
bpoprawiane Or.
ctak Or. (zamiast pretorium?)
dzatarte Or.
edziura Or.
fdokument rozerwany, brak jednego wyrazu
gtak Or.
1Łekno na pn.-wsch. od Wągrowca. Trojan, zob. wyżej, nr 1393/5.
2Jezioro Łeknieńskie, Leknińskie, tuż na zach. od Łekna. Danabórz (Domaborz) na pn. od Łekna.
3Konin, dziś Koninek, na pn. od Łekna (Koz. 1 s. 118, 4 s. 379).
4Niemczyn na wsch. od Łekna (Koz. 1 s. 191, 5 s. 69).
5Jakub Krupka skądinąd nie znany, por. jednakże z Krupką z Łekna w Poznaniu 1465 (ARP I nr 1041).
6Rakowo par. Łekno, na pn.-wsch. od Wągrowca (Koz. 1 s. 251, 5 s. 234). Świętosław wyst. także 1435 i 1436 (SHGWlkp.).
7Grylewo, wieś par. na pn. od Wągrowca (Koz. 1 s. 88, 4 s. 277). Janusz przetrwał również, w patronimicum swego syna Piotra
wstępującego 1449 na UJ.
8Redgoszcz par. Łekno, na wsch. od Wągrowca (Koz. 1 s. 254, 5 s. 224). Boguchwała wymienia 1419, ok. 1420 i ok. 1440 S. Kozierowski
(Rocznik Pol. Tow. Heraldycznego 9, 1928/29, s. 131), por. też z Boguchwałem 1495 (SHGWlkp.). Był on zapewne ident. z Boguchwałem
z Jardanowic 1436-46 (SHGPoz. II s. 27).
9Mrowiniec par. Łekno, na wsch. od Wągrowca (Koz. 1 s. 185-186). Dobrogost wyst. 1424 (Roty IV nr 917), 1442, 1449 (SHGWlkp.).
10Kołybki par. Łekno, na pd.-wsch. od Wągrowca (Koz. 1 s. 117, 4 s. 375). Trojan nie żył już 1462, Chwał skądinąd nie znany
(SHGWlkp.).
Dokument Nr 1664
Buda, 12 lipca 1444
Legat papieski Julian Cesarini nadaje odpusty odwiedzającym kościół parafialny w Iwanowicach.
Kop. niegdyś w Królewcu, Bibl. Uniw., rkps 1555 (Liber cancellariae Stanislai Ciołek), k. 177.
Wyd.:
Ciołek, Liber cancellariae, t. II, s. 244-245 (wg Kop.).
Julianvs miseracione divina tituli sancte Sabine Sancte Romane ecclesie presbyter cardinalis sancti Angeli vulgariter nuncupatus,
in Regnis Hungarie, Polonie, Bohemie, Dalmacie et Croacie ac in provincia Salczburgensi Apostolice Sedis legatus
1, universis christifidelibus presentes literas inspecturis, salutem in Domino. Licet is, de cuius munere venit, ut sibi a
fidelibus suis condigne et laudabiliter serviatur de habundancia pietatis sue, que merita supplicum excedit et nota bene servientibus
sibi multo maiora retribuat, quam valeant promereri, nichilominus desiderantes Domino populum reddere acceptabilem et bonorum
operum sectatorem fideles ipsos ad complacendum ei quasi quibusdam allectivis muneribus indulgenciis, videlicet et remisionibus,
invitamus, ut exinde reddantur divine gracie apciores, cupientes igitur, ut parochialis ecclesia Sancte Katherine Virginis
de Gywanowycze Gneznensis dyocesis
2 congruis honoribus frequentetur ac fideles ipsi eo libencius devocionis causa confluant ad eandem et ad ipsius statum et
conservacionem manus prompcius porrigant adiutrices, quo ex hoc idem dono celestis gracie uberius conspexerint se refectos,
de omnipotentis Dei misericordia confisi omnibus vere penitentibus et confessis, qui in Nativitatis, Circumcisionis, Epiphanie,
Resurreccionis, Ascensionis et Corporis domini nostri Iesu Christi ac Pentecostes necnon Nativitatis, Annunciacionis, Purificacionis,
Concepcionis, Visitacionis et Assumpcionis Beate Marie Virginis ac sancte Katherine dedicacionisque ipsius ecclesie festivitatibus
ecclesiam prefatam devote visitaverint annuatim et ad reparacionem et conservacionem ipsius manus porrexerint adiutrices singulis
predictarum festivitatum diebus, quibus dictam ecclesiam visitaverint et manus porrexerint, ut prefertur, centum dies de iniunctis
eis penitenciis auctoritate nostre legacionis tenore presencium misericorditer relaxamus. Datum Bude Vesprimensis dyocesis,
anno a nativitate Domini M
o CCCC
o XLIIII
o, die vero duodecima Iulii, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii divina providencia
pape quarti anno quartodecimo.
1Julian Cesarini ur. 1398, kardynał i legat papieski, zmarł tuż po bitwie warneńskiej 1444.
2Iwanowice, wieś par. na zach. od Błaszek w Kaliskiem (Koz. 4 s. 288-289). Przywilej uzyskany najpewniej przez przebywającego
wówczas również przy królu w Budzie kanonika Jana Gruszczyńskiego z Iwanowic (późniejszego prymasa).
Dokument Nr 1665
Buda, 15 lipca 1444
Król Władysław III zwalnia mieszczan Wschowy od opłaty specjalnego podatku królewskiego.
Kop.: Zielona Góra, WAP, Akta miasta Wschowy 222 (kopiariusz przywilejów miejskich z czasów Komisji Dobrego Porządku), s. 733-734.
Wladislaus Dei gratia Poloniae, Hungariae, Dalmatiae, Croatiae etc. rex significamus tenore praesentium, quibus expedit [
s. 734] universis, quod nos ante decursum duorum annorum per universum Regnum nostrum Poloniae in civitatibus nostris singulis pro
necessitate nostra exactionem per duos grossos a qualibet marca exigere commiseramus et mandaveramus magnificoque Joanni de
Conyeczpole cancellario Regni Poloniae nostro
1 de civitate Vschovensi nostra exactionem huiusmodi dari mandaveramus, tandem casu infausto eiusdem civitatis Vschovensis
murus his annis ruit in quantitate non pauca, pro cuius muri reaedificatione cives iam dicti summam pecuniariam satis magnam
exposuerunt fossatumque et parkanum novum non modicis sumptibus et impensis ordinaverunt et fecerunt. De quibus aedificiis
et fortificatione civitatis praedictae per capitaneum ipsorum et alios terrigenas illius terrae pro re vera sumus edocti.
Horum igitur et aliorum meritorum intuitu volentes praefatos cives gratiam nostram prosequi favoribus, dictos cives ab huiusmodi
exactione eximimus, libertamus tenoreque praesentium quittamus et quittatos pronuntiamus. In cuius rei fidem sigillum nostrum
praesentibus est appensum testimonio literarum. Datum Budae feria quarta ipso die Divisionis Apostolorum anno Domini 1444
2.
Ad mandatum regie maiestatis Joannes Rey Sancti Michaelis praepositus
3.
1Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
2Data zgodna z itinerarium króla.
3Jan Rej, zob. wyżej, nr 1660/4.
Dokument Nr 1666
Buda, 15 lipca 1444
Król Władysław III zakazuje sprzedawania szlachcie nieruchomości w Kaliszu.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3498. Pergamin 353 x 153 + 58 mm. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku (jak
Gumowski, Pieczęcie, nr 24). Na odwrocie sygnatury i informacje o treści (XV-XVIII w.).
Wyd.: 1. KGV, 1870, 7, s. 120; 2. Rocznik Kaliski, 6, 1973, s. 293 (wg Or., ekscerpowane).
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 56; fot. Or. tamże, ryc. 7.
Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. signi/ficamus
tenore presencium, quibus expedit universis, quia intelligentes, quod nonnulli nobiles et terrigene areas et certas do/mos
in civitate nostra Calisziensi occupantes et iure hereditario possidentes, licet in eis personalem non gerunt residenciam,
/ tamen a talibus domibus, consuetudine incolarum eiusdem civitatis exacciones, vigilias seu custodias et alia iura ibidem
antiquitus tenta, se exhibere et facere excipiunt nobisque nulla terrestria servicia, more ceterorum nostrorum terrigenarum
de eisdem impendunt, per quod nostra predicta civitas in suis profectibus dietenus decrescit nostrique proventus et exacciones
in eadem diminuuntur. Unde premissis occurrere volentes, deinceps nostro regio sub edicto decernimus et instituimus, ut cives
nostri predicti nullum terrigenam, sit status et condicionis cuiuscumque, ad comparandas, emendas et occupandas aliquas in
vicinitate ipsorum domos, nisi tales omnem solucionem census, exaccionis vel alterius cuiuscumque collecte qualitercumque
imponende, tam pro comodo civitatis, quam eciam provincie nostre vigilie seu custodie omnesque labores se exsolvere, intercedere
et reponere coram consulibus predicte nostre civitatis submittant et secundum consuetudinem civitatis eiusdem inscribant.
Harum quibus sigillum nostrum presentibus est subappensum testimonio litterarum. Datum Bude feria quarta ipso die Divisionis
Appostolorum sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto
1.
Ad mandatum regie maiestatis Johannes Rey Sancti Michaelis prepositus
2.
1Zob. dok. poprzedni.
2Zob. dok. poprzedni.
Dokument Nr 1667
Buda, 16 lipca 1444
Król Władysław III zakazuje sędziom prawa polskiego sądzenia spraw przeciwko miastu Kaliszowi i jego mieszczanom.
Kop.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3681, w or. publikacji Jana ze Spławia sędziego i Wojciecha z Pomarzanowic podsędka kaliskich z
daty: Kalisz, 24 stycznia 1513.
Wyd.: 1. KGV, 1870, 8, s. 130-131; 2. Rocznik Kaliski, 6, 1973, s. 293-294 (wg Kop., ekscerpowane).
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 85 (wg Kop.).
Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. pallatinis,
castellanis, capitaneis, iudicibus, subiudicibus, succamerariis, vexilliferis ceterisque dignitariis et officialibus iudiciorum
nostrorum in Regno nostro Polonie et signanter in terris Maioris Polonie et districtu Calissiensi presidentibus et eorum vicesgerentibus
presentibus requirentibus, fidelibus nostris dilectis, graciam regiam et omne bonum. Magnifici, generosi, strennui et nobiles,
fideles nostri sincere dilecti! Quamvis civitas nostra insignis Calissiensis in iure Theuthonico, quod Maydburgense dicitur,
a prima sue locacionis origine existit collocata, a ducibusque et regibus dive memorie predecessoribus nostris eodem iure
sufficienter dotata per nosque confirmata, tamen aliqui nostri terrigene et subditi, cives et incolas dicte civitatis nostre
Calissiensis de iure ipsorum Maydburgensi predicto in presenciam vestrarum fidelitatum pro variis causis evocant et attrahunt
in destructionem et nocumentum dicti ipsorum iuris Maydburgensis. Nostre enim intencionis est tempore nostri felicis regiminis
singulos subditos nostros circa illorum iura conservare. Quocirca vestris fidelitatibus mandamus nostro regio sub edicto firmiter
precipientes, quatenus prefatos cives et eorum successores communiter vel divisim, ad instanciam quarumcumque personarum,
status, condicionis cuiuscumque existant pro quibuscumque causis, tam magnis, quam parvis, nulla debeatis iudicare aut sentenciis
vestris diffinitivis condemnare racione nullaque pignora per ministeriales terrestres in bonis civitatis nostre predicte inferre
permittatis, sed singulas causas ipsorum indecisas ad ius ipsorum Maydburgense, in quo gerunt residenciam, remittatis pro
causis eorum vobis motis seu movendis. Et si quid contra ipsorum iura et nostram presentem inhibicionem attemptaveritis, illa
cassa, irrita et nullius vigoris facimus presencium mediante, presentibus perlectis exhibenti restituatis. Secus facere non
ausuri. Datum Bude feria quinta in crastino festi Divisionis Appostolorum sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
quarto
1. Ad mandatum regie maiestatis Joannes Rey Sancti Michaelis prepositus
2.
1Zob. dok. poprzedni.
2Zob. dok. poprzedni.
Dokument Nr 1668
Buda, 16 lipca 1444
Król Władysław III ponawia zwolnienia mieszczan kaliskich od opłat ceł i targowego.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3499. Pergamin 382 x 167 + 72 mm, plamy rdzy. Nacięcie po pasku do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie
informacje o treści i sygnatury (XV-XVIII w.).
Wyd.: 1. KGV, 1870, nr 30; 2. Rocznik Kaliski, 6, 1973, s. 294-295 (wg Or., ekscerpowany).
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 57.
Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithwanieque princeps supremus et heres Russie etc. significamus
tenore presencium, / quibus expedit universis, quomodo cupientes civitatis nostre Calisziensis condicionem facere meliorem,
ut cives ipsius eo liberius ad fortificacionem dicte nostre / civitatis intendere valeant atque possint, eisdem civibus, mercatoribus,
emptoribus, vectoribus et salis ductoribus in ipsa civitate nostra Calisziensi existentibus / ab omnibus solucionibus theoloneorum,
foralium alias targowe per universum Regnum nostrum Polonie, quocumque ipsos cum mercanciis, salibus et rebus quibuscumque diverti contigerit, omnimodam
dedimus, contulimus damusque et conferimus libertatem ad nostrum duntaxat ibidem in Calis proximum felicem regressum. Quocirca
vobis omnibus et singulis capitaneis, tenutariis, burgrabiis, civibus, theoloneatoribus, poncium, passuum locorumve custodibus,
ad quos presens nostra littera pervenerit, precipimus et vice iterata seriose iniungimus nulla volentes carere racione, quatenus
dictos cives, mercatores, vectores et salis ductores per civitates, loca, passus, pontes et dominia transire et proficisci
resque et mercancias ipsorum vendere, emere permittatis et permitti faciatis absque prefati theolonei et foralium solucione,
secundum priorem nostram ordinacionem ipsis desuper factam, efficientes, ne in rebus ipsorum aliquod percipiant dampnum vel
gravamen. Et si quis vestrum talem libertatem, ipsis per nos duplicibus litteris nostris factam, tenere contempserit, talis
a nostra maiestate pro inobediente et rebelli habebitur et reputabitur nostramque gravem incurret indignacionem. Secus facere
non ausuri. Datum Bude feria quinta in crastino Divisionis Appostolorum sub anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
quarto
1.
Ad mandatum regie maiestatis Johannes Rey Sancti Michaelis prepositus
2.
1Zob. dok. poprzedni.
2Zob. dok. poprzedni.
Dokument Nr 1669
Buda, 22 lipca 1444
Król Władysław III zwalnia mieszczan pyzdrskich od opłat targowego w Pyzdrach.
Kop.: Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 15, k. 157v. Wpis w transumpcie króla Jana Olbrachta z daty: Poznań, 22 marca 1493. Tytuł:
Libertacio a solucione foralium civitatis Pisdrensis.
Reg.: MRPS II, suppl. nr 62 (wg Kop.).
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Cum inter humane nature comoda nihil dignius memoria habeat, opportunum
existit, ut actus hominum litterarum apicibus et testium annotacione perhennentur, ne lapsu temporis evanescant. Proinde nos
Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie, Rascie, Serwie, Bulgarie, Sclavonie etc. rex necnon terrarum Cracovie,
Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuiavie, Lithvanie princeps suppremus, Pomeranie Russieque dominus et heres etc. significamus
tenore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris noticiam presencium habituris, quomodo quamvis cives civitatis
nostre Pisdrensis per dive memorie progenitorem nostrum carissimum ac per nostram maiestatem a solucione foralium per universum
Regnum nostrum Polonie existant liberati et absoluti, tamen volentes, ut dicta libertas ipsis per tenutarios seu officiales
nostros Pisdrenses, quoscunque pro tempore existentes, inviolabiliter teneatur, prefatos cives, carnifices et singulos incolas
dicte nostre civitatis Pisdrensis in eadem civitate a solucione foralium, tam fori annui, quam eciam septimanalis et signanter
fori liberi carnium in eadem nostra civitate ab antiqua consuetudine instituti et in loco consueto et solito attemptati absolvimus
et liberos ac solutos perpetuis temporibus irrevocabiliter facimus tenore presencium mediante. In cuius rei testimonium sigillum
nostrum presentibus est subappensum. Actum et datum Bude feria quarta ipso die Marie Magdalene anno Domini millesimo quadringentesimo
quadragesimo quarto
1, presentibus ibidem magnificis et generosis Luca de Gorka palatino Poznaniensi
2, Nicolao de Osszolin Woyniczensi
3, Nicolao de Szakrzow Wisliciensi castellanis
4, Byenakone de Bandlewo vexillifero Poznaniensi
5, Petro de Schamotuli
6, Johanne Cothwiecz capitaneo Wschowensi
7 et Petro de Camenyecz
8, testibus circa premissa. Relacio venerabilis Johannis Rey Sancti Michaelis prepositi
9.
1Data zgodna z itinerarium króla.
2Łukasz Górka, zob. wyżej, nr 1393/7.
3Mikołaj z Ossolina, Balic, zob. wyżej, nr 1548/5.
4Mikołaj z Zakrzowa marszałek nadworny 1443-44, wielkorządca krak. 1444-48, kasztelan wiślicki 1444-60 (Spisy młp.).
5Bieniak z Będlewa, zob. wyżej, nr 1393/6.
6Piotr z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1649/3.
7Jan Kotwicz, zob. wyżej, nr 1647/11.
8Piotr z Kamieńca (pod Krosnem) starosta dobczycki, zm. 1447 (PSB XI s. 520).
9Jan Rej, zob. wyżej, nr 1660/4.
Dokument Nr 1670
Poznań, 22 lipca 1444
Oficjał poznański na prośbę Andrzeja plebana z Winnejgóry transumuje dokument uposażenia tamtejszej parafii.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 130, k. 496v-498. Wpis 25 września 1596.
In nomine Domini amen. Nos Jacobus de Wygonowo canonicus vicariusque in spiritualis et officialis Posnaniensis generalis
1 universis ad quos praesentes nostrae
a devenerint volumus esse notum, quomodo coram nobis et notario nostri consistorii infrascripto honorabilis vir, dominus Andreas
vicarius perpetuus in ecclesia Posnaniensi et rector ecclesiae parochialis in Vinnagora Posnaniensis diocesis
2 personaliter constitutus, quoddam privilegium ecclesiae in Vinnagora praedicta super decimas villarum et alodiorum infrascriptorum
foelicis recordationis Andreae Dei gratia quondam episcopi, sigillis vero duobus, uno ipsius domini Andreae episcopi, altero
venerabilis capituli ecclesiae Posnaniensis memoratae, de cera communi, figurae oblongae consignatum et sigillatum, in sigilli
vero dicti domini episcopi medio quaedam imago episcopum infulatum repraesentabat sedens pro tribunali, manus dextram ad benedictionem
extendens, baculum pastoralem in sinistra retinens, subtus vero pedes imaginis clipeus dispositus, in cuius leonis pars media
prior, sub quo arbor quaedam vinum reputans tribus ramis extensa supra apparebat et inter duas lineas circulares haec literae
legebantur: "S. Andreae Dei gratia episcopi Posnaniensis"
3. In alterius vero sigilli medio quaedam imago infulata, in dextra clavem, in sinistra librum gestans sanctum Petrum substabat
b, in circumferentiis vero eius istae literae legebantur: "S. Capituli ecclesiae Posnaniensis"
4, sanum, salvum, licet aliqualiter omideratum
b, omni tamen vitio et suspicione carens exhibuit, produxit et praesentavit, nobis cum instantia debita supplicans, quatenus
idem privilegium seu literam privilegii ac contenta in eadem et expressa authoritate ordinaria [
k. 497] nobis commissa et ex officio nostro approbare, ratificare et confirmare et ne vetustate seu aliquo alio casu rumperetur,
decretum nostrum apponendo renovare, transsumi, transcopiari et in formam publicam redigi mandare dignaremur. Cuius tenor
per omnia ac de verbo ad verbum sequitur et est talis:
[
następuje dok. biskupa pozn. Andrzeja Zaremby z daty: Poznań, 4 grudnia 1305 - KDW II nr 896, wg tejże kopii].
[
k. 497v] Nos itaque Jacobus officialis praedictis petitionibus dicti domini Andreae favorabilibus annuentes, cum iusta petentibus
non sit
c denegandus assensus, dictum privilegium omniaque in ipso contenta approbamus, ratificamus ac confirmamus perque notarium
publicum infrascriptum
d eiusdem privilegii originale fecimus et mandavimus innovari, transsumi, transcopiari ac de verbo ad verbum ad
e diligenti auscultatione exemplari. Quoquidem privilegio sic, ut praemittitur, innovata
e et assumpta
e, quia dictum exemplar seu transsumptum facta diligenti collatione ad
f dicto originali per omnia concordari invenimmus
e. Ideo eidem transsumpto auctoritate ordinaria potestatem interponimus et decretum, ut eidem decreto in iudicio et extra,
tanquam ipsius vero originali per omnia stetur et fides plenaria valeat adhiberi. In cuius rei testimonium et evidentiam pleniorem
praesentes nostras literas sigilli officialatus appensione inssimus
g communiri. Actum et datum Posnaniae anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, indictione septima, pontificatus
sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini
h Eugenii divina providentia papae quarti anno quatuordecimo, die Mercurii vicesima secunda mensis Iulii, hora tertiarum vel
quasi, in porticu ecclesiae Posnaniensis preductae
e ad hostium versus meridiem sito, praesentibus ibidem honorabilibus et discretis viris, dominis Sandiuogio de Sobbotha canonico
Posnaniensi
5, Francisco de Schimankowo
6 et Jacobo de Brzerze canonicis
i Posnaniensis et Wladislawiensis diocesum
7, testibus ad praemissa.
Et ego Simon Swenthoslai de Jesziora clericus diocesis Posnaniensis, publicus imperiali auctoritate notarius et coram memorato
venerabili domino Jacobo de Wygonowo canonico vicarioque in spiritualibus et officiali Posnaniensi causarum ac gesti huius
scriba
8, quia praedictis privilegii exhibicioni et praesentationi transsumptique decreto ac aliis omnibus et singulis dum sic, ut
praemittitur, fierent et agerentur, unacum praenominatis testibus praesens fui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi,
ideo hoc praesens instrumentum manu propria [
k. 498] scriptum in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et fieri consuetis sigilloque officialatus Posnaniensis
consignando, rogatus et requisitus in fidem omnium praemissorum.
atu kopista opuścił zapewne słowo litterae
bodczyt niepewny
ctak Kop. zamiast est
dnastępuje znów publicum Kop.
etak Kop.
ftak Kop. zamiast de
gnastępuje znów appensione Kop.
hsłowo powtórzone Kop.
itak zamiast clericis!
1Jakub z Wyganowa, zob. wyżej, nr 1389/18.
2Winnagóra, wieś par. na pn.-zach. od Miłosławia (Koz. 3 s. 393). Pleban Andrzej skądinąd nie znany, trudny do identyfikacji
z którymś z wikariuszy katedry pozn.
3O pieczęci biskupa Andrzeja Zaremby pisze Now. II s. 63.
4Pieczęć kapituły pozn. jak KDW IV tabl. VIII czy LV?
5Sędziwój syn Dobrogosta z Soboty (pomiędzy Poznaniem a Szamotułami) kanonik pozn. 1443, pleban w Rogoźnie 1450-65, kościoła
Św. Marii Magdaleny w Poznaniu 1465, zm. 1475/76 (Now. I s. 724, II s. 253 n.).
6Szymankowo par. Uchorowo, na pn.-zach. od Murowanej Gośliny (Koz. 3 s. 312). Franciszek może ident. z Franciszkiem synem Pawła
Szymankowskiego, wychowankiem wikariusza pozn. Pawła, wyst. 1430-31 (WSvP s. 203-204, 239).
7Jakub z Brzezia (par. Lubotyń lub par. Wieniec na Kujawach) nie zidentyfikowany.
8Szymon z Jezior, zob. wyżej, nr 1568/14.
Dokument Nr 1671
Kalisz, 22 lipca 1444?
Mieszczanin kaliski Mikołaj syn Konrada prosi arcybiskupa gnieźnieńskiego o inwestyturę dla Stanisława syna Michała z Kalisza
na altarię swej fundacji w kolegiacie NMPanny w Kaliszu.
Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 11-12; 2. Tamże, rkps 9175 (j. w.), s. 343-344.
Tytuł: Presentacio ad altare nowe fundationis.
Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 6. Tekst wydajemy wg Kop. 1, uwzględniając tylko najważniejsze odmianki z Kop. 2.
Reverendissimo in Christo patri et domino, domino Vincencio Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopo et primati
Nicolaus Cunradi civis Calisiensis
1, vestre Gneznensis diocesis humilis cernueque obediencie continua incrementa. Reverendisime pater, domine et domine graciosissime!
Libenter ad ea, que divini cultus incrementum prospiciunt cum Dei adiutorio intendere cupiens meeque et meorum parantum saluti
in tempore providere ac terrena cupiens pro celestibus comutare, attento itaque discreti Stanislai Michaelis de Calis baccalaurei
in artibus, clerici vestre predicte Gneznensis diocesis
2 in domo Domini sedulum famulatum necnon morum vite legalitatem ac fame conversacionisque in populo probitatem ipsum ob eius
devocionis
a instantem ac morum legalitatem in meam recipiens provisionem, sibi pro altari in ecclesia collegiata Sancte Marie Calisiensis
de novo fundando et per p(aternitatem) v(estram) erigendo sex marcas census annui vel ultra mediorum grossorum, quadraginta
octo grossos marcam in quamlibet computando, et primo super instita murata mercatorum honeste [
s. 344] Katherine relicte olim Nicolai Cranch
3, unam marcam super area aciali providi Mathie Zeymaga
4, eciam unam marcam super maccello vero Nicolai Buchwaldh
5, unam marcam inter maccella Niclaschowye
b et Hirmanconis
c5 sita et super maccello carnificum honeste Zophie relicte olim Phennowie
d5 mediam
e marcam et super duabus areis, videlicet Bartholomei Zeymaga
5 et Stanislai sartoris
5 in platea Wrat(islauiensi) in Calis unam marcam cum sedecim scotis census annui, prout in literis resignacionis eorumdem
plenius continetur, de bonis michi a Deo collatis et concessis, quamlibet marcam pro quindecim marcis in predicta civitate
Calisiensi per me emptas et comparatas, donavi et assignavi donoque et assigno perpetuo presenciumque tenore mediante per
predictum Stanislaum et ipsius successores dicti altaris ministros annis singulis tollendas, levandas et in usus beneplacitos
convertendas, ita tamen, quod predictus Stanislaus et ipsius successores prefati altaris ministri singulis septimanis per
se vel per alium ydoneum sacerdotem duas teneantur [
s. 12] complere missas, super quorum ipsorum consciencias p(aternitas) v(estra) dignetur onerare. Quapropter reverendissime paternitati
vestre supplico plenius intuitu Dei omnipotentis, quatinus v(estra) r(everendissima) p(aternitas) premissa admittere ac huiusmodi
meas empcionem, donacionem et dotacionem approbare necnon prefatum Stanislaum per paternitatem vestram erigendum, quem p(aternitati)
v(estre) tenore presencium presento, investiri dignaretur graciose. Ius enim patronatus et presentandi predictum altaristam
ad sepedictum altare pro me et Katherina consorte mea in vita nostra, post obitum vero nostrum pro posteritate mea reservo
perpetue et in ewm. In cuius rei testimonium sigillum meum presentibus est appensum. Actum et datum in Calis die Lune XXII
mensis Iulii anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto etc.
f6
adevocacionis Kop. 1
bNycloschowye Kop. 2
cHyrzmankonis Kop. 2
dPhemcowye Kop. 2
e1/2 Kop. 2 (większość liczb w Kop. 2 oddawanych jest cyframi).
fbrak etc. Kop. 2
1Mikołaj syn Konrada nie zidentyfikowany.
2Stanisław z Kalisza, zob. wyżej, nr 1609/17.
3Mikołaj i Katarzyna Kranchowie, zob. wyżej, nr 1519/2.
4Mikołaj Zewinage, zob. wyżej, nr 1610/2.
5Nie zidentyfikowany.
6W 1444 r. (data roczna zgodna w obydwu Kop.) poniedziałek przypadał 20 i 27 lipca, a także 22 czerwca. Gdzie tkwi błąd, nie
wiemy. Por. też dok. następny.
Dokument Nr 1672
Uniejów, 23 lipca 1444
Arcybiskup gnieźnieński udziela inwestytury na altarię w kolegiacie NMPanny w Kaliszu Stanisławowi synowi Michała z Kalisza.
Kop.: 1. Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 344. Tytuł: Investitura nowe plantationis; 2. Tamże, rkps 9176, s. 12-13. Tytuł: Investitura super altare nowm in Calis.
Uw.:Tekst wydajemy wg Kop. 1.
Vincencius Dei gracia sancte Gneznensis ecclesie archiepiscopus et primas discretis viris, vicariis ecclesie collegiate Sancte
Marie in Calis et presentibus requirendis salutem in Domino. Quia ad altare Beatissime Virginis Marie Presentacionis, Sancti
Adalberti ac Sanctarum Virginum Katherine et Barbare in eadem ecclesia per nos instante honesto Nicolao Cunradi de Calis,
ipsius altaris dotatore
1 creatum, errectum et fundatum noviter et incorporatum, ad presentacionem ipsius Nicolai Cu(n)rradi patroni eiusdem altaris
discretum Stanislaum Michaelis de Calis baccalaureum arcium liberalium, dyaconum
1, per manus nostre suo capiti imposicionem canonice investimus, instituimus et confirmamus ac investimus et confirmamus, curam,
administracionem spiritualium et temporalium ipsius altaris eidem comittentes et comittimus in Dei nomine per presentes. Quocirca
vobis sancte obediencie in virtute et sub excommunicacionis pena mandamus, quatinus cum prefato Stanislao ad dictum altare
accedenti, ipsum in et realem et corporalem omnium iurium et pertinenciarum dicti altaris inducatis possessionem, facientes
sibi de singulis censibus et redditibus per eos, ad quos [
s. 13] pertinet, integre responderi. Datum in Wneyow die XXIII mensis Iulii anno Domini M
o CCCC
o XL
o quarto
2,
a-bnostro sigillo presentibus subappenso, presentibus ibidem honorabilibus a de b, c de d, f de g etc., testibus ad premissa
etc.
a-btylko w Kop. 2
1Zob. dok. poprzedni.
2Pobyt w Uniejowie (zamek arcybiskupi w Sieradzkiem) możliwy w świetle itinerarium arcybiskupa.
Dokument Nr 1673
Solec, 24 (23?) lipca 1444
Biskup poznański zaświadcza, że Wincenty ze Strzałkowa pleban w Cerekwicy wydzierżawił na 3 lata swój kościół Maciejowi kapłanowi
z Jarocina.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 619. Tytuł: Instrumentum recognicionis ex actis et inscripcionis ad acta.
Uw.:O dacie zob. niżej, przypis 5.
Andreas Dei gracia episcopus Poznaniensis
1 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo coram nobis constitutus personaliter discretus Vincencius
de Strzalkow rector parrochialis ecclesie in Czirekwicza nostre diocesis
2 eandem ecclesiam in Cirequicza discreto Mathie presbitero de Jaroczino
3 ad tres annos inmediate se sequentes, annum a festo beatorum Petri et Pauli Apostolorum [
29 VI] proxime lapso inchoando, arendavit sub tali condicione, quod pro ratha cuiuslibet anni idem Mathias presbiter prefato Vincencio
plebano tenebitur et debebit sub censuris ecclesiasticis, quibus se sponte submisit, solvere XXV marcas in Regno Polonie currencium
et valencium peccuniarum, quarum medietatem in quolibet die Carnisprivii et medietatem in festis singulis sancti Johannis
Baptiste [
24 VI] annorum trium huiusmodi solutorum se sub eisdem censuris obligavit, hoc adiecto, quod expirante arenda prenarrata ipse Mathias
agrum cultum et debite dispositum cum frumentis yemalibus et estivalibus, veluti solus accepit, memorato Vincencio plebano
restituere et representare debebit. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium premissorum nostras literas per Nicolaum
notarium nostrum infrascriptum
4 scribi et publicari nostrique appensione sigilli iussimus communiri. Actum et datum in Solecz die Veneris XXIII mensis Iulii,
hora nonarum vel quasi, anno Domini M
o CCCC
o XLIIII, indicione VII, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri, domini Eugenii pape quarti anno XIIII
5, presentibus ibidem nobilibus et discretis viris Micklaskone vicemarssalko
6, Wirzbintha magistro coquine
7 et Stanislao notario
8, familiaribus, testibus ad premissa vocatis specialiter.
Et ego Nicolaus Johannis de Grodzysko clericus Poznaniensis diocesis, publicus auctoritate imperiali notarius et coram prefato
domino episcopo Poznaniensi actorum scriba
4, quia dictis arendacioni, submissioni omnibusque aliis et singulis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum
prenominatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, et in actis ipsius domini episcopi reposui, ideo presens
instrumentum ex actis huiusmodi confeci et in hanc publicam formam redegi, signo et nomine meis solitis et conswetis unacum
appensione sigilli prefati reverendi patris et domini episcopi Poznaniensis consignavi, de sciencia et mandato ipsius specialibus
per certum executorem requisitus.
1Andrzej Bniński, zob. wyżej, nr 1447/7.
2Cerekwica, wieś par. na pn.-wsch. od Borku Wlkp. (Koz. 2. s. 69). Wincenty ze Strzałkowa (wsi par. na pn.-zach. od Słupcy),
wg J. Nowackiego (Studia Żródłoznawcze 3, 1958, s. 163) był plebanem w Cerekwicy od 1453 aż do śmierci w 1500, ponadto kanonikiem
głuszyńskim, archidiakonem pszczewskim 1457-96, kanonikiem gnieźn. 1475, pozn. 1496, zob. też Now. I s. 721, II s. 404.
3Maciej z Jarocina, zapewne syn właściciela Jarocina Macieja (wyst. 1416-48, zob. KDW IX nr 1296/6), czy ident. z późniejszym
właścicielem Jarocina wyst. 1459-60 (Acta capitulorum II nr 1284, 1290), zm. przed 1475 (SHGWlkp.)?
4Mikołaj z Grodziska, może ident. z wyst. przy Andrzeju Bnińskim notariuszem Mikołajem synem Jana 1440, zob. wyżej, nr 1504/11.
5Dzień 23 lipca w 1444 r. przypadał w czwartek, piątek to 24 lipca.
6Mikołaj, Miklasz Malczewski, zob. wyżej, nr 1427/6.
7Wierzbięta nie zidentyfikowany.
8Zapewne Stanisław syn Marcina z Dobieszewa (w powiecie kcyńskim), zw. Kokoszka, student UJ 1442, not. publ. 1444-66, altarysta
w pozn. kościele NMP, pleban w Krobi 1451-63 (informacja mgr Izabeli Skierskiej; Now. I s. 227, 253, 723).
Dokument Nr 1674
Kalisz, 26 lipca 1444
Pozew sądu namiestnika królewskiego na Wielkopolskę dla Dziersława i Hieronima z Czechla.
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21, k. 78-78v. Wpis 28 lipca 1444.
Albertus de Male pallatinus Lanc(iciensis), regie maiestatis (locumtenens
a) et capitaneus Maioris Po(loni)e generalis
1 tibi honorabili domino Derslao et nobili Jeronimo fratri tuo germano tecum indiviso de Czechel heredibus
2 vigore domini regis et nostro mandamus, quatenus coram [
k. 78v] nobis in Calis tamquam coram regie maiestatis locumtenenti tercia die post nostrum proximum felicem ibidem in Calis adventum
in nostro iudicio compareas ad instanciam nobilis Agnetis consortis nobilis Andree de Czechel
3 pro eo, quia tu cum eodem fratre tuo indiviso cum decem et octo et uno ministeriale veniens super domum ipsius cum intencione
et ipse violenter repercuciens domum ipsius, ubi ipsa dotalicium suum et dotem habet, et divi(si)sti ortum ipsius circa eandem
domum et palos duos infixisti in medio orti sui violenter et hoc fecit
b non citans ipsam pro eadem divisione nec aliquo ipsam acquirens super ipsa, quos palos ministerialis in tempore conspexit
et computavit, de premissis iudicialiter (responsurus
a). Datum in Calis die dominico in crastino sancti Jacobi Apostoli gloriosi anno Domini millesimo CCCC
o quadragesimo quarto.
abrak Kop.
btak Kop.
1Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.
2Dziersław z Czechla, zob. wyżej, nr 1493/5, Hieronim - 1655/9.
3Andrzej z Czechla wyst. 1443, nie wiemy czy ident. z Andrzejem wyst. 1463, wówczas mężem Elżbiety (SHGWlkp.).
Dokument Nr 1675
Koło, 17 sierpnia 1444
Wymienieni rozjemcy zaświadczają, że rozsądzili spór pomiędzy synami podkomorzego kaliskiego Rafała z Gołuchowa a wdową po
nim Elżbietą.
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21, k. 110v. Wpis, nie dokończony (brak karty z zakończeniem), 2 listopada 1444. Bok karty wystrzępiony,
powodujący ubytki tekstu.
Nos Johannes Grabsky Spicimiriensis
1, Mathias Borek de Oseczna Naklensis castellani
2, Petrus de Gay iudex Poznaniensis generalis
3, Nicolaus de Pleszow vexillifer Kalisiensis
4 tamquam veri arbitri et amicabiles compositores significamus per presentes, quibus expedit, quod dum sub anno Domini millesimo
CCCC
o quadragesimo quarto, feria secunda proxima post festum Assumpcionis Marie Virginis Gloriose in Colo sedebamus super concordia
et amicabili composicione inter generosos Iwan et Raphaelem fratres germanos ex una, filios dive memorie magnifici domini
Raphaeli(s) de Goluchowo succamerarii Calisiensis, seniores
5, et inter iuniores pueros eiusdem prefati domini Raphaelis, fratres ipsorum ex altera partibus et generosam dominam Elyzabeth
consortem condam magnifici domini Raphaelis de Goluchowo succamerarii Calisiensis, nowercam
6 Iwan et Raphaelis fratrum seniorum matremque puerorum iuniorum, in qua sessione et composicione prefata concordavimus et
invenimus, quia prescriptos fratres, pueros suprascriptos domini Raphaelis prefati in Calis patrui et awunculi ipsorum in
una septimana post festum sancti Martini Confessoris gloriosi [
11 XI] debent perpetuali divisione dividere, generosa vero domina Elyzabeth consors prefati domini Raph[aelis] succamerarii Kalisiensis
debet gaudere et uti suo dotalicio integraliter omnibusque pecc[oribus], peccudibus, equis [.......] censeantur [...
a]
adalszego ciągu brak Kop.
1Jan Grabski, brat Jaranda z Brudzewa, opiekadlnik (tutor) sier. 1434-36, kasztelan spicymierski 1436-47 (PSB VIII s. 517;
Spisy sier.).
2Maciej Borek z Osiecznej, zob. wyżej, nr 1425/1.
3Piotr Skóra z Gaju, zob. wyżej, nr 1381/10.
4Mikołaj z Pleszewa, zob. wyżej, nr 1424/2.
5Rafał z Gołuchowa, zob. wyżej, nr 1406/1. Syn Iwan, potem z Goliny, sędzia ziemski kal. 1469-82 (Spisy wlkp.), o Rafale zob.
wyżej, nr 1546/4.
6Wdowa Elżbieta bliżej nie znana; jej synami byli wyst. później Jan, Andrzej i Cherubin (Rubin) z Gołuchowa (WSB s. 615).
Dokument Nr 1676
Waradyn, 22 sierpnia 1444
Król Władysław III zapisuje 500 złotych na Kościanie Piotrowi z Szamotuł.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 434. Pergamin 360 x 190 + 63 mm, plamy w tekście, skasowany przez przecięcie. Pasek pergaminowy
do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII w.).
Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lytthwanieque princeps suppremus et heres Russie etc.
significamus / tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo attendentes grate fidelitatis obsequia studiosa et pure
fidei merita, quibus gene/rosus et strennuus Petrus de Schamotuli
1, miles noster grate dilectus, in hoc nostro inclito Hungarie Regno et signanter in / hac noviter elapsa expedicione, quam
cum adiutorio Dei contra Theurros
a Crucis Cristi inimicos feliciter
b fecimus et gloriosum in ea tandem divis faventibus auspiciis triumphum reportavimus, de sua persona armorum apparatibusque
dispositus et familie auctuis pluralitate nostre maiestati plurimum complacuit et aucto fidelitatis studio prestancius poterit
complacere in futurum, horum et aliorum suorum multiplicium meritorum intuitu volentes ipsum graciarum nostrarum prosequi
favoribus et ad futura nostra obsequia de prompto plus solito reddere prompciorem, sibi in et super castro et civitate nostris
Costinen(sibus) et villis ad premissa spectantibus, videlicet Kurzagora, Sirakowo, Wolwark, Naslaw et Czarnkow in terra nostra
Maioris Polonie sitis
2, quingentos florenos Hungaricales auri puri, iusti et veri ponderis donamus et inscribimus tenore presencium mediante, cum
omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, redditibus, proventibus, censibus, dacionibus, exaccionibus ac campis, agris,
pratis, pascuis, graminibus, silvis, rubetis, lacubus, piscilus, piscaturis, fluviis, fluminibus, aquis et earum decursibus,
molendinis et eorum emolimentis aliisque attinenciis et obvencionibus universis quomodolibet ad predicta castrum, civitatem
et villas prefatas spectantibus, quocumque nomine alio sive speciali vocitentur vocabulo, per ipsum Petrum habendos, tenendos,
utifruendos ac pacifice et quiete possidendos tamdiu, quamdiu supradicti quingenti floreni Vngaricales auri puri, iusti et
veri ponderis per nos vel successores nostros sibi aut suis successoribus plenarie fuerint persoluti, quibus persolutis extunc
castri, civitatis et villarum ad ea pertinencium ad nos aut ad nostros successores devolvetur pleno iure. Stacionibus tamen
et iuribus nostris regalibus per omnia semper salvis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio litterarum. Datum
in Waradyno sabbato infra octavas Assumpcionis Virginis Marie anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto
3.
Relacio wenerabilis Nicolai Lasothsky decani Cracouiensis
4.
atak Or.
bsłowo zatarte Or., odczyt niepewny
1Piotr z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1649/3. Tamże objaśniono wsie przynależne do Kościana poza Sierakowem, wsią królewską tuż
na pn.-zach. od Kościana.
2Piotr z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1649/3. Tamże objaśniono wsie przynależne do Kościana poza Sierakowem, wsią królewską tuż
na pn.-zach. od Kościana.
3Data zgodna z itinerarium króla.
4Mikołaj Lasocki, zob. wyżej, nr 1544/6.
Dokument Nr 1677
Waradyn, 24 sierpnia 1444
Król Władysław III zapisuje 100 grzywien na dwu łanach wsi Russów Janowi Piwońskiemu.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 453. Pergamin 270 - 250 x 110 + 30 mm, skasowany przez przecięcie, miejsca silnie wyblakłe. Na
pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24). Na odwrocie informacje o treści i
sygnatury (XVI-XVII w.).
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lithuanieque princeps suppremus et heres / Russie, significamus
presencium tenore, quibus expedit universis, horum noticiam habituris, quia ob studio/sa et fidelitate plena nobilis Johannis
Pywonski
1 servicia, quibus maiestati nostre constanter hic in Re/gno Hungarie servivit specialiter in hac via novissima et expedicione,
quam contra hostes ecclesie Dei Turcos gessimus, multum nobis meruit placere, horum intuitu suorum serviciorum sibi in et
super duobus mansis agri in villa Russzow in districtu Kalisiensi iacenti
1 cum omnibus pratis et obvencionibus ac pertinenciis universis ad dictos duos mansos quomodolibet pertinentibus, centum marcas
monete et numeri Polonicalium, quadraginta octo grossos in quamlibet marcam computando, dedimus, donavimus, inscripsimus presenciumque
tenore damus, inscribimus et largimur habendas, tenendas, utifruendas et tamdiu possidendas, quousque sibi dicte centum marce
per nos vel nostros successores ad plenum fuerait persolute. Harum quibus sigillum nostrum presentibus est subappensum testimonio
literarum. Datum in Waradino feria secunda ipsia festi sancti Bartholomei anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo
quarto
2.
Relacio magnifici Petri de Sczekoczini Regni Polonie vicecancellarii
3.
atak Or.
1Jan Piwoński i Russów, zob. wyżej, nr 1426/9 i 1522/2.
2Data zgodna z itinerarium króla.
3Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1678
Waradyn, 25 sierpnia 1444
Król Władysław III zapisuje 500 grzywien na Pobiedziskach wojewodzie poznańskiemu Łukaszowi Górce.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 447. Pergamin 370 x 188 + 72 mm, skasowany przez przecięcie, dwie dziury w tekście. Na pasku pergaminowym
pieczęć wystawcy w czerwonym wosku (jak Gumowski, Pieczęcie, nr 24). Na odwrocie informacje o treści i sygnatury (XV-XVII
w.).
Wladislaus Dei gracia Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie etc. rex Litwanieque princeps supremus et heres Russie significamus
/ tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo attendentes grata fidelitatis obsequia studiosa et pure fidei merita,
quibus magnificus Lucas / de Gorka palatinus Poznaniensis
1, fidelis noster grate nobis dilectus, a retroactis temporibus et signanter in assecucione nostra in hoc Regnum Hungarie /
nostre regie maiestati plurimum complacuit et aucto fidelitatis studio prestancius poterit complacere in amplius, horum et
aliorum suorum meritorum multiplicium intuitu volentes ipsum graciarum nostrarum prosequi favoribus graciosis et ad ampliora
nostra obsequia de prompto plus solito reddere prompciorem, sibi in et super opido nostro Pobyeska
a et villis ad ipsum opidum spectantibus in terra Maioris Polonie sitis
2, quingentas marcas monete currentis numeri Polonicalis, quadraginta et octo grossos in quamlibet marcam computando, donamus
et inscribimus tenore presencium mediante, cum omnibus et singulis utilitatibus, fructibus, censibus, redditibus, proventibus,
donacionibus, exaccionibus et campis, agris, pratis, pascuis, graminibus, silvis, rubetis, lacubus, piscinis, piscaturis,
fluviis, fluminibus, aquis et eorum
a decursibus, molendinis, emolimentis aliisque attinenciis et obvencionibus universis quomodolibet ad predictum opidum Pobyedziska
et ipsius villas adiacentes spectantibus, quocunque nomine vel alio speciali nominentur vocabulo, per ipsum Lucam tenendum,
habendum, utifruendum pacificeque et quiete possidendum tamdiu, quamdiu prefatas quingentas marcas currentis monete et numeri
Polonicalis per nos vel successores nostros sibi aut successoribus suis simul cum priora
a summa pecuniarum sibi eciam per nos sibi
b in dicto opido Pobyedziska inscripta et obligata fuerint plenarie persolute. Harum quibus sigillum nostrum presentibus est
apensum testimonio literarum. Datum Waradino feria tercia in crastino sancti Bartholomei Apostoli anno Domini millesimo quadringentesimo
quadragesimo quarto
3.
Relacio magnifici Petri Woda de Sczekoczini R(egni) Polonie vicecancellarii
4.
atak Or.
btak powtórzone Or.
1Łukasz Górka i Pobiedziska, zob. wyżej, nr 1581.
2Łukasz Górka i Pobiedziska, zob. wyżej, nr 1581.
3Zob. dok. poprzedni.
4Zob. dok. poprzedni.
Dokument Nr 1679
Waradyn, 25 sierpnia 1444
Król Władysław III nakazuje staroście wschowskiemu Janowi Kotwiczowi z Gołanic arestację pieniędzy Hermana Hoka.
Kop.: 1. Poznań, AAP, Acta consistorii 27, k. 151v. Wpis 21 grudnia 1444. Tytuł: Pro capitaneo Wschowensi; 2. Tamże, Acta consistorii 28, k. 81v-82. Wpis 7 lipca 1445. Tytuł: Litera regia capitanei Wschouensis.
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex
a-egeneroso Johanni Cothwiczb de Goliniczec capitaneo in Wschowad1 grate nobis dilecto
. Generose, grate nobis dilecte! Certa informati sumus relacione, quomodo quidam Hermann
f Hak
g2 a primevo
h nostro in Regnum nostrum Hungarie ingressu semper et usque modo parti nostre adverse famulatur in contemptum nostrum
i informamurque, quomodo idem Herman certas pecunias, videlicet centum quadraginta marcas latorum grossorum, cuidam Nicolao
Kothwicz
b3 super villam
i Syedlnycza
j3 aut patri prefati Nicolai dederat et assignaverat, cui racione mutuacionis certos census singulis annis exsolvebat
k, et cum in tantam erga nos notam incidit infidelitatis, committimus tibi seriose precipientes, quatinus mox visis presentibus
prefato Nicolao coram te comparere facias, de predictisque centum quadraginta marcis et censibus retentis respondere facias
solucione effectuali mediante. In quantum autem tibi eandem pecuniam dare recusaret seu nollet, extunc committimus tibi tamquam
capitaneo nostro omnino habere volentes, quatinus in villam predictam Syedlnycza
l, [
k. 82] super quam easdem pecunias dedit,
ł-intromittere te
-m debeas effectualiter, quam teneas usque ad totalem solucionem predictarum pecuniarum. Aliter non facturus, prout lacius tibi
super eo ore nostro regio commisimus. Datum in Waradino
n feria tercia post festum sancti Bartholomei anno Domini millesimo etc. XL quarto
4.
Relacio strennui Crzeslai Woyschyk
o subdapiferi curie regalis
5.
a-ena końcu dokumentu Kop. 2
bCothwycz Kop. 2>
cGolnycze Kop. 1>
dVschowa Kop. 2
fHerman Kop. 1
gHok Kop. 1
hprimo Kop. 2
ibrak Kop. 1
jSylwicza Kop. 2
kexosvebat! Kop. 1
lSylwycza Kop. 2
ł-mte intromittere Kop. 2
nVaradino Kop. 2
oWaysik Kop. 2
1Jan Kotwicz z Gołanic, zob. wyżej, nr 1647/11.
2Herman Hok nie zidentyfikowany.
3Mikołaj Kotwicz z Siedlnicy wyst. także wyżej, nr 1647/12.
4Data zgodna z itinerarium króla.
5Krzesław Wojszyk z Wójczy pokojowiec królewski 1441, podstoli nadworny 1442-44, łożniczy 1452-58, burgrabia krak. 1453-56,
podkomorzy krak. 1456-58, zm. 1458 (Spisy młp.).
Dokument Nr 1680
Waradyn, 26 sierpnia 1444
Król Władysław III potwierdza Marcinowi Chwalęcie posiadanie wsi Osowa Sień.
Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna t. 36, s. 218-219. Wpis w transumpcie króla Zygmunta z daty: Kraków, 2 czerwca 1523. Tytuł:
Confirmatio literarum super villa hereditaria Ossowaszien in terraWschowensi; 2. Poznań, WAP, Wschowa Gr. 4, k. 141-141v. Wpis 23 marca 1557 w transumpcie j. w.
Reg.: MRPS IV, suppl. nr 805 (wg Kop. 1).
Uw.:Wobec braku istotnych rozbieżności w obydwu kopiach, dok. wydajemy wg Kop. 1.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Wladislaus Dei gratia Polonie, Hungarie, Dalmatie, Croacie, Bulgarie,
Rascie, Seruie, Sclavonie (rex
a) necnon terrarum Cracouie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuiavie Lithuanieque princeps supremus, Pomeranie Russieque dominus
et heres etc. significamus [
s. 219] tenore presentium mediante, quibus expedit universis, tam presentibus, quam futuris, presentium noticiam habituris, quomodo
accedentes nostri presentiam generosi et nobiles Joannes Kothwycz capitaneus noster Wschowensis
1 et Cristophorus Stoppicz dictus, eiusdem districtus terrigena
2, sincere nobis dilecti, sub eorum prestitis iuramentis et strictis conscienciis coram nostra maiestate sunt confessi testificando
et affirmando pro parte nobilis Martini dicti Chwalantha de Ossowaszyen terrigene nostri districtus eiusdem
3, quomodo ipse iura super sua villa prefata et hereditate Ossowaszyen habita improvise perdidit et amisit, que iura prefati
Joannes Kothwicz capitaneus noster prefatus, sed et ipse Cristophorus in rei veritate viderunt et visuros se, ut prediximus,
sub iuramento corporali prestito affirmarunt, nolentes pro tanto, ne noster prefatus terrigena Martinus, licet improvise egerit,
suis bonis ammissione literarum privetur et orbetur, et ab ipsis quoquomodo alienatur, sibi villam predictam adiudicamus dictam
Ossowaszyen cum omnibus et singulis campis, agris, pratis, graminetis, graminibus, rubetis, quercetis, pinetis, montibus,
collibus, vallibus, struis, paludibus, nemoribus, sylvis, borris, gaiis, mellificiis, piscinis, piscatoriis
b, fluviis, fluminibus, stagnis, lacubus, paludibus
c, molendinis et eorum emolimentis et universaliter singulis obvencionibus et pertinenciis, quibuscumque nominentur nominibus,
censibus, fructibus, proventibus, dacionibus, redditibus et donacionibus universis, nihil iuris aut dominii pro quacumque
viventium persona excipiendo, et cum exactione nostra terrestri pro nobis et castro nostro prefato Wschowensi spectantibus,
per ipsum Martinum Chwalantha et suos legittimos successores habendam, tendendam, utifruendam, commutandam, vendendam, alienandam,
resignandam et perpetuo possidendam in ususque suos meliores, secundum quod sibi Martino et suis legittimis successoribus
expedire videbitur, convertendam. In fidem premissorum sigillum nostrum presentibus est appensum. Actum et datum Varadini
feria quarta proxima post festum sancti Bartholomei anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto
4, presentibus ibidem magnificis et generosis Luca de Gorka Posnaniensi
5, Hirczkone
b de Pomorzany Podoliensi palatinis
6, Byenyakone de Bandlewo vexilifero Posnaniensi
7, Petro de Schamotuli tenutario Costinensi
8, Grothone de Jankowicze
9, Egidio Sudolski
10 et aliis quamplurimis fidedignis, testibus circa premissa. Per manus magnificorum Joannis de Konyeczpolye cancellarii
11 et Petri de Sczekocziny vicecancellarii R(egni) P(olonie)
12, sincere nobis dilectorum.
Relacio eiusdem magnifici Petri de Sczekocziny Regni P(olonie) vicecancellarii.
abrak Kop. 1 i 2
btak Kop. 1 i 2
csłowo wymienione już 12 wyrazów wcześniej Kop. 1 i 2
1Zob. dok. poprzedni.
2Nie zidentyfikowany.
3Marcin Chwalęta z Osowej Sieni, zob. wyżej, nr 1425/2.
4Data zgodna z itinerarium królewskim.
5Łukasz z Górki, zob. wyżej, nr 1393/7.
6Hryćko Kierdejowicz z Pomorzan, zob. wyżej, nr 1548/4.
7Bieniak z Będlewa, zob. wyżej, nr 1393/6.
8Piotr z Szamotuł, zob. wyżej, nr 1649/3.
9Grot z Jankowic, zob. wyżej, nr 1596/5.
10Idzi z Sudołu w powiecie wiślickim wyst. 1440-69 (inf. dra Franciszka Sikory).
11Jan Koniecpolski, zob. wyżej, nr 1394/5.
12Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1681
Waradyn, 26 sierpnia 1444
Król Władysław III transumuje przywilej księcia Przemysła II dla sołtysa Przyczyny.
Kop.: Zielona Góra, WAP, Akta miasta Wschowy 222 (kopiariusz przywilejów miejskich z czasów Komisji Dobrego Porządku), s. 2-4. Wpis
w transumpcie króla Kazimierza z daty: Piotrków, 29 sierpnia 1447.
Wyd.: Wuttke, s. 58-59 (wg Kop.?).
Uw.:Kop. bardzo silnie zniekształca imiona własne; licznych błędów nie potwierdzamy przypisami tekstowymi.
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Quia tunc multis errorum et dubiorum prudenter occurrimus incommodis, dum
gesta aetatis nostrae literarum apicibus et fidedignorum testimonio perhennamus, proinde nos Vladislaus Dei gratia Hungariae,
Poloniae, Dalmaciae, Croaciae etc. rex necnon terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cujaviae, Lithvaniae princeps
supremus, Pomeraniae Russiaeque dominus et haeres significamus tenore praesentium, quibus expedit universis praesentibus et
futuris praesentium notitiam habituris, quomodo pro parte providi Nicolai Herold sculteti de Pryczyn
1 oblata nobis petitio continebat, ut sibi privilegium seu literam praeclari principis domini Praemislai ducis Poloniae sub
sigillo appenso non rasam nec [
s. 3] aliquo vitio vitiatam ratificare, approbare, innovare et confirmare dignaremur. Cuiusquidem privilegii tenor de verbo ad
verbum sequitur et est talis:
[
następuje dok. księcia Przemysła II z daty: Poznań, 1 października 1273 - KDW I nr 453].
[
s. 4] Nos vero petitionibus suis benigniter acclinati privilegium praefatum in omnibus suis punctis, conditionibus, clausulis
et articulis ex certa nostra scientia ratificamus, approbamus, innovamus et praesentis scripti patrocinio confirmamus, decernentes
ipsum robur obtinere perpetuae firmitatis. Harum quibus sigillum nostrum est appensum testimonio literarum. Actum in Waradino
feria quarta proxima post festum sancti Bartholomaei Apostoli anno Domini 1444
2, praesentibus magnificis, generosis et strenuis Luca de Gorca Posnaniensi
3, Chruztione Tynerdensi Podoliae palatinis
4, Nicolao de Ossolin castellano Woyniciensi
5, Nicolao Furwrey de Grabow milite
6, Brzyszac de Moturstio Cracoviensi vexillifero
7 ceterisque dignitariis et familiaribus ac quampluribus fidedignis circapraemissa. Datum [
s. 5] per manus magnificorum Joannis de Konieczpole cancellarii
8 et Petri de Szczekocim vicecancellarii Regni Poloniae
9, sincere nobis dilectorum. Relatio eiusdem magnifici Petri de Szczekocim Regni Poloniae vicecancellarii.
1Przyczyna (P. Górna i P. Dolna), wieś par. tuż na zach. od Wschowy (Koz. 3 s. 90). Sołtys Mikołaj Herold wyst. także 29 sierpnia
1447 i 24 maja 1450 (mat. KDW) oraz 1459 (MRPS I nr 523).
2Data zgodna z itinerarium króla.
3Łukasz Górka i Hryćko Kierdejowicz, zob. dok. poprzedni.
4Łukasz Górka i Hryćko Kierdejowicz, zob. dok. poprzedni.
5Mikołaj Ossoliński, zob. wyżej, nr 1548/5.
6Mikołaj Farurej z Garbowa, może skądinąd nie znany syn Jana Farureja z Garbowa; por. z Mikołajem synem Jana z G. studentem
UJ 1442 (inf. dra Franciszka Sikory).
7Jan Bejzat z Mokrska chorąży krak. 1442-60, marszałek nadworny 1442, 1449-61, burgrabia krak. 1448, kasztelan wiślicki 1462-65,
zm. 1465 (PSB XXI s. 602-603; Spisy młp.).
8Jan Koniecpolski i Piotr Woda ze Szczekocin, zob. dok. poprzedni.
9Jan Koniecpolski i Piotr Woda ze Szczekocin, zob. dok. poprzedni.
Dokument Nr 1682
Cséffa, 27 sierpnia 1444
Król Władysław III kasuje własny dokument naruszający przywileje miasta Poznania.
Kop.: 1. Warszawa, AGAD, Metryka koronna, t. 114, k. 409-410v. Wpis w transumpcie króla Stefana Batorego z daty: Toruń, 8 grudnia
1576; 2. Poznań, WAP, Akta m. Poznania I 1988, k. 136v-137 (wg tegoż transumptu).
Wyd. fragmentu: Wspomnienia Wielkopolski, wyd. E. Raczyński, t. II, Poznań 1843, s. 146.
Reg.: KDW V nr 737 (wg Kop. 2).
Wladislaus Dei gratia Poloniae, Hungariae, Dalmatiae, Croatiae etc. rex significamus tenore praesentium, quibus expedit [
k. 409v] universis, quomodo iam nobis in hoc oppido, Czeffe nominato
1, contra Turcas ad expeditionem feliciter progredientibus et equum ascendentibus, pro parte civitatis nostrae Posnaniensis
per nuncium eorum specialem nostrae est supplicatum maiestati, quatenus circa iura eorum universaliter singula, per praedecessores
et per nos ipsis data et concessa, remaneremus et ipsis ea infringere non permitteremus aliqua ratione. Nos vero iustis eorum
petitionibus acclinati, ipsos cives nostros et ipsam civitatem nostram Posnaniensem bone deliberato animo, circa ipsorum omnia
iura et donationes remanemus, decernentes singulas literas nostras, quae de nostri inscientia in praeiudicium eorum iurium
datas, cassas et inanes ac nullius esse vigoris, mandantes universis et singulis palatinis, capitaneis et aliis officialibus
nostris quibuscunque, ad quos praesens devenerit scriptum, nostris firmissimis in mandatis, quatenus ipsam civitatem circa
ipsorum iura secundum continentiam literarum nostrarum, ipsis ad ea datarum inviolabiliter observare debeatis, gratiae nostrae
sub obtentu
2. Datum in oppido Czeffa feria quinta proxima post festum sancti Bartholomaei anno Domini etc. quadragesimo quarto. Relatio
magnifici Petri de Szczekoczyny Regni Poloniae vicecancellarii
3.
1Cséffa (Cefa) w Siedmiogrodzie, ok. 30 km na pd.-zach. od Oradea. Data zgodna z itinerarium królewskim.
2Dokument nie znany. Być może domaganie się niniejszego dok. stanowi reakcję miasta Poznania na uchwałę zjazdu piotrkowskiego
z sierpnia 1444, ograniczającą uprawnienia składowe i celne Poznania (zob. Epist. I/2, s. 353).
3Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1683
Waradyn, 28 sierpnia 1444
Król Władysław III zapisuje 500 złotych na cłach wielkopolskich Piotrowi z Szamotuł.
Odpis: Kraków, Bibl. Czart., rkps 16 (Teki Naruszewicza), k. 785-786 (wg or. z Archiwum Koronnego).
Vladislaus Dei gratia Poloniae, Hungariae, Dalmatiae, Croaciae etc. rex Lithvaniaeque princeps supremus et haeres Russiae
etc. significamus tenore praesentium universis, quibus expedit, quomodo attendentes gratae fidelitatis studiosa obsequia et
pure fidei merita, quibus generosus et strenuus Petrus de Schamothuli miles noster grate dilectus
1 maiestati nostrae complacuit et signaciter
a in itinere nostro, quod novissime contra Teucros crucis Christi inimicos fecimus, cinctus familiariter pluraritate et armorum
apparatibus decenter dispositus, militares actus de persona sua in acquirendis victoriis nobis caelitus donatis recrevit.
Horum et aliorum suorum meritorum intuitu, volentes ipsum pro suis servitiis et impensis reddere certiorem ac favore gratiae
nostrae prosequi speciali, sibi quingentos florenos [
k. 786] Hungaricales auri puri, iusti verique ponderis, in et super theloneis nostris Maioris Poloniae, videlicet Posnaniensis,
Calissiensis, Costensis et Coninensis, damus, donamus, inscribimus, deputamus dedimusque et donavimus per praesentes per ipsa
dicta thelonea tenendum, habendum, utifruendum, augendum et possidendum tamdiu, quamdiu per nos vel successores nostros sibi
aut suis successoribus dicti quingenti floreni Hungaricales simul cum aliis pecuniis sibi in eisdem inscriptis plenarie fuerint
exoluti. Quibus exolutis memoratorum theloneorum possessio ad nos et nostros legitimos successores revertetur pleno iure.
In cuius rei testimonium sigillum nostrum praesentibus est subappensum. Datum in Waradino feria sexta proxima post festum
sancti Bartholomei Apostoli anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto
2.
Relatio magnifici Petri de Szczekociny Regni Poloniae vicecancellarii
3.
atak Odpis, zamiast signanter.
1O podobnych zapisach na rzecz Piotra z Szamotuł zob. wyżej, nr 1660.
2Data zgodna z itinerarium króla.
3Piotr Woda ze Szczekocin, zob. wyżej, nr 1462/13.
Dokument Nr 1684
Waradyn, [sierpień] 1444
Król Władysław III poleca staroście generalnemu Wielkopolski, aby nakłonił Abrahama z Kębłowa do ugody z klasztorem cystersów
w Przemęcie w sprawie jeziora Mochy.
Kop.: Poznań, AAP, Acta episcopalia 9, k. 10v, 15. Wpis 20 października 1546.
Reg.: KDW V nr 734 (wg Kop.).
Vladislaus Dei gratia Hungarie, Poloniae, Littwanie, Cracouie etc. rex necnon terrarum princeps supremus Littwanie et heres
Prwssiae
a etc. magnifico Alberto de Male palatino Lanciciensi, nostri Regni locumtenenti et capitaneo Maioris Polonie generali
1 gratiam regiam cum favore. Magnifice, grate nobis dilecte! Exposuit coram nobis in querela venerabilis ac religiosus Andreas
abbas et suus conventus monasterii nostri Wielen
2 de iniuriis ac gravaminibus et violentiis monasterii sui, quas patitur per nobilem Abraham de Kieblow
3, quia isdem Abraham donationem nostrorum predecessorum regum pro se usurpat, videlicet lacum Mochy nuncupatum
4. Cum tamen prefatum lacum abbas et sui conventus tenuerunt et possederunt a tempore donationis pacifice et quiete, quod privilegiis
coram nobis probaverunt. Nos vero eorum precibus iustis acclinati privilegiisque ipsorum diligenter examinatis, tibi, qui
in his agendis merito requiri fungeris officio capitaneatus debeas, committimus et mandamus habere omnino volentes, ut predictum
nobilem Abraham de Kyeblow coerceas mandesque eidem et perpetuum silentium impones de predicto lacu et omnibus aliis iniuriis
et gravaminibus. [
k. 15] Sub gratia nostra aliter non facturus. Datum in Varadino anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto
5, nostro sub sigillo presentibus subimpresso.
Dominus rex per se.
atak Kop.
1Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.
2Wieleń, opactwo cystersów z siedzibą już wówczas w Przemęcie nad Obrą. Opat Andrzej wyst. 1442-46 (SHGWlkp.).
3Abraham z Kębłowa (Kiebłowa), wsi par. na pd.-zach. od Wolsztyna, wyst. 1420-51, potem pisarz ziemski pozn. 1445-47 (SHGPoz.
II s. 175-176).
4Jez. Mochy (Jez. Mochyńskie) na zach. od wsi Mochy, na pd.-zach. od Przemętu (SHGPoz. III).
5Pobyt króla w Waradynie jest potwierdzony w drugiej połowie sierpnia 1444; wyznacza to datę niniejszego dok.
Dokument Nr 1685
Kalisz, 3 września 1444
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że młynarz kaliski Benedykt opisał posag i wiano swojej żony Katarzyny.
Or.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21. Pergamin ok. 250 x 200 mm użyty wtórnie jako tylna okładka księgi grodzkiej kaliskiej z lat 1443-46.
Dziura od sznura do przywieszenia pieczęci.
Nos Albertus de Male pallatinus Lanciciensis, regie maiestatis locumtenens et capitaneus / Maioris Polonie generalis
1 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, / presentibus et futuris, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem
terre nobilium veniens / presenciam providus Benedictus molendinator extra muros Calisienses
2 circa walvam eundo de Calis Wratislauiam, non compulsus, non coactus neque aliquo errore seductus, quinymmo sanus mente pariter
et corpore existens, usus suorum consilio amicorum et matura deliberacione prehabita, in et super totali medietate sortis
sue, que sibi cedere debet divisione fraterna in eodem molendino superius descripto, cum omni iure, dominio et proprietate,
prout solus tenuit, habuit et possedit, nichil iuris, dominii et proprietatis in eadem medietate sortis pro se et suis successoribus
legittimis reservando, centum marcas mediorum grossorum monete et numeri Polonicalium conswetis, videlicet quadraginta octo
grossos in quamlibet computando marcam, quinquaginta racione dotis et totidem racione dotalicii, honeste Katherine consorti
sue legittime
3 dedit, donavit, dotavit, ascripsit et coram nobis rite et racionabiliter iuxta terre conswetudinem resignavit, per eandem
dominam Katherinam tenendum, habendum, regendum, gubernandum et secundum ritum et modum terrestrem possidendum. Harum quibus
testimonio literarum sigilla nostra presentibus sunt appensa. Actum et datum in Calisch feria quinta proxima post festum beati
Egidii anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, presentibus strenuo nobilibusque dominis Johanne Crasca
de Lubnycza pincerna Calisiensi et capitaneo Conynensi
4, Iwone de Czyrmino
5, Naczkone de Czechel
6, Petro Desczinsky
7, Wilczkone de Laskowo
8 et Chebda de Pyantek Minori
9, testibus circa premissa.
1Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.
2Młynarz Benedykt najpewniej ident. z wyst. niżej, nr 1693/2.
3Katarzyna skądinąd nie znana.
4Jan Kraska z Łubnicy, zob. wyżej, nr 1640/2.
5Iwan z Czermina, zob. wyżej, nr 1434/2.
6Naciek z Czechla, zob. wyżej, nr1512/8.
7Piotr z Deszna, zob. wyżej, nr 1420/2.
8Laskowo nie zidentyfikowane.
9Piątek Mały, par. Piątek Wielki, tuż na pd.-zach, od Stawiszyna. Chebda wyst. od 1417 (Roty IV nr 550, 834, 981) i jeszcze
1449 (SHGWlkp.).
Dokument Nr 1686
Opatów, 4 września 1444
I. N. Mikołaj i Zawisza Róże z Borszowic wydzierżawiają od biskupa lubuskiego Kazimierz Biskupi z przyległościami.
Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 27, k. 37-37v. Wpis 9 marca 1446.
In nomine Domini amen. Sub anno nativitatis eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, indiccione septima, die
vero quarta mensis Septembris in curia Oppathoviensi ac s(t)uppella inferiori reverendi in Christo patris et domini, domini
episcopi Lubugensis, Cracouiensis diocesis
1 in mei notarii presenti infrascripti et testium infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum presencia, constituti
personaliter nobiles et generosi domini Nicolaus Rosa serenissimi principis et domini Vladislai Dei gracia Vngarie, Polonie,
Dalmacie, Croacie etc. regis magister coquine
2 et Zauissius subcamerarius reginalis, fratres germani, heredes de Borzyscheuicze
3 suo et heredum suorum de Borzischowicze nominibus recognoverunt se arendasse, convenisse et sup pensione annua recipisse
bona mense episcopalis Lubucensis, videlicet opidum Kazymirz
4 cum omnibus et singulis villis, prediis et allodiis ad ipsum opidum spectantibus iuxta tenorem literarum et inscripcionum
desuper factarum, pro quorumquidem literarum et inscripcionum in omnibus suis clausulis, articulis, punctis et condicionibus
inviolabili(ter) observatis omnibus melioribus modo, via, forma, iuris et causa, quibus melius fieri potuit et debuit, fecerunt,
constituerunt et solempniter ordinaverunt suos veros, legitimos, certos et indubitatos procuratores, actores, factores, negociorum
suorum gestores et nunccios speciales et generales, ita tamen, quod specialitas generalitati non deroget nec econtra, scientificum
et providos viros Albertum Romanum procuratorem consistorii Gneznensis
5 et Nicolaum Cozensky clericum Gneznensis diocesis
6, absentes tanquam presentes, ambos et quemlibet eorum in solidum sic non, quod sit melior condicio occupantis, sed quod unus
inceperit alter prosequi valeat et finire, dantes et concedentes eisdem suis procuratoribus et omnibus ipsorum plenum et speciale
mandatum ac liberam et omnimodam potestatem ad subiciendum et submittendum se pro ipsis constituentibus et eorum nomine iurisdicioni
ordinarie et censuris ecclesiasticis reverendissimi in Christo patris et domini, domini Vincencii Dei gracia sancte Gneznensis
ecclesie archiepiscopi et primatis aut eius in spiritualibus vicarii et officialis generalis sic, quod si et in quantum ipsos
aut ipsorum alterum in observancia dictarum literarum et inscripcionum in parte vel in toto negligentes vel remissos esse
contigerit, extunc ipse dominus archiepiscopus aut suus officialis ipsos ad observacionem huiusmodi inscripcionum compellere
ac contra ipsos per censuram ecclesiasticam nulla citacione premissa, sed simpliciter et de plano procedere poterit, prout
ipsi domino episcopo et sue ecclesie et videbitur expedire, renunciantes nichilominus proscripti domini constituentes omnibus
et singulis exempcionibus, iuribus et privilegiis, quibus se contra observacionem prescriptorum inscripcionum et censuras
pretactas defendere possent quomodolibet vel tueri, promittentes stipulacione solempni se ratum, gratum atque firmum perpetuo
habituros, quitquit per dictos suos procuratores aut alterum ipsorum actum, factum et procuratum fuerint in premissis et quolibet
premissorum. Super quibus omnibus et singulis antedictus dominus episcopus Lub(uc)ensis peciit sibi a me notario publico infrascripto
fieri et confeci hoc presens publicum instrumentum aut plura publica instrumenta. Acta sunt hec anno, indiccione, die, hora
et mense, quibus supra, presentibus nobili et magnifico domino Petro de Weschmuntow iudice terre Sandomiriensis generali
7 etc. ac validis Caspar Rosenham capitaneo antedicti domini episcopi [
k. 37v] Lubucensis
8, Waltero Kokericz
9, Czabello Banweringk servitoribus eiusdem
9, testibus ac pluribus aliis vocatis ad premissa specialiter et rogatis etc.
Et ego Georgius Puszcz clericus Wratislauiensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius
10, quia antedictis submissioni ac procuratorum constitucioni et premissis omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, fuerit
et agerentur, unacum predictis testibus presens fui, ideo hoc presens publicum instrumentum exinde confeci et in hanc publicam
formam redegi, signo et nomine meis solitis et conswetis signavi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium omnium et
singulorum premissorum etc.
1Opatów w Sandomierskiem, posiadłość biskupów lubuskich.
2Mikołaj Róża, zob. wyżej, nr 1559/4.
3Zawisza Róża z Borszowic podkomorzy królowej Zofii 1444-52, burgrabia krak. 1453-71, kuchmistrz nadworny 1455-71, wojski krak.
1463-71 (Spisy młp.).
4Kazimierz Biskupi, zob. wyżej, nr 1559 - list królewski z 28 sierpnia 1441 w tejże sprawie oraz niżej, nr 1695.
5Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.
6Mikołaj Kozeński nie zidentyfikowany.
7Piotr z Wyszmontowa cześnik krak. 1436, podsędek sandom. 1437-40, sędzia 1440-68, ochmistrz dworu królowej Zofii 1455-61,
zm. 1468 (Spisy młp.; PSB XXIV s. 438-439).
8Nie zidentyfikowani.
9Nie zidentyfikowani.
10Notariusz Jerzy Puszcz nie zidentyfikowany.
Dokument Nr 1687
Caransebeş, 16 września 1444
Król Władysław III zapisuje kanonikowi włocławskiemu Marcinowi Świemie 100 grzywien na dochodach od Żydów kaliskich.
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21, k. 217-217v. Wpis 12 grudnia 1445.
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie, Dalmacie, Croacie etc. rex Lythwanieque princeps supremus et heres Rusie etc. significamus
tenore (presencium
a), quibus expedit universis, quod venerabili Martino Sweme canonico Wladislaviensi, notario nostro
1 sincere dilecto racione suorum serviciorum, que nobis exhibuit, centum marcas aput Iudeos nostros in civitate nostra Calisiensi
habitantes, in et super camera nostra, de qua nobis dicti Iudei Kalisienses singulis an(n)is solvunt, non obstante libertate
nostra aliqua ipsis per nos concessa, damus, donamus et assignamus tenore presencium mediante, de quibusquidem centum marcis
dicti Iudei Calisienses nostri certum debitum, quod dictus Martinus quibusdam Sare et Paczule Iudeabus et Marco Iudeo
2 tenetur vel quibuscumque ipse Martinus notarius noster in libro castrensi vel terrestri, vel in libris adiudicatoriis, obligatoriis
in aliquo obligatur et tenetur, ad racionem dictarum centum marcarum pro prefato Martino notario nostro intercedant et solvant,
de quibus ipsos presentibus quittamus, ita quod residuum sibi reponant pecuniis in paratis. In casu, quodsi ad mandata huiusmodi
nostra ipsi Iudei facere nollent seu non curarent, et dictum debitum pro suprascripto Martino solvere et intercedere nollent,
extunc dictum Martinum notarium nostrum succesoresque legittimos et fideiussores suos a prefato debito et usura eiusdem debiti,
quod dictis Sare et Paczule Judeabus et Marco Iudeo
b vel quibuscumque aliis Iudeis solvere tenetur, absolvimus et liberum facimus tenore presencium mediante. Preterea omnibus
pallatinis, castellanis, capitaneis, burgrabiis, iudicibus, subiudicibus, camerariis, succamerariis pro tempore existentibus
presentibusque requirendis damus per presentem omnino habere volentes, quatinus ipsum Martinum successoresque suos legittimos
et fideiussores suos pro antedicto debito, quod supradictis Paczule et Sare Iudeabus et Marco Iudeo solvere tenebatur et aliis
quibuscumque Iudeis etc., iudicare et sentenciare nulla quavis racione audeatis neque iudicari ad instanciam quarumcumque
[
k. 217v] personarum permittatis, nostre gracie sub obtentu. Alias si per vos vel quempiam alium contra presens mandatum nostrum aliquod
in eo attemptatum fuerit, illud cassamus nullumque habeat robur et firmitatem, non obstantibus a quibuscumque literis nostris
ad peticionem aliquarum personarum ex oblivione nostra tradita in contrarium datis et extractis, que concerneent
c dacionem, donacionem et inscripcionem contra prefatum Martinum, que si tales fuerint, eas non advertatis, nichilominus tamen,
ut presens donacio, dacio et inscripcio nostra suum finem effectualem sorcietur. Harum quibus sigillum nostrum presentibus
est appensum testimonio literarum. Datum in Caran Sebes feria quarta proxima post festum Exaltacionis Sancte Crucis anno Domini
Mi
o CCCC
o quadragesimo quarto
3.
abrak Kop.
bnastępuje znów et Marco Iudeo Kop.
ctak Kop.
1Marcin, zapewne syn Świemy z Rososzycy, zob. wyżej, nr 1493/13, najpewniej ident. ze studentem UJ 1429 i 1433, potem kustoszem
włocławskim 1453, kanonikiem kal. 1460. Jako pisarz kancelarii królewskiej wyst. tylko tutaj (zob. też Sułkowska-Kurasiowa,
Dokumenty, s. 260, gdzie zresztą pomyłkowo mowa o kramach w Kole, zamiast w Kaliszu).
2Sara (wyst. 1423-61) i Paczula (wyst. 1442-61), siostry Kawiana, najbogatszego Żyda w Kaliszu pochodzącego z Krakowa. Marek
(wyst. 1433-63), szwagier poprzednich, mąż trzeciej siostry Kawiana, Ruchamy i brat jego żony Sławy (inf. dra Tomasza Jurka;
wyżej, dok. nr 1420/7).
3Caransebeş, miasto ok. 80 km na pn. od Orsowy nad Dunajem. Data zgodna z itinerarium królewskim.
Dokument Nr 1688
Kalisz, 7 października 1444
Rajcy miasta Kalisza zaświadczają, że mieszczanin kaliski Pietrasz Seibot sprzedał grunty w Tyńcu Jadwidze wdowie po młynarzu
Aleksym i jej synowi Marcinowi.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 3501. Pergamin 345 x 154 + 39 mm, dziurki w tekście i na zgięciu zakładki. Między wierszami nadpisane
odczyty fragmentów tekstu (XVIII w.). Dziury po sznurze do przywieszenia pieczęci. Na odwrocie późne informacje o treści.
Wyd.: KGV 1870, nr 2.
Reg.: Senkowski - Sułkowska, nr 58.
//
aIn nomine Domini amen.// Ad rei memoriam sempiternam. Quia tunc multis errorum et dubiorum incomodis prudenter occurrimus,
dum gesta etatis nostre / litterarum et sigilli testimonio roboramus, proinde nos Mathias Maczuda preconsul
1, Janussius Keseling rasor
2, Jacobus Brlok
3, Thomko Vilxinsky
4, Nicolaus / Hannosmuter
5 et Jaschco Broda consules civitatis Kalissiensis
6 recognoscimus vigore presencium, quibus expedit universis, presentibus et futuris harum noticiam / habituris, quomodo ad
nostram personaliter venientes presenciam honestus Piotraschco Seiboth vicinus nostre civitatis predicte cum Helia et Nicolao
filiis suis
7, non compulsi, non coacti neque aliquo vicio erroris seducti, sed libera voluntate freti, suorum salubri maturoque consilio
amicorum, premeditacione prehabita diligenti resignaverunt rite racionabiliterque sedecim ortos suos in villa nostra Thinecz
8 sitos ipsos olim successione propinquitatis Hannusconis Seiboth
7 concernentes, pro nonaginta marcis cum tribus marcis mediorum grossorum perpetua vendicione venditos, tam longos latosque
cum eo iure, dominio et proprietate, videlicet censibus, laboribus, honorancii(s), uti soli eosdem hactenus dinoscebantur
posedisse, nichil penitus iuris aut dominii pro se aut suis successoribus legittimis in eisdem reservantes, virtuose domine
Heduigi relicte olim Allexii molendinatoris molendini sub castro Kalissiensi foris walvam Thinciensem et Martino filio suo
9 ipsorumque successoribus legittimis hereditarie posidendos cum omnimoda potestate ipsos ortos habendi, tenendi, posidendi,
vendendi, obligandi, donandi, commutandi et in usus suos convertendi, prout ipsi domine Heduigi cum Martino filio suo predictis
melius ac utilius videbitur expedire, tali tamen condicione interiecta, quod ipsa domina Heduigis cum Martino filio suo et
pueri ipsius, si ipsos habuerit, eosdem ortos posidere debebunt, si autem ipsos alicui vendere voluerint, extunc domini consules
pro tempore existentes Kalissienses pro utilitate civitatis eiusdem Calissiensis pro consimilibus nonaginta marcis cum tribus
marcis propinquiores erunt ipsos ortos pre ceteris hominibus obtinere. Si eciam ipsa domina Heduigis aut Martinus filius eius
super eisdem ortis aliqua testamenta, puta altare aut aliqua alia facere voluerint, extunc nullus alius, nisi domini consules
pro tempore existentes collacionem, ius patronatus et presentandi habere debebunt tociens, quociens fuerit oportunum, nunc
et in ewum. Similiter et pueri ipsius Martini memorati, si ipsos habuerit, si aliqua testamenta facere voluerint post decursum
vite domine Heduigis et Martini filii sui, eciam domini consules ius patronatus et presentandi debita ordinacione, voluntate
et consensu ipsius domine Heduigis et Martini filii sui habere debebunt cum omnimoda potestate census reemendi secundum conswetudinem
antiquitus observatam testamentorum prescriptorum. In cuius rei testimonium sigillum nostre civitatis maius presenti littere
est appensum. Actum et datum in Kalis feria quarta post diem sancti Francisci proxima anno Domini M
o CCCC
o quadragesimo IIII
o.
ainicjał wysokości całego tekstu Or.
1Maciej Maczuda i Jan Keseling, zob. wyżej, nr 1413/2, 3.
2Maciej Maczuda i Jan Keseling, zob. wyżej, nr 1413/2, 3.
3Jakub Brlok, zob. wyżej, nr 1609/8.
4Tomasz Wilkszycki i Mikołaj Hannosmutter, zob. wyżej, nr 1633/6, 5.
5Tomasz Wilkszycki i Mikołaj Hannosmutter, zob. wyżej, nr 1633/6, 5.
6Jasiek Broda, zob. wyżej, nr 1609/5.
7Pietrasz Seibot, zob. wyżej, nr 1633/11. Synowie nie znani, podobnie Hanusz (zob. niżej).
8Tyniec par. Kalisz, dziś w obrębie miasta Kalisza (Koz. 5 s. 431-432).
9Nie zidentyfikowani.
Dokument Nr 1689
Gniezno, 23 października 1444
Oficjał gnieźnieński nakazuje Pawłowi prepozytowi kościoła Św. Mikołaja w Kaliszu przesłuchać świadków w sprawie pomiędzy
klerykiem Klemensem a Janem sołtysem z Kuchar.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 366-367. Tytuł: Remissio officialis Gneznensis in personam aliquam ordinariam ad recipiendum examen testium.
Nicolaus de Cal(is) etc.
1 honorabili viro, magistro Paulo preposito Sancti Nicolai in Cal(is)
2 salutem in Domino. Orta pridem coram nobis inter discretum Clementem clericum
3 ex una et Johannem scultetum de Cuchari
4 de et super sedecim marcis et sedecim scotis in mediis grossis et earum occasione partibus ex altera auctoritate ordinaria
materia questionis in quaquidem causa postquam ad certos terminos et actus iudiciarios usque ad proposicionem et responsionem
per partes productas et ad articulorum productionem et eorum responsionem ac ad testium pro parte Clementis induccionem processum
fuisset. Tandem circumspectus magister Petrus de Bnyn causarum consistorii Gneznensis et dicti Johannis sculteti verus et
legittimus procurator
5, de cuius procuracionis [
s. 367] mandato apud acta cause legittimis constabat, prout et constat, documentis, die inferius annotato iudicialiter comparens
exposuit, quomodo testes ad probandum partis sue intencionem propter longam loci distanciam gravesque sumptus et fatigas versus
locum et civitatem Gneznensem comode inducere non posset, propter quod nobis cum instancia supplicavit, quatinus recepcionem
et examen huiusmodi testium vobis magistro Paulo preposito comittere sibique super hoc nostras remissionis sive comissionis
literas dare et decernere dignaremur. Nos tunc attendentes quodque iusta petentibus assensus non est denegandus, de consensu
circumspecti magistri Alberti Romani procuratoris
6 ex adverso huiusmodi literas a die date presencium infra unum mensem exequendas et nobis reportandas decrevimus facere dandas
et damus ac decernimus per presentes. Vobis igitur, de cuius legalitate et iuris pericia plurimum in Domino confidimus, recepcionem
et examen huiusmodi testium duximus comittendum et comittimus per presentes, hortantes vos in Domino atque rogantes in subsidium
nostre iurisdicionis, quatinus ne facti veritas obumbrari videatur vocatis ad vestri presenciam coniunctim et divisim testibus,
quos predictus Johannes scult(et)us super probanda sua intencia coram vobis producere voluerit, ipsos testes in presencia
partis adverse ad hoc legittime evocate alias in contumaciam recipiatis, assumpto vobis notario publico, fideli et legali,
quem ad hoc duxeritis eligendum iuxta proposicionem et eius responsionem, que vobis clausa et sigillata cum presentibus dirigimus,
iuxta prudenciam vobis a Deo datam dignemini examinari, recepto primitus a quolibet testium iuxta condicionem ipsorum de veritate
dicenda corporali iuramento, attestacione vera seu dicta testium huiusmodi in uno volumine conscripta et consignata, clausa,
ligata vestroque sigillo sigillata et alias talibus modo et forma disposita, quod eis apud nos in iudicio et extra plena fides
valeat adhiberi, nulli parcium attestacionibus publicatis, unacum remissione et articulis vobis transmissis et aliis omnibus
coram vobis acticandis per fidelem et iuratum nu(n)ccium versus Gneznam nobis dirigatis. Testes aut(em), qui nominati fuerint,
si se gracia, odio vel amore subtraxerint, censura ecclesiastica cogatis veritatis testimonium perhibere. Datum Gnezne die
Veneris XXIII mensis Octobris anno Domini M
o CCCC
o XL
o IIII
to, officiolatus nostri sub sigillo presentibus subimpresso.
1Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.
2O księdzu Pawle zob. wyżej, nr 1550/1.
3Klemens nie zidentyfikowany.
4Kuchary, wieś par. na pn.-zach. od Kalisza (Koz. 1 s. 136, 2 s. 229, 4 s. 432) były własnością kanoników regularnych w Kaliszu.
Sołtys skądinąd nie znany.
5Piotr z Bnina i Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/10, 9.
6Piotr z Bnina i Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/10, 9.
Dokument Nr 1690
Kościan, 4 listopada 1444
Władze miasta Kościana zaświadczają, że mieszczanin kościański Nikiel Schindeler zapisał czynsz Barbarze dzwonniczce i jej
synom.
Or.: Poznań, AAP, D. perg. 36 (dawniej Kościan - kościół parafialny A 5). Pergamin 227 x 192 + 27 mm, zetlały, podarty, miejscami
nieczytelny. Na odwrocie późne noty o treści i o losach czynszu.
Vir gesworne der stad Costen Olbricht Nolle burgermeister
1, Nickel Czewschler
2, Jacob Kvne
3, / Wenczel Egeler
4, Nickel Adam
5, Staffen Scharer
6, Lorenz Adam
7 und Hannus Kvne
8 ratmanne / bekennen uffentlichin mit desem uffen briffe vor allen vnd iglichen den dy en sehen, / horen adir lesen, das vor
vns in vnsir gesessen roth komen ist der Nickel Schindeler der sneyder
9 vnser meteburger vnd bekant hod mit freyer wollekore vnd mit welbedochten mutte, das her inne vnd uff seyme erbe vnd housse
in der Glogesche Gasse nebin Hannus [...
a]sener vnd Mickne Zaparczsky
10 erbin gelegen, eyne marg breiter groschin jerlichen czinse vmb czwelff marg breyter behemischer groschin pregescher moncze
vnd polnischer czal, acht vnd firczig groschin in eyne iczliche marg czuczelen vnd czurechen, vff eynen wederkawff recht vnd
redelichen workawfft hod der erber frawen Barbare der alden glockenerynne vnser meteburgerynne vnd Johanni vndie Mathie eren
sone, den czins jerlichen czu[.......
b] vnd czugeben uff sintte Michelstag [
29 IX] vnuorczegelichin ane allerley hindernis p[.....
b] ersprechunge eyner iczlicher person geistlichis adir wertlichis gerichtis also [.......
b]s des czinses wederkawff vnd abelosunge vmmb also vil benanten geldis M[.....
b] vnd werunge uff den genanten czi[n]stag alleyne czu des Nickel Schind[eler .......
b] dy seyn der czinse nicht inczeiten [......
b] allen wir rothmans [........
b] czu thuen also vil als vnsir stad [.......
a] [.........
c] ist alleyne vnser [........
a]chin des czu eynem geczewgnis [......
a] wir rotmanne vnser stad [......
a] briff lossen hengen der geg[......
a] an der neste methewoche noch [.....
a] heiligen tage anno Domini millesimo [....
b]ragesimo quarto.
adziurka na kilka liter Or.
bdziura na jeden, dwa wyrazy Or.
ctekst zatarty Or.
1Wojciech Nolla, zob. wyżej, nr 1393/10.
2Mikołaj Czewschler, zob. wyżej, nr 1551/2.
3Jakub Kune jako rajca kościański potwierdzony również 1447 i 1451, Wacław Egeler był burmistrzem tamże 1441, 1451, rajcą także
1447, Mikołaj Adam rajcą także 1439, Stefan Scharer - rajcą często w l. 1441-77 i burmistrzem 1463, Wawrzyniec Adam rajcą
także 1447, 1451-52, 1456, zaś Jan (Hannos) Kune także 1447 i 1451 (SHGPoz. II s. 352, 354, 370-371).
4Jakub Kune jako rajca kościański potwierdzony również 1447 i 1451, Wacław Egeler był burmistrzem tamże 1441, 1451, rajcą także
1447, Mikołaj Adam rajcą także 1439, Stefan Scharer - rajcą często w l. 1441-77 i burmistrzem 1463, Wawrzyniec Adam rajcą
także 1447, 1451-52, 1456, zaś Jan (Hannos) Kune także 1447 i 1451 (SHGPoz. II s. 352, 354, 370-371).
5Jakub Kune jako rajca kościański potwierdzony również 1447 i 1451, Wacław Egeler był burmistrzem tamże 1441, 1451, rajcą także
1447, Mikołaj Adam rajcą także 1439, Stefan Scharer - rajcą często w l. 1441-77 i burmistrzem 1463, Wawrzyniec Adam rajcą
także 1447, 1451-52, 1456, zaś Jan (Hannos) Kune także 1447 i 1451 (SHGPoz. II s. 352, 354, 370-371).
6Jakub Kune jako rajca kościański potwierdzony również 1447 i 1451, Wacław Egeler był burmistrzem tamże 1441, 1451, rajcą także
1447, Mikołaj Adam rajcą także 1439, Stefan Scharer - rajcą często w l. 1441-77 i burmistrzem 1463, Wawrzyniec Adam rajcą
także 1447, 1451-52, 1456, zaś Jan (Hannos) Kune także 1447 i 1451 (SHGPoz. II s. 352, 354, 370-371).
7Jakub Kune jako rajca kościański potwierdzony również 1447 i 1451, Wacław Egeler był burmistrzem tamże 1441, 1451, rajcą także
1447, Mikołaj Adam rajcą także 1439, Stefan Scharer - rajcą często w l. 1441-77 i burmistrzem 1463, Wawrzyniec Adam rajcą
także 1447, 1451-52, 1456, zaś Jan (Hannos) Kune także 1447 i 1451 (SHGPoz. II s. 352, 354, 370-371).
8Jakub Kune jako rajca kościański potwierdzony również 1447 i 1451, Wacław Egeler był burmistrzem tamże 1441, 1451, rajcą także
1447, Mikołaj Adam rajcą także 1439, Stefan Scharer - rajcą często w l. 1441-77 i burmistrzem 1463, Wawrzyniec Adam rajcą
także 1447, 1451-52, 1456, zaś Jan (Hannos) Kune także 1447 i 1451 (SHGPoz. II s. 352, 354, 370-371).
9Mikołaj Schindeler skądinąd nie znany.
10Zapewne z Zaparcina par. Modrze (dziś część Wronczyna), na pn. od Kościana.
Dokument Nr 1691
Poznań, 15 listopada 1444
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że kapituła gnieźnieńska ustanowiła swego prokuratora na przeciąg roku.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 610-611. Tytuł: Terrestre procuratorium.
Albertus de Male pallatinus Lanciciensis et regie maiestatis locumtenens necnon capitaneus Maioris Polonie generalis
1 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo venerabile capitulum Gneznense de consensu [
s. 611] et voluntate nostra speciali fecit, constituit et solemniter ordinavit suum verum et legittimum procuratorem, videlicet
hunc, qui presens procuratorium duxerit demonstrandum in omnibus suis causis, quas habet vel habiturum sit et quibuscunque
personis coram quocunque iudice seculari tuicionis nostre promittens, quitquid per dictum suum procuratorem actum, gestum,
dispositum sive ordinatum fuerit, ratum atque firmum teneri in premissis, a data presencium ad unius anni decursum tantummodo
valiturum. Datum Poznanie die dominico infra octavas beati Martini Confessoris gloriosi anno Domini M
o CCCC
o XL IIII
o, nostro sub sigillo.
1Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.
Dokument Nr 1692
[przed 17 listopada 1444]
Król Władysław III zwalnia Żydów kaliskich z podatków na okres trzech lat.
Kop.: Poznań, WAP, Kalisz Gr. 21, k. 108v-109v. Wpis 17 listopada 1444.
Wladislaus Dei gracia Hungarie, Polonie etc. rex palatinis, castellanis, capit(aneis) Maioris Polonie, iudicibus, subiudicibus,
burgrabio Calisiensibus pro tempore existentibus, magistris civium, consulibus civitatum ceterisque officialibus et subditis
nostris in Maiori Polonia constitutis, presentibus requirendis, nostris dilectis, graciam regiam et omne bonum. Magnifici,
strenui, nobiles et providi, fideles nostri dilecti! Quia ad supportandam et relevandam paupertatem et inopiam Iudeorum nostrorum
omnium et singulorum in civitate nostra Kalisiensi comorancium fecimus et faciamus graciam specialem eisdem, prout pro parte
ipsorum Iudeorum paupertatem et inopiam eorum nobis est expositum, qualiter [
k. 109] ipsi per quosdam nobiles et subditos nostros anichilantur et dampnificantur ac depauperantur, hanc videlicet graciam nostram,
quod a die date presencium eosdem Iudeos omnes et singulos ab omnibus exaccionibus et solucionibus et dacionibus quibuslibet
liberamus et absolvimus per presentes, et omnimodam libertatem ipsos damus a die date presencium ad tres annos continue se
sequentes. Insuper volumus, quod predicti Iudei nostri nulli subditorum nostrorum peccuniam capitalem per eosdem cuipiam mutuatam
neque usuris literis nostris regalibus seu quita(n)ciis in contrarium datis vel dandis non obstante remittere nec expectare
tenebuntur neque sint astricti. Et si quis nostrorum subditorum ante datam presencium nostras literas regales habuerint vel
habuerunt erga prefatos Iudeos nostros portaverint seu portaverunt aut quovismodo exigerint vel scripte fuerint super exacciones,
soluciones seu daciones, extunc ipsas per presentes cassamus et anichilamus et in nichilum redigimus, nullum vigorem habere
similiter et si post datam presencium litere nostre erga eosdem Iudeos nostros exigerint vel scripte fuerint, extunc ipsas
presentibus cassamus.
Quocirca vobis et vestrum quemlibet
a seriose precipientes mandamus omnino habere volentes, quatinus prefatos Iudeos nostros circa huiusmodi graciam libertatis
per nos eis concessam inviolabiliter conservare debeatis neque eos quovismodo impedire, caucionare neque aliquibus molestiis
et violenciis inquietare presumatis, dempto domino palatino Calisiensi, cui in omnibus factis tenentur obedire et sint astricti,
sed ipsis satisfaccionem et iurisdiccionem cum ipsorum debitoribus et creditoribus, dum [
k. 109v] et quociens per ipsos presentibus fuerint avizati pro pecuniis capitalibus et usuris secundum ipsorum literas inscriptorias
aut libri terrestris seu castrensis aut literarum adiudicatoriarum ministrare debeatis ac eciam ipsos ab omnibus iniuriis
et molestiis defendere, gubernare et tueri debeatis, tociens quociens prefati Iudei presentibus vos hortaverint, quod ipsis
ius ministraretis et ministrare non denegetis. Aliud non facturi nostre gracie sub obtentu, ne camera nostra regie maiestatis
per hoc anichilaretur et eciam conclusimus cum omnibus nostris prelatis, baronibus et mansimus prefatos Iudeos nostros circa
iura ipsorum, prout nostri antecessores ipsos tenuerunt et servaverunt. Datum etc. [...
b]
atak Kop., zamiast cuilibet
bdalszego ciągu brak Kop.
Dokument Nr 1693
Kalisz, 25 listopada 1444
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że młynarze kaliscy Benedykt i Maciej zapisali czynsz Stanisławowi altaryście
w kolegiacie NMPanny w Kaliszu.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9175 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 795-796. Wpis w transumpcie arcybiskupa gnieźn. Wincentego
Kota z Dębna z daty: Uniejów, 23 lipca 1445.
In nomine Domini amen. Nos Albertus de Male palatinus Lanciciensis, regie maiestatis locumtenens et capitaneus Maioris Polonie
generalis
1 significamus tenore presencium, quibus expedit universis, quomodo ad nostram aliorumque eiusdem terre nobilium venientes
presenciam providi Benedictus et Mathias fratres germani indivisi, molendinatores extra muros civitatis Calisiensis, circa
portam eiusdem civitatis in manu dextra eundo in civitatem Wratislauiensem
2, non compulsi, non coacti nec ali(qu)o errore devio seducti, sani mente pariter et corpore existentes, usi amicorum suorum
consilio et matura deliberacione prehabita, in et super ipsorum tota tercia sorte eiusdem molendini circa prefatam portam
civitatis Calisiensis situati, quatuor marcas census annui peccunie communiter currentis numerique Polonicalis consweti, quadraginta
octo grossos marcam in quamlibet computando, singulis [
s. 796] Quatuor Temporibus anni per unam marcam solvendi fratres per eosdem et eorum successores et legittimos heredes pro sexaginta
marcis latorum grossorum monete Pragensis, numeri vero Polonicalis predicti, videlicet quadraginta octo grossos marcam in
quamlibet computando, discreto Stanislao arcium liberalium baccalaureo et altariste
3 altaris ad laudem et honorem Presentacionis sanctissime Dei Genitricis Marie et sanctarum Katherine et Barbare, Appolonie,
Agnetis, Margarethe, Dor(o)thee et Ottilie Virginum in ecclesia collegiata Calisiensi sub cimborio Corporis Christi situati,
fundati et erecti et eius altariste Stanislai successoribus legittimis eiusdem altaris altaristis sive ministris pro tempore
existentibus, sub spe et foro reemptionis alias na widerkoff, vendiderunt et coram nobis rite et racionabiliter iuxta terre conswetudinem imperpetuum resignarunt, per ipsum Stanislaum
altaristam et eius successores legittimos habendum, tenendum, regendum, utifruendum, tollendum, levandum, percipiendum, possidendum
et in usus suos beneplacitos convertendum, prout sibi et dictis suis successoribus melius et utilius videbitur expedire. Harum
quibus (sigilla
a) nostra presentibus sunt appensa testimonio literarum. Actum et datum in Calis feria quarta ipso die sancte Katherine Virginis
et Martiris gloriose anno Domini Mi
o CCCC
o XL IIII
to, presentibus ibidem nobilibus Johanne de Lopenno burgrabio nostro
4, Andrea Sylacz
b de Pothkocze iudice castri Calisiensibus
5, Thoma de Wilxicze
6, Swantoslao Bernaczsky
7, Johanne Czekonowsky
8 et Johanne Rogaczsky heredibus
9, testibus circa premissa.
abrak Kop.
btak Kop.
1Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.
2Zob. wyżej, dok. nr 1685/2-3.
3Stanisław syn Michała z Kalisza, zob. wyżej, nr 1609/17.
4Jan z Łopienna i Andrzej Siekacz z Podkoc, zob. wyżej, nr 1647/3, 4.
5Jan z Łopienna i Andrzej Siekacz z Podkoc, zob. wyżej, nr 1647/3, 4.
6Tomasz Wilkszycki, zob. wyżej, nr 1633/6.
7Świętosław z Biernacic, zob. wyżej, nr 1609/6.
8Jan Czekanowski, zob. wyżej, nr 1636/10.
9Jan Rogacki nie zidentyfikowany.
Dokument Nr 1694
Gniezno, 7 grudnia 1444
Oficjał gnieźnieński transumuje dokumenty kościoła parafialnego w Brzeziu.
Or.: Gniezno, AAG, Dypl. Gn. 1204. Pergamin 600 x 602 + 77 mm, duże dziury na złożeniach, pismo miejscami wyblakłe. Na zielonym
sznurze resztki miski pieczętnej. Dwa Z. N.: pierwszy, mocno uszkodzony, jak Not. nr 525, drugi, dobrze zachowany, jak Not.
nr 240.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w., nr 1381), s. 291-301.
//
aIn nomine Domini// amen. Nos Nicolaus de Calis decretorum doctor reverendissimique in Christo patris et domini, domini Vincencii
Dei gracia sancte ecclesie / Gneznensis archiepiscopi et primatis in spiritualibus vicarius et officialis generalis
1. Ad perpetuam rei memoriam. Cum secundum iuris, tam canonici, quam civilis, sentenciam magnopere curandum sit magistratibus
et cunctis, qui iudiciariam retinent potestatem, / ne cuipiam necessaria labatur probacio aut eius rei cesset noticia, que
futuris et presentibus foret oportuna libenter profecto talibus negociis et gestis auctoritatem ordinariam, qua fungimur,
impartimur, que pro bene gerendis rebus humanis aut pro dirigendo / statu spiritualium personarum a principibus seculi tam
oportune, quam sancte provisa sunt edita, concessa et decreta. Proinde, quos presens etas continet comprehendetque futura,
cunctis presencium serie declaramus, quod ad venerabilis viri, domini Johannis Luthkonis cantoris Lanciciensis necnon canonici
Gneznensis et Poznaniensis ecclesiarum, heredis ville Brzesze
2 et patroni discreti Nicolai rectoris parrochialis ecclesie ibidem in Brzesze
3 instantem peticionem, per nostras certi tenoris citacionum literas omnes et singulos sua comuniter vel divisim interesse
putantes, sive quos presens et infrascriptum tangit vel quomodolibet tangere videatur negocium, ad videndum et audiendum privilegium
sub reverendissimi patris, domini Vincencii archiepiscopi memorati ac venerabilis capituli Gneznensis titulis et sigillis
communitum, coram nobis producendum transsumi, transscribi, transexemplari et in publicam transsumpti formam redigi necnon
produci, recipi, admitti et iurare nonnullos testes fidedignos super recognicione sigillorum dicto privilegio appensorum vel
ad dicendum et causas racionabiles, si quas haberent, cur et quare premissa minime fieri debeant allegandum, in valvis sive
portis ecclesie metropolitane Gneznensis predicte, ad instar edictorum publicorum citari fecimus et evocari ad certum peremptorium
terminum competentem. Quo termino adveniente comparens iudicialiter coram nobis prefatus dominus Johannes, suo et dicti Nicolai
rectoris et ipsius ecclesie in Brzesze nominibus et predicta citacione, per edictum, ut premittitur, decreta, in dictis portis
sive valvis debite executa, facto et in scriptis reproducta, citatorum in eadem contentorum non comparencium neque huiusmodi
diei termino in aliquo satisfacere curancium, contumaciam accusavit ipsosque contumaces reputari petivit et in eorum contumaciam
huiusmodi privilegium facto et in scriptis exhibuit atque produxit, petens huiusmodi privilegium transsumi, transscribi, transexemplari
et in publicam transsumpti formam redigi cum interposicione nostri decreti. Cuiusquidem privilegii tenor sequitur de verbo
ad verbum et est talis:
[
następuje dok. arcybiskupa gnieźn. Wincentego Kota z daty: Gniezno, 8 lipca 1440 - KDW V nr 666, transumujący dok. Jana Lutkowica
z Brzezia z daty: Brzezie, 23 czerwca 1440 (KDW V nr 665)].
Post cuiusquidem privilegii productionem et per nos recepcionem et coram nobis iudicio pro tribunali in publica audiencia
consistorii nostri Gneznensis presidentibus prefatus dominus Johannes Luthkonis cantor Lanciciensis et canonicus Gneznensis
ecclesiarum ac heres in Brzesze dicta citacione debite, ut prefertur, executa, verbo repetita dictorumque citatorum contumacia
accusata, in eorum contumaciam nonnullos testes fidedignos de mandato nostro et ad ipsius domini Johannis Luthkonis instanciam
per cursorem consistorii nostri Gneznensis et nuncium iuratum citatos coram nobis ad iurandum de perhibendo testimonium veritati
super recognicione sigillorum prescripto privilegio appensorum exhibuit atque produxit. Quos admitti eorumque iuramenta recepi
et super huiusmodi recognicione interrogari et examinari per nos debita cum instancia postulavit. Quiquidem testes per nos
admissi, visis primitus et diligenter inspectis sigillis in ipso privilegio appensis, mediis ipsorum iuramentis per eos successive
ad mandatum nostrum et in manibus nostris corporaliter tactis scripturis sacrosanctis ad sancta Dei ewangelia prestitis dixerunt
et quilibet eorum dixit huiusmodi sigilla eidem privilegio appensa et apposita esse illorum, quorum esse dicuntur, prout et
in veritate fuerunt. Nos vero Nicolaus de Calis vicarius et officialis memoratus dictis citatis contumacibus reputatis et
ipsis sigillis sufficienter pro recognitis habitis, attendentes, quod iusta petentibus assensus non est denegandus, huiusmodi
privilegium transsumpsimus, trans(s)cripsimus, transexemplavimus transsumique, transscribi, transexemplari et in publicam
transsumpti formam redigi mandavimus transsumimusque, transexemplamus, transscribimus Dei nomine invocato in hiis scriptis,
interponentes exnunc et inantea auctoritate nostra ordinaria, qua fungimur in hac parte, decretum nostrum sepedicto privilegio
decernentesque, quod eidem in iudicio et extra (ac
b) ubique locorum tamquam vero originali stetur fidesque plenaria adhibeatur temporibus eviternis. In quorum omnium et singulorum
fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas sive presens publicum instrumentum huiusmodi transsumptum in se
continentes sive continens exinde fieri et per notarios nostros coram nobis causarum factique presentis scribas infrascriptos
scribi, subscribi et publicari mandavimus nostrique vicariatus sigilli appensione iussimus communiri. Datum et actum in stuba
nigra curie archiepiscopalis Gneznensis in Summo Gneznensi site, nobis ibidem hora terciarum et consistorii nostri ad iura
reddenda et causas audiendas in loco nostro solito et consueto pro tribunali sedentibus, anno Domini millesimo quadringentesimo
quadragesimo quarto, indictione septima, die vero Lune septima mensis Decembris, presentibus ibidem venerabilibus, honorabilibus
et discretis viris, dominis Nicolao Chebde de Nyewyesch preposito Cruswiciensis
4 et Nicolao de Glamboczecz archidiacono Poznaniensis et canonicis Gnezn(ensis)
5 et eiusdem Poznanien(sis), Andrea Renis in artibus bacalario precentore
6, Stanislao de Stawyschin altarista Calisiensis ecclesiarum
7 et Johanne de Sobothka presbitero Gneznensis diocesis
8, testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
[
Z. N.] Et ego Paulus olim Petri de Stauischin clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius necnon causarum
in consistorio Gneznensi et facti huiusmodi coram venerabili et egregio viro, domino Nicolao de Calis [decre]torum doctore,
vicario in spiritualibus et officiali Gneznensi generali scriba
9, quia premissis omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus necnon discreto
[Joha]nne Nicolai de Stadniky clerico Crac(ouiensis) diocesis, publico imperiali auctoritate notario
10 causarumque similiter et facti huiusmodi conscriba coram prelibato venerabili viro domino Nicolao de Calis vicario [in spirituali]bus
et officiali infrascripto presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi et audivi, ideo presens publicum instrumentum
per alium fideliter scriptum exinde confeci suo [................................] et in hanc publicam for[mam redegi] signo
quoque et nomine meis solitis et consuetis unacum appensione sigilli vicariatus [.................] de prefati domini [....]
vicarii et officialis Gn[...] consignavi et communivi, rogatus et requisitus in fidem et testimonium om[nium et singulorum
premissorum].
[
Z. N.] Et ego [Johannes Nico]lai de Stadniky clericus C[racouiensis diocesis, publicus] imperiali auctoritate notarius necnon causarum
in consistorio Gneznensi et facti huiusmodi [coram venerabili] et egre[gio viro, domino Nicolao de Ca]lis decretorum doctore,
vicario in spiritualibus et officiali Gneznensi generali scriba, quia premissis omnibus et singulis, dum sic, ut premittitur,
fierent et agerentur, unacum prenom[inatis testibus ...] Paulo Petri de Sta[uischin clerico Gnezn]ensis diocesis, publico
imperiali auctoritate notario causarumque similiter et facti huiusmodi conscriba coram prelibato ven[erabili viro, domi]no
Nicolao de Calis vicario in [spiritualibus et] officiali suprascripto presens interfui eaque omnia et singula sic fieri vidi
et audivi, ideo presens publicum instrumentum per alium fideliter scriptum [exinde] confeci, subscripsi [.....] et [...] forma
redegi, signo quoque et nomine meis solitis et conswetis unacum appensione sigilli vicariatus Gneznensis de prefati domini
N[icolai] de Calis vicarii et officialis Gneznensis (mandato
b) consignavi et communiri, rogatus et requisitus in fidem et testimonium premissorum.
ainicjał wysokości prawie połowy tekstu Or.
bbrak Or.
1Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.
2Jan Lutkowic z Brzezia, zob. wyżej, nr 1389/17.
3Pleban Mikołaj wyst. w Brzeziu jeszcze 9 maja 1446 (mat. KDW).
4Mikołaj syn Chebdy z Niewiesza kanonik włocławski przed 1438, pozn. 1444, gnieźn. 1445, rektor w Bolonii 1447/48, dr praw
1448, dziekan pozn. 1453, zm. 1455 (Fijałek, Polonia, s. 94).
5Mikołaj z Głęboczka, zob. wyżej, nr 1391/4.
6Andrzej Renis, zob. wyżej, nr 1474/3.
7Stanisław syn Jana ze Stawiszyna altarysta kal. wyst. także 26 marca 1445 (mat. KDW), notariusz publiczny w Gnieźnie od 1444
(Not. nr 618).
8Jan z Sobótki, zob. wyżej, nr 1550/4.
9Paweł ze Stawiszyna, zob. wyżej, nr 1592/2.
10Jan ze Stadnik, zob. wyżej, nr 1622/25.
Dokument Nr 1695
Opatów, 7 grudnia 1444
Mikołaj i Zawisza Róże z Borszowic zaświadczają, że wydzierżawiają Kazimierz Biskupi z przyległościami od biskupa lubuskiego.
Kop.: Gniezno, AAG, Acta consistorii A 27, k. 37v-38. Wpis 9 marca 1446.
Streszcz.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 198 (wg Kop.).
Nos Nicolaus Roza magister quoquine regie maiestatis et Zawisius succamerarius reginalis, heredes de Borzyschowycze, fratres
germani
1 nostro heredum et sucessossorum
a nostrorum nominibus publice recognoscimus per presentes, quod bone deliberati ob utilitatem nostram melioribus, modo, via,
iure, causa et for(m)a, quibus potuimus, a reverendo in Christo patre et domino, domino Johanne episcopo Lubucensi
1 nobis pro se et ecclesia sua locante opidum Kazimir situm in districtu Gneznensi
2 cum omnibus villis, prediis, allodiis, lacubus, piscinis, pascuis, molendinis, censibus, fructibus et proventibus, collacione
et presentacionibus beneficiorum exceptis, que idem dominus episcopus nobis tradidit habenda, tenenda et possidenda ad tres
annos, videlicet ad
a die sancti Viti [
15 VI] anni Domini M CCCC XL quinti usque ad eundem diem anni Domini M CCCC XL octavi, conduximus, convenimus et pro pensione annua
in arrendam incepimus, pro quibus nos nostro et dictorum heredum et successorum nominibus promittimus nos in solidum esse
obligatos et solvere velle quolibet anno dictorum trium annorum eidem domino episcopo, suo successori et ecclesie Lubucensi
centum et decem marcas grossorum latorum Bohemicalium numeri Polonicalis valentium et dativorum pro marca XLVIII grossos computando,
LXX marcas in festo sancti Nicolai [
6 XII] anni supradicti, XL
ta marcas in festo sancti Adalberti [
23 IV] immediate sequentis, in civitate Poznaniensi in hospicio eiusdem domini episcopi aut illi vel illis, cui vel quibus a prefato
domino episcopo vel ecclesia facta fuerit commissio vel datum in mandatis libere expedire, absque iuris et facti impedimento
omnibus et singulis oneribus deductis, nostro sub periculo sumptibus et expensis. Item promittimus bona fide sollemni interveniente
stipulacione, quibus supra nominibus, racione conduccionis prefate infrascriptos articulos in suis punctis firmiter velle
implere et absque dolo et fraude fideliter observare, non transgredere aut in aliquo deficere. Primo silvas, nemora ibidem
conservabimus non excidendo vel excidi, vendi vel distrahi permittendo pro lucro nostro aut nostrorum. Secundo homines opidanos,
scultetos, rusticos et inhabitatores in iudiciis et extra, ab iniuriis defendere nec ad servicia indebita et labores inconsuetos
compellere per vos vel per alios aut quomodolibet aggravare. Granicies eciam et limites bonorum prefatorum, tam in agris,
quam in silvis, rubetis, nemoribus, pascuis, lacubus, piscinis et quibuslibet aliis finibus et terminis [
k. 38] sive signis defendere, litigiosa sive preter ius a quibuscumque occupata concordare et recuperare amicabiliter vel iure
mediante repetere. Edificia in curia idem et in allodiis et curiis aliis in valore conservare, deficere incipiencia in tectis
et fundamentis, et quibuscumque necessariis reformare et meliorare similiter prommittimus fide et stipulacione premissa nostris
sumptibus et expensis. Item melioraciones, fundaciones, transposiciones et facciones piscinarum aut molendinorum, quas seu
que durante huiusmodi triennio facturi sumus sive fecerimus propriis expensis et sumptibus facere tenebimur, promittimus et
debemus. Et si, quod Deus avertat, edificia sive habitaciones rusticorum et kmethonum ignis incendio cremari, comburri et
destrui aut per exercitum regium causa gwerarum generaliter, cui per nos et nostros resistere non possemus, congregatum damnificari
et invadi contingeret absque culpa et causa vel negligencia nostra sive nostrorum, ita quod idem rustici suum censum debitum
propter hanc causam solvere non valerent, que publice constare debent, de hiis, quamdiu eis libertatem racionabilem dederimus,
nichil exigere volumus et debemus, et ipso domino episcopo tantummodo et non plus de pensione annua defalcare. Item domino
episcopo Lubucensi quolibet dictorum trium annorum anno ad octo dies continuos sue familie et equis de omnibus victualibus
et pabulis aliisque necessariis, quociens idem pervenient suisque necessariis ad conspiciendum eadem bona vel quavis alia
causa transmissus, quamdiu ibi fuerint, sufficienter providere tenebuntur, volumus et debemus absque summe predicte diminucione.
Item adveniente die sancti Viti annis M CCCC XLVIII suprascripti premissa bona agris cum seminibus hyemalibus et bene seminatis
memorato domino episcopo Lubucensi aut suo successori vel sede vacante capitulo eiusdem ecclesie sive nunciis eorundem et
nulli alteri resignare, dimittere, tradere et ad ipsorum omnium possessionem omnimodam restituere et reducere absque omni
contradiccione et impedimento cum ragistro
a debito exprimentes specifice omnes et singulos census, proventus, utilitates, eciam desolaciones et desertaciones et melioraciones
nostro tempore factas et comissas, nostro et heredum nostrorum nominibus, ut supra promittimus, volumus, tenebimus et debemus
pro premissis omnibus et singulis servandis et adimplendis subicimus et astringimus nos heredesque nostros et successores
omniaque mobilia et immobilia iurisdiccioni ordinarie reverendissimi in Christo patris et domini, domini archiepiscopi Gneznensis,
sui officialis vel alterius, vel aliorum iudicum ab eodem, nomine episcopi seu ecclesie Lubucensi, impetrandorum, promittendo
nos velle et debere eorum sentencie sive arbitrio stare, parere et obedire, inde non appellare, renuncciantes omnibus melioribus
modo, iure, causa et forma, quibus possumus, omnibus et singulis excepcionibus, privilegiis, literis impetratis seu impetrandis,
omni iuris auxilio, tuicioni et deffensioni, quibus contra premissis vel aliquod ipsorum venire possemus quovismodo et specialiter
non sic celebrati contractus aliter facere scriptum quam factum. Et singulariter iura dicenti generalem renuncciacionem non
valere nisi precedat specialis. Item ponere promittimus singulis annis duos fideiussores, qui se inscribant aput acta, prout
prius fecimus. In quorum omnium et singulorum robur et evidens testimonium sigilla nostra presentibus duximus appendenda.
Datum et actum Opathow
3 anno Domini M
o CCCC XLIIII, die septima mensis Decembris.
atak Kop.
1Zob. wyżej, nr 1686. Jan Dyhrn był biskupem lubuskim 1443-55 (Eubel, Hierarchia II, s. 180).
2Zob. wyżej, nr 1686. Jan Dyhrn był biskupem lubuskim 1443-55 (Eubel, Hierarchia II, s. 180).
3Zob. wyżej, nr 1686. Jan Dyhrn był biskupem lubuskim 1443-55 (Eubel, Hierarchia II, s. 180).
Dokument Nr 1696
Kalisz, 9 grudnia 1444
I. N. Arcybiskup gnieźnieński zawiadamia oficjała gnieźnieńskiego, że wymienieni plebani ze Słupcy i Zagórowa zamienili się
swymi kościołami i nakazuje, aby oficjał dokonał ich inwestytury.
Kop.: Kraków, Bibl. PAN, rkps 9176 (Księga formularzowa, j. w. nr 1381), s. 147. Tytuł: Comissio investiture.
Uw.:Niezgodność daty z itinerarium wystawcy (zob. przypis 4) oraz wyst. plebana Michała w Słupcy już w 1441 r. nie pozwala wykluczyć,
że niniejszy dok. może stanowić tylko próbkę kancelaryjną, wpisaną do księgi formularzowej.
Vincencius Dei gracia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopus et primas venerabili et egregio viro, domino Nicolao de Calis
decretorum doctore, vicario in spiritualibus et officiali nostro Gneznensi generali
1 salutem in Domino. Cum discreti Michael Andree de Domaslaw in Zagorowo
2 et Stanislaus de Szrzoda in Slupcza parrochialium eclesiarum rectores
3 ipsorum eclesias hincinde permutare intendunt, ideo vobis comittimus, quatenus dictarum eclesiarum permutacionibus et resignacionibus
receptis et admissis, predictos Michaelem Andree de Domaslaw de eclesia in Slupcza et Stanislaum de Szrzoda de eclesia in
Zagorowo nostre diocesis Gneznensis auctoritate nostra, qua vos fungi volumus, in hac parte instituatis et investiatis, curam
animarum, administracionem spiritualium et temporalium regimen ipsis committendo. Datum in Calis die Mercurii nona mensis
Decembris anno Domini M
o IIII
C XLIIII
4, nostro sub sigillo.
[
W kopiariuszu dok. poprzedza następująca nota:]
Item anno Domini M
o IIII
CXLIIII, die Mercurii nona mensis Decembris, hora terciarum vel quasi, in civitate Calis et in domo habitacionis reverendissimi
in Christo patris et domini, domini Vincencii Dei gracia sancte Gneznensis eclesie archiepiscopi et primatis ibidem sita,
idem dominus archiepiscopus et primas vive vocis oraculo institucionem Michaelis Andree de D(omaslaw) ad eclesiam in Slupcza
et Stanislai de Szrzoda ad eclesiam in Za(gorowo) Gneznensis diocesis, quas dicte partes inter se permutaverunt, comisit in
totum cum omnibus clausulis opportunis circa instituciones fieri consuetas, venerabili viro, domino Nicolao de Calis decretorum
doctori, vicario suo in spiritualibus et officiali Gneznensi tunc ibidem presenti, astanti et audienti, presentibus venerabilibus
et egregio viris, magistro Thoma de Strzampino decretorum doctore, canonico Gneznensi
5, Jacobo de Cowalewycze dicti doctoris notario
6 et N. plebano in Slaboszewo
7, prefati domini archiepiscopi notario, testibus circa premissa. Et nichilominus commissionem super institucione predicta
prefatis Michaeli et Sta(nisla)o in scriptis decrevit dandam. Cuius tenor sequitur in hec verba:
1Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.
2Michał z Damasławia (par. Juncewo, wsi dziś nie istniejącej koło Damasławka) jako pleban w Słupcy potwierdzony 1445 (Łaski,
Liber beneficiorum I s. 306), 3 września 1445 i 25 maja 1446 (mat. KDW), ale por. też przypis następny.
3Zagórów, wieś par. (potem miasto) w powiecie konińskim. Pleban Stanisław zapewne ident. ze Stanisławem plebanem w Słupcy 1434
(Acta capitulorum II nr 303), 1437 (Now I s. 368), w Zagórowie potwierdzony 3 września 1445 (mat. KDW). Jednakże w 1441 r.
w Słupcy wyst. już pleban Michał (Acta capitulorum II nr 384, 385).
4Wedle dotychczas znanego itinerarium arcybiskupa w dniach 2-21 grudnia 1444 przebywał on w Łowiczu; grudniowy pobyt w Kaliszu
nie jest znany i w innych latach.
5Tomasz Strzępiński, zob. wyżej, nr 1389/9.
6Jakub z Kowalewic, zob. wyżej, nr 1405/14.
7Słaboszewo, wieś par. należąca do arcybiskupów gnieźn. na zach. od Pakości (Koz. 1 s. 286-287). W 1452 r. potwierdzony jest
tam pleban Mikołaj (Acta capitulorum II nr 500), zapewne ident. z naszym N. Może jednak chodzi tu o Sławoszewo, wieś par.
na pn.-zach. od Pleszewa (Koz. 3 s. 213, 5 s. 309-310).
Dokument Nr 1697
Gniezno, 11 grudnia 1444
Oficjał gnieźnieński transumuje dokumenty dotyczące sprzedaży dwu jatek mięsnych w Koninie klasztorowi cystersów w Lądzie.
Or.: Warszawa, AGAD, dok. perg. 1931. Pergamin 535 x 265 + 60 mm. Na pasku pergaminowym pieczęć wystawcy w czerwonym wosku w mandorlę,
napis częściowo zatarty: S. vicarii in spiritualibus ecle(sie) Gneznen[...]. Z. N., jak Not. nr 525, inskrypcją: Paulus Petrides de Stauischin. Na odwrocie: 1478 die Veneris XVII Ianuarii oblatum (XV w.) i inne informacje o treści (XVI-XVIII w.).
//
aIn nomine Domini amen. N//os Nicolaus de Calis decretorum doctor, reverendissimi in Christo patris et domini, domini Vincencii
Dei gracia sancte ecclesie Gneznensis archiepiscopi et primatis in spiritualibus / vicarius et officialis generalis
1. Ad perpetuam rei memoriam. Cum secundum iuris, tam canonici, quam civilis sentenciam magnopere curandum sit magistratibus
et cunctis, qui indiciariam retinent potestatem, ne cuipiam necessaria labatur probacio aut eius rei cesset noticia, que futuris
et presentibus foret opportuna / libenter profecto talibus negociis et gestis auctoritatem ordinariam, qua fungimur, impartimur,
que pro bene gerendis rebus humanis aut pro dirigendo statu spiritualium personarum a principibus seculi, tam opportune, quam
sancte provisa sunt edita, concessa et decreta, proinde, quos etas presens continet comprehendetque futura, / cunctis presencium
serie declaramus, quomodo nos ad venerabilis et religiosi domini Mathie abbatis et sui conventus monasterii Lindensis ordinis
Cisterciensis, Gneznensis diocesis
2 instanciam per nostras certi tenoris citacionis literas, omnes et singulos sua communiter vel divisim interesse putantes
ad videndum et audiendum nonnulla iura et munimenta sive literas super duo maccella carnificum in civitate Conyn consistencia,
pro parte dicti domini abbatis et sui conventus Lindensis coram nobis producenda transsumi, transscribi, transexemplari et
in publicam transsumpti formam redigi necnon ad videndum produci, recipi, admitti et iurare nonnullos testes fidedignos super
recognicione sigillorum dictis iuribus et munimentis et literis appensorum vel ad dicendum causas racionabiles, cur et quare
premissa minime fieri debeant alligandum, in valvis ecclesie metropolitane Gneznensis ad instar edictorum publicorum, que
olim in albo pretorio scribebantur, citari fecimus et evocari ad certum peremptorium terminum competentem. Quo termino adveniente
comparens in iudicio personaliter coram nobis circumspectus magister Peregrinus de Pampycze procurator
3 et nomine procuratorio prefati domini Mathie abbatis et tocius sui conventus, de cuius procuracionis mandato nobis legittimis
constabat atque constat documentis, citacione per edictum, ut premittitur, decreta et per cursorem consistorii nostri iuratum
in dictis valvis sive portis ecclesie memorate Gneznensis debite executa, facto et in scriptis reproducta, citatorum in ea
contentorum non comparencium neque huiusmodi diei termino in aliquo satisfacere curancium, contumaciam accusavit ipsosque
contumaces reputari petunt et in eorum contumaciam certas privilegiorum sive munimentorum empcionis, donacionis et resignacionis
literas sub dominorum preconsulis, consulum et scabinorum civitatis Conyn titulis et eorum sigillis veris rotundis ab
b extra et intus de alba et comuni cera in pensulis pergameneis dependentes
c comunitas et roboratas, sanas, salvas et integras, non viciatas, non cancellatas nec in aliqua parte sui suspectas, sed omni
prorsus vicio et suspicione carentes, facto et realiter et in scriptis exhibuit atque produxit, petens huiusmodi literas sive
privilegia transsumi, transscribi, transexemplari et in publicam transsumpti formam redigi cum interposicione ordinarii decreti.
In quorum cuiuslibet sigilli medio ymago equi in figura rotunda apparebat sculpta, litere vero circumferencialiter ducte cruce
precedente legebantur
d: "† S. COMUNITATIS CIVIUM DE CONYN"
4. Quarumquidem literarum sive privilegiorum tenores sequuntur de verbo ad verbum successive et sunt tales:
[
następują dwa dok. władz miejskich Konina z 3 lutego 1373 - KDW III nr 1680 i 1681, wyd. wg późnych, gorszych kopii].
Post quarumquidem literarum sive privilegiorum productionem et per nos recepcionem et coram nobis iudicio pro tribunali in
publica audiencia consistorii nostri Gneznensis presidentibus, prefatus magister Peregrinus de Pampycze procurator et nomine,
quo supra, procuratorio, dicta citacione debite, ut prefertur, executa, verbo repetita dictorumque citatorum contumacia accusata
in eorum contumaciam, nonnullos testes fidedignos de mandato nostro et ad memorati domini Mathie abbatis et sui conventus
monasterii Landensis ordinis Cisterciensis instanciam per cursorem consistorii nostri Gneznensis et nunccium iuratum citatos
coram nobis ad iurandum de perhibendo testimonio veritati super recognicione sigillorum prescriptis literis sive privilegiis
appensorum adhibuit atque produxit. Quos admitti eorumque iuramenta recipi et super huiusmodi recognicione interrogari et
examinari per nos debita cum instancia postulavit. Quiquidem testes per nos admissi, visis primitus et diligenter inspectis
literis et sigillis ipsis privilegiis sive literis appensis, mediis ipsorum iuramentis per eos successive ad mandatum nostrum
et in nostris manibus corporaliter tactis scripturis sacrosanctis ad sancta Dei ewangelia perstitis
e dixerunt et quilibet eorum dixit huiusmodi sigilla eisdem literis sive privilegiis appensa et apposita esse illorum, quorum
esse dicuntur, prout et in veritate fuerunt. Nos vero Nicolaus de Calis vicarius in spiritualibus et officialis Gneznensis
generalis memoratus dictis citatis contumacibus reputatis et ipsis sigillis sufficienter pro recognitis habitis, attendentes,
quod iusta petentibus assensus non est denegandus, huiusmodi munimenta, iura, privilegia sive literas transsumpsimus, transscripsimus,
transexemplavimus transsumique, transscribi, transexemplari et in publicam transsumpti formam redigi mandavimus transsumimusque,
transscribimus et transexemplamus Dei nomine in(v)ocato in hiis scriptis, interponentes exnunc et inantea auctoritate ordinaria,
qua fungimur in hac parte, decretum nostrum ordinarium sepedictis munimentis, iuribus, privilegiis et literis decernentesque,
quod eisdem nostris literis in iudicio
f-get extra
ac ubique locorum tamquam veris originalibus stetur fidesque plenaria adhibeatur temporibus eviternis. In quorum omnium et
singulorum fidem et testimonium premissorum presentes nostras literas sive presens publicum instrumentum transsumptum in se
continentes sive continens exinde fieri et per notarium nostrum coram nobis causarum factique presentis scribam infrascriptum
scribique, subscribi et publicari mandavimus nostrique vicariatus sigilli appensione et fecimus communiri. Actum et datum
Gnezne in domo habitacionis nostre die Veneris undecima mensis Decembris anno nativitatis Domini millesimo quadringentesimo
quadragesimo quarto, indiccione septima, sacrosancto concilio Basiliensi durante, hora quasi terciarum, presentibus ibidem
venerabilibus et honorabilibus et circumspectis viris, dominis Mathia Drya decano Poznaniensi, canonico Gneznensi
5, Johanne Romano vicario Gneznensi
6, Johanne Nicolai de Stadnyky notario Gneznensi et Crac(oviensis) diocesis clerico, imperiali auctoritate publico
7, Alberto Romano
8, Paulo Apostolo
9, Petro de Bnyn
10, Petro Costrzewa
11 et Stanislao Goszdz advocatis et procuratoribus causarum consistorii Gneznensis
12, testibus circa premissa.
[
Z. N.]
h-jEt ego Paulus olim Petri de Stauischin clericus Gneznensis diocesis, publicus imperiali auctoritate notarius ac coram prelibato
venerabili et egregio viro, domino Nicolao de Calis decretorum doctore vicarioque in spiritualibus et officiali sancte eclesie
Gneznensis generali in consistorio Gneznensi causarum et facti huiusmodi scriba13, quia omnibus et singulis premissis, dum sic, ut premitterenturi, fierent et agerentur, unacum prenominatis testibus presens interfui eaque omnia et singula premissa sic fieri vidi et audivi,
et in manuale meum sive notas reposui, ideo presens transsumpti instrumentum occupatus aliis arduis mei officii negociis per
alium fideliter scribi et ingrossari procuravi et facta auscultacione diligenti me huic subscripsi et in hanc publicam formam
redegi signoque et nomine meis solitis et consuetis, unacum appensione sigilli vicariatus perpetui ex speciali mandato prelibati
venerabilis et egregii viri, domini Nicolai de Calis decretorum doctoris, vicarii in spiritualibus et officialis sancte eclesie
Gneznensis generalis communivi et consignavi
.
ainicjał wysokości całego tekstu Or.
bpoprawiane Or.
ctak Or., zamiast dependentibus
dtrzy pierwsze litery poprawiane Or.
etak Or., zamiast prestitis
f-gpierwotnie extra et Or., ale dodano znak, że kolejność ma być zmieniona
h-jinną ręką Or.
itak Or.
1Mikołaj z Kalisza, zob. wyżej, nr 1563/5.
2Opat lędzki Maciej, zob. wyżej, nr 1540/2.
3Peregryn z Pępic, zob. wyżej, nr 1401/12.
4Pieczęć miasta Konina reprodukowana w KDW IV, tabl. nr LVI.
5Maciej Dryja, zob. wyżej, nr 1391/3.
6Jan syn Wojciecha Romanusa, zob. wyżej, nr 1493/24.
7Jan ze Stadnik, zob. wyżej, nr 1622/25.
8Wojciech Romanus, zob. wyżej, nr 1399/9.
9Paweł Apostoł z Lubania, zob. wyżej, nr 1401/8.
10Piotr z Bnina, zob. wyżej, nr 1399/10.
11Piotr Kostrzewa, zob. wyżej, nr 1622/20.
12Stanisław Goźdź zob. wyżej, nr 1401/14.
13Paweł ze Stawiszyna, zob. wyżej, nr 1592/2.
Dokument Nr 1698
Poznań, 20 grudnia 1444
Starosta generalny Wielkopolski zaświadcza, że Dorota Poniecka zapisała czynsz Janowi plebanowi w Osiecznej.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 41, k. 22. Wpis 9 marca 1461. Tytuł: Littera census Opporowo.
Streszcz.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 199 (wg Kop.).
In nomine Domini amen. Ad perpetuam rei memoriam. Nos Albertus de Male pallatinus Lanciciensis, domini regis locumtenens et
capitaneus Maioris Polonie generalis
1 significamus, quibus expedit universis, presentibus et futuris tenore presencium mediante, quomodo ad nostram aliorumque
eiusdem terre nobilium veniens presenciam generosa domina Dorothea consors nobilis Barthossii Ponyeczsky
2, non compulsa, non coacta nec aliquo errore devio seducta, quinymmo sana mente et corpore existens, hylaris ridens et iocunda
suorumque usa consilio amicorum ac matura deliberacione prehabita, in et super tercia sorte dotis sue alias possagu, videlicet centum marcis in duplici Opporowo villa in districtu Costinensi situata
3, de consensu nobilium Anne consortis Stiborii Chelmsky
4 et Synocha filiarum suarum
4, sex marcas latorum grossorum Prahensium, numeri vero Polonicalis consweti, videlicet quadraginta octo grossos marcam in
quamlibet computando, census annui singulis annis ad festa sancti Martini [
11 XI] solvendi, pro septuaginta marcis latorum grossorum monete et numeri superius descriptorum, discreto Johanni plebano in Ossyeczna
et altariste altaris Sancte Trinitatis ac Sanctarum Marie et Dorothee Virginum in eclesia parrochiali ibidem in Ossyeczna
5 noviter fundati et errecti, et eius successoribus altaristis pro tempore existentibus, sub spe et foro reempcionis alias
na wedercoff vendidit et coram nobis iuxta terre conswetudinem rite et racionabiliter imperpetuum resignavit, per ipsum Johannem et suos
posteros habendas, tenendas, regendas, levandas et in usuos
a beneplacitos convertendas, prout sibi et suis posteris melius et utilius videbitur expedire. Harum quibus sigilla nostra
presentibus sunt appensa testimonio litterarum. Acta et data Poznanie die dominico proximo ante festum Nativitatis Domini
anno eiusdem millesimo quadringentesimo quadragesimo quarto, presentibus magnificis dominis Mathia Borek de Ossyeczna castellano
Naklensi
6, Stanislao de Ostrorog subdapifero Calisiensi
7, Dobrogostio de ibidem castellano Camyenensi
8, Johanne de Czarncow succamerario
9, Dobrogostio de Colna subiudice Poznaniensibus
10 et Abraham Kyeblowsky
11 aliisque quampluribus fidedignis, testibus circa premissa.
atak Kop.
1Wojciech Malski, zob. wyżej, nr 1498/8.
2Dorota z Oporowa, wdowa po Bartoszu Sokołowskim z Ponieca i Koźmina, zmarłym 1430-32 (Kozierowski, Obce ryc., s. 95-96).
3Oporowo, wieś par. na pn.-wsch. od Ponieca (Koz. 2 s. 549).
4Ścibor Chełmski z Ponieca, zob. wyżej, nr 1632/3; był zięciem Doroty. O siostrach, Annie i Synosze Sokołowskich, zob. tamże.
5Osieczna, miasto w powiecie kościańskim. Pleban Jan skądinąd nie znany.
6Maciej Borek z Osiecznej, zob. wyżej, nr 1425/1.
7Stanisław i Dobrogost z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1451/8, 2.
8Stanisław i Dobrogost z Ostroroga, zob. wyżej, nr 1451/8, 2.
9Jan Czarnkowski, zob. wyżej, nr 1449/5.
10Dobrogost z Kolna, zob. wyżej, nr 1501/5.
11Abraham z Kiebłowa, zob. wyżej, nr 1684/3.
Dokument Nr 1699
Poznań, 31 grudnia 1444
Oficjał poznański zaświadcza, że Bartłomiej syn Baszka ze Śremu zapisał czynsz altaryście kościoła NMPanny w Śremie.
Kop.: Poznań, AAP, Acta consistorii 88, k. 175v. Wpis 19 stycznia 1512.
Streszcz.: Kraków, Bibl. Jag., rkps 8057, k. 201 (wg Kop.).
In nomine Domini amen. Jacobus de Vigonowo canonicus vicariusque in spiritualibus et officialis Poznaniensis generalis
1 significamus tenore presentium, quibus expedit universis, quomodo in nostra testiumque infrascriptorum ad hoc vocatorum et
rogatorum presentia constitutus personaliter discretus Bartholomeus Baskonis de Srzem
2 non compulsus, non coactus, sed nec aliquo errore devio seductus, sanus mente pariter et corpore existens, usus suorum consilio
amicorum sponteque et libere confessus est per expressum se vendidisse duas marcas census annui mediorum grossorum monete
et numeri Polonicalium consueti, quadraginta octo grossos marcam in quamlibet computando, in et super omnibus et singulis
bonis suis hereditariis in molendino brasei ante Srzem, in domo in circulo eiusdem civitatis inter domos Mathei Srenka ex
una et Voch ex altera partibus iacente
3 ac braseatorio eiusdem et super aliis quibuscumque bonis, que nunc habent et imposterum sunt habituri, ad altare beatorum
Petri et Pauli Apostolorum in eclesia Sancte Marie Virginis in Srzem sittum, discreto domino Jacobo de Kykowo altariste eiusdem
altaris
4 et suis successoribus altaristis pro viginti marcis grossorum latorum Bohemicalium, numeri Polonicalis prescripti titulo
reempcionis. Quemquidem censum duarum marcarum monete et numeri predictorum dictus Bartholomeus se et suos successores legittimos,
dominos et possessores molendini, domus et brasei predictorum ad quodlibet festum Epiphaniarum Domini [
6 I] annis singulis sese immediate sequentibus sub excomunicacionum, aggravacionum, reaggravacionum et interdicti successive
et aliis penis, pro quibus ad dominum ordinarium aut ipsius officiales pro tempore existentes recursus habebitur specialis,
submisit soliturum, ita tamen, quod dictus Bartholomeus aut sui dictorum bonorum successores, dum et quando voluerint, fortuna
eis pingui arridente, persoluto primitus censu persesso iuxta exigentiam temporis illius anni dictum censum duarum marcarum
latorum grossorum reemendi habebit et habebunt plenam et omnimodam potestatem. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium
premissorum presentes nostras literas exinde fieri, scribi et publicari mandavimus sigillique officiolatus Poznaniensis perpetui
iussimus et fecimus appensione communiri. Actum et datum Poznanie in domo habitacionis nostre sub anno Domini millesimo quadringentesimo
quadragesimo quarto, die Iovis ultima mensis Decembris, presentibus Andrea Cobylinski
5, Johanne Pawlowski
6 et Johanne Lvbyczski notariis consistorii Poznaniensis
7, testibus circa premissa.
1Jakub Wyganowski, zob. wyżej, nr 1389/18.
2Zapewne syn Bartłomieja Basza młynarza ze Śremu, zob. KDW V nr 532.
3Mieszczanie skądinąd nie znani.
4Jakub z Kikowa (par. Chrzypsko Wielkie, na pn. od Pniew) skądinąd nie znany (SHGPoz. II s. 188).
5Andrzej zapewne z Kobylina (miasto w powiecie pyzdrskim).
6Jan Pawłowski, zob. wyżej, nr 1622/22.
7Jan syn Chwalęty z Lubicza (par. Chojnica, osada dziś nie istniejąca na pn. od Poznania) wyst. od 1431, notariusz publiczny
w Poznaniu 1443 n., potem mieszczanin pozn., wójt i ławnik pozn. 1453-91 (Not. nr 182; SHGPoz. II).
Spis treści
Wstęp
|
V
|
Wykaz skrótów
|
VII
|
Wykaz dokumentów
|
X
|
Dokumenty
|
1
|